How the Normans changed the history of Europe - Mark Robinson

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Marta Konieczna (Kliber)

In the year 1066,

W 1066 roku

7000 Norman infantry and knights sailed in warships across the English Channel.

7 tysięcy normańskich rycerzy i piechoty przepłynęło przez kanał La Manche.

Their target: England, home to more than a million people.

Celem była Anglia, dom ponad miliona ludzi.

Theirs was a short voyage with massive consequences.

Wyprawa była krótka, ale miała ogromne konsekwencje.

And around the same period of time,

W tym samym czasie

other groups of Normans were setting forth all across Europe,

inne grupy Normanów wyruszyły na podbój reszty Europy,

going on adventures that would reverberate throughout that continent’s history.

a ich dokonania miały na zawsze zapisać się w historii kontynentu.

So who were these warriors

Kim byli ci wojownicy

and how did they leave their mark so far and wide?

i jak udało im się pozostawić po sobie liczne ślady w tak dalekich miejscach?

Our story begins over 200 years earlier,

Cofnijmy się ponad 200 lat,

when Vikings began to settle on the shores of northern France

kiedy wikingowie zaczęli osiedlać się na północnym wybrzeżu Francji

as part of a great Scandinavian exodus across northern Europe.

w ramach wędrówek skandynawskich przez Europę.

The French locals called these invaders Normans,

Francuzi nazwali najeźdźców Normanami

named for the direction they came from.

ze względu na kierunek, z którego przybyli.

Eventually, Charles, the king of the Franks,

Ostatecznie Karol, król Franków,

negotiated peace with the Viking leader Rollo in 911,

w 911 roku zawarł pokój z przywódcą wikingów Rollo,

granting him a stretch of land along France’s northern coast

oddając mu tereny wzdłuż północnego wybrzeża Francji,

that came to be known as Normandy.

które nazwano Normandią.

The Normans proved adaptable to their newly settled life.

Normanowie szybko przystosowali się do osiadłego trybu życia.

They married Frankish women,

Żenili się z frankońskimi kobietami,

adopted the French language,

uczyli się języka francuskiego

and soon started converting from Norse paganism to Christianity.

i zaczęli nawracać się z pogaństwa na chrześcijanizm.

But though they adapted,

Ale mimo adaptacji

they maintained the warrior tradition

zachowali wojenne tradycje

and conquering spirit of their Viking forebears.

i wojowniczego ducha wikińskich przodków.

Before long, ambitious Norman knights were looking for new challenges.

Wkrótce normańscy rycerze zaczęli szukać nowych wyzwań.

The Normans’ best-known achievement was their conquest of England.

Ich najbardziej znanym osiągnięciem jest podbój Anglii.

In 1066, William, the Duke of Normandy,

W 1066 roku Wilhelm, książę Normandii,

disputed the claim of the new English king, Harold Godwinson.

zakwestionował prawo do tronu nowego króla Anglii, Harolda II Godwinsona.

Soon after landing in England,

Wkrótce po przybiciu do brzegów Anglii

William and his knights met Harold’s army near the town of Hastings.

Wilhelm i jego rycerze starli się z armią Harolda pod Hastings.

The climactic moment in the battle

Kulminacyjny punkt bitwy

is immortalized in the 70-meter-long Bayeux Tapestry,

utrwalono na 70-metrowej Tkaninie z Bayeux

where an arrow striking Harold in the eye seals the Norman victory.

ukazującej zwycięstwo Normanów i Harolda powalonego strzałą w oko.

William consolidated his gains with a huge castle-building campaign

Wilhelm umocnił pozycję dzięki budowie licznych zamków

and a reorganization of English society.

i reformie angielskiego społeczeństwa.

He lived up to his nickname "William the Conqueror"

Udowodnił, że nie bez powodu nazywano go Wilhelmem Zdobywcą.

through a massive survey known as the Domesday Book,

Przeprowadził ogromny spis ludności znany jako Domesday Book,

which recorded the population and ownership

który zawierał informacje na temat ludności i własności

of every piece of land in England.

każdego kawałka ziemi w Anglii.

Norman French became the language of the new royal court,

Na dworze zaczęto używać normańskiego języka francuskiego,

while commoners continued to speak Anglo-Saxon.

a językiem mas pozostał anglosaski.

