The myth of the stolen eyeballs - Nathan D. Horowitz

Reviewer: My Den

Deep in the Amazon rainforest in the river Nea’ocoyá,

Sâu trong rừng mưa Amazon ở con sông Nea’ocoyá,

lived, according to Siekopai legend,

đã sống, theo truyền thuyết Siekopai,

a school of particularly big and tasty fish.

một đàn cá đặc biệt lớn và ngon.

When the rains came and the water rose, the fish appeared,

Khi mưa đến và nước dâng lên, đàn cá xuất hiện,

swimming away as the waters fell again.

bơi ngay đi khi nước rút xuống.

The villagers along the river reveled in this occasional bounty—

Dân làng dọc dòng sông chè chén tặng vật đặc biệt này,

and wanted more.

và mong muốn nhiều hơn.

They followed them upriver deep into the jungle

Họ theo đàn cá lên thượng nguồn nằm sâu trong rừng

to a lagoon that thundered with the sound of flapping fish.

đến một đầm phá rền vang với tiếng cá vỗ.

The whole village set up camp by the lagoon,

Cả làng dựng trại bên bờ đầm phá,

bringing barbasco, a poison they would put in the water to stun the fish.

họ đem barbasco, một loại độc họ cho vào nguồn nước để làm choáng cá.

Meanwhile, their young shaman took a walk.

Trong khi đó, thầy pháp trẻ của họ đi tản bộ.

He sensed he might not be completely alone.

Anh ta có cảm giác mình không hoàn toàn một mình.

Then, he came to a monse tree humming so loudly

Sau đó, anh ta đến gần một cây monse ngân nga ầm ĩ đến nỗi

he could hear it even above the thunder of the fish.

anh có thể nghe thấy nó át tiếng đàn cá.

With that, he was sure: spirits lived here.

Vì thế, anh chắc rằng: các tinh linh đã sống tại đây.

Back at camp, he warned his people these fish had an owner.

Về lại trại, anh cảnh báo mọi người rằng đàn cá kia có chủ.

He would find the owner.

Anh sẽ đi tìm người chủ nhân.

Until he returned, no one should fish.

Cho đến khi anh trở lại, không một ai nên bắt cá.

He went to the humming tree.

Anh đến chỗ cây ngân nga.

Inside was a hollow as big as a house, full of busy weavers.

Bên trong rỗng to như một căn nhà, với đông đúc những người thợ dệt.

Their chief invited him in,

Tù trưởng mời anh vào,

explaining that the juicy little siripia fruits were ripening,

giải thích rằng quả siripia nhỏ mọng nước đang chín,

and they were weaving baskets to collect them.

và họ đang đan rổ để thu hoạch chúng.

Though they looked and acted like people,

Dù họ nhìn và hành động như người,

the shaman knew they were juri, or air goblins,

thầy pháp biết chúng là juri, hay là yêu tinh gió,

who could fly and control the winds.

chúng có thể bay và điều khiển các cơn gió.

They taught him how to weave.

Chúng dạy anh cách đan.

Before the shaman left,

Trước khi thầy pháp rời đi,

the goblin chief whispered some cryptic instructions in his ear.

tù trưởng yêu tinh thầm thì vài hướng dẫn khó hiểu vào tai anh.

Finally, he told him to tie a pineapple shoot outside a hollow log

Cuối cùng, tù trưởng bảo anh ta cột một chồi cây dứa ngoài một khúc cây rỗng

and sleep inside that night.

và ngủ trong đó đêm nay.

Back at camp, the villagers were fishing with barbasco poison, cooking, and eating.

Ở trại, dân làng đã bắt cá bằng độc barbasco, nấu và đã ăn xong.

Only the shaman’s little sister refrained.

Chỉ có em gái thầy pháp kiềm chế được.

Then, everyone else fell into a deep sleep.

Sau đó, mọi người khác đều rơi vào một giấc ngủ sâu.

The shaman and his sister yelled and shook them,

Thầy pháp và em gái la hét và lay họ,

but they wouldn’t wake.

nhưng họ không tỉnh dậy.

It was getting dark, so the shaman and his sister

Trời bắt đầu tối, nên thầy pháp và em gái anh

tied the pineapple sprout outside the hollow log and crawled inside.

cột chồi cây dứa ngoài khúc gỗ rỗng và chui vào bên trong.

