Conserving our spectacular, vulnerable coral reefs - Joshua Drew

125,102 views ・ 2013-01-03

TED-Ed


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

00:00
Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar
0
0
7000
Translator: kazhen qadr Reviewer: Daban Q Jaff
00:14
Coral reefs are some of the most spectacular ecosystems
1
14562
2587
شیلانەکانی دەریا سەرنجڕاکێشترینی ژینگەن
00:17
on the planet.
2
17173
1151
لە هەسارەکەدا.
00:18
They're also some of the most vulnerable.
3
18348
1969
و بێدەسەڵاتترین بونەوەریشن.
00:20
But how can we protect the reefs
4
20341
1532
چۆن گردە دەریاییەکان و ئەو ڕوەک
00:21
and the animals and plants who rely on them?
5
21897
2064
و گیانلەبەرانەش کە پشتیان پێبەستیە بپارێزین؟
00:23
And how can we make sure
6
23985
1430
چۆن دڵنیا بین ناوچە
پارێزراوەکان زیان بەو بونەوەرانە ناگەێنێت کە تۆپەڵەکان بۆ ژیان بەکار دەهێنن؟
00:25
our protected areas aren't hurting those who use reefs to survive?
7
25439
3125
00:28
These are some of the big questions
8
28588
1667
ئەوانە چەند پرسیارێکی گرنگن
00:30
facing marine conservation biologists today.
9
30279
2069
کە ڕووبەڕوی زیندەوەرزانەکان دەبێتەوە..
00:32
Let's take Fiji, for example.
10
32372
1397
ئەگەر فیجی، بە نموومە وەرگرین.
00:33
Fiji is series of islands in the South Pacific Ocean.
11
33793
2652
فیجی زنجیرەیەک دورگەیە لە باشوری زەریای ھێمن.
00:36
To help balance the need for conservation and making a living,
12
36469
3000
بۆ ڕاگرتنی باڵانسی و پارێزگاری پێویست و ژیانکردن،
00:39
scientists had suggested that instead of one big park
13
39493
2668
زانایان پێشنیاریان کردووە لە جیاتی یەک پارکی گەورە
00:42
which provides a lot of coverage for one reef system
14
42185
2612
کە داپۆشەری زۆر دەدات بە یەک سیستەمی گردی دەریایی
00:44
while leaving the rest unprotected,
15
44821
1740
لە کاتێکدا بەشەکانی تر پارێزراو نەبن،
00:46
a better way is to create a system of protected areas
16
46585
2524
دروست کردنی سیستەمێک کە هەموو ناوچەکان بە یەکەوە
00:49
nested together like pearls on a string.
17
49133
2474
وەک لانەیەک پارێزراو بن.
00:51
This idea is called connectivity.
18
51631
1969
بەو بیرۆکەیە دەڵێن بەیەکەوە بەستن
00:53
In this way, scientists can protect lots of different habitats
19
53624
2934
زانایان بەو ڕێگەیە، دەتوانن بەشێکی زۆری ژینگە بپارێزن
00:56
while not excluding people from their traditional fishing grounds.
20
56582
3109
کە ڕێگە بە خەڵکی نادەن لە شوێنە بەرچاوەکان ڕاوە ماسی بکەن.
00:59
Now, the only way this string-of-pearls kind of reserve network is going to work
21
59715
3778
ئیستا، تاکە ڕێگە بۆ سود وەرگرتنەوە لەو تۆڕە
01:03
is if each park is connected to other parks.
22
63517
2059
هەموو پاڕکە پارێزراوەکان پەیوەستی یەک دەبن.
01:05
There are two main benefits to this.
23
65600
1754
کە ئەمە دوو سوودی گرنگی ھەیە.
01:07
First of all, insurance.
24
67378
1482
یەکەمیان، مسۆگەریە.
01:08
If something bad happens to one park,
25
68884
1768
ئەگەر شتێکی خراپ بەسەر یەک بەشدا بێت
01:10
say, an oil spill or coral bleaching,
26
70676
1896
وەکو نەوت ڕژان، یا ڕەنگبردنی مەرجانەکان
01:12
then because that park is part of a system,
27
72596
2095
و لەبەر ئەوەی ئەو بەشە بەشێکە لە سیستەمەکە،
01:14
it can be reseeded from other parks that escaped the event.
28
74715
3159
لەو بەشانە بکۆڵێتەوە کە بەشێک نەبوونە لە ڕووداوەکە.
01:17
The second benefit is representation.
29
77898
1929
سودی دووەم نوێنەرایەتیە.
01:19
By conserving many different areas,
30
79851
1667
لە پاراستنی خاکە جیاوازەکان
01:21
scientists ensure that lots of different habitats get protected.
31
81542
3149
زانایان هەوڵی پاراستنی ناوچە جیاوازەکانیان دەدەن.
01:24
This way, they can make sure all the different marine habitats in Fiji,
32
84715
3397
بەو ڕێگەیە، زانایان دڵنیا دەبنەوە کە ھەموو ناوچە دەریایەکانی فیجی
01:28
such as coral reefs, mangroves, and sea-grass beds,
33
88136
2991
وەک شیلانەکان، مانگڕۆڤ و گیای داریا،
01:31
are all represented.
34
91151
1286
هەمووی نیشان دراون.
01:32
This way, we don't unduly settle any particular village or group of people
35
92461
3763
بەم ڕێگەیە ، زۆرینەی گوندەکان و خەڵکەکان دانانێین
01:36
with the economic burden of having their fishing grounds off-limits.
36
96248
3233