Over time, the two merged to give us the English we know today,

Z czasem oba języki przekształciły się w znany nam dzisiaj angielski,

though the divide between lords and peasants can still be felt

choć przepaść między lordami a chłopami jest wciąż widoczna

in synonym pairs such as cow and beef.

w parach synonimicznych, jak krowa i wołowina.

By the end of the 12th century,

Do końca XII wieku

the Normans had further expanded into Wales,

Normanowie zajęli Walię,

Scotland,

Szkocję,

and Ireland.

i Irlandię.

Meanwhile, independent groups of Norman knights

W tym czasie niezależne grupy normańskich rycerzy

traveled to the Mediterranean,

dotarły do Morza Śródziemnego,

inspired by tales of pilgrims returning from Jerusalem.

zainspirowane historiami pielgrzymów wracających z Jerozolimy.

There, they threw themselves into a tangled mass of conflicts

Na miejscu wciągnęli się w wir konflików

among the established powers all over that region.

między tamtejszymi mocarstwami.

They became highly prized mercenaries,

Byli wysoko cenionymi najemnikami

and during one of these battles,

i podczas jednej z bitew

they made the first recorded heavy cavalry charge with couched lances,

wykonali pierwszą odnotowaną szarżę ciężkiej kawalerii z włóczniami.

a devastating tactic that soon became standard in medieval warfare.

Niszczycielska taktyka szybko stała się standardem w średniowiecznych wojnach.

The Normans were also central to the First Crusade of 1095-99,

Normanowie odegrali ważną rolę w pierwszej krucjacie w latach 1095-1099,

a bloody conflict that re-established Christian control

krwawej wyprawie, która przywróciła chrześcijanom władzę

in certain parts of the Middle East.

nad częścią Bliskiego Wschodu.

But the Normans did more than just fight.

Ale Normanowie nie tylko walczyli.

As a result of their victories,

W wyniku zwycięstw

leaders like William Iron-Arm and Robert the Crafty

przywódcy, jak Wilhelm Żelaznoręki czy Robert Guiscard,

secured lands throughout Southern Italy,

podbili ziemie na południu Włoch,

eventually merging them to form the Kingdom of Sicily in 1130.

ostateczne łącząc je w Królestwo Sycylii w 1130 roku.

Under Roger II,

Za panowania Rogera II

the kingdom became a beacon of multicultural tolerance

królestwo stało się wzorem wielokulturowej tolerancji

in a world torn apart by religious and civil wars.

w świecie rozdartym przez wojny religijne i domowe.

Muslim Arab poets and scholars served in the royal court

Na dworze królewskim muzułmańscy poeci i arabscy uczeni

alongside Byzantine Greek sailors and architects.

służyli razem z greckimi żeglarzami i architektami.

Arabic remained an official language along with Latin, Greek, and Norman French.

Językami urzędowymi były łacina, greka, arabski i francuski normandzki.

The world’s geographical knowledge was compiled in The Book of Roger,

Wiedzę geograficzną o świecie zebrano w "Księdze Rogera",

whose maps of the known world

której mapy znanego wtedy świata

would remain the most accurate available for 300 years.

pozostały najdokładniejszymi mapami przez 300 lat.

And the churches built in Palermo combined Latin-style architecture,

Kościoły zbudowane w Palermo łączyły architekturę łacińską,

Arab ceilings,

arabskie dachy

and Byzantine domes,

i bizantyjskie kopuły,

all decorated with exquisite golden mosaics.

a wszystko ozdobiono wspaniałymi złotymi mozaikami.

So if the Normans were so successful, why aren’t they still around?

Skoro Normanowie odnieśli taki sukces, dlaczego zniknęli?

In fact, this was a key part of their success:

W rzeczywistości kluczem do ich sukcesu

not just ruling the societies they conquered,

były nie tylko rządy podbitymi narodami,

but becoming part of them.

ale także stanie się ich częścią.

Although the Normans eventually disappeared as a distinct group,

Choć Normanowie ostatecznie zniknęli jako odrębna grupa,

their contributions remained.

ich wkład pozostał.

And today, from the castles and cathedrals that dot Europe’s landscape

Od zamków i katedr rozsianych po całej Europie

to wherever the English language is spoken,

po wszystkie kraje anglojęzyczne

the Norman legacy lives on.

dziedzictwo Normanów wciąż trwa.