Can a black hole be destroyed? - Fabio Pacucci

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: Myo Aung

Black holes are among the most destructive objects in the universe.

တွင်းနက်တွေဟာ စကြဝဠာထဲက ဖျက်ဆီးနိုင်အား အကြီးမားဆုံး ရုပ်ဝတ္ထုမျိုးပါပဲ။

Anything that gets too close to the central singularity of a black hole,

တွင်းနက်ရဲ့ ဗဟိုချက်ထံ နီးကပ်သွားတဲ့.. ဥက္ကာခဲ၊

be it an asteroid, planet, or star,

ဂြိုဟ်၊ သို့မဟုတ် ကြယ် ဘယ်အရာဖြစ်ဖြစ် ပြင်းထန်လွန်းတဲ့

risks being torn apart by its extreme gravitational field.

၎င်းရဲ့ ဒြပ်ဆွဲအား စက်ကွင်းက အစိတ်စိတ် ဆုတ်ဖြဲခံရမယ့် အန္တရာယ်ရှိပါတယ်။

And if the approaching object happens to cross the black hole’s event horizon,

ချည်းကပ်လာတဲ့ အရာက တွင်းနက်ရဲ့ နယ်နိမိတ် အစကို ကျော်ဖြတ်ပါက

it’ll disappear and never re-emerge,

၎င်းဟာ ကွယ်ပျောက်ပြီး ဘယ်တော့မှ ပြန်ပေါ်တော့မှာ မဟုတ်တဲ့ အပြင်

adding to the black hole’s mass and expanding its radius in the process.

ဒီဖြစ်စဉ်အရ တွင်းနက် ဒြပ်ထုတိုးပြီး ၎င်းရဲ့ အရွယ်အစား ကြီးထွားလာပါမယ်။

There is nothing we could throw at a black hole

တွင်းနက်ကို မဆိုသလောက်လေး ပွန်းပဲ့အောင်

that would do the least bit of damage to it.

ကျုပ်တို့မှာ ပစ်ပေါက်စရာ ဘာမှမရှိပါဘူး။

Even another black hole won’t destroy it–

တခြား တွင်းနက် တောင်မှ ၎င်းကို ဖျက်စီးနိုင်မှာမဟုတ်ဘဲ-

the two will simply merge into a larger black hole,

ပိုကြီးမားတဲ့ တွင်းနက်အဖြစ် ဒီနှစ်ခုက ပေါင်းစည်းလျက်..

releasing a bit of energy as gravitational waves in the process.

ဒီဖြစ်စဉ်အရ.. စွမ်းအင်အတန်ငယ်ကို ဆွဲငင်အားလှိုင်းအဖြစ် လွှတ်ထုတ်ပါမယ်။

By some accounts,

ထည့်တွက်စရာရှိတာက

it’s possible that the universe may eventually consist entirely of black holes

အလှမ်းဝေးကွာလွန်းတဲ့ အနာဂတ် စကြဝဠာမှာ၊ စကြဝဠာ တစ်ခုလုံး တွင်းနက်တွေချည်းပဲ

in a very distant future.

တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ပြည့်သွားနိုင်တာကိုပါ။

And yet, there may be a way to destroy, or “evaporate,” these objects after all.

ဒါပေမဲ့ နောက်ဆုံးမှာ၊ ဒါတွေကို ဖျက်စီးဖို့ ဝါ "Evaporate" ဖြစ်စရာနည်းရှိတယ်။

If the theory is true,

သီအိုရီသာ မှန်ပါက၊

all we need to do is to wait.

ကျုပ်တို့ အားလုံး လုပ်ကြရမှာက စောင့်စားဖို့ပါ။

In 1974,

၁၉၇၄ ခုနှစ်မှာ

Stephen Hawking theorized a process

Stephen Hawking က တွင်းနက်ရဲ့ ဒြပ်ထု

that could lead a black hole to gradually lose mass.

