The myth of the stolen eyeballs - Nathan D. Horowitz

Translator: May Khaing Myint Myat Aung Reviewer: Sanntint Tint

Deep in the Amazon rainforest in the river Nea’ocoyá,

အမေဇုံမိုးသစ်တောကြီးရဲ့ နက်ရှိုင်းတဲ့ တစ်နေရာဖြစ်တဲ့ နီရာအိုကိုရာမြစ်ထဲမှာ

lived, according to Siekopai legend,

ဆယ်ကိုပိုင်းလူမျိုးတွေရဲ့ ဒဏ္ဏာရီအရ

a school of particularly big and tasty fish.

ကြီးမားပြီး အရသာရှိလှတဲ့ ငါးအုပ်ကြီးတစ်စု နေထိုင်ကြသတဲ့

When the rains came and the water rose, the fish appeared,

မိုးတွေရွာပြီး မြစ်ရေမြင့်တက်လာတဲ့ အချိန်မှသာ ထိုငါးတွေဟာ ပေါ်လာတတ်ကြပြီး

swimming away as the waters fell again.

ရေပြန်ကျချိန်မှာတော့ ကူးပြေးသွားတတ်ကြတယ်

The villagers along the river reveled in this occasional bounty—

မြစ်နားမှာနေတဲ့ရွာသားတွေဟာ ဒီလိုကြုံတောင့်ကြုံခဲအခွင့်ကောင်းကြီးကို

and wanted more.

အကြိုက်တွေ့သွားပြီး လောဘတက်လာပါတော့တယ်

They followed them upriver deep into the jungle

သူတို့ဟာ တောနက်ထဲထိ မြစ်ရေဆန်အတိုင်း လိုက်သွားကြပြီး

to a lagoon that thundered with the sound of flapping fish.

တဖျတ်ဖျတ်ခတ်နေတဲ့ငါးတွေရဲ့ မြည်သံကြီးကို ပင်လယ်ထုံးအိုင်တစ်ခုနားမှာ ကြားလိုက်ကြသတဲ့

The whole village set up camp by the lagoon,

ရွာသားအားလုံးဟာ အဲဒီထုံးအိုင်နားမှာ စခန်းချကြပြီး

bringing barbasco, a poison they would put in the water to stun the fish.

ငါးတွေကိုမူးဝေစေမယ့် အဆိပ်တစ်မျိုးကိုလည်း မြစ်ရေထဲခပ်ဖို့အတွက် ယူလာခဲ့ကြတယ်

Meanwhile, their young shaman took a walk.

အဲဒီအချိန်မှာ ရွာရဲ့နတ်ဆရာလေးတစ်ယောက်ဟာ လမ်းလျှောက်ထွက်သွားသတဲ့

He sensed he might not be completely alone.

သူဟာ တစ်ယောက်တည်းမဟုတ်လောက်မှန်း အာရုံရနေမိခဲ့တယ်

Then, he came to a monse tree humming so loudly

နောက်တော့ ကျယ်လောင်စွာညည်းနေတဲ့ သစ်ပင်ကြီးတစ်ပင်နားကိုရောက်သွားပြိး

he could hear it even above the thunder of the fish.

ငါးတွေရဲ့ မြည်ဟိန်းသံကြီးထက်ကိုတောင် ပိုလွှမ်းပြီး ကြားလိုက်ရတယ်

With that, he was sure: spirits lived here.

အဲဒါနဲ့ပဲ သူဟာ သေချာသိသွားတယ် ဒီနေရာမှာ နတ်တွေနေထိုင်ကြတယ်ဆိုတာကိုပေါ့

Back at camp, he warned his people these fish had an owner.

စခန်းဆီပြန်ပြီး ဒီငါးတွေမှာ ပိုင်ရှင်ရှိနေတယ်လို့

သူ့လူတွေကို သတိပေးလိုက်တယ်

He would find the owner.

သူ အဲဒီပိုင်ရှင်ကိုရှာမယ်

Until he returned, no one should fish.