A strong wind rose— the mark of the air goblins.

Một cơn cuồng phong nổi lên— dấu hiệu của lũ yêu tinh gió.

It broke branches and brought down trees.

Nó bẻ gãy các cành và làm đổ cây cối.

Caymans, boas and jaguars roared.

Cá sấu, trăn Nam Mĩ và báo đốm Mĩ gầm rít.

The water began to rise.

Nước bắt đầu dâng lên.

The fish flopped off the drying racks and swam away.

Đàn cá quẫy khỏi những chiếc rọ khô và bắt đầu bơi đi.

The pineapple sprout turned into a dog.

Chồi dứa biến thành một con chó.

All night it barked, keeping the jungle creatures away from the fallen tree.

Nó sủa cả đêm, giữ những con thú rừng tránh xa khỏi khúc cây gãy.

When dawn broke, the flood receded.

Khi bình minh lên, cơn lũ rút xuống.

The fish were gone, and most of the people were, too:

Đàn cá đã biến mất, và hầu hết mọi người cũng thế:

the jungle animals had devoured them.

lũ thú rừng đã ngấu nghiến họ.

Only the shaman’s relatives survived.

Chỉ có họ hàng thầy pháp còn sống.

When his family turned toward him,

Khi gia đình đối mặt với anh,

the shaman realized what the goblins meant when they said the fruits were ripening:

thầy pháp hiểu ý của lũ yêu tinh khi chúng nói trái cây đang chín:

they weren’t really collecting siripia fruits at all,

chúng thật sự không thu hoạch quả siripia,

but human eyes.

mà là mắt người.

The shaman’s older sister called him over,

Chị gái thầy pháp gọi anh đến,

trying to touch his face with her long, sharp nails.

cố chạm vào mặt anh với những móng tay dài và sắc.

He backed away and, remembering the goblin chief’s instructions,

Anh lùi xa và nhớ lời hướng dẫn của tù trưởng yêu tinh,

threw palm seeds at her face.

anh ném hạt cọ vào mặt chị ấy.

The seeds became eyes.

Những hạt cọ hóa thành mắt.

But then she transformed into a white-lipped peccary and ran away—

Nhưng rồi chị ấy biến thành một con lợn pecari môi trắng và bỏ chạy—

vẫn sống, nhưng không còn là người.

still alive, but no longer human.

The shaman and his little sister’s whole community was gone.

Cả cộng đồng của thầy pháp và em gái đều đã biến mất.

They went to live with another village,

Họ đến sống với một ngôi làng khác,

where he taught everyone to weave baskets, as the air goblins had taught him.

nơi anh đã dạy mọi người cách đan rổ, như những yêu tinh gió đã dạy anh.

But he couldn’t forget the last of the goblin chief’s words,

Nhưng anh không thể quên lời cuối của tù trưởng yêu tinh,

which told him how to get revenge.

là bảo anh cách trả thù.

He returned to the air goblins’ home carrying chili peppers wrapped in leaves.

Anh trở lại nhà của lũ yêu tinh gió và đem theo ớt gói trong lá cây.

As the goblins watched through their peepholes,

Khi lũ yêu tinh dõi theo qua lỗ nhìn,

the shaman made a fire and put the chili peppers on it.

thầy pháp tạo ra lửa và đặt ớt trên đó.

The fire began to smoke the tree out.

Ngọn lửa bắt đầu bốc khói cả cây.

The goblins who had eaten people’s eyes died.

Những con yêu tinh ăn mắt người đã chết.

Those who hadn’t were light enough to fly away.

Những con không ăn thì đủ nhẹ để bay đi.

So the goblins, like the humans, paid a steep price.

Vậy là lũ yêu tinh, như con người, đã trả một giá rất đắt.

But they also lived to tell the tale, like the shaman.

Nhưng chúng cũng sống sót để kể lại, như thầy pháp.

In Siekopai legend, where the spirit and human worlds meet,

Trong truyền thuyết Siekopai, nơi thế giới tinh linh và loài người giao hòa,

there are no clear victors,

không thể phân định thắng bại rõ ràng,

and even death is an opportunity for renewal.

và kể cả cái chết cũng là cơ hội để làm lại từ đầu.