How often should you get a flu shot? - Melvin Sanicas

Translator: Nyein Chan Ko Ko Reviewer: sann tint

All year long, researchers at hundreds of hospitals around the world

တစ်နှစ်ပတ်လုံး၊ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာရှိတဲ့ ရာနဲ့ချီတဲ့ဆေးရုံတွေက သုတေသနပညာရှင်တွေဟာ

collect samples from flu patients

တုပ်ကွေးလူနာရှင်တွေဆီက နမူနာတွေစုဆောင်းပြီး

and send them to top virology experts with one goal:

ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒ အထူးပြုတွေဆီ ပို့ကြတယ်

to design the vaccine for the next flu season.

နောက်ထပ် တုပ်ကွေးရာသီအတွက် ကာကွယ်ဆေးထုတ်ဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပေါ့

But why do we need a new one every year?

ဒါပေမယ့် ငါတို့ဘာကြောင့် နှစ်တိုင်း အသစ်ထုတ်ဖို့လိုတာလဲ

Vaccines for diseases like mumps and rubella offer a lifetime of protection

ပါးချိတ်ရောင်နဲ့ ဂျာမန်ဝက်သက်အတွက် ကာကွယ်ဆေးတွေက ငယ်စဉ်မှာနှစ်ခါထိုးပြီးရင်

with two shots early in life.

တစ်သက်တာလုံး ကာကွယ်မှုပေးနိုင်တယ်

What's so special about the flu?

တုပ်ကွေးကြမှ ဘာလို့ထူးနေရတာလဲ

Two factors make the flu a tough target.

အချက်၂ချက်က တုပ်ကွေးကို ချိန်ရခက်တဲ့ ပစ်မှတ်ဖြစ်စေပါတယ်

First, there are more than 100 subtypes of the influenza virus,

ပထမဆံုး၊ အင်ဖလူရန်ဇာ ဗိုင်းရပ်မှာ မျိုးကွဲပေါင်း ၁၀၀ ကျော်လောက်ရှိတယ်

and the ones in circulation change from season to season.

ရာသီတစ်ခုပြီး တစ်ခု အဲဒီအမျိုးတွေကလည်း ပြောင်းလဲနေတယ်

And second, the flu's genetic code allows it to mutate more quickly

ဒုတိယကတော့၊တုပ်ကွေးရဲ့ ဗီဇကုဒ်က အခြားဗိုင်းရပ်တွေထက်

than many other viruses.

သူ့ကိုပိုပြီး မြန်မြန်ဆန်ဆန် သန္ဓေပြောင်းလဲစေတယ်

The flu spreads by turning a host's own cells into viral production factories.

တုပ်ကွေးက ကူးခံရသူရဲ့ဆဲလ်တွေကို ဗိုင်းရပ် ထုတ်လုပ်ရေးစက်ရုံတွေအဖြစ် ပြောင်းပစ်တယ်

When the virus is engulfed by a host cell, it expels its genetic material,

ဗိုင်းရပ်ကို ကူးခံရသူရဲ့ ဆဲလ်ကဝါးမျိုလိုက် တဲ့အခါ ထွက်လာတဲ့ဗီဇပစ္စည်းတွေက

which makes its way to the nucleus.

နျူးကလီးယစ် ဆီကို ရောက်သွားစေတယ်

There, cellular machinery that normally copies the host's genes

အဲဒီမှာ၊​ ပုံမှန်ဆို အိမ်ရှင်ရဲ့ ဗီဇကိုပဲ ပွားလေ့ရှိတဲ့ ဆဲလ်လုပ်ငန်းစဉ်တွေဟာ

starts replicating viral genes instead,

ဗိုင်းရပ် ဗီဇတွေကို စပွားမိတော့တယ်

creating more and more copies of the virus.

