How the Normans changed the history of Europe - Mark Robinson

Translator: Rebar Atta Reviewer: Ayan Organization

In the year 1066,

لە ساڵی ١٠٦٦،

7000 Norman infantry and knights sailed in warships across the English Channel.

٧٠٠٠ ھەزار سوار و پیادەی نۆرمەندی لە کەشتی جەنگیدا بەرەو کەناڵەکانی ئینگلیز ڕۆشتن.

Their target: England, home to more than a million people.

ئامانجەکەیان: ئینگلتەرا بوو نیشتیمانی زیاتر لە ملیۆنێک کەس.

Theirs was a short voyage with massive consequences.

چەندین گەشتی بچووک کران بەڵام دەسکەوتی گەورەی تیابوو.

And around the same period of time,

و ھەر لەو ماوەیەدا،

other groups of Normans were setting forth all across Europe,

گروپە نۆرمەندیەکانی تر دەستیان بە گەشتکردن کرد بۆ ھەموو ئەوروپا،

going on adventures that would reverberate throughout that continent’s history.

سەرکێشی کردنەکانیان دەنگیدایەوە لە مێژووی ئەو کیشوەرەدا.

So who were these warriors

بەس ئەم جەنگاوەرانە کێ بوون

and how did they leave their mark so far and wide?

و چۆن شوێن دەستی خۆیان بەجێھشت بۆ ماوەیەکی زۆرو لە ناوچەیەکی زۆر فراوان؟

Our story begins over 200 years earlier,

چیرۆکەکە بە زیاتر لە ٢٠٠ ساڵ پێش ئێستا دەست پێدەکات،

when Vikings began to settle on the shores of northern France

کاتێ ڤایکینگەکان نیشتەجێبوون لە کەنارەکانی باکووری فەڕەنسا

as part of a great Scandinavian exodus across northern Europe.

وەک بەشێکی گەورە لە ڕەوی ئەسکەندەنەیڤییەکان لە باکوری ئەوروپا.

The French locals called these invaders Normans,

فەڕەنسییەکان بەم داگیرکەرانەیان دەوت نۆرمەندییەکان،

named for the direction they came from.

بەناوی ئەو شوێنەی کە لێوەی ھاتبوون.

Eventually, Charles, the king of the Franks,

لە کۆتایدا، چاڕڵز، پاشای فەڕەنسییەکان،

negotiated peace with the Viking leader Rollo in 911,

گفتوگۆی ئاشتی ئەنجامدا لەگەڵ سەرکردەی ڤایکینگەکان ڕۆڵۆ لە ١٩١١،

granting him a stretch of land along France’s northern coast

و پانتاییەکی فراوانی زەوی بەخشی پێی لە کەنارەکانی باکوری فەڕەنسا

that came to be known as Normandy.

کە ئەو ناوچەیە ناسرا بە نۆرماندی.

The Normans proved adaptable to their newly settled life.

نۆرمەندییەکان گونجان لەگەڵ ژیانە نوێ و جێگیرەکەیان.

They married Frankish women,

لەگەڵ فەڕەنسییەکان هاوسەرگیرییان کرد،

adopted the French language,

فێری زمانی فەڕەنسی بوون،

and soon started converting from Norse paganism to Christianity.

و بەزوویی دینیان گۆڕی لە بتپەرستی نەرویجییەکانەوە بۆ مەسیحی.

But though they adapted,

ھەرچەندە ڕاھاتن بەڵام،

they maintained the warrior tradition

پارێزگاریان لە کلتوری جەنگاوەری و

and conquering spirit of their Viking forebears.

ڕۆحیەتی داگیرکردنی ڤایکینگەکانی باوک و باپیرانیان کرد،

Before long, ambitious Norman knights were looking for new challenges.

زۆر لەوەو پێش، سوارچاکە نۆرمەندیەکان بۆ ئاڵەنگاری نوێ دەگەڕان

The Normans’ best-known achievement was their conquest of England.

بەناوبانگترین دەسکەوتی نۆرمەندیەکان داگیرکردنی ئینگلتەرا بوو.

In 1066, William, the Duke of Normandy,

لە ١٠٦٦، ویلیام، شازادەی نۆرمەندی،

disputed the claim of the new English king, Harold Godwinson.

