What is chemical equilibrium? - George Zaidan and Charles Morton

Khi phân tử là người... - George Zaidan và Charles Morton

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Thanh Nguyen Cong

Say two people are walking down the street,

Hai người đang đi bộ xuống phố,

and they bump into each other.

và đâm sầm vào nhau.

They'll just shake it off and walk on.

Họ sẽ đứng dậy, phủi phủi, rồi đi tiếp.

Sometimes that happens with molecules too.

Đôi khi điều đó cũng xảy ra đối với các phân tử.

They just bounce off each other, and that's that.

Chúng va đập vào nhau, và cứ thế.

But what if two people were to bump into each other,

Nhưng nếu hai người va vào nhau,

and during that collision,

và trong va chạm đó,

one person's arm got severed

cánh tay của một người bị cắt đứt

and reattached to the other person's face?

và dính vào khuôn mặt của người kia thì sao?

Now that sounds really weird,

Bây giờ,điều đó nghe có vẻ kì cục,

but it's similar to one of the many ways

nhưng đó là một trong những cách

that molecules can react with each other.

mà phân tử có thể phản ứng với nhau.

Two molecules can join and become one.

Hai phân tử có thể hoà làm một.

One can split apart and become two.

Một có thể tách rời để trở thành hai.

Molecules can switch parts.

Phân tử có thể trao đổi các bộ phận với nhau.

All these changes are chemical reactions,

Tất cả những thay đổi này là phản ứng hóa học,

and we can see them happening around us.

và chúng ta có thể nhìn thấy chúng xảy ra xung quanh ta.

For example, when fireworks explode,

Ví dụ, pháo hoa phát nổ,

or iron rusts,

hoặc gỉ sắt,

or milk goes bad,

hoặc sữa bị thiu,

or people are born,

hay con người được sinh ra,

grow old,

già đi,

die,

and then decompose.

chết,

và sau đó phân hủy.

But chemical reactions don't just happen willy nilly!

Nhưng phản ứng hóa học không chỉ xảy ra bất thình lình!

Everything has to be right.

Tất cả mọi thứ phải được sắp xếp đúng.

First, the molecules have to hit each other

Trước tiên, các phân tử phải va vào nhau

in the right orientation.

theo đúng hướng.

And second, they have to hit each other hard enough,

Thứ hai, chúng phải va vào nhau đủ mạnh,

in other words, with enough energy.

nói cách khác, với đủ năng lượng.

Now you're probably thinking

Bây giờ, bạn có lẽ đang nghĩ rằng

that a reaction just happens in one direction and that's it.

một phản ứng chỉ xảy ra theo một hướng, thế thôi.

Sometimes that's true.

Điều đó đôi khi cũng đúng.

For example, things can't unburn

Ví dụ, mọi thứ bị đốt cháy hay phát nổ

or unexplode.

không thể trở về nguyên trạng

But most reactions can happen in both directions,

Nhưng hầu hết các phản ứng có thể xảy ra theo cả hai chiều,

forward and reverse.

chuyển tiếp và đảo ngược.

There's no reason that our face-arm guy

Không có lý do nào mà anh chàng mặt-cánh tay của chúng ta

can't bump into armless girl,

không thể đụng vào cô gái không tay kia,

reattaching that arm back to its original socket.

gắn lại cánh tay vào chỗ cũ.

Now let's zoom out a bit.

Bây giờ, hãy nhìn xa ra một chút.

Now let's say that you've got

Cứ cho là bạn có

a thousand people on the street,

một nghìn người trên đường phố,

and all of them start with their limbs

và tất cả ban đầu đều

normally attached.

có đủ tay chân bình thường.

At the beginning, every collision is a chance

Lúc đầu, mỗi va chạm là một cơ hội

for Person A to transfer an arm to Person B's face.

cho người A chuyển một cánh tay sang mặt của người B.

And so at the beginning,

Và như vậy lúc đầu,

more and more people end up

càng ngày càng nhiều người

with arms attached to their faces or arms missing.

bị một cánh tay dính vào mặt hoặc mất đi một hay nhiều cánh tay.

But as the number of people with arm-faces

Nhưng khi số lượng những người có khuôn mặt bị dính cánh tay

and missing arms grows,

và những người bị thiếu tay tăng lên,

collisions between those people become more likely.

va chạm giữa họ sẽ trở nên dễ dàng hơn.

And when they bump into each other,

Và khi họ va vào nhau,

guess what?

đoán xem chuyện gì nào?

Normal-appendage people are reproduced.

Họ trở lại như bình thường.

Now the number of limb transfers per second forward

Bây giờ, số chân tay được chuyển giao sang trong một giây

will start high and then fall,

sẽ tăng cao rồi giảm xuống,

and the number of limb transfers per second backward

và số chân tay được chuyển giao lại trong một giây

will start at zero and then rise.

sẽ bắt đầu từ số 0 rồi tăng lên.

Eventually they'll meet,

Cuối cùng, hai con số này gặp nhau,

they'll be the same.

và trở nên ngang bằng.

And when that happens,

Và khi điều đó xảy ra,

the number of people in each state stops changing,

số người trong mỗi tình trạng sẽ ngừng biến đổi,

even though people are still bumping into each other

mặc dù họ vẫn tiếp tục va chạm vào nhau

and exchanging limbs.

và trao đổi tay chân.

Now how many people do you think

Bây giờ bạn nghĩ có bao nhiêu người

there are in each state?

ở hai trạng thái này?

Half and half, right?

50-50 phải không?

No, well, maybe.

Không, à mà có thể.

It depends.

Còn tuỳ từng trường hợp.

It could be 50/50,

Có thể là 50/50,

but it could be 60/40

Có thể là 60/40

or 15/85,

hoặc 15/85,

or anything.

hay bất cứ con số nào khác.

We chemists have to get our little, gloved hands dirty

Các nhà hóa học chúng tôi phải nhúng tay vào

- ah, well, we're in a lab so not really dirty -

- à thì chúng tôi ở trong phòng thí nghiệm thế nên không thực sự bẩn đâu-

to figure out what the actual distribution

để tìm ra sự phân bổ trực tiếp

of molecules is.

của các phân tử.

Even though each of limb transfers

Mặc dù mỗi chân tay được sang chuyển

is a pretty dramatic event for the people involved,

là một sự kiện khá bi thảm cho những người tham gia,

if we zoom out,

nếu thu nhỏ lại,

we see population numbers that don't change.

chúng ta nhìn thấy một dân số không thay đổi.

We call this nirvana equilibrium,

Chúng tôi gọi nó là cân bằng Niết Bàn,

and it doesn't just happen with chemical reactions.

và nó không chỉ xảy ra với các phản ứng hóa học.

Things like gene pools

Những thứ như bộ gen

and highway traffic show the same pattern.

và giao thông đường cao tốc cũng thể hiện cùng một khuôn mẫu.

It looks pretty still from 30,000 feet,

Có vẻ còn khá yên ắng nhìn từ độ cao 900m,

but there is lots of crazy stuff

nhưng thực tế, có rất nhiều thứ điên loạn

happening on the ground,

đang xảy ra trên mặt đất,

you just need to zoom in to see it.

bạn chỉ cần phóng to để nhìn cho rõ mà thôi.