How your digestive system works - Emma Bryce

Translator: eacanhu e Reviewer: Sundari Enkhtugs

Сайн хооллоогүй хүн сайн сэтгэж, хайрлаж, унтаж чадахгүй - Виржиниа Вүүлф

Дэлхий даяар

Across the whole planet,

humans eat on average between one and 2.7 kilograms of food a day.

хүмүүс өдөрт дунджаар 1-2,7 кг хоол иддэг.

That's over 365 kilograms a year per person,

Жилд нэг хүн 365 гаруй кг,

and more than 28,800 kilograms over the course of a lifetime.

амьдралынхаа турш 28800 гаруй кг хоол тус тус иддэг гэсэн үг.

And every last scrap makes its way through the digestive system.

Түүний хэсэг бүр нь хоол боловсруулах системээр дамждаг.

Comprised of ten organs covering nine meters,

Арван эрхтнээс бүрдэх есөн метр урт энэхүү систем

and containing over 20 specialized cell types,

20 гаруй онцгой төрлийн эсүүдээс тогтоно.

this is one of the most diverse and complicated systems in the human body.

Энэ бол хүний бие дэх хамгийн төвөгтэй системүүдийн нэг юм.

Its parts continuously work in unison to fulfill a singular task:

Хэсэг бүр хамтдаа нэг л зорилгын төлөө ажилладаг нь

transforming the raw materials of your food

таныг амьд байлгахад шаардагдах

into the nutrients and energy that keep you alive.

хоолны боловсрогдоогүй хэсгүүдийг амин дэм, энерги болгон хувиргах юм.

Spanning the entire length of your torso,

Хоол боловсруулах систем таны их биеийн ихэнх хэсгийг эзэлдэг ба

the digestive system has four main components.

үндсэн дөрвөн хэсэгт хуваагдана.

First, there's the gastrointestinal tract,

Нэгт, ходоод гэдэсний хэсэг буюу

a twisting channel that transports your food

хоолыг зөөвөрлөх мушгирсан хоолой юм.

and has an internal surface area of between 30 and 40 square meters,

Үүний дотоод талбай нь 30-40 метр кв байдаг.

enough to cover half a badminton court.

Өөрөөр хэлбэл агаарын теннисний талбайн талтай тэнцүү.

Second, there's the pancreas,

Хоёрт, нойр булчирхай,

gallbladder,

цөс,

and liver,

элэг багтана.

a trio of organs that break down food using an array of special juices.

Эдгээр нь онцгой шүүс ашиглан хоолыг задалдаг гурамсан эрхтнүүд.

Third, the body's enzymes,

Гуравт, биеийн энзимүүд,

hormones,

гормонууд,

мэдрэлийн эсүүд,

nerves,

and blood

мөн цус байна.

all work together to break down food,

Бүгд хоол задлах,

modulate the digestive process,

хоол боловсруулах явцыг зохицуулах,

and deliver its final products.

эцсийн бүтээгдэхүүнийг хүргэж өгөхөд тусалдаг.

Finally, there's the mesentery,

Эцэст нь, чацархай буюу

a large stretch of tissue that supports

том хэмжээний сунасан эдүүд ба энэ нь

and positions all your digestive organs in the abdomen,

гэдсэн дэх бүх эрхтнүүдийг дэмжиж, байрлуулан

enabling them to do their jobs.

тэднийг ажлаа хийхэд нь тусалдаг.

The digestive process begins before food even hits your tongue.

Хоол боловсруулах үйл явц нь хоол хэлэнд тань хүрэхээс ч өмнө эхэлнэ.

Anticipating a tasty morsel,

Амттай зүйл идэх нь гэдгээ мэдрэх үед

glands in your mouth start to pump out saliva.

аман дах булчирхайнууд шүлс ялгаруулна.

We produce about 1.5 liters of this liquid each day.

Өдөрт бид дунджаар 1,5 литр шүлс ялгаруулдаг.

Once inside your mouth,

Хоол аманд тань орсны дараа

chewing combines with the sloshing saliva

шүлстэй холилдож, бутлагдсанаар

to turn food into a moist lump called the bolus.

чийглэг "болус" гэх бөөн болно.

Enzymes present in the saliva break down any starch.

Шүлсэн дэх энзимүүд ямар ч төрлийн цардуулыг задалдаг.

Then, your food finds itself

Дараа нь хоол

at the rim of a 25-centimeter-long tube called the esophagus,

25 см урт эсофагус гэх хоолойн ирмэг дээр ирнэ.

down which it must plunge to reach the stomach.

Тэгээд доошлон ходоодонд очно.

Nerves in the surrounding esophageal tissue

Эсофагусын мэдрэлийн эдүүд

sense the bolus's presence and trigger peristalsis,

болусыг мэдрэн пэристалсис буюу

a series of defined muscular contractions.