ھەوڵی بەدەستھێنانی تاجی پادشایەتی ھێرڵد گەدوینسن، پادشای نوێی ئینگلتەراییدا.

Soon after landing in England,

ھەر لەگەڵ گەشتن بە ئینگلتەرا،

William and his knights met Harold’s army near the town of Hastings.

سوارچاکەکانی ویڵیام و سوپاکەی ھێڕڵد ڕوبەڕووبوونەوە لەنزیک ناوچەی ھەیستینگز.

The climactic moment in the battle

گرنگترین ساتی ئەم جەنگە

is immortalized in the 70-meter-long Bayeux Tapestry,

بە نەمری ماوەتەوە لەسەر قاڵیچنی بایۆکس کە ٧٠ مەتر درێژە،

where an arrow striking Harold in the eye seals the Norman victory.

کاتێک تیرێک چاوی ھێڕڵد دەپێکێت سەرکەوتنی نۆرمەندیەکان مۆر دەکات.

William consolidated his gains with a huge castle-building campaign

ویڵیام دەسکەوتەکانی زیاتر کرد بە ھەڵمەتی دروستکردنی قەڵایەکی گەورە و

and a reorganization of English society.

دوبارە ڕێکخستنەوەی کۆمەڵگەی ئینگلیزی.

He lived up to his nickname "William the Conqueror"

ئەو بۆ نازناوەکەی دەژیا "ویڵیام داگیرکەرەکە"

through a massive survey known as the Domesday Book,

لە ڕاپرسییەکی گەورەدا کە بە کتێبی ڕۆژی قیامەت ناسراوە،

which recorded the population and ownership

کە دانیشتوان و خاوەندارێتی

of every piece of land in England.

ھەر پارچە زەویەکی ئینگلتەرایی تێیدا تۆمارکرا.

Norman French became the language of the new royal court,

نۆرمەندی فەڕەنسی بو بە زمانی فەڕمی نوێی کۆشکی شاھانە،

while commoners continued to speak Anglo-Saxon.

لە کاتێکدا خەڵکی ئاسایی بەردەوام بوون لە قسەکردن بە ئەنگلۆ سەکسۆنی.

Over time, the two merged to give us the English we know today,

بە پێی کات ئەم دوو زمانە یەکخران و ئەو ئینگلیزیەی پێداین کە ئەمڕۆ دەیزانین،

though the divide between lords and peasants can still be felt

ھەروەھا ھێشتاش جیاوازی لە نێوان دەسەڵاتدار و گشتیارەکان ھەستی پێ دەکرێت

in synonym pairs such as cow and beef.

لە دوانە ھاوماناکاندا وەک مانگا و چێڵ.

By the end of the 12th century,

لە کۆتایی سەدەی دوازدەھەم،

the Normans had further expanded into Wales,

نۆرمەندییەکان فراوانخوازی زیاتریان کرد بۆ ناو وێڵز،

Scotland,

سکۆتلەندا و،

and Ireland.

ئێرلەندا.

Meanwhile, independent groups of Norman knights

لەھەمان کاتدا، کۆمەڵە سوارچاکە سەربەخۆکانی نۆرمەندا

traveled to the Mediterranean,

بەرەو وڵاتانی دەریای ناوەڕاست چوون،

inspired by tales of pilgrims returning from Jerusalem.

کاریگەربوون بە بیستنی چیرۆکەکانی حەجکردن لە شاری ئۆرشەلیم.

There, they threw themselves into a tangled mass of conflicts

لەوێ، خۆیان خستە نێو گیروگرفتی شەڕی گەورەوە

among the established powers all over that region.

لە نێوان ھەموو ھێزە خۆجێیەکانی ئەو ناوچەیە.

They became highly prized mercenaries,

ئەوان بوونە گرانترین سەربازی کرێگرتە،

and during one of these battles,

و لە یەکێک لەو شەڕانەدا،

they made the first recorded heavy cavalry charge with couched lances,

یەکەم ھێرشی گەورەی تۆمارکراوییان بە ڕم ئەنجامدا،

a devastating tactic that soon became standard in medieval warfare.

تاکتیکێکی وێرانکەر کە ھەر زوو بوو بە باو لە جەنگ و ناکۆکیەکانی سەدەکانی ناوەڕاست.