ဖြည်းဖြည်းခြင်း ဆုံးရှုံးနိုင်တဲ့ ဖြစ်စဉ်ကို သီအိုရီထုတ်ခဲ့ပါတယ်။

Hawking radiation, as it came to be known,

Hawking radiation အဖြစ် လူတွေ သိလာကြပြီးတော့ ၎င်းဟာ

is based on a well-established phenomenon called quantum fluctuations of the vacuum.

Quantum Fluctuations of the Vacuum ခေါ်တဲ့ ခိုင်မာတဲ့ ဖြစ်စဉ်အပေါ်မှာ အခြေခံထားပါတယ်။

According to quantum mechanics,

Quantum Mechanics အရ အစက်တစ်စက်ဟာ

a given point in spacetime fluctuates between multiple possible energy states.

စွမ်းအင်အဆင့် အမျိုးမျိုးရှိနိုင်ချိန်မှာ- ဟင်းလင်းပြင်၌ တက်-ကျ ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

These fluctuations are driven by the continuous creation and destruction

ထို တက်-ကျ ပြောင်းလဲမှုတွေကို အမှုန်မည်ကာမျှ စုံတွဲတွေရဲ့

ဆက်တိုက် ဖန်တီးခြင်းနဲ့ ဖျက်စီးခြင်းက မောင်းနှင်ပါတယ်၊

of virtual particle pairs,

which consist of a particle and its oppositely charged antiparticle.

ထိုစုံတွဲမှာ အမှုန်နဲ့ ၎င်းရဲ့ ဆန့်ကျင် လျှပ်စစ်ဆောင် ပဋိအမှုန် ပါဝင်ပါတယ်။

Normally, the two collide and annihilate each other shortly after appearing,

ပုံမှန်အားဖြင့်.. ဖြစ်ပြီး မကြာခင်၊ နှစ်ခု တိုက်မိကာ စွမ်းအင်စုစုပေါင်းကို ထိန်းလျက်

preserving the total energy.

၎င်းတို့ချင်း အပြီးတိုင် ပျက်သုဉ်းစေပါတယ်။

But what happens when they appear just at the edge of a black hole’s event horizon?

ဒါပေမဲ့ ဒါတွေက တွင်းနက်ရဲ့ နယ်နိမိတ်အစရဲ့ အစွန်းနားမှာ ပေါ်လာတဲ့အခါ ဘာဖြစ်မလဲ။

If they’re positioned just right,

၎င်းတို့ကို မှန်အောင် နေရာချပေးခဲ့ရင်၊

one of the particles could escape the black hole’s pull

တစ်ခုက တွင်းနက် ဆွဲငင်အားမှ လွတ်နိုင်ပြီး

while its counterpart falls in.

၎င်းရဲ့ တွဲဖက်မှာ တွင်းနက်ထဲ ကျဆင်းသွားပါမယ်၊

It would then annihilate another oppositely charged particle

တွင်းနက်ရဲ့ နယ်နိမိတ်စည်းစပ်ထဲမှာ.. ယင်းက တခြား ဆန့်ကျင်လျှပ်စစ်ဆောင်

within the event horizon of the black hole,

အမှုန်နဲ့ အပြီးတိုင် ပျက်သုဉ်းရင်းနဲ့

reducing the black hole’s mass.

တွင်းနက်ရဲ့ ဒြပ်ထုကို လျော့ပါးလာစေပါမယ်။

Meanwhile, to an outside observer,

အဲဒီအချိန်၊ အပြင်မှ ကြည့်နေသူအဖို့..

it would look like the black hole had emitted the escaped particle.

တွင်းနက်က လွတ်မြောက်နိုင်တဲ့ အမှုန်ကို ထုတ်လိုက်သလိုမျိုးပါ။

Thus, unless a black hole continues to absorb additional matter and energy,

ဒါကြောင့်.. တွင်းနက်ဟာ ရုပ်ဒြပ်နဲ့ စွမ်းအင်ကို ထပ်ထပ်ပြီး စုပ်ယူမနေခဲ့ရင်

it’ll evaporate particle by particle, at an excruciatingly slow rate.

