Can a black hole be destroyed? - Fabio Pacucci

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

Black holes are among the most destructive objects in the universe.

Kara delikler evrendeki en yıkıcı cisimler arasındadır.

Anything that gets too close to the central singularity of a black hole,

Bir kara deliğin merkezi tekilliğine fazla yaklaşan herhangi bir şey,

be it an asteroid, planet, or star,

asteroit, gezegen veya yıldız,

risks being torn apart by its extreme gravitational field.

aşırı yerçekimi alanı tarafından parçalara ayrılmayı göze alır

And if the approaching object happens to cross the black hole’s event horizon,

ve eğer yaklaşan cisim kara deliğin olay ufkunu geçerse

it’ll disappear and never re-emerge,

kara deliğin süreç içerisindeki kütlesini ve genişleyen yarıçapını hesaba katarsak

adding to the black hole’s mass and expanding its radius in the process.

ortadan kaybolacak ve asla yeniden ortaya çıkmayacak.

There is nothing we could throw at a black hole

Kara deliğe zerre kadar hasar verecek, fırlatabileceğimiz hiçbir şey yok.

that would do the least bit of damage to it.

Even another black hole won’t destroy it–

Başka bir kara delik bile onu yok edemez–

the two will simply merge into a larger black hole,

süreç içerisinde kütle çekimsel dalgalar adı altında birazcık enerji yayarak

releasing a bit of energy as gravitational waves in the process.

ikisi sadece daha geniş bir kara delik oluşturur.

By some accounts,

Bazılarına göre

it’s possible that the universe may eventually consist entirely of black holes

evrenin çok uzak bir gelecekte en sonunda tamamen kara deliklerden oluşması mümkün.

in a very distant future.

And yet, there may be a way to destroy, or “evaporate,” these objects after all.

Fakat her şeye rağmen bu cisimleri yok etmenin

veya "buharlaştırmanın" bir yolu olabilir.

If the theory is true,

Eğer teori doğruysa tek yapmamız gereken şey beklemek.

all we need to do is to wait.

In 1974,

1974 yılında

Stephen Hawking theorized a process

Stephen Hawking bir kara deliğin

that could lead a black hole to gradually lose mass.

gitgide kütlesini kaybetmesine yol açacak bir yol kuramlaştırdı.

Hawking radiation, as it came to be known,

Bilindiği ismiyle Hawking radyasyonu,

is based on a well-established phenomenon called quantum fluctuations of the vacuum.

kuantum dalgalanması denilen iyi yapılandırılmış bir olguya dayanmaktadır.

According to quantum mechanics,

Kuantum mekaniğine göre uzay zamandaki belli bir nokta,

a given point in spacetime fluctuates between multiple possible energy states.

birkaç olası enerji seviyesi arasında dalgalanıyor.

These fluctuations are driven by the continuous creation and destruction

Bu dalgalanmalar, bir parçacık ve zıt yüklenmiş antiparçacıktan oluşan

of virtual particle pairs,

gerçek parçacık çiftinin devamlı yaratılışı ve yıkımıyla oluşur.

which consist of a particle and its oppositely charged antiparticle.

Normally, the two collide and annihilate each other shortly after appearing,

Genellikle ikili toplam enerjiyi koruyarak ortaya çıktıktan kısa bir süre sonra

preserving the total energy.

birbiriyle çarpışır ve yok olur.

But what happens when they appear just at the edge of a black hole’s event horizon?

Peki ya bir kara deliğin olay ufkunun hemen kenarında ortaya çıkarsa ne olur?

If they’re positioned just right,

Eğe doğru konumlanmışlarsa

one of the particles could escape the black hole’s pull

diğeri düşerken parçacıklardan biri kara deliğin çekiminden kaçabilir.

while its counterpart falls in.

It would then annihilate another oppositely charged particle

O halde kara deliğin olay ufkunun içerisinde

within the event horizon of the black hole,

diğer bir zıt yüklenmiş parçacığı yok eder ve kara deliğin kütlesini düşürür.

reducing the black hole’s mass.

Meanwhile, to an outside observer,

Bu sırada dıştan gözlem yapan birisine

it would look like the black hole had emitted the escaped particle.

kara delik, kaçan parçacığı fırlatmış gibi görünürdü.

