Why should you read sci-fi superstar Octavia E. Butler? - Ayana Jamieson and Moya Bailey

Tłumaczenie: Krystian Aparta Korekta: Agnieszka Fijałkowska

Following a devastating nuclear war,

Wojna atomowa zniszczyła świat.

Lilith Iyapo awakens after 250 years of stasis

Lilith Iyapo budzi się po 250 latach

to find herself surrounded by a group of aliens called the Oankali.

wśród obcych zwanych Oankali.

These highly evolved beings want to trade DNA

Istoty te chcą wymienić się DNA,

by breeding with humans

płodząc potomstwo z ludźmi,

so that each species’ genes can diversify and fortify the other.

tak aby po wymianie każdy z gatunków zyskał więcej różnorodności i odporności.

The only alternative they offer is sterilization of the entire human race.

Jedyną alternatywą jest sterylizacja całej rasy ludzkiej.

Should humanity take the leap into the biological unknown,

Czy ludzkość przystanie na biologiczną nieznaną,

or hold on to its identity and perish?

czy też wyginie, nie porzucając swojej tożsamości?

Questions like this haunt Octavia Butler’s "Dawn,"

Pełna takich pytań powieść "Dawn" Octavii Butler

the first in her trilogy "Lilith’s Brood."

rozpoczyna trylogię "Lilith's Brood".

A visionary storyteller who upended science fiction,

Butler snuła wizjonerskie opowieści, nowatorskie w fantastyce naukowej,

Butler built stunning worlds throughout her work–

budowała oszałamiające nowe światy

and explored dilemmas that keep us awake at night.

i przyglądała się w swoich dziełach spędzającym sen z powiek dylematom.

Born in 1947,

Urodziła się w roku 1947.

Butler grew up shy and introverted in Pasadena, California.

Była nieśmiała i introwertyczna.

Dorastała w Pasadenie w stanie Kalifornia.

She dreamt up stories from an early age,

Od małego wyobrażała sobie różne historie

and was soon scribbling these scenarios on paper.

i szybko zaczęła je zapisywać.

At twelve, she begged her mother for a typewriter

W wieku 12 lat ubłagała u mamy maszynę do pisania,

after enduring a campy science fiction film called "Devil Girl From Mars."

po obejrzeniu prymitywnego filmu science-fiction "Devil Girl From Mars".

Unimpressed with what she saw,

Nie zrobił na niej dobrego wrażenia

Butler knew she could tell a better story.

i dziewczynka postanowiła napisać lepszą opowieść.

Much science fiction features white male heroes

Bohaterowie fantastyki naukowej to często biali mężczyźni,

who blast aliens or become saviors of brown people.

którzy rozprawiają się z kosmitami lub ratują nie-białych bohaterów.

Butler wanted to write diverse characters for diverse audiences.

Butler chciała pisać o różnorodnych postaciach,

dla różnorodnych czytelników.

She brought nuance and depth to the representation of their experiences.

Przeżyciom swoich postaci nadawała subtelność i głębię.

For Butler,

Wyobraźnia nie była dla niej jedynie narzędziem tworzenia fantastyki,

imagination was not only for planting the seeds of science fiction–

but also a strategy for surviving an unjust world on one’s own terms.

ale także tym, co pozwalało przeżyć w niesprawiedliwym świecie po swojemu.

Her work often takes troubling features of the world

Butler w swoich dziełach często zajmuje się trudnymi tematami,

such as discrimination on the basis of race, gender, class, or ability,

takimi jak dyskryminacja ze względu na rasę, płeć,

klasę społeczną czy poziom sprawności,

and invites the reader to contemplate them in new contexts.

i zaprasza czytelników, by zastanowili się nad nimi w nowym kontekście.

One of her most beloved novels,

Przykładem tego jest jedna z jej najbardziej lubianych powieści,

the "Parable of the Sower,"

follows this pattern.

"Przypowieść o siewcy".

It tells the story of Lauren Oya Olamina

Główna bohaterka, Lauren Oya Olamina,

as she makes her way through a near-future California, ruined by corporate greed,

wędruje w niedalekiej przyszłości przez Kalifornię,

zrujnowaną przez chciwość korporacji,

inequality, and environmental destruction.

nierówność społeczną i wyniszczenie środowiska naturalnego.