အင်မတန် လေးလံနှေးကွေးတဲ့ နှုန်းနဲ့ တမှုန်ပြီး တမှုန် တငွေ့ငွေ့ထွက်ပါလိမ့်မယ်။

How slow?

ဘယ်လောက် နှေးမလဲ။

A branch of physics, called black hole thermodynamics, gives us an answer.

Black Hole Thermodynamics ခေါ် ရူပဗေဒ ဘာသာရပ်ခွဲက ကျုပ်တို့ကို ဖြေပေးပါတယ်။

When everyday objects or celestial bodies release energy to their environment,

အရာတိုင်း သို့မဟုတ် အာကာသထဲကအရာတိုင်း.. ၎င်းတို့ဝန်းကျင်ထံ စွမ်းအင် ထုတ်လွှတ်တာကို

we perceive that as heat,

အပူအဖြစ် ကျုပ်တို့ သတိမူမိ ပြီးတော့

and can use their energy emission to measure their temperature.

၎င်းတို့ အပူချိန်ကို တိုင်းဖို့ ၎င်းတို့ ထုတ်ပေးတဲ့ စွမ်းအင်ကို သုံးနိုင်တယ်။

Black hole thermodynamics

Black Hole Thermodynamics က

suggests that we can similarly define the “temperature” of a black hole.

တွင်းနက်ရဲ့ အပူချိန်ကိုလည်း အလားတူ သတ်မှတ်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။

It theorizes that the more massive the black hole,

ဒြပ်ထုပိုကြီးတဲ့ တွင်းနက်က အပူချိန် ပိုနိမ့်ကြောင်း

the lower its temperature.

၎င်းက သီအိုရီ ထုတ်ပါတယ်။

စကြဝဠာမှာ အကြီးဆုံးတွင်းနက်တွေရဲ့ အပူချိန်က ပကတိ သုည

The universe’s largest black holes

would give off temperatures of the order of 10 to the -17th power Kelvin,

အပူချိန်နဲ့ သိပ်ကို နီးကပ်လွန်းတဲ့ ၁၀ ထပ်ညွှန်းအဆင့်

very close to absolute zero.

-၁၇ kelvin ထုတ်လွှတ်ပါလိမ့်မယ်။

Meanwhile, one with the mass of the asteroid Vesta

တချိန်တည်းမှာ Vesta ဥက္ကာခဲ လောက် ဒြပ်ထုရှိတဲ့ တွင်းနက်ဟာ

would have a temperature close to 200 degrees Celsius,

ဒီဂရီ ဆဲစီးယပ် ၂၀၀ နီးပါး အပူချိန် ရှိပါလိမ့်မယ်

thus releasing a lot of energy in the form of Hawking Radiation

ဒါကြောင့် Hawking Radiation ပုံစံဖြင့် စွမ်းအင် အမြောက်အမြားကို

to the cold outside environment.

အပူချိန်နိမ့်တဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ထံ ထုတ်လွှတ်ပါတယ်။

The smaller the black hole,

တွင်းနက် ငယ်လေလေ

the hotter it seems to be burning–

လောင်မြိုက်မှုက ပိုပူလောင်လေ ဖြစ်ပြီး

and the sooner it’ll burn out completely.

မကြာခင်မှာပဲ ၎င်းက လုံးဝ လောင်ကျွမ်း သွားမယ်လို့ ထင်ရတယ်။

Just how soon?

မကြာခင်ဆိုတာ ဘယ်လောက်လဲ

Well, don’t hold your breath.

ခင်ဗျား အသက်ရှု မအောင့်ထားပါနဲ့။

First of all, most black holes accrete, or absorb matter and energy,

ပထမဆုံးအနေနဲ့ တွင်းနက်အများစုက ရုပ်ဒြပ်နဲ့ စွမ်းအင်ကို စုစည်း သို့မဟုတ် စုပ်ယူမှုက

more quickly than they emit Hawking radiation.

