What did democracy really mean in Athens? - Melissa Schwartzberg

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: zhila mawlood

Hey, congratulations!

سڵاو، پیرۆزە!

You've just won the lottery,

تۆ یانەسیبێکت بردەوە،

only the prize isn't cash or a luxury cruise.

بەڵام خەڵاتەکە پاره‌ی نه‌خت یان گه‌شتێكی دەریایی نایاب نییە.

It's a position in your country's national legislature.

بەڵکو پۆستێکە لە دەزگای یاسا دانانی وڵاتەکەت.

And you aren't the only lucky winner.

و تۆ تەنیا کەس نیت کە بەخت یاوەرت بووە.

All of your fellow lawmakers were chosen in the same way.

یاسادانەرەکانی ھاوپیشەشت بە ھەمان شێوە دەست نیشان کراون.

This might strike you as a strange way to run a government,

لەوەیە ئەم وەک شێوازێکی سەیری بەڕێوە بردنی حکومەت بێتە بەر چاو،

let alone a democracy.

ھەر واز لە دیموکراسیەت بھێنە.

Elections are the epitome of democracy, right?

ھەڵبژاردن بە کڕۆکی دیموکراسی دادەنرێت، وایە؟

Well, the ancient Athenians who coined the word had another view.

باشە، دانیشتوانی ئەسینا، کە داهێنەری وشەی دیموکراسین، تێڕوانینێکی تریان ھەبووە.

In fact, elections only played a small role in Athenian democracy,

لە ڕاستیدا، ھەڵبژاردن ڕۆڵێکی بچووکی لە دیموکراسیەتی ئەسینا ھەبوو،

with most offices filled by random lottery from a pool of citizen volunteers.

زۆربەی ئۆفیسەکانی دەسەڵات بە یانه‌سیبی هه‌ ڕەمەکی له‌لایه‌ن خۆبه‌خشه‌كان پڕدەکرانەوە.

Unlike the representative democracies common today,

بە پێچەوانەی دیمەکراسیەتی نوێنەرایەتی ئەمڕۆ،

where voters elect leaders to make laws and decisions on their behalf,

دەنگدەر سەرکردە ھەڵدەبژێرێت بۆ داڕشتنی یاساکان و بڕیاردان لە بڕی دەنگدەران،

5th Century BC Athens was a direct democracy

دیموکراسیەتی سەدەی پێنجەھەمینی ئەسینا دیموکراسیەتی ڕاستەوخۆ بوو

that encouraged wide participation

ھانی بەشدارانی فراوانی دەدا

through the principle of ho boulomenos, or anyone who wishes.

لە سەر بنەمایی ھو بۆولۆمینۆس، واتا ھەر کەسێک کە ئارەزوو بکات.

This meant that any of its approximately 30,000 eligible citizens

واتا، ھەر کەسێکی شیاو کە ژمارەیان ٣٠ ھەزار کەس دەبوو

could attend the ecclesia,

دەیتوانی لە ئەکلیزیا بەشدار بێت،

a general assembly meeting several times a month.

ئەنجومەنێکی گشتی کە لە مانگێکدا چەند جارێک کۆدەبێتەوە.

In principle, any of the 6,000 or so who showed up at each session

بە شێوەیەکی سەرەکیی، ھەر ٦ ھەزار بەشداربووی کۆبوونەوەکان،

had the right to address their fellow citizens,

مافی ئەوەیان ھەبوو قسە بۆ ھاونیشتمانیان بکەن،

propose a law,

یاسایەک پێشنیاز بکەن،

or bring a public lawsuit.

یان داوایەکی گشتی یاسایی تۆمار بکەن.

Of course, a crowd of 6,000 people trying to speak at the same time

بە دڵنیایەوە ٦ ھەزار کەس لە یەک کات بیانەوێت قسە بکه‌ن

would not have made for effective government.

شتێکی کاردەیی و کارا بۆ حکومەت نابێت.

So the Athenian system also relied on a 500 member governing council

بۆیە، سیستەمی ئەسینیا پشتی بە ئەنجومەنێکی بەڕێوەبەری ٥٠٠ کەسیی دەبەست

called the Boule,

کە پێی دەگوترا بولی،

to set the agenda and evaluate proposals,

بۆ پلاندانان و ھەڵسەنگاندنی پلانەکان،

in addition to hundreds of jurors and magistrates to handle legal matters.

ھاوشان لەگەڵ سەدان دادوەر و کەسانی یاسایی بۆ یەکلا کردنەوەی کێشە یاساییەکان.

Rather than being elected or appointed,

لە جێگەی ھەڵبژاردن یان دامەزراندن،

the people in these positions were chosen by lot.

بە یانەسیب خەڵک بۆ ئەم پۆستانە دەست نیشان دەکرا.

This process of randomized selection is know as sortition.

پڕۆسەی دەست نیشان کردنی ھەڕەمەكی پێی دەوترێت سۆڕتیشن.

The only positions filled by elections

خەڵکی تایبەت تەنیا بۆ ئەو پۆستانە دەست نیشان دەکرا

were those recognized as requiring expertise,

کاتێک پۆستەکە پێویستی بە لێھاتوویەکی تایبەت

such as generals.

وەک ئەفسەرەکان ھەبا.

But these were considered aristocratic, meaning rule by the best,

ئەمە سیستەمێکی ئەرەستۆکراتییە، واتا دەسەڵات لە لایەن باشترینەوە بەڕێوە دەبرێت،

as opposed to democracies, rule by the many.

پێچەوانەیی دیموکراسییە، کە دەسەڵات لە لایەن زۆرینە بەڕێوە دەبرێت.

How did this system come to be?