тодорхой булчингийн агшилтыг үүсгэдэг.

That propels the food into the stomach,

Энэ нь хоолыг ходоод руу зөөвөрлөж,

where it's left at the mercy of the muscular stomach walls,

ходоодны булчинлаг хананууд

which bound the bolus, breaking it into chunks.

болусыг үсэргэн жижиг хэсгүүдэд хуваадаг.

Hormones, secreted by cells in the lining, trigger the release of acids

Ханан дах гормонууд нь хүчил болон

энзим ихтэй шүүснүүдийг ходоодны хананаас ялгаруулж,

and enzyme-rich juices from the stomach wall

that start to dissolve the food and break down its proteins.

хоолыг уусгаж, уургыг задалдаг.

These hormones also alert the pancreas,

Эдгээр гормонууд нь мөн нойр булчирхай,

liver,

элэг,

and gallbladder

цөс зэргийг идэвхжүүлж,

to produce digestive juices

хоол боловсруулах шүүснүүд болон

and transfer bile, a yellowish-green liquid that digests fat,

цөсний шингэн буюу өөх тосыг задалдаг шар ногоон шингэнийг ялгаруулан

in preparation for the next stage.

дараагийн шатны бэлтгэлийг хангадаг.

After three hours inside the stomach,

Ходоодонд гурван цаг болсны дараа

the once shapely bolus is now a frothy liquid called chyme,

болус нь кайм гэх шингэн болж,

and it's ready to move into the small intestine.

нарийн гэдсэнд ороход бэлэн болно.

The liver sends bile to the gallbladder,

Элэг цөсний шингэнийг цөс рүү явуулж,

which secretes it into the first portion of the small intestine called the duodenum.

энэ нь нарийн гэдэсний эхний хэсэг болох хос гэдсэнд очно.

Here, it dissolves the fats floating in the slurry of chyme

Энд хос гэдэс кайм дах өөх тосыг уусгаж,

so they can be easily digested by the pancreatic and intestinal juices

нойр булчирхай болон гэдэсний шүүс хялбархан боловсруулах боломжтой болгоно.

that have leached onto the scene.

These enzyme-rich juices break the fat molecules down into fatty acids

Эдгээр энзим ихтэй шүүс нь өөх тосыг тосны хүчил ба

and glycerol for easier absorption into the body.

глицерин болгосноор биед амар шингэдэг.

The enzymes also carry out the final deconstruction

Энзимүүд мөн сүүлийн задрал болох

of proteins into amino acids

уургийг амин хүчил ба

and carbohydrates into glucose.

нүүрс усыг глюкоз болгож хувиргана.

This happens in the small intestine's lower regions,

Энэ нь нарийн гэдэсний төгсгөл болох

the jejunum and ileum,

өлөн ба шулуун гэдсэнд болно.

which are coated in millions of tiny projections called villi.

Эдгээр нь вили гэх хэдэн сая жижиг хэсгээр бүрхэгдсэн байдаг.

These create a huge surface area to maximize molecule absorption

Ингэснээр талбайн хэмжээ ихэсч, молекулын шимэгдэлт болон

and transference into the blood stream.

цусны эргэлт рүү зөөвөрлөлт ихэснэ.

The blood takes them on the final leg of their journey

Цус тэднийг хамгийн сүүлийн шат руу оруулж

to feed the body's organs and tissues.

биеийн эд эрхтэнг хооллодог.

But it's not over quite yet.

Гэхдээ хараахан дуусаагүй байна.

Leftover fiber,

Үлдсэн утаслаг,

water,

ус,

and dead cells sloughed off during digestion

үхсэн эсүүд хоол боловсруулах явцад хаягдаж,

make it into the large intestine, also known as the colon.

бүдүүн гэдсэнд очдог.

The body drains out most of the remaining fluid through the intestinal wall.

Бие үлдсэн ихэнх шингэнийг нь гэдэсний ханаар авна.

What's left is a soft mass called stool.

Ингээд ялгадас гэх зөөлөн цул үлдэнэ.

The colon squeezes this byproduct into a pouch called the rectum,

Бүдүүн гэдэс ялгадсыг хошного руу шахаж,

where nerves sense it expanding

мэдрэлийн эсүүд сунаж байгааг нь мэдрээд,

and tell the body when it's time to expel the waste.

биед хэзээ ялгаруулахыг нь мэдээлдэг.

The byproducts of digestion exit through the anus

Ялгадас нь хошногоор гадагшилж,

and the food's long journey,

хоолны энэ урт аялал

typically lasting between 30 and 40 hours,

ихэнхдээ 30-40 цаг үргэлжлээд дуусдаг.

is finally complete.