၎င်းတို့ Hawking radiation ထုတ်လွှတ်မှုထက် ပိုမြန်ပါတယ်။

But even if a black hole with the mass of our Sun stopped accreting,

ဒါပေမဲ့ ကျုပ်တို့ နေရဲ့ ဒြပ်ထုလောက်ရှိတဲ့ တွင်းနက်က စုဝေးမှုကို ရပ်ပစ်ခဲ့ရင်တောင်

it would take 10 to the 67th power years–

လုံးဝ ပျောက်ကွယ်သွားဖို့ဆို ယခု စကြဝဠာရဲ့ သက်တမ်းထက်

many many magnitudes longer than the current age of the Universe—

အဆပေါင်းများစွာ ရှည်လျားတဲ့ နှစ်ပေါင်း ၁၀^ ၆၇

to fully evaporate.

အချိန် ကြာပါလိမ့်မယ်။

When a black hole reaches about 230 metric tons,

တွင်းနက်က မက်ထရစ်တန် ၂၃၀ လောက်ပဲ ကျန်တဲ့အခါ

it’ll have only one more second to live.

ရှန်သန်ဖို့ တစ်စက္ကန့် သာသာလောက်ပဲ ၎င်းဟာ အချိန်ရပါလိမ့်မယ်။

In that final second,

ဒီ နောက်ပိတ်ဆုံး စက္ကန့်မှာ

its event horizon becomes increasingly tiny,

၎င်းရဲ့ နယ်နိမိတ်က သေးသထက် သေးလာပြီး

until finally releasing all of its energy back into the universe.

အဆုံးမှာတော့ ၎င်းရဲ့ စွမ်းအင်အားလုံးကို စကြဝဠာထဲကို ထုတ်လွှတ်တဲ့ အထိပါပဲ။

And while Hawking radiation has never been directly observed,

Hawking radiation ကို ဘယ်တုန်းကမှ တိုက်ရိုက် မမြင်ဖူးပေမဲ့

some scientists believe that certain gamma ray flashes detected in the sky

ကောင်းကင်မှာ ဂမ်မာ ရောင်ခြည်တစ်မျိုး လင်းလက်မှုကို ထောက်လှမ်းလို့ရကြောင်း...

are actually traces of the last moments

ယုံကြည်ကြတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင် တချို့က စကြဝဠာအစမှာ ပေါ်ပေါက်ခဲ့တဲ့

of small, primordial black holes formed at the dawn of time.

ရှေးဦး တွင်းနက်ငယ်တွေရဲ့ နောက်ဆုံးအချိန် ကို တကယ်ပဲ နောက်ယောင်ခံလိုက်ကြပါတယ်။

Eventually, in an almost inconceivably distant future,

အဆုံးမှာတော့.. မကြည့်နိုင်လောက်အောင် အလှမ်းကွာဝေးလွန်းတဲ့ အနာဂတ် တချိန်လောက်မှာ

the universe may be left as a cold and dark place.

စကြဝဠာဟာ အေးစက် မဲမှောင်တဲ့ နေရာတစ်ခုအဖြစ် ကျန်ရစ်သွားမှာပါ။

But if Stephen Hawking was right,

ဒါပေမဲ့ Stephen Hawking မှန်မယ်ဆိုရင်

before that happens,

ဒါတွေ မဖြစ်ခင်မှာ

the normally terrifying and otherwise impervious black holes

သာမန်အားဖြင့် ကြောက်စရာကောင်းပြီး ဘာနဲ့မှကို မတိုးနိုင်တဲ့ တွင်းနက်တွေဟာ

will end their existence in a final blaze of glory.

နောက်ဆုံး ပေါက်ကွဲမှုအဖြစ် ၎င်းတို့ တည်ရှိမှုကို နိဂုံးချုပ်ကြပါလိမ့်မယ်။