How often should you get a flu shot? - Melvin Sanicas

Translator: Sophie Dang Reviewer: Bito Đặng

All year long, researchers at hundreds of hospitals around the world

Suốt cả năm, các nhà nghiên cứu tại hàng trăm bệnh viện khắp thế giới

collect samples from flu patients

thu thập mẫu thử từ những bệnh nhân cúm

and send them to top virology experts with one goal:

và gửi chúng tới các chuyên gia hàng đầu về virút học với một mục tiêu:

to design the vaccine for the next flu season.

chế tạo vắc-xin phòng ngừa cho mùa cúm tiếp theo.

But why do we need a new one every year?

Nhưng tại sao mỗi năm ta lại cần một vắc-xin cúm mới?

Vaccines for diseases like mumps and rubella offer a lifetime of protection

Vắc-xin cho các bệnh như quai bị và sởi có hiệu quả cả đời

with two shots early in life.

với hai mũi tiêm lúc sơ sinh.

What's so special about the flu?

Vậy bệnh cúm thì có gì đặc biệt?

Two factors make the flu a tough target.

Có hai yếu tố khiến phòng ngừa cúm trở nên khó khăn.

First, there are more than 100 subtypes of the influenza virus,

Đầu tiên, có hơn 100 chủng virút cúm,

and the ones in circulation change from season to season.

và một số loại có chu kỳ thay đổi theo từng mùa.

And second, the flu's genetic code allows it to mutate more quickly

Thứ hai, hệ gen của virút cúm cho phép chúng đột biến nhanh hơn

than many other viruses.

nhiều loại virút khác.

The flu spreads by turning a host's own cells into viral production factories.

Cúm lây lan bằng cách biến tế bào vật chủ thành những nhà máy sản sinh virút mới.

When the virus is engulfed by a host cell, it expels its genetic material,

Khi bị vật chủ nuốt chửng, virút giải phóng vật chất di truyền,

which makes its way to the nucleus.

tìm đường đi đến nhân.

There, cellular machinery that normally copies the host's genes

Ở đó, các bộ máy tế bào sao chép mã gen của vật chủ

starts replicating viral genes instead,

bắt đầu giải mã gen của virút,

creating more and more copies of the virus.

tạo ra ngày càng nhiều bản sao của nó.

New viruses are repackaged and crammed into the cell until it bursts,

Các virút mới được tạo thành và nhồi nhét trong tế bào cho đến khi vỡ ra,

sending freshly minted influenza viruses out to infect additional cells.

phát tán các virút cúm mới ra ngoài và tiếp tục lây nhiễm.

Most viruses follow this script.

Phần lớn virút đều tuân theo cơ chế này.

The trick with the flu is that its genetic material isn't DNA

Mánh khóe của bệnh cúm là dùng vật chất di truyền

but a similar compound called RNA.

tương tự DNA được gọi là RNA.

And RNA viruses can mutate much faster.

Các virút RNA có thể đột biến nhanh hơn nhiều.

Khi các tế bào tổng hợp DNA,

When cells synthesize DNA,

a built-in proofreader recognizes and corrects mistakes,

một hệ thống đối chứng tích hợp sẽ phát hiện và sửa các lỗi sai,

but the RNA synthesis mechanism doesn't have this fail-safe.

nhưng cơ chế tổng hợp RNA không có cơ chể rà soát này.

If errors creep in, they stick around creating new variants of the virus.

Nếu có lỗi xảy ra, chúng dính xung quanh tạo ra nhiều biến thể virút mới.

Tại sao đây lại là vấn đề?

Why is this a problem?

Because vaccines depend on recognition.

Vì vắc-xin phụ thuộc vào sự nhận biết.

The flu vaccine includes some of the same substances, called antigens,

Vắc-xin cúm gồm một số chất, gọi là kháng nguyên,

found on the surface of the virus itself.

được tìm thấy trên bề mặt của chính virút.

The body identifies those fragments as foreign

Cơ thể người nhận diện các mảnh này như vật lạ

and responds by producing compounds called antibodies,

và phản ứng lại bằng cách sản sinh ra các hợp chất gọi là kháng thể

tailor-made to match the antigens.

phù hợp với các kháng nguyên.

When a vaccinated person encounters the actual virus,

Khi một người tiêm vắc-xin gặp virút thật sự,

the preprogrammed antibodies help the immune system identify the threat

các kháng thể được lập trình trước sẽ giúp hệ miễn dịch nhận biết mối nguy

and mobilize quickly to prevent an infection.

và nhanh chóng hành động để ngăn ngừa xâm nhập.

Those antigens are different for every strain of influenza.

Các kháng nguyên này khác nhau cho từng chủng loại cúm.

