Why should you read sci-fi superstar Octavia E. Butler? - Ayana Jamieson and Moya Bailey

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Following a devastating nuclear war,

အလုံးစုံ ပျက်စီးစေခဲ့တဲ့ အဏုမြူစစ်တစ်ခုရဲ့ နောက်မှာ

Lilith Iyapo awakens after 250 years of stasis

လေးတွဲ့တဲ့ နှစ် ၂၅၀ အကြာမှာ Lilith Iyapo ဟာ Oankali လို့ခေါ်တဲ့

to find herself surrounded by a group of aliens called the Oankali.

နိုးလာတော့ ဂြိုဟ်သားတွေရဲ့ ဝိုင်းရံခံရတာ ကြုံရတယ်။

These highly evolved beings want to trade DNA

ဒီအလွန် အဆင့်မြင့်တဲ့ သတ္တဝါတွေဟာ DNA ကို လူသားတို့ကို အသုံးချ

by breeding with humans

ပွားယူပြီး ကုန်သွယ်ချင်ကြတယ်။

so that each species’ genes can diversify and fortify the other.

မျိုးစိတ်တစ်ခုစီက ဗီဇတွေက အခြားတစ်ခုကို ပြောင်းလဲအားဖြည့်ပေးနိုင်အောင်ပါ။

The only alternative they offer is sterilization of the entire human race.

သူတို့ကမ်းလှမ်တဲ့ တစ်ခုတည်းသော ရွေးစရာက လူသားမျိုးနွယ်တစ်ခုလုံးရဲ့ မျိုးကန်းမှုပါ

Should humanity take the leap into the biological unknown,

လူ့သားဟာ ဇီဝဆိုင်ရာ မထင်မရှားဖြစ်မှုထဲကို ခုန်ဝင်သွားသင့်သလား၊

or hold on to its identity and perish?

(သို့) ၎င်းရဲ့ ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို ဖက်တွယ်၊ ပျက်စီးသင့်လား။

Questions like this haunt Octavia Butler’s "Dawn,"

ဒီလိုမေးခွန်းတွေက Octavia Butler ရဲ့ ပထမဆုံး သုံးတွဲဆက်ဝတ္ထု

the first in her trilogy "Lilith’s Brood."

"Lilith’s Brood" ထဲက Dawn" ကို ခြောက်လှန့်ပါတယ်၊

A visionary storyteller who upended science fiction,

စိတ်ကူးယဉ် သိပ္ပံဝတ္ထုကို ဂျွမ်းထိုးမှောက်ခုန်ဖြစ်အောင်လုပ်သူ

Butler built stunning worlds throughout her work–

ထက်မြက်တဲ့ ပုံပြောသူတစ်ဦး Butler ဟာ အံ့ဖွယ်ကမ္ဘာတွေ ဆောက်ပြီး

and explored dilemmas that keep us awake at night.

ညဘက်မှာ အိပ်မပျော်ဖြစ်စေတဲ့ အကျပ်ရိုက်မှုတွေကို စူးမ်းခဲ့တယ်။

Born in 1947,

၁၉၄၇ မှာမွေးဖွားခဲ့ပြီး

Butler grew up shy and introverted in Pasadena, California.

Butler ဟာ ရှက်တတ်ပြီး တသီးတသန့်နေသူအဖြစ် Pasadena, California မှာ ကြီးပြင်းခဲ့တယ်။

She dreamt up stories from an early age,

ငယ်စဉ်ကတည်းက ဇာတ်လမ်းတွေကို အိပ်မက်မက်ခဲ့ပြီး

and was soon scribbling these scenarios on paper.

မကြာခင်မှာ ဒီဖြစ်နိုင်ခြေတွေကို စာရွက်မှာ ရေးခြစ်နေခဲ့တယ်။

At twelve, she begged her mother for a typewriter

အသက် တစ်ဆယ့်နှစ်နှစ်မှာ သူ့အမေဆီက လက်နှိပ်စက် တစ်လုံးတောင်းတယ်

after enduring a campy science fiction film called "Devil Girl From Mars."

Devil Girl From Mars"ဆိုတဲ့ရယ်စရာ သိပ္ပံ ဇာတ်လမ်းကို သည်းခံကြည့်ပြီးနောက်မှာပါ

Unimpressed with what she saw,

သူမြင်လိုက်ရတာကို အထင်မကြီးတာနဲ့

Butler knew she could tell a better story.

Butler ဟာ ပိုကောင်းတဲ့ ဇာတ်လမ်း တစ်ပုဒ်ပြောနိုင်ခဲ့တယ်။

Much science fiction features white male heroes

စိတ်ကူးယဉ် သိပ္ပံဝတ္ထုအများက ဂြိုဟ်သားတွေကို ဖောက်ခွဲတဲ့

who blast aliens or become saviors of brown people.