နောက်ထပ် ဗိုင်းရပ် တွေထပ်ထပ် ပြုလုပ်ပြီးတော့ပေါ့

New viruses are repackaged and crammed into the cell until it bursts,

ဗိုင်းရပ် အသစ်တွေကို ပြန်ထုပ်ပိုးပြီးဆဲလ် ထဲမှာပေါက်ထွက်တဲ့အချိန်ထိသွတ်ထည့်ထားတယ်

sending freshly minted influenza viruses out to infect additional cells.

အသစ်ကျပ်ချွတ် အင်ဖလူရန်ဇာ ဗိုင်းရပ်တွေကို အခြားသော ဆဲလ်တွေဆီကို ပို့ပါတော့တယ်

Most viruses follow this script.

ဗိုင်းရပ်အများစုက ဒီအညွှန်းအတိုင်း လုပ်လေ့ရှိတယ်

The trick with the flu is that its genetic material isn't DNA

တုပ်ကွေးရဲ့ လှည့်ကွက်ကတော့ သူ့ရဲ့ ဗီဇပစ္စည်းတွေက DNA မဟုတ်ဘူး

but a similar compound called RNA.

RNA လို့ခေါ်တဲ့ အမျိုးအစားဖြစ်နေတယ်

And RNA viruses can mutate much faster.

RNA ဗိုင်းရပ် က ပိုမြန်မြန်ဆန်ဆန် သန္ဓေပြောင်းနိုင်တယ်

When cells synthesize DNA,

ဆဲလ်တွေ DNA ကို ဖန်တီးတဲ့အခါ

a built-in proofreader recognizes and corrects mistakes,

နဂိုရှိတဲ့ အမှားပြင်စက်က မှားယွင်းမှုတွေကိုသိရှိပြီး ပြန်ပြင်ပေးတယ်

but the RNA synthesis mechanism doesn't have this fail-safe.

ဒါပေမယ့် RNA ဖန်တီးရေး လုပ်ငန်းစဉ်မှာတော့ အဲလိုမျိုး စိတ်ချရအောင်လုပ်ထားတာမပါဘူး

If errors creep in, they stick around creating new variants of the virus.

အမှားတစ်ခုပါလာလို့ရှိရင်တောင် ဗိုင်းရပ်တွေ အများကြီးကို ဆက်ပြီးထုတ်ပေးနတော့မှာ

Why is this a problem?

ဒါက ဘာကြောင့်ပြဿနာဖြစ်နေတာလဲ

Because vaccines depend on recognition.

ကာကွယ်ဆေးက ခွဲခြားသိခြင်းပေါ် မူတည်နေလို့ပါ

The flu vaccine includes some of the same substances, called antigens,

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးမှာ ဗိုင်းရပ်ရဲ့ မျက်နှာပြင်ပေါ်မှာတွေ့နိုင်တဲ့

found on the surface of the virus itself.

အန်တီဂျင်လို့ခေါ်တဲ့အရာနဲ့ တူညီတဲ့ပစ္စည်းတွေပါတယ်

The body identifies those fragments as foreign

ခန္ဓာကိုယ်ကအဲဒီပစ္စည်းတွေကို ပြင်ပကလာတာလို့ သိပြီး

and responds by producing compounds called antibodies,

အန်တီဂျင်နဲ့ လိုက်ဖက်မယ့် အန်တီဘော်ဒီလို့ခေါ်တဲ့ အရာကို

tailor-made to match the antigens.

ပြန်ထုတ်ပြီး တုံ့ပြန်တယ်

When a vaccinated person encounters the actual virus,

ကာကွယ်ဆေးထိုးထားပြီးသားလူက တကယ့်ဗိုင်းရပ်နဲ့တွေ့တဲ့အခါ

the preprogrammed antibodies help the immune system identify the threat

ထုတ်ပြီးသား အန်တီဘော်ဒီတွေက လာမယ့်ဘေးကို ခုခံအားစနစ်ကသိအောင် ကူညီပေးတယ်

and mobilize quickly to prevent an infection.