If vaccination has prepared the immune system for one strain,

Nếu vắc-xin giúp hệ miễn dịch chuẩn bị đối phó với một chủng loại,

a different one may still be able to sneak by.

thì chủng loại khác vẫn có thể xâm nhập.

Even within the same strain of flu,

Thậm chí, trong cùng một chủng loại cúm,

those rapid genetic mutations can change the surface compounds enough

các đột biến di truyền có thể thay đổi nhanh chóng những hợp chất bề mặt

that the antibodies may not recognize them.

đủ để không bị kháng thể nhận ra.

Để làm mọi thứ trở nên phức tạp hơn,

To make things even more complicated,

sometimes two different strains combine to create an entirely new hybrid virus.

đôi khi hai loại virút khác nhau kết hợp tạo ra loại virút lai hoàn toàn mới.

Tất cả khiến việc tiêm ngừa cúm

All of this makes vaccinating for the flu

like trying to hit a moving transforming target.

giống như cố bắn trúng một mục tiêu luôn di chuyển và biến đổi.

That's why scientists are constantly collecting data

Đó là lý do các nhà khoa học liên tục thu thập dữ liệu

about which strains are circulating

về các chủng loại virút đang tồn tại

và kiểm tra xem có bao nhiêu trong đó đã đột biến

and checking to see how much those strains have mutated

from previous years' versions.

từ các phiên bản năm trước.

Twice annually, the World Health Organization pulls together experts

Mỗi năm hai lần, Tổ chức Y tế thế giới tập hợp các chuyên gia

to analyze all that data,

để phân tích tất cả dữ liệu,

holding one meeting for each hemisphere.

tổ chức một cuộc họp cho mỗi bán cầu.

The scientists determine which strains to include in that season's vaccine,

Các nhà khoa học sẽ xác định

những chủng nào được đưa vào vắc-xin của mùa,

picking four for the quadrivalent vaccine in use today.

chọn ra bốn chủng để đưa vào các vắc-xin cúm tứ liên sử dụng ngày nay.

In spite of the flu's evasive maneuvers,

Mặc các thủ đoạn lẩn trốn của bệnh cúm,

in recent years, the group's predictions have been almost always correct.

những năm gần đây, các dự đoán của nhóm gần như luôn đúng.

Even when flu strains mutate further, the vaccine is often close enough

Ngay cả khi chủng cúm biến đổi thêm, các vắc-xin vẫn thường đủ khả năng

that a vaccinated person who catches the flu anyway

để người đã tiêm chủng dù có mắc bệnh cúm

will have a milder and shorter illness than they would otherwise.

vẫn sẽ bệnh nhẹ hơn và ngắn hơn.

Việc tiêm chủng cũng giúp bảo vệ những người khác trong cộng đồng

Vaccination also helps protect other people in the community

who may not be medically eligible for the shot

những người có thể không đủ điều kiện y tế để tiêm phòng

by preventing those around them from carrying the virus.

bằng cách ngăn ngừa những người xung quanh nhiễm virút.

This is called herd immunity.

Đây được gọi là miễn dịch cộng đồng.

The flu shot can't give you the flu.

Tiêm phòng cúm không thể khiến bạn bị cúm.

It contains an inactivated virus that isn't capable of making you sick.

Nó chứa một virút bất hoạt không có khả năng làm bạn bị bệnh.

You might feel tired and achy after getting it,

Bạn có thể thấy mệt mỏi và đau nhức sau khi tiêm chủng.

but that's not an infection.

Nhưng đó không phải là nhiễm trùng

It's your normal immune response to the vaccine.

mà là phản ứng miễn dịch bình thường với vắc-xin.

Some parts of the world use, instead of a shot, an inhaled vaccine

Một số nơi trên thế giới, thay vì tiêm, lại sử dụng vắc-xin bơm vào mũi

that contains a weakened live virus.

có chứa virút sống bị suy yếu.

This is also safe for the vast majority of people.

Cách này cũng an toàn cho đại đa số người.

Only those with impaired immune systems would be at risk,

Chỉ những người có hệ miễn dịch yếu mới có thể gặp nguy hiểm,

but they're typically not given live vaccines.

nhưng họ thường không được cho dùng loại vắc-xin sống này.

Meanwhile, scientists are working to develop a universal flu vaccine

Trong khi đó, các nhà khoa học đang phát triển vắc-xin cúm phổ thông

that would protect against any strain, even mutated ones.

có thể chống lại bất kỳ chủng cúm nào, kể cả đột biến.

But until then, the hunt for next year's vaccine is on.

Nhưng cho đến lúc đấy, việc tìm kiếm vắc-xin cho năm sau vẫn tiếp diễn.