(သို့)လူညိုတွေရဲ့ ကယ်င်ရှင်တွေဖြစ်လာတဲ့ အမျိုးသား လူဖြူဇာတ်လိုက်တွေပါတယ်

Butler wanted to write diverse characters for diverse audiences.

Butler က ပရိတ်သတ်အစုံအတွက် စရိုက်မျိုးစုံ ရေးသားချင်ခဲ့တယ်။

She brought nuance and depth to the representation of their experiences.

သူတို့ အတွေ့အကြုံရဲ့ ကိုယ်စားပြုချက်ဆီကို သိမ်မွေ့ကွဲပြားမှု၊နက်ရှိုင်းမှု ယူပေးတယ်

For Butler,

Butler အတွက်တော့

imagination was not only for planting the seeds of science fiction–

စိတ်ကူးယဉ်ခြင်းဟာ စိတ်ကူးယဉ်သိပ္ပံဝတ္ထုရဲ့ သစ်စေ့တွေကို စိုက်ခြင်းသာမဟုတ်ပဲ

but also a strategy for surviving an unjust world on one’s own terms.

သူ့အလိုကျ မတရားတဲ့ လောကတစ်ခုကို လွန်မြောက်ဖို့ နည်းဗျုးဟာလည်းဖြစ်ပါတယ်။

Her work often takes troubling features of the world

သူ့လက်ရာဟာ မကြာခဏ လူမျိုး၊ လိင်၊ လူတန်းစား၊

such as discrimination on the basis of race, gender, class, or ability,

အရည်အချင်းအပေါ် အခြေခံတဲ့ခွဲခြားမှုလို လောကရဲ့ အင်္ဂါရပ်တွေကို ဒုက္ခခံပြီး

and invites the reader to contemplate them in new contexts.

အခြေအနေသစ်တွေထဲမှာ ၎င်းတို့ကို ချိန်ဆဖို့ စာဖတ်ပရိတ်သတ်ကို ဖိတ်ခေါ်တယ်။

One of her most beloved novels,

သူ့ဝတ္ထုတွေထဲက အကြိုက်ဆုံးတစ်ပုဒ်က

the "Parable of the Sower,"

ဒီပုံစံကိုလိုက်တဲ့

follows this pattern.

"Parable of the Sower" ပါ၊

It tells the story of Lauren Oya Olamina

၎င်းက Lauren Oya Olamina ရဲ့ ဇာတ်လမ်းကိုပြောပြပါတယ်၊

as she makes her way through a near-future California, ruined by corporate greed,

ပူးပေါင်း လောဘ၊ မညီမျှမှုနဲ့ ပတ်ဝန်ကျင် ဆိုင်ရာ ပျက်စီးမှုကြောင့် ပျက်ယွင်းနေတဲ့

inequality, and environmental destruction.

မဝေးတဲ့ California ကနေ သူလမ်းကြောင်းထွင်စဉ်ကပါ။

As she struggles with hyperempathy,

အလွန်အမင်းစာနာမှုနဲ့ ရုန်းကန်စဉ် (သို့)

or a condition in the novel that causes her to feel others’ pain,

သူတစ်ပါးရဲ့နာကျင်မှုနဲ့ သိပ်မများတဲ့ သူ့တို့ရဲ့ပျော်ရွှင်မှုကို

and less often, their pleasure.

သူ့ကိုခံစားစေတဲ့ ဝတ္ထုထဲက အခြေအနေတစ်ခုပါ။

Lauren embarks on a quest with a group of refugees to find a place to thrive.

Lauren ဟာ ဒုက္ခသည်တစ်ခုနဲ့အတူ ရှင်သန်ဖို့ နေရာတစ်ခုရှာတွေဖို့ စတင်စူးစမ်းခဲ့တယ်။

There, they seek to live in accordance with Lauren’s found religion, Earthseed,

ဒီမှာ သူတို့ဟာ Lauren တည်ထောင်တဲ့ ဘာသာရေး Earthseed အတိုင်း နေဖို့ ကြိုးပမ်းတယ်၊။

which is based on the principle

ဒါက လူသားတွေဟာ အစဉ်ပြောင်းလဲနေတဲ့

that humans must adapt to an ever-changing world.

လောကတစ်ခုနဲ့ လိုက်ဖက်အောင်ပြုရ မယ်ဆိုတဲ့ မူဝါဒကို အခြေခံထားတယ်။

Lauren’s quest had roots in a real life event–

Lauren ရဲ့ရှာဖွေမှုက လက်တွေ့ဘဝ အြဖစ်မှာ အမြစ်တွယ်တယ်

California Prop 187,

California Prop 187 ဟာ

which attempted to deny undocumented immigrants fundamental human rights,

အခြေခံ ဥပဒေနဲ့မညီဘူးလို့ ယူဆလို့မရခင်က မှတ်တမ်းမရှိတဲ ရွေးပြောင်းနေထိုင်သူများ

before it was deemed unconstitutional.