ئەم سیستەمە چۆن بنیات نرا؟

Well, democracy arose in Athens after long periods of social and political tension

لە ڕاستیدا، دیموکراسیەت دوای کۆمەڵێک تەنگەژەیی سیاسی و کۆمەڵایەتی دروست دەبێت

marked by conflict among nobles.

بە تایبەت پێکدادانی نێوان سەردەستەکان.

سەردەمانێک ھێز لە دەستی چینێکی باڵادەست کۆدەبۆوە،

Powers once restricted to elites,

such as speaking in the assembly and having their votes counted,

بەڵام دواتر مافەکانی وەک قسە کردن لە کۆبوونەوه‌کان، مافی دەنگدان

were expanded to ordinary citizens.

بۆ کەسانی ئاسایی شۆڕ دەکرێتەوە.

And the ability of ordinary citizens to perform these tasks

توانایی ھاونیشتمانی ئاسایی بۆ بەکار ھێنانی ئەم مافانە

adequately became a central feature of the democratice ideology of Athens.

دەبێتە کڕۆکی سەرەکی ئایدۆلۆجیای دیموکراسی لە ئەسینا.

Rather than a privilege,

جگە لەوەی کە سوودمەندییە،

civic participation was the duty of all citizens,

بەشداری مەدەنی ئەرکی ھاونیشتمانیان بوو،

with sortition and strict term limits preventing governing classes

بەھۆی سۆڕتیشن و مەرجی قورس تا ڕێگر بێت لە دەسەڵاتداران

or political parties from forming.

بۆ درووست کردنی پارتی سیاسیی.

By 21st century standards,

بە پێوەرەکانی سەدەی بیست و یەک،

Athenian rule by the many excluded an awful lot of people.

ئەسینا بەھۆی دورخستنەوەی کۆمەڵێک خەڵک بەڕێوە براوە.

Women, slaves and foreigners were denied full citizenship,

ژن، کۆیلە، خەڵکی بێگانە، مافی ھاوڵاتی بوونیان لێسەندراوەتەوە،

and when we filter out those too young to serve,

کاتێک ئەوانه‌ی زۆر بچووكن بۆ خزمه‌تكردن دووریان دەخه‌ینەوە،

the pool of eligible Athenians drops to only 10-20% of the overall population.

ڕێژەی کەسانی شیاو بۆ خزمەتی ئەسینا بە ڕێژەی لە سەدا ١٠-٢٠ دادەبەزێت.

Some ancient philosophers, including Plato,

چەند فەیلەسوفێکی دێرین، وەک ئەفڵاتوون، ئه‌م شێوه‌یه‌ی دیموکراسیەت

disparaged this form of democracy as being anarchic and run by fools.

ڕەت دەکاتەوە، پێی وایە گەرەلاوژەیە و بێمێشکەکان ئەم سیستەمە بەڕێوە دەبەن.

But today the word has such positive associations,

بەڵام ئەمڕۆ دیموکراسیەت کۆمەڵێک بیرۆکەی ئەرێنەیی لە ھەگبەدا ھەیە

that vastly different regimes claim to embody it.

چەندین ڕژێم و لایەن ھەوڵ دەدەن ڕەنگپێدەری ئەم بیرۆکانە بن.

At the same time, some share Plato's skepticism about the wisdom of crowds.

لە ھەمان کاتدا، ھەندێک خەڵک ھاوڕان لەگەڵ ئەفڵاتون لە دژی دەسەڵاتی زۆرینە.

Many modern democracies reconcile this conflict

بەشێک لە دیموکراسیەتیەکانی سەرده‌م ئەم کێشەیان چارەسەر کردووە

by having citizens elect those they consider qualified

بە ڕێگەدان خەڵک کەسانێکی باش و لێهاتوو ھەڵبژێرن

to legislate on their behalf.

تا له‌ جێگه‌ی ئه‌وان یاسا دابڕێژێت.

But this poses its own problems,

بەڵام ئەمە کێشەی خۆیی ھەیە،

including the influence of wealth,

وەک کاریگەریی سامان لەسەر ھەڵبژاردن،

and the emergence of professional politicians

و درووست بوونی سیاسه‌تمه‌داری کارامە

with different interests than their constituents.

کە پلانی جیاواز لە پلانی دەنگدەرانیان ھەیە.

Could reviving election by lottery lead to more effective government

ئایا دەکرێت ھەڵبژاردن بە یانەسیب ببێتە ھۆی دروست بوونی حکومەتێکی کاراتر

through a more diverse and representative group of legislatures?

لە ڕێگەی ھێنانە پێشی گروپێکی یاسادانەری ھەمەچەشنتر؟

Or does modern political office, like Athenian military command,

یان ئایا پۆستە سیاسیەکانی سەردەم، وەک پۆستە سەربازیەکانی ئەسینا

require specialized knowledge and skills?

پێویستی بە زانیاری و لێھاتوویی تایبەت ھەیە؟

You probably shouldn't hold your breath

لەوایە پێویست نەکات ھەناسەت ڕابگریت

to win a spot in your country's government.

بۆ بردنەوەی پۆستێک لە حکومەتی وڵاتەکەت.

But depending on where you live,

بەڵام بە پێی ئەو شوێنەی کە لێی دەژیت،

you may still be selected to participate in a jury,

لەوەیە وەک دەستە سوێندەران دەست نیشان بکرێیت

a citizens' assembly,

گردبوونەوەی مەدەنی،

or a deliberative poll,

یاخود ڕاپرسی گشتی،

all examples of how the democratic principle behind sortition

ھەر یەکێک لە مانەوە ڕەنگدانەوەی ڕەھەندە دیموکرسیەکانی سۆرتیشنە

still survives today.

کە تا ئێستا بەردەوامە.