သူပြန်မလာမချင်း ဘယ်သူမှ ငါးမမျှားရဘူး လို့ မှာခဲ့သတဲ့

He went to the humming tree.

တေးညည်းနေတဲ့ သစ်ပင်ကြီးဆီ သူပြန်လာခဲ့လိုက်တယ်

Inside was a hollow as big as a house, full of busy weavers.

အိမ်လောက်ကြီးမားတဲ့ သစ်ခေါင်းပေါက်ကြီးထဲမှာ

အလုပ်ရှုပ်နေတဲ့ရက်ကန်းရက်သမားတွေနဲ့ ပြည့်နေသတဲ့

Their chief invited him in,

သူတို့ရဲ့ခေါင်းဆောင်ဟာ ဖိတ်ခေါ်လိုက်ပြီး

explaining that the juicy little siripia fruits were ripening,

အရည်ရွှမ်းလှတဲ့သစ်သီးဝါလေးတွေဟာ မှည့်နေပြီဖြစ်ကြောင်း ရှင်းပြရင်း

and they were weaving baskets to collect them.

အဲဒီအသီးတွေကို ခူးဆွတ်ဖို့ ခြင်းတောင်းတွေ ရက်လုပ်နေကြတာဖြစ်ပါတယ်တဲ့

Though they looked and acted like people,

သူတို့တွေဟာ လူတွေလိုပဲ ပြုမူကြပေမဲ့

the shaman knew they were juri, or air goblins,

လေကို စီးနှင်းပြီး ထိန်းချုပ်နိုင်ကြတဲ့ လေနတ်မှင်စာငယ်လေးတွေဖြစ်ကြောင်း

who could fly and control the winds.

နတ်ဆရာငယ်လေးဟာ သိလိုက်ပါတယ်

They taught him how to weave.

သူတို့က နတ်ဆရာလေးကို ရက်ကန်းရက်နည်း သင်ပေးခဲ့တယ်

Before the shaman left,

နတ်ဆရာလေးထွက်မသွားခင် မှင်စာခေါင်းဆောင်က

the goblin chief whispered some cryptic instructions in his ear.

နားလည်ရခက်တဲ့ညွှန်ကြားချက်တချို့ကို သူ့နားထဲတိုးတိုးလေးပြောခဲ့ပါတယ်

Finally, he told him to tie a pineapple shoot outside a hollow log

နောက်ဆုံးမှာတော့ နာနတ်သီးအညှောက်ကို သစ်အခေါင်းပေါက်အပြင်မှာ ချည်ပြီး

and sleep inside that night.

အဲဒီထဲမှာ ဝင်အိပ်ဖို့ သူ့ကိုပြောခဲ့သတဲ့

Back at camp, the villagers were fishing with barbasco poison, cooking, and eating.

စခန်းပြန်ရောက်တော့ ရွာသားတွေဟာ အဆိပ်နဲ့ ငါးတွေမျှားနေကာ

ချက်ပြုတ်စားသောက်နေကြပါတော့တယ်

Only the shaman’s little sister refrained.

နတ်ဆရာလေးရဲ့ ညီမလေးတစ်ယောက်သာ မစားမသောက်ပဲ နေခဲ့တာပါ

Then, everyone else fell into a deep sleep.

နောက်တော့ လူတိုင်းဟာ အိပ်မောကျသွားခဲ့တယ်

The shaman and his sister yelled and shook them,

နတ်ဆရာလေးနဲ့ သူ့ညီမတို့ဟာ အော်လှုပ်နိုးကြည့်ခဲ့ကြပေမဲ့

but they wouldn’t wake.

သူတို့ နိုးမလာခဲ့ပါဘူး

It was getting dark, so the shaman and his sister

မှောင်လည်းမှောင်လာပြီဖြစ်တဲ့အတွက် နတ်ဆရာလေးနဲ့ ညီမဟာ

tied the pineapple sprout outside the hollow log and crawled inside.

နာနတ်သီးအညှောက်ကို သစ်ခေါင်းအပြင်ဘက်မှာ ထားချည်ပြီး အထဲဝင်ဝပ်နေလိုက်ကြတယ်

A strong wind rose— the mark of the air goblins.