အခြေခံ လူ့အခွင့်အရေးတွေကို ငြင်းဆန်ဇို့ ကြိုးစားတယ်။

Butler frequently incorporated contemporary news into her writing.

Butler ဟာ မကြာခဏ ခေတ်ပေါ် သတင်းတွေကို သူ့အရေးအသားထဲမှာ ထည့်သွင်းတယ်။

In her 1998 sequel to "The Parable of the Sower," "Parable of the Talents,"

သူ့ရဲ့ ၁၉၉၈ ခု The Parable of the Sower ရဲ့အဆက် "Parable of the Talents" မှာ

she wrote of a presidential candidate

အမေရိကန်တွေကို အစစ်နီးနီး shock collars

who controls Americans with virtual reality and “shock collars.”

နဲ့ ထိန်းချုပ်တဲ့ သမ္မတလောင်း တစ်ယောက် အကြောင်းရေးခဲ့တယ်။

His slogan? “Make America great again.”

သူ့ရဲ့ဆောင်ပုဒ်က "အမေရိကန်တွေကို တစ်ခါပြန် ကြီးကျယ်စေရမည်"

While people have noted her prescience,

လူတွေ သူ့ကြိုတင်ဟောနိုင်မှုကိုသတိပြုစဉ်

Butler was also interested in re-examining history.

Butler ဟာလည်း သမိုင်းကို ပြန်လည် စစ်ဆေးခြင်းမှာ စိတ်ဝင်စားခဲ့တယ်။

For instance, "Kindred" tells the story of

ဥပမာအနေနဲ့ "Kindred" ဟာ သူ့ရဲ့ဘိုးဘွားတွေရဲ့

a woman who is repeatedly pulled back in time

Mအaryland စိုက်ခင်းဆီကို အချိန်မီ အကြိမ်ကြိမ်

to the Maryland plantation of her ancestors.

ပြန်ဆွဲတာခံရတဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ဦးရဲ့ ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြတာပါ။

Early on, she learns that her mission is to save the life of the white man

အစောပိုင်းက သူ့တာဝန်က သူ့ရဲအဖွားကို အဓမ္မပြုမယ့်

who will rape her great grandmother.

လူဖြူရဲ့ အသက်ကိုကယ်ဖို့ဆိုတာသိခဲ့တယ်။

If she doesn’t save him, she herself will cease to exist.

သူ့ကိုသာ သူမမြင်ရင် သူကိုယ်တိုင် အသက်ဆက်ဖို့ ရပ်စဲသွားလိမ့်မယ်။

This grim dilemma forces Dana to confront the ongoing trauma

ဒီစိတ်ပျက်ဖွယ် အကျပ်ရိုက်မှုက Dana ကို လူမည်းအမျိုးသမီးတွေကို

of slavery and sexual violence against Black women.

ကျွန်ပြုမှုနဲ့လိင်ပိုင်းအကြမ်းဖက်မှုရဲ့ ရှိဆဲစိတ်သောကကို အတင်းရင်ဆိုင်စေတယ်။

With her stories of women founding new societies,

လူမှုအဖွဲ့အစည်းအသစ်တွေထောင်တဲ့ သူ့အမျိုသမီးဝတ္ထုတွေနဲ့

time travelers overcoming historical strife,

အချိန်ခရီးသွားတွေဟာ သမိုင်း ပဋိပက္ခကို ကျော်လွှားပြီး

and interspecies bonding,

မျိုးစိတ်အချင်းချင်း စည်းနှောင်နေတယ်။

Butler had a profound influence on the growing popularity of Afrofuturism.

Butler ဟာ Afrofuturism ရဲ့ ရေပန်းစားမှုမှာ နက်ရှိုင်းတဲ့ သက်ရောက်မှုတစ်ခုရှိခဲ့တယ်။

That’s a cultural movement

အတိတ်၊ပစ္စုပ္ပန်၊အနာဂတ်ရဲ့

where Black writers and artists who are inspired by the past, present and future,

စေ့ဆော်မှုရတဲ့ လူမည်းစာရေးဆရာတွေ အနုပညာရှင်တွေရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုလှုပ်ရှားမှုပါ။

produce works that incorporate magic, history, technology and much more.

မှော်ပညာ၊ သမိုင်း၊နည်းပညာနဲ့ အခြား လက်ရာတွေအများကြီး ဖန်တီးကြတယ်။

As Lauren comes to learn in "Parable of the Sower,"

"Parable of the Sower" မှာ Lauren သင်ယူမိတဲ့အတိုင်းဆို

"All that you touch you Change.

"သင့်ကကို ထိတွေသမျှတိုင်းဟာ အပြောင်းအလဲပါ။

All that you Change Changes you.

သင် ပြောင်းလဲသမျှဟာ သင့်ကို ပြောင်းလဲတယ်။

The only lasting truth is Change.”

တစ်ခုတည်းသော တည်မြဲတဲ့ အမှန်တရား ကတော့ ပြောင်းလဲမှု သဘာဝပါ"တဲ့။