The Normans were also central to the First Crusade of 1095-99,

ھەر نۆرمەندیەکان پێشەنگی یەکەم ھێرشی خاچ پەرستەکان بوون لە ١٠٩٥-٩٩،

a bloody conflict that re-established Christian control

جەنگێکی خوێناوی کە دوبارە دەسەڵاتی مەسیحییەکانی دامەزراندەوە

in certain parts of the Middle East.

لە ھەندێک ناوچەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست.

But the Normans did more than just fight.

بەڵام نۆرمەندییەکان لە شەڕ زیاتریان کرد.

As a result of their victories,

لە دەرئەنجامی سەرکەوتنەکانیان،

leaders like William Iron-Arm and Robert the Crafty

سەرکردەکانی وەک ویڵیام دەست-ئاسن و ڕۆبەرت تەڵەکەباز

secured lands throughout Southern Italy,

زەویان لە باشووری ئیتاڵیا پاراست،

eventually merging them to form the Kingdom of Sicily in 1130.

لە کۆتاییدا یەکیان خستن بۆ پێکھێنانی شانشینی سیسیڵی لە ١١٣٠.

Under Roger II,

لە ژێردەسەڵاتی ڕۆجەری دووەم،

the kingdom became a beacon of multicultural tolerance

شانشینەکە بووە نیشانەی پێکەوەژیان و لێخۆشبوون

in a world torn apart by religious and civil wars.

لەنێو جیھانێک کە وێرانکرابوو لەلایەن دین و شەڕی ناوخۆوە.

Muslim Arab poets and scholars served in the royal court

شاعیرە عەرەبە موسڵمانەکان و زاناکان لە کۆشکی شاھانەداخزمەتیان دەکرد

alongside Byzantine Greek sailors and architects.

شانبەشانی دەریاوان و تەلارسازە بێزەنتیە یۆنانییەکان.

Arabic remained an official language along with Latin, Greek, and Norman French.

عەرەبی وەک زمانێکی فەڕمی مایەوە شانبەشانی لاتینی، یۆنانی، و فەڕەنسی نۆرمەندی.

The world’s geographical knowledge was compiled in The Book of Roger,

زانیاری جوگرافیای جیھان کۆکرایەوە لە کتێبەکەی ڕۆجەر دا،

whose maps of the known world

کە نەخشەی جیھانی ناسراوی تێدا بوو

would remain the most accurate available for 300 years.

و وەک وردترین نەخشە مایەوە بۆ ماوەی ٣٠٠ ساڵ.

And the churches built in Palermo combined Latin-style architecture,

كەنیسەکانی پالێرمۆ دروستکران بە تێکەڵکردنی شێوازی تەلارسازی لاتین و،

Arab ceilings,

بنمیچی عەرەب و،

and Byzantine domes,

و گومەزی بێزەنتینی،

all decorated with exquisite golden mosaics.

ھەمووی ڕازێندراوە بە نەخش و ئاڵتونی گرانبەھا.

So if the Normans were so successful, why aren’t they still around?

کەوایە گەر نۆرمەندییەکان زۆر سەرکەوتوو بوون، بۆچی ئێستا بوونییان نەماوە؟

In fact, this was a key part of their success:

لە ڕاستیدا، کلیلی سەرکەوتنی ئەوان

not just ruling the societies they conquered,

تەنھا بەڕێوەبردنی ئەو ناوچانە نەبوو کە داگیریان دەکرد،

but becoming part of them.

بەڵکوو بوون بوو بە بەشێک لەوان

Although the Normans eventually disappeared as a distinct group,

ھەرچەندە نۆرمەندییەکان لەکۆتاییدا وەک گروپێکی دیار بوونیان نەما،

their contributions remained.

بەڵام بەشداریکردنییان ماوەتەوە.

And today, from the castles and cathedrals that dot Europe’s landscape

و ئەمڕۆ لە قەڵاو و مەتراخانە وە کە شوێنی سروشتی ئەوروپیەکانە

to wherever the English language is spoken,

بۆ ھەرشوێنێک کە زمانی ئینگلیزی تێدا بەکاردێت.

the Norman legacy lives on.

میراتی نۆرمەندیەکان لەوێ دەژیت.