بە باری ئابووری کە وایکرد ناوچەی ڕاوکردنی ماسی بێ سنووربێت.
01:39
By sharing the cost around the communities,
37
99505
2097
بە دابەش کردنی تێچوو لە کۆمەڵگەکاندا،
01:41
they can also share the benefits.
38
101626
2465
دەتوانن سودەکانیش بەش بکەن.
01:44
So if we agree that rather than one big park,
39
104115
2127
بۆیە گەر ڕازی بیین لە جیاتی یەک بەشی گەورە،
01:46
we should have lots of parks
40
106266
1347
دەتوانین زۆر بەشمان هەبێت
01:47
of different sizes and covering different habitats,
41
107637
2421
لە قەبارەی جیاواز و داپۆشینی ژینگەی جیاواز،
01:50
then scientists need to make sure those smaller parks are connected,
42
110082
3218
زانایان پێویستە دڵنیا بن کە ئەو بەشە بچوکانە بەیەکەوە بەند بن،
01:53
because if they're not, they probably won't be self-sustaining.
43
113324
3005
چونکە گەر وانەبێت، لەوانەیە نەتوانن بەردەوام بن.
01:56
But how do we know that?
44
116353
1240
بەڵام چۆن ئەوە بزانین؟
01:57
That's where genetics and DNA come in.
45
117617
2017
لێرەوە جینات و دی ئێن ئەی دێتە ناو باسەکە.
02:00
By looking at how closely related
46
120316
1588
بە سەیر کردنی ئەوەی چەند بەنزیکی
02:01
the fish in each one of these small reserves in Fiji
47
121928
2468
ماسیەکان لە ھەریەک لەو بەشە بچووکانەی فیجی
02:04
are to each other,
48
124420
1150
پەیوەستن بە یەکەوە،
02:05
scientists can figure out
49
125594
1196
زانایان دەتوانن تێبگەن
02:06
how much migration is going on among the reserves within the system.
50
126814
3215
تا چ ڕادەیەک کۆچ کردن لە ناوچەکە دەکوزەرێت.
02:10
Now it's important to look at a variety of different species
51
130053
2822
گرنگە سەیری چەندەها بونەوەر بکرێت
02:12
because there's no guarantee that what's going on with these guys
52
132899
3067
لەبەر ئەوەی ھیچ گەرەنتیەک نییە کە شتێک بەسەر کۆمەڵەیەک بێت
02:15
is what's going on with these guys.
53
135990
1690
ئەوا هەمان شت بەسەر کۆمەڵەکەیتریش بێت.
02:17
But if we look closely and at enough species,
54
137704
2116
بەڵام ئەگەر بەوردی و ھەموو جۆرەکان سەیر بکەین
02:19
we can see whether or not the necklace is working.
55
139844
2357
دەزانین کە ملوانکەکە بە کەڵک دێت یان نا.
02:22
What scientists have found so far is that, in general,
56
142225
2564
ئەوەی کە زانایان تا ئێستا دۆزیویانەتەوە، بەگشتی،
02:24
there's a fair amount of connectivity amongst the parks within Fiji.
57
144813
3272
پەیوەندیەکی ڕاستەوخۆ لە نێوان ناوچەکانی فیجی هەیە.
02:28
But it's not just a big free-for-all;
58
148109
1780
بەڵام ئەوە وا ئاسان نییە؛
02:29
rather, it seems that, for some species,
59
149913
2173
بەڵکو، وادیارە، بۆ ھەندێک لە بونەوەرەکان،
02:32
babies born in the far west are having a hard time
60
152110
2605
بۆ ئەو بێچوانەی کە لە ڕۆژئاوی ناوەچەکە لە دایک دەبن
02:34
making it to the islands in the far east.
61
154739
2056
ئاسان نییە بگەنە ناوچەکانی ڕۆژهەڵات.
02:36
To help deal with that, conservation biologists are suggesting
62
156819
2914
بۆ ئەوەی ئەم کێشەیە چارەسەر بکەن، زانایان پێشنیاریان کردووە
02:39
that there be enough parks in both the east and the west
63
159757
2636
کە دەبێت بەشی تەواو لە ڕۆژئاوا و ڕۆژھەڵات ھەبێت
02:42
to keep the populations healthy.
64
162417
1539
بۆ ئەوەی ژمارەی بونەوەرەکان تەندروست بن.
02:43
This isn't just in Fiji, either.
65
163980
1532
ئەوە تەنھا لەناو فیجی نییە،
02:45
Lessons about reserve connectivity can help across the world.
66
165536
2920
بەیەکەوە بەستنی پاڕکە پارێزراوەکان دەکرێت لەسەرانسەری جیهان بەکار بێت
02:48
In places like Indonesia, Papua New Guinea
67
168480
2739
وەکو، ئەندەنوسیا، پاپواگینی نوێ
02:51
and the Bahamas,
68
171243
1162
ھەروەھا بەھامەس،
02:52
scientists are using a variety of tools to help understand
69
172429
2732
زانایان کەرەستەی جۆراوجۆر بەکاردێنن بۆ تێگەیشتن لەوەی
02:55
how individual parks can function together,
70
175185
2134
کە چۆن پاڕکە پارێزراوەکان بەیەکەوە کار بکەن،
02:57
so that their sum is greater than their whole.
71
177343
2472
کە کۆمەڵەکەیان گەورەتر دەبێت لە ھەموویان.
02:59
And this way, we can keep the beautiful necklace
72
179839
2286
بەو ڕێگەیە دەتوانین ، ملوانکە جوانەکان بپارێزین
03:02
that is our coral reefs, intact.
73
182149
1828
کە تۆپۆڵی مەرجانەکانمانە.
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7