လေပြင်းတစ်ခုရိုက်ခတ်လာခဲ့ပြီး ဒါဟာ လေနတ်မှင်စာတွေရဲ့ လက်ချက်ပဲဖြစ်တယ်

It broke branches and brought down trees.

လေပြင်းကြောင့် သစ်ကိုင်းတွေကျိုးပြီး သစ်ပင်ကြီးတွေလည်း လဲကျခဲ့တယ်

Caymans, boas and jaguars roared.

ဂူအောင်းလူသားတွေ၊ စပါးကြီးမြွေတွေနဲ့ ကျားသစ်တွေဟာ အော်ဟစ်ကြသတဲ့

The water began to rise.

ရေတွေလည်း မြင့်တက်လာခဲ့တယ်

The fish flopped off the drying racks and swam away.

ငါးတွေလည်း ခြောက်သွေ့တဲ့အပျက်အစီးတွေ အပေါ်ကနေ ခုန်ပြီး ကူးခတ်သွားတော့တယ်

The pineapple sprout turned into a dog.

နာနတ်သီးအညှောက်ဟာ ခွေးတစ်ကောင်အသွင် ပြောင်းသွားခဲ့ပြီး

All night it barked, keeping the jungle creatures away from the fallen tree.

လဲကျသွားတဲ့သစ်ပင်နားကို တောရိုင်းကောင်တွေ မလာနိုင်အောင် တစ်ညလုံးဟောင်နေခဲ့သတဲ့

When dawn broke, the flood receded.

အရုဏ်တက်မှာတော့ ရေလွှမ်းတာ ပြန်ကျသွားခဲ့တယ်

The fish were gone, and most of the people were, too:

ငါးတွေကော လူအတော်များများလည်း ပျောက်ကုန်ကြပြီး

the jungle animals had devoured them.

တောကောင်တွေရဲ့ ဝါးမျိုဖျက်ဆီးခြင်းကို ခံခဲ့ကြရတယ်

Only the shaman’s relatives survived.

နတ်ဆရာလေးရဲ့ဆွေမျိုးတွေသာ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်ခဲ့ကြပါတယ်

When his family turned toward him,

သူ့မိသားစုဝင်တွေ သူ့ရှေ့ကို လှည့်လိုက်တဲ့အချိန်မှာ

the shaman realized what the goblins meant when they said the fruits were ripening:

နတ်ဆရာလေး သိသွားတာကတော့ မှင်စာတွေ ပြောခဲ့တဲ့ သစ်သီးတွေမှည့်နေပြီဆိုတာဟာ

they weren’t really collecting siripia fruits at all,

အသီးတွေကို ဆွတ်ခူးဖို့လုပ်နေတာမဟုတ်ဘဲ လူသားတွေရဲ့ မျက်လုံးကို ယူမယ်လို့

but human eyes.

ဆိုလိုခြင်းဖြစ်နေတာပါ

The shaman’s older sister called him over,

နတ်ဆရာလေးရဲ့ အစ်မကြီးဟာ သူ့ကိုလှမ်းခေါ်လိုက်ပြီး

trying to touch his face with her long, sharp nails.

သူမရဲ့ ချွန်ထက်လှတဲ့လက်သည်းရှည်ကြီးတွေနဲ့ သူ့မျက်နှာကို ထိဖို့ကြိုးစားလိုက်ပါတယ်

He backed away and, remembering the goblin chief’s instructions,

သူနောက်ဆုတ်လိုက်ပြီး မှင်စာခေါင်းဆောင်ရဲ့ ညွှန်ကြားချက်တွေကို မှတ်မိသွားတော့

threw palm seeds at her face.

ထန်းသီးစေ့တွေကို သူ့အစ်မမျက်နှာကို ပစ်ပေါက်ပစ်လိုက်တယ်

The seeds became eyes.

