What is chemical equilibrium? - George Zaidan and Charles Morton

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

Say two people are walking down the street,

Diyelim ki iki kişi bir caddede yürüyor

and they bump into each other.

ve birbirlerine çarpıyorlar.

They'll just shake it off and walk on.

Sadece silkinip yürümeye devam ediyorlar.

Sometimes that happens with molecules too.

Bu durum bazen moleküllerde de gerçekleşir.

They just bounce off each other, and that's that.

Birbirlerine çarparlar, o kadar.

But what if two people were to bump into each other,

Ama ya iki insan birbirine çarpsaydı,

and during that collision,

bu çarpışma sırasında

one person's arm got severed

birisinin kolu kopsaydı

and reattached to the other person's face?

ve diğer kişinin yüzüne nakledilseydi?

Now that sounds really weird,

Bu kulağa çok garip geliyor

but it's similar to one of the many ways

ama birbirleriyle birçok şekilde

that molecules can react with each other.

tepkimeye giren moleküllere benzer bir şey.

Two molecules can join and become one.

İki molekül birleşip bir molekül oluşturabilir.

One can split apart and become two.

Bir tanesi dağılıp iki tane de oluşturabilir.

Molecules can switch parts.

Moleküller parça değiştirebilirler.

All these changes are chemical reactions,

Tüm bu değişiklikler kimyasal tepkimelerdir

and we can see them happening around us.

ve bunların etrafımızda olduğunu görebiliriz.

For example, when fireworks explode,

Örneğin havai fişekler patladığında,

or iron rusts,

demir paslandığında, süt bozulduğunda,

or milk goes bad,

or people are born,

insanlar doğduğunda,

grow old,

yaşlandığında ve öldüğünde

die,

and then decompose.

sonra da çürüdüğünde kimyasal tepkimeler oluşur.

But chemical reactions don't just happen willy nilly!

Ama kimyasal tepkimeler mecburen olmaz.

Everything has to be right.

Her şey düzgün olmalıdır.

First, the molecules have to hit each other

İlk olarak, moleküller doğru yönelimle

in the right orientation.

birbirine çarpmak zorundadır.

And second, they have to hit each other hard enough,

İkincisi, birbirlerine yeterince sert çarpmalıdır.

in other words, with enough energy.

Bir başka deyişle,

yeteri kadar enerjiyle.

Muhakkak şöyle düşünüyorsunuz,

Now you're probably thinking

that a reaction just happens in one direction and that's it.

bir tepkime tek bir yönde oluşur ve biter.

Sometimes that's true.

Bazen bu doğrudur.

For example, things can't unburn

Örneğin nesneler yandıktan veya patladıktan sonra

or unexplode.

eski hâline dönemez.

But most reactions can happen in both directions,

Ama çoğu tepkime iki yönde birden gerçekleşir,

forward and reverse.

ileri ve geri yönde.

There's no reason that our face-arm guy

Kol suratlı adamın,

can't bump into armless girl,

kolsuz bir kızla çarpışarak

reattaching that arm back to its original socket.

o kolu asıl yerine geri yerleştiremez diye bir şey yok.

Now let's zoom out a bit.

Biraz konudan uzaklaşalım.

Now let's say that you've got

Diyelim ki

a thousand people on the street,

caddede bin tane insan var

and all of them start with their limbs

ve hepsi başlangıçta

normally attached.

normal uzuvlara sahipler.

At the beginning, every collision is a chance

Başlarda, A kişisinden bir kolu

for Person A to transfer an arm to Person B's face.

B kişisinin yüzüne nakletmek için her çarpışma bir şanstır.

And so at the beginning,

Yani başlangıçta

more and more people end up

gitgide fazla insan

with arms attached to their faces or arms missing.

kendini yüzlerine kol nakledilmiş hâlde

veya kayıp kollarla bulur.

But as the number of people with arm-faces

Ama kol suratlı insanların sayısı

and missing arms grows,

ve kayıp kolların sayısı arttıkça

collisions between those people become more likely.

bu insanlar arasındaki çarpışmalar daha muhtemel olur.

And when they bump into each other,

Ve birbirlerine çarptıklarında

guess what?

bilin bakalım ne olur?

Normal-appendage people are reproduced.

Normal uzuvlu insanlar çoğalır.

Now the number of limb transfers per second forward

Saniyede ileri nakledilen uzuv sayısı

will start high and then fall,

yüksek başlayacak ve sonra düşecektir

and the number of limb transfers per second backward

ve saniyede geri nakledilen uzuv sayısı

will start at zero and then rise.

sıfırdan başlayıp yükselecektir.

Eventually they'll meet,

Sonunda bu sayılar eşitlenecek,

they'll be the same.

aynı olacaklar.

And when that happens,

Bu gerçekleştiğinde insanlar birbirine hâlâ çarpıp

the number of people in each state stops changing,

uzuv değiş tokuş ediyor olsalar da

even though people are still bumping into each other

and exchanging limbs.

her bir evredeki insan sayısının değişimi durur.

Now how many people do you think

Sizce her bir evrede

there are in each state?

ne kadar insan var?

Half and half, right?

Yarıya yarıya, değil mi?

No, well, maybe.

Hayır ya da belki de.

It depends.

Duruma göre değişir.

It could be 50/50,

Yarı yarıya olabilir

but it could be 60/40

ama 60'a 40 da olabilir

or 15/85,

veya 15'e 85, her neyse.

or anything.

We chemists have to get our little, gloved hands dirty

Biz kimyagerler moleküllerin gerçek dağılımını çözmek için

- ah, well, we're in a lab so not really dirty -

küçük ve eldivenli ellerimizi kirletmek zorundayız --

to figure out what the actual distribution

laboratuvarda olduğumuz için çok da kirlenmezler aslında.

of molecules is.

Even though each of limb transfers

Her bir uzuv nakli,

is a pretty dramatic event for the people involved,

işin içinde olan insanlar için oldukça dramatik olmasına rağmen

if we zoom out,

olaya uzaktan bakarsak

we see population numbers that don't change.

nüfusun değişmediğini görürüz.

We call this nirvana equilibrium,

Buna nirvana dengesi diyoruz

and it doesn't just happen with chemical reactions.

ve bu sadece kimyasal tepkimelerle meydana gelmiyor.

Things like gene pools

Gen havuzu veya otoyol trafiği gibi

and highway traffic show the same pattern.

şeyler de aynı şablonu gösteriyor.

It looks pretty still from 30,000 feet,

Hâlâ 9 kilometre yüksekte gibi görünüyor

but there is lots of crazy stuff

ama yerde meydana gelen

happening on the ground,

birçok çılgın olay var,

you just need to zoom in to see it.

onları görmek için sadece yaklaşmanız gerek.