ကူးစက်မှုကို ကာကွယ်ဖို့ မြန်မြန်ဆန်ဆန် လုပ်ဆောင်တော့တယ်

Those antigens are different for every strain of influenza.

ဒီအန်တီဂျင်တွေက အင်ဖလူရန်ဇာ မျိုးစိတ်တွေအတွက် တူညီမှုမရှိကြဘူး

If vaccination has prepared the immune system for one strain,

ကာကွယ်ဆေးက အမျိုးစားတစ်ခုအတွက် ခုခံအားစနစ် ပြင်ဆင်လိုက်ရင်

a different one may still be able to sneak by.

အခြားအမျိုးတစ်ခုက ဝင်ရောက်လို့ရနိုင်နေသေးတယ်

Even within the same strain of flu,

တုပ်ကွေး မျိုးရိုးတူရင်တောင်မှ

those rapid genetic mutations can change the surface compounds enough

အန်တီဘော်ဒီ က မမှတ်မိတော့အောင် ဗိုင်းရပ်မျက်နှာပြင်ပေါ်က ဓာတ်ပေါင်းတွေကို

that the antibodies may not recognize them.

သန္ဓေမြန်မြန်ပြောင်းလိုက်နိုင်သေးတယ်

To make things even more complicated,

ဖြစ်နေတာတွေ ပိုရှုပ်ထွေးအောင်

sometimes two different strains combine to create an entirely new hybrid virus.

တခါတရံမှာ မတူတဲ့ မျိုးကွဲနှစ်ခုကပေါင်းပြီး မျိုးစပ် ဗိုင်းရပ်အသစ်တစ်ခု ဖန်တီးသေးတယ်

All of this makes vaccinating for the flu

ဒီအချက်တွေကြောင့် တုပ်ကွေးအတွက် ကာကွယ်ဆေးပြုလုပ်ရတာ

like trying to hit a moving transforming target.

ရွေ့ပြီးပုံပြောင်းနေတဲ့ပစ်မှတ်ကို ထိအောင်ကြိုးစားရသလိုပါပဲ

That's why scientists are constantly collecting data

ဒါကြောင့် သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ စဉ်ဆက်မပြတ် ဒေတာတွေကောက်ယူပြီး

about which strains are circulating

ဘယ်မျိုးစိတ်က ပြန့်နှံ့နေတယ်၊

and checking to see how much those strains have mutated

ယခင်နှစ်အမျိုးအစားထက်စာရင် ဘယ်လောက်ထိ သန္ဓေပြောင်းသလဲဆိုတာ

from previous years' versions.

သိဖို့ စစ်ဆေးပြုလုပ်နေကြတယ်

Twice annually, the World Health Organization pulls together experts

တစ်နှစ်၂ကြိမ်၊ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးက ဒေတာတွေကို ဆန်းစစ်ဖို့

to analyze all that data,

ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေကို စုစည်းပြီး

holding one meeting for each hemisphere.

ကမ္ဘာ့တစ်ခြမ်းစီအတွက် အစည်းအဝေးတစ်ခုစီကျင်းပပေးတယ်

The scientists determine which strains to include in that season's vaccine,

ပညာရှင်တွေက ယနေ့ သုံးနေကြတဲ့ ၄မျိုးပါ ရာသီစာကာကွယ်ဆေးအတွက်

picking four for the quadrivalent vaccine in use today.

ဘယ်မျိုးစိတ်၄ခုပါရမလဲ ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်တယ်

In spite of the flu's evasive maneuvers,

တုပ်ကွေးရဲ့ရှောင်တတ်တဲ့ လှည့်ကွက်တွေရှိပေမယ်လို့

in recent years, the group's predictions have been almost always correct.