အဲဒီအစေ့တွေဟာ မျက်လုံးတွေဖြစ်လာခဲ့တယ်

But then she transformed into a white-lipped peccary and ran away—

ဒါပေမဲ့ သူမဟာ နှုတ်ခမ်းဖြူဖြူတောဝက်အကောင် အဖြစ် ပြောင်းသွားပြီး ထွက်ပြေးသွားတော့တယ်

အသက်ရှင်နေပေမဲ့ လူမဟုတ်တော့ဘူးပေါ့

still alive, but no longer human.

The shaman and his little sister’s whole community was gone.

နတ်ဆရာလေးနဲ့ သူ့ ညီမတို့ရဲ့ လူမျိုးစုတစ်ခုလုံးဟာ ပျက်သုဉ်းသွားတော့တယ်

They went to live with another village,

တခြားရွာတစ်ရွာမှာ သူတို့သွားနေလိုက်ကြပြီး

where he taught everyone to weave baskets, as the air goblins had taught him.

လေနတ်မှင်စာတွေ သူ့ကို သင်ပေးခဲ့တဲ့အတိုင်း

အားလုံးကို ခြင်းတောင်းတွေရက်ကြဖို့ ပြန်သင်ပေးခဲ့တယ်

But he couldn’t forget the last of the goblin chief’s words,

ဒါပေမဲ့ မှင်စာခေါင်းဆောင်ပြောခဲ့တဲ့ နောက်ဆုံးစကားလုံးတွေကို သူမေ့မရနိုင်ခဲ့ဘူး

which told him how to get revenge.

ဘယ်လိုလက်စားပြန်ချေရမလဲဆိုတဲ့ စကားတွေပေါ့

He returned to the air goblins’ home carrying chili peppers wrapped in leaves.

သစ်ရွက်နဲ့ထုပ်ထားတဲ့ ပန်းငရုတ်မှုန့်တွေကို ယူလာပြီး

လေနတ်မှင်စာတွေရဲ့အိမ်ဆီ ပြန်လာခဲ့တယ်

As the goblins watched through their peepholes,

မှင်စာတွေဟာ ချောင်းကြည့်ပေါက်ကနေ ခိုးကြည့်နေကြတုန်းမှာပဲ

the shaman made a fire and put the chili peppers on it.

နတ်ဆရာလေးက မီးမွှေးလိုက်ပြီး ငရုတ်မှုန့်တွေကို ကျဲချလိုက်တယ်

The fire began to smoke the tree out.

သစ်ပင်ကြီးဟာ မီးခိုးလွှတ်တိုက်ခြင်းကို ခံခဲ့ရတော့တယ်

The goblins who had eaten people’s eyes died.

လူတွေရဲ့ မျက်လုံးကို စားထားကြတဲ့ မှင်စာတွေအားလုံး သေသွားခဲ့ကြသတဲ့

Those who hadn’t were light enough to fly away.

မစားခဲ့တဲ့မှင်စာတွေကတော့ ပေါ့ပါးစွာနဲ့ အဝေးကို ပျံပြေးလွတ်မြောက်သွားကြတယ်

So the goblins, like the humans, paid a steep price.

ဒီတော့ လူသားတွေလိုပဲ မှင်စာတွေလည်း ကြီးမားတဲ့တန်ဖိုးကို ပြန်ပေးဆပ်ခဲ့ရတာပေါ့

But they also lived to tell the tale, like the shaman.

ဒါပေမဲ့ သူတို့ကတော့ နတ်ဆရာလေးလို ပုံပြင်ကို ပြန်ပြောနိုင်တဲ့အထိ နေခဲ့ရပါတယ်

In Siekopai legend, where the spirit and human worlds meet,

နတ်တွေနဲ့ လူသားကမ္ဘာဆုံတွေ့ကြတဲ့ ဆယ်ကိုပိုင်းဒဏ္ဏာရီမှာတော့

there are no clear victors,

အောင်နိုင်သူဆိုတာ အတိအကျရှိမနေပေမဲ့

and even death is an opportunity for renewal.

သေခြင်းတရားတောင်မှ အသစ်တစ်ဖန် ပြန်စခြင်းအတွက် အခွင့်အရေးတစ်ခုပဲလေ