As she struggles with hyperempathy,

Jej klątwą jest hiperempatia,

or a condition in the novel that causes her to feel others’ pain,

dzięki której Lauren czuje cierpienie innych,

and less often, their pleasure.

a czasami też ich przyjemność.

Lauren embarks on a quest with a group of refugees to find a place to thrive.

Razem z grupą uchodźców Lauren szuka miejsca, gdzie żyłoby się lepiej.

There, they seek to live in accordance with Lauren’s found religion, Earthseed,

Chcą osiedlić się i żyć zgodnie z zasadami Nasion Ziemi,

religii stworzonej przez Lauren,

which is based on the principle

opartej na dostosowywaniu się ludzi do ciągle zmieniającego się świata.

that humans must adapt to an ever-changing world.

Lauren’s quest had roots in a real life event–

Wyprawę Lauren zainspirowało prawdziwe wydarzenie:

California Prop 187,

wprowadzenie w Kalifornii propozycji legislacyjnej 187,

which attempted to deny undocumented immigrants fundamental human rights,

która pozbawiłaby nielegalnych imigrantów podstawowych praw człowieka,

before it was deemed unconstitutional.

Odrzucono ją jako niezgodną z konstytucją.

Butler frequently incorporated contemporary news into her writing.

Butler w swoich dziełach często odwoływała się do bieżących wydarzeń.

In her 1998 sequel to "The Parable of the Sower," "Parable of the Talents,"

W "Przypowieści o talentach",

wydanej w 1998 roku kontynuacji "Przypowieści o siewcy",

she wrote of a presidential candidate

opisała kandydata na prezydenta,

who controls Americans with virtual reality and “shock collars.”

który kontroluje Amerykanów za pomocą porażających prądem obroży.

His slogan? “Make America great again.”

Jego slogan to znane "Uczyńmy Amerykę znów wielką".

While people have noted her prescience,

Butler znana jest nie tylko z przewidywania przyszłości,

Butler was also interested in re-examining history.

ale także z opowieści osadzonych w czasach historycznych.

For instance, "Kindred" tells the story of

Na przykład w powieści "Kindred",

a woman who is repeatedly pulled back in time

główna bohaterka wielokrotnie podróżuje w przeszłość

to the Maryland plantation of her ancestors.

do plantacji w Maryland i swoich przodków-niewolników.

Early on, she learns that her mission is to save the life of the white man

Szybko odkrywa, że jej zadaniem jest ocalenie życia białego mężczyzny,

who will rape her great grandmother.

który ma zgwałcić jej prababkę.

If she doesn’t save him, she herself will cease to exist.

Jeśli go nie uratuje, sama przestanie istnieć.

This grim dilemma forces Dana to confront the ongoing trauma

Ten ciężki dylemat pozwala Danie odczuć niekończącą się traumę

of slavery and sexual violence against Black women.

niewolnictwa i przemocy seksualnej wymierzonej w czarnoskóre kobiety.

With her stories of women founding new societies,

Dzięki opowieściom o kobietach zakładających nowe społeczeństwa,

time travelers overcoming historical strife,

podróżniczkach w czasie skonfrontowanych z walką historyczną

and interspecies bonding,

i o nawiązywaniu więzi między gatunkami,

Butler had a profound influence on the growing popularity of Afrofuturism.

Butler bardzo przysłużyła się rosnącej popularności afrofuturyzmu,

That’s a cultural movement

czyli ruchu kulturowego

where Black writers and artists who are inspired by the past, present and future,

czarnoskórych pisarzy i artystów,

którzy, zainspirowani przeszłością, teraźniejszością i przyszłością,

produce works that incorporate magic, history, technology and much more.

w swoich dziełach łączą magię, historię, technologię i jeszcze więcej.

As Lauren comes to learn in "Parable of the Sower,"

Cytując Lauren z "Przypowieści o siewcy",

"All that you touch you Change.

"Wszystko dotykiem Zmieniasz.

All that you Change Changes you.

Wszystko, co Zmieniasz, Zmienia ciebie.

The only lasting truth is Change.”

Zmiana to jedyna prawda niezmienna".