Why do people have seasonal allergies? - Eleanor Nelsen

Зарим хүмүүс яагаад улирлын харшилтай байдаг вэ? - Элинор Нелсон

Translator: Zaya Skodde Reviewer: Indra Ganzorig

Ah, spring.

Хавар цаг аа гэж.

Grass growing, flowers blooming, trees growing new leaves,

Цэцэг, ногоо ургаж, модны навчис шинээр дэлгэрнэ.

but if you get allergies,

Гэвч та харшилтай бол

this explosion of new life probably inspires more dread than joy.

ийнхүү амьдрал шинээр эхлэхэд танд баяр авчрахаасаа илүү айдас төрүүлнэ.

Step outside, and within minutes, you're sneezing and congested.

Гадаа гараад минутын дотор л найтааж, хамар чинь бөглөрнө.

Your nose is running,

Нус чинь гойжиж,

your eyes are swollen and watery,

нүд хавдан, нулимс урсаж,

your throat is itchy.

хоолой чинь загатнана.

For you and millions of others, it's seasonal allergy time.

Та болон бусад сая сая хүмүүсийн хувьд харшлын улирал ирнэ.

So what's behind this onslaught of mucus?

Тэгвэл энэ салстын үрэвслийн гол шалтгаан нь юу вэ?

The answer lies within you.

Хариулт нь таны дотор оршино.

It's your immune system.

Энэ бол таны дархлааны систем.

Seasonal allergies, also called hay fever, or allergic rhinitis,

Өвсний ханиад эсвэл харшлын ринит ч гэж нэрлэгддэг улирлын харшил нь

are a hypersensitive immune response to something that's not actually harmful.

аюултай биш зүйлд үзүүлэх дархлааны хэт мэдрэг чанарын хариу урвал юм.

Pollen from trees and grass,

Мод болон өвсний тоос,

and mold spores from tiny fungi find their way into your mucous membranes

хөрсний үрнээс авахуулаад бяцхан мөөгөнцөр хүртэл салстын бүрхэвчинд чинь хүрэхэд

and your body attacks these innocuous travelers

таны бие эдгээр гэмгүй аялагчдыг халдварт нян шиг хүлээн авч

the same way it would infectious bacteria.

тэдэнтэй тэмцдэг шигээ довтолж эхэлнэ.

The immune system has a memory.

Дархлааны систем ой санамжтай.

When a foreign substance gets tagged as threatening,

Гадны биет аюултай гэж тэмдэглэгдвэл

white blood cells produce customized antibodies

цусны цагаан эс довтлогчийг дараа ирэх үед нь санах

that will recognize the offender the next time around.

тусгай эсрэг биетийг үйлдвэрлэдэг.

They then promptly recruit the body's defense team.

Тэгээд даруй биеийн хамгаалалтын системийг бэхжүүлнэ.

But sometimes, the immune system accidentally discriminates

Гэхдээ заримдаа дархлааны систем санаандгүйгээр тоос гэх мэт

against harmless substances, like pollen.

аюулгүй биетийн эсрэг дохио өгдөг.

When it wafts in again, antibodies on the surface of white blood cells

Эдгээрийг дахиад мэдэрмэгч цусны цагаан эсийг гадаргуу дахь эсрэг биет

recognize it and latch on.

даруй таньж, дээр нь наалдана.

This triggers the cell to release inflammatory chemicals,

Ингэснээр гистамин гэх мэт мэдрэлийн эсүүдийг өдөөгчид

like histamine,

эсээс үрэвсүүлэх

which stimulate nerve cells,

химийн бодис ялгаруулах нөхцөл үүсгэж,

and cause blood vessels in the mucous membranes to swell and leak fluid.

салслаг бүрхүүл дэх цусны судсыг хөөх, шингэн алдахад хүргэнэ.

In other words, itchiness, sneezing, congestion, and a runny nose.

Өөрөөр хэлбэл, загатнаж, найтааж, хамар бөглөрөн, нус гойжино гэсэн үг.

Allergies usually, but not always, show up for the first time during childhood.

Харшил үргэлж биш ч ихэвчлэн хүүхэд насанд анх удаа үзэгддэг.

But why do some people get allergies and others don't?

Гэхдээ яагаад зарим хүмүүс харшилтай, харин заримд нь байдаггүй вэ?

Allergies tend to run in families, so genetics may be one culprit.

Харшил гэр бүлийн хүмүүст элбэг тохиолддог учир нь генетик нэг шалтгаан байж магад.

In fact, errors in a gene that helps regulate the immune system

Тэр бүү хэл, харшил ихтэй байх нь дархлааны системийг зохицуулдаг

are associated with higher rates of allergies.

генд гарсан алдаатай холбоотой байдаг.

The environment you grow up in matters, too.

Өссөн орчин ч бас үүнд хамаатай.

Being exposed to an allergen as a baby

Хүүхэд насандаа харшил үүсгэгчидтэй ойр байх нь

makes you less likely to actually develop an allergy to it.

тухайн биетэд харшлах эрсдлийг бууруулдаг.

People who grow up on farms,

Хөдөө, өнөр гэр бүл,

in big families,

хөгжиж буй оронд

and in the developing world also tend to have fewer allergies,

өссөн хүмүүс цөөн харшилтай байх хандлагатай ч,

although there are plenty of exceptions, partly thanks to genetics.