ဒီနှစ်ပိုင်းတွေမှာတော့ ခန့်မှန်းချက်တွေဟာ အမြဲလိုလို မှန်လေ့ရှိခဲ့ပါတယ်

Even when flu strains mutate further, the vaccine is often close enough

တုပ်ကွေးမျိုးစိတ်တွေ ထပ်ပြီး သန္ဓေပြောင်း နေရင်တောင်

that a vaccinated person who catches the flu anyway

ကာကွယ်ဆေးထိုးထားတဲ့သူက တုပ်ကွေးမိခဲ့လို့ရှိရင်

will have a milder and shorter illness than they would otherwise.

ပိုပျော့ပြီးရက်တိုတဲ့ ဖျားနာတာပဲ ဖြစ်ဖို့ ကာကွယ်ဆေးက ပြုလုပ်ပေးပါလိမ့်မယ်

Vaccination also helps protect other people in the community

လူစုထဲမှာရှိတဲ့ အခြားသော ကာကွယ်ဆေးထိုးဖို့ မသင့်တော်တဲ့လူတွေကိုလည်း

who may not be medically eligible for the shot

သူတို့ဘေးမှာရောဂါသယ်ထားတဲ့သူတွေမရှိအောင်

by preventing those around them from carrying the virus.

ကာကွယ်ဆေးက တားဆီးကူညီပေးပါတယ်

This is called herd immunity.

ဒါကို အုပ်စုလိုက် ကိုယ်ခံအားရခြင်းလို့ ခေါ်ပါတယ်

The flu shot can't give you the flu.

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးက သင့်ကို တုပ်ကွေးမဖြစ်စေပါဘူး

It contains an inactivated virus that isn't capable of making you sick.

အဲဒီထဲမှာ သင့်ကို ဖျားအောင်မလုပ်နိုင်တဲ့ မလှုပ်ရှားတော့တဲ့ ဗိုင်းရပ်တစ်ခုပဲပါတာပါ

You might feel tired and achy after getting it,

ထိုးပြီးရင် ပင်ပန်းတာမျိုး၊ ကိုက်ခဲတာမျိုး ခံစားရနိုင်တယ်

but that's not an infection.

ဒါက ကူးစက်ခံရတာမဟုတ်ပါ

It's your normal immune response to the vaccine.

ကာကွယ်ဆေးကိုတုံ့ပြန်တဲ့သင့်ရဲ့ ပုံမှန်ခုခံအားစနစ်ကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်

Some parts of the world use, instead of a shot, an inhaled vaccine

ကမ္ဘာ့တချို့နေရာတွေမှာ၊ ဆေးထိုးမှုအစား၊​ အားလျော့တဲ့ဗိုင်းရပ်ပါတဲ့

that contains a weakened live virus.

ရှုတဲ့ကာကွယ်ဆေးကို သုံးကြပါတယ်

This is also safe for the vast majority of people.

ဒါကလည်း လူအများစုအတွက်တော့ စိတ်ချရပါတယ်

Only those with impaired immune systems would be at risk,

ကိုယ်ခံအားမကောင်းတဲ့သူတွေမှာပဲ အန္တရာယ်ရှိတာပါ

but they're typically not given live vaccines.

သူတို့ကို တော့ သက်ရှိကာကွယ်ဆေးမျိုး ပေးလေ့မရှိပါဘူး

Meanwhile, scientists are working to develop a universal flu vaccine

ယခုအချိန်မှာ၊ ပညာရှင်တွေက အလုံးစုံသုံး တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကို ဖန်တီးဖို့လုပ်နေကြတယ်

that would protect against any strain, even mutated ones.

အဲဒါက မည်သို့သော မျိုးစိတ်ကိုမဆို၊ သန္ဓေပြောင်းတွေကိုတောင်မှကာကွယ်နိင်ပါမယ်

But until then, the hunt for next year's vaccine is on.

ဒါပေမယ့် ခုထိတော့၊ နောက်နှစ်အတွက် ကာကွယ်ဆေးရှာပုံတော်ကတော့ ဖွင့်ရဦးမှာပေါ့