Thus, unless a black hole continues to absorb additional matter and energy,

Bu yüzden eğer bir kara delik ek cismi ve enerjiyi emmeye devam etmezse

it’ll evaporate particle by particle, at an excruciatingly slow rate.

dayanılmayacak kadar yavaş bir oranda parçacık parçacık buharlaşacak.

How slow?

Ne kadar yavaş?

A branch of physics, called black hole thermodynamics, gives us an answer.

Kara delik termodinamiği denilen fiziğin bir dalı bize cevabı veriyor.

When everyday objects or celestial bodies release energy to their environment,

Gündelik nesneler veya gök cisimleri çevrelerine enerji yaydıklarında

we perceive that as heat,

biz onu ısı olarak algılıyoruz

and can use their energy emission to measure their temperature.

ve enerji emisyonunu, onların ısılarını ölçmek için kullanıyoruz.

Black hole thermodynamics

Kara delik termodinamiği benzer şekilde

suggests that we can similarly define the “temperature” of a black hole.

bir kara deliğin "ısısını" belirleyebileceğimizi söylüyor.

It theorizes that the more massive the black hole,

Kara delik ne kadar büyükse ısısının da o kadar düşük olduğu

the lower its temperature.

teorisini ortaya atıyor.

The universe’s largest black holes

Evrenin en geniş kara delikleri 10 ila 17 kelvin arasında bir sıcaklık yayıyor,

would give off temperatures of the order of 10 to the -17th power Kelvin,

very close to absolute zero.

ki bu da mutlak sıfıra çok yakın.

Meanwhile, one with the mass of the asteroid Vesta

Bu esnada Vesta kütlesinde olan bir asteroidin,

would have a temperature close to 200 degrees Celsius,

200 santigrat dereceye yakın bir sıcaklığı olurdu

thus releasing a lot of energy in the form of Hawking Radiation

ve böylelikle Hawking radyasyonu formunda soğuk dış ortama çokça enerji yayardı.

to the cold outside environment.

The smaller the black hole,

Kara delik ne kadar küçükse o kadar sıcak yanıyor gibi görünür–

the hotter it seems to be burning–

and the sooner it’ll burn out completely.

ve o kadar çabuk tamamıyla yanıp yok olucak.

Just how soon?

Peki ya ne kadar çabuk?

Well, don’t hold your breath.

Boşuna umutlanmayın.

First of all, most black holes accrete, or absorb matter and energy,

İlk olarak çoğu kara delikler Hawking radyasyonu emdiğinden

çok daha çabuk bir şekilde birleşiyor ya da cismi ve enerjiyi emiyor.

more quickly than they emit Hawking radiation.

But even if a black hole with the mass of our Sun stopped accreting,

Fakat bizim Güneşimizin kütlesindeki bir kara delik birleşmeyi bıraksa bile

it would take 10 to the 67th power years–

tam olarak buharlaşması 10 ile 67 sene alırdı–

many many magnitudes longer than the current age of the Universe—

evrenin şu anki yaşından çok çok daha uzun—

to fully evaporate.

When a black hole reaches about 230 metric tons,

Bir kara delik yaklaşık olarak 230 metrik tona ulaştığında

it’ll have only one more second to live.

yaşamak için sadece bir saniyesi olacak.

In that final second,

O son saniyede olay ufku, sonunda evrene tüm enerjisini yayana kadar

its event horizon becomes increasingly tiny,

until finally releasing all of its energy back into the universe.

gitgide ufacık hale gelir.

And while Hawking radiation has never been directly observed,

Hawking radyasyonu daha önce doğrudan gözlemlenmese de

some scientists believe that certain gamma ray flashes detected in the sky

bazı bilim insanları gökyüzünde saptanmış belli gama ışınlarının

are actually traces of the last moments

aslında zamanın şafak vaktinde oluşan

of small, primordial black holes formed at the dawn of time.

küçük, ilkel kara deliklerin son anlarının izleri olduğuna inanıyor.

Eventually, in an almost inconceivably distant future,

Eninde sonunda, neredeyse belirsiz uzak bir gelecekte

the universe may be left as a cold and dark place.

evren soğuk ve karanlık bir yer olarak terk edilebilir.

But if Stephen Hawking was right,

Ama eğer Stephen Hawking haklıysa

before that happens,

bu olmadan önce,

the normally terrifying and otherwise impervious black holes

genelde korkunç ve ayrıca geçirimsiz kara delikler

will end their existence in a final blaze of glory.

son bir zafer parıltısıyla varlıklarını sona erdirecekler.