удамшил болон бусад маш олон хүчин зүйлсээс хамаарч болно.

One theory is that as children,

Түүхийн хувьсалд уламжлалт анчин омогтой

they encounter more of the microbes and parasites

зэрэгцэн хувьсан өөрчлөгдсөн нян, шимэгчидтэй

that co-evolved with traditional hunter-gatherer societies.

хүүхэд насандаа илүү олон тулгардаг гэсэн нэг онол байдаг.

Called the hygiene hypothesis,

Эрүүл ахуйн таамаглалаар бол

the idea is that when the immune system

дархлааны систем танил хүрээний нянгуудад

isn't exposed to the familiar cast of microbes,

өртөөгүй үедээ тоосонцор гэх мэт

it'll keep itself busy mounting defenses against harmless substances,

аюулгүй бодисуудын эсрэг хамгаалалт үүсгэн,

like pollen.

өөрийгөө завгүй байлгана.

Another theory is that an immune system toughened up by a barrage of pathogens

Өөр нэг онолд өвчин үүсгэгч нянгуудаар хатуужсан дархлааны систем

is less likely to overreact to allergens.

харшил үүсгэгчид хэт мэдрэг байх нь бага гэж үздэг.

Pollen is a common offender, just because we encounter so much of it,

Бидэнтэй байнга таардаг цэцгийн тоос хамгийн түгээмэл өдөөгч боловч

but there's a long list of substances:

өөр бодисын маш урт жагсаалт бий.

dust,

Тоос,

animal dander,

амьтны хаг,

insect venom,

шавьжны хор,

medications,

эмийн эмчилгээ,

certain foods,

зарим хүнс хүртэл

that can send your immune system into overdrive.

таны дархлааны системийг ядрааж мэднэ

Some of these reactions can be scary.

Эдгээрийн зарим нь аймшигт нөлөөтэй.

An allergy can develop into full-blown anaphylaxis,

Харшлаас болж "анафилактический шок" үүсч

which typically brings on severe swelling,

энэ нь ихэвчлэн маш ихээр хавагнаж,

shortness of breath,

амьсгал давхцах болон

and very low blood pressure.

маш бага цусны даралтаар илэрдэг.

It can be deadly.

Үхэлд ч хүргэх магадлалтай.

The body can even have an allergic reaction to itself

Тэр бүү хэл, бие өөрөө өөрөөсөө харшилж

causing auto-immune disorders,

авто-дархлааны өвчин буюу

like multiple sclerosis, lupus, and type 1 diabetes.

олон давхар хатуурал, чонын хөрвөс болон 1-р зэргийн сахарын өвчинг үүсгэж болно.

But even non-life threatening allergy symptoms can make you miserable,

Гэвч аминд халгүй харшлын шинжүүд ч таны үйлийг үзэж чадна.

so what can you do about it?

Тэгвэл та үүний эсрэг юу хийж болох вэ?

Medications can help reduce the symptoms.

Эмчилгээ шинж тэмдгүүдийг бууруулахад тусална.

The most common ones keep histamines from binding to your cells.

Хамгийн түгээмэл нь гестаминийг эсэд наалдахаас сэргийлдэг аргууд юм.

These antihistamines stop the inflammation response.

Эдгээр анти-гестаминууд үрэвслийн хариу урвалыг зогсооно.

Steroids can help dial down the immune system.

Стеройд дархлааны системийг тайвшруулахад тусална.

Another more permanent option is immunotherapy.

Өөр нэг байнгын чанартай сонголт бол дархлааны эмчилгээ юм.

Deliberate, controlled exposure

Аажмаар, хяналттайгаар харшил үүсгэгчтэй

to gradually increasing amounts of an allergen

харьцах хэмжээг ихсгэснээр

can teach the immune system that it isn't dangerous after all.

тэдгээрийг дархлааны системд тийм ч аюултай биш гэдгийг ойлгуулж болно.

And if you're really adventurous, there's a less traditional option:

Хэрэв та үнэхээр адал явдалд дуртай бол уламжлалт биш нэг арга байна.

intestinal parasites.

Гэдэсний шимэгч.

When hookworms sink their teeth into the intestinal wall,

Цагаан хорхой шүдээ гэдэсний хананд зоож

they secrete chemicals that blunt the immune system.

дархлааны системийг мохоох химийн бодис ялгаруулна.

Some studies suggest that hookworms can treat allergies,

Зарим судалгаагаар цагаан хорхой харшлыг эмчилж чадна гэж үздэг.

which may be another reason

Энэ нь аж үйлдвэржсэн орнуудад

allergies are more common in industrialized countries

цагаан хорхой маш бага, харин харшил их байдгийн

where hookworms are few and far between.

бас нэг шалтгаан ч байж болох юм.

Of course, you can always just wait your seasonal allergies out.

Мэдээж та зүгээр л харшлын улирал дуусахыг хүлээж болно л доо.

The spring pollen onslaught dwindles by mid-summer,

Яг энэ үед хаврын цэцэгсийн тоосонцор буурч, зуны дунд сар ирэхэд

just in time for ragweed season.

шарилжны үе эхэлнэ дээ.