Why a sausage can do what your gloves cannot - Charles Wallace and Sajan Saini

Translator: omer zrar Reviewer: Daban Q. Jaff

In 2010, South Korea experienced a particularly cold winter.

لە ساڵی ۲۰۱۰ دا، کۆریای باشور زستانێکی ساردی بەخۆوە دی.

People couldn't activate their smartphones while wearing gloves,

خەڵکی نەیاندەتوانی مۆبایلەکانیان بەکاربێنن کە دەستەوانەیان لە دەستبوو،

so they began wielding snack sausages—

بۆیە دەستیانکرد بە بەکاهێنانی گۆشتی سۆسج،

causing one company to see a 40% rise in sausage sales.

کە وای لە یەکێک لە کۆمپانیاکان کرد بە ڕێژەی ٤۰٪ ی فرۆشتنەکانی سۆسجی زیادبکات.

So, what could sausages do that gloves couldn’t?

جا، سۆسج چی کرد کە دەستەوانە نەی توانی؟

In other words, how do touchscreens actually work?

و چۆن شاشەی لەمسی لە مۆبایلدا کاردەکات؟

In 1965, the first ever touchscreen was invented

لە ساڵی ۱۹٦٥ دا، شاشەی لەمس بۆ یەکەمجار دروستکرا،

to help British air traffic controllers efficiently update flight plans.

بۆ یارمەتیدانی ئەوانەی کە سەرپەرشتی هاتوچۆی ئاسمانی بەریتانی دەکەن.

However, the technology was too unwieldy and expensive for widespread use.

هەرچەندە، تەکنەلۆژیاکە کێش و تێچونیشی زۆر بوو بۆئەوەی بە فراوانی بەکابێت.

Over the following decades,

بەدرێژایی دە ساڵی ڕابردو،

engineers further developed this technology

ئەندازیاران زیاتر ئەم تەکنەلۆژیایەیان پێشخست و

and experimented with alternative kinds of touchscreens.

تاقیکردنەوەیان لەسەر شوێنگرەوەی ئەو شاشە لەمسیە کرد.

Soon, resistive touchscreens dominated the market.

دواتر، شاشەی لەمسی خۆگر بەفراوانی لە بازاڕدا بڵابوەوە.

But then, in 2007, Apple released the first iPhone.

بەڵام، لە ساڵی ۲۰۰۷ دا، ئەپڵ یەکەم مۆبایلی ئایفۆن ی خستە بازاڕ.

It was a breakthrough, yet it functioned using the same principle

کە سەرکەوتنێکی گەورە بوو، کە لەسەر هەمان بنەما کاری دەکرد،

as the first touchscreen: capacitance.

وەک یەکەم شاشەی لەمسی ئەلیکتڕۆنی.

Nowadays, capacitive and resistive touchscreens

ئێستاش، شاشەی لەمسی ئەلیکتڕۆنیی

are two of the most common types.

کە دوو جۆرەی زۆر باوی هەیە.

Both use an external input to complete their electric circuits.

هەردوکیان بە وەیارێک دەبەسترێنەوە بۆ بارگاویکردنەوە.

In conductive materials, electrons flow around atoms,

لە کانزا گەیێنەرەکاندا، ئەلیکتڕۆنەکان بەدەوری گەردیلەکان دێن و دەچن، و

forming an electric current.

تەزوی کارەبا دروست دەکەن.

In contrast to insulators,

و بە پێچەوانەشەوە لە ماددە نەگەێنەرەکاندا،

the electrons in conductors are weakly bound and flow easily.

ئەلیکتڕۆنەکان کەم گەرمی دەگەێنن.

A resistive touchscreen has two layers.

شاشەی لەمسی خۆگر دوو چینی هەیە.

The top is a clear, flexible material— usually plastic—

چینی سەرەوەی لە کانزایێکی ڕون و نەرم دروستکراوە،کە بەزۆریش پلاستیکە،

while the bottom is something rigid, like glass.

بەڵام چینی خوارەوەی لە ماددەێکی ڕەق دروستکراوە، وەک شوشە.

These layers are coated with a conductive substance

و ئەم دوو چینەش بە ماددەێکی گەێنەر ڕوپۆش کراون.

and separated by a thin gap.

و بە بۆشایێکی بچوکیش لە یەکتر جیاکراونەتەوە.

When something pushes hard enough, the layers connect,

کاتێک شتێک پەستان دەخاتەسەری دوو چینەکە بەیەک دەگەن،

completing the electric circuit.

سوڕی کارەبایەکە تەواودەکەن.

This causes a change in voltage that the machine’s software reacts to.

بەمەش گۆڕان لە ڤۆلتەکەدا دروستدەکات کە سیستەمی

ئامێرەکە کادانەوەی بەرامبەر دەبێت.

Resistive touchscreens can be a little unresponsive,

شاشە لەمسە خۆگرەکان دەکرێت هەندێک کات سست بێت،

but they're generally cheap and durable,

بەڵام بەگشتی تێچونیان کەمە و خۆڕاگرن،

so they're favored for industrial or mass use.

بۆیە زۆر کات لە پیشەسازی و لە بەکاهێنانی گشتی بەکاردێن.

A vast majority of the touchscreens produced in 2007 were resistive.

بڕێکی زۆر لە شاشەی لەمس لە ساڵی ۲۰۰۷ دا دروست کران.

But in the years following the iPhone’s release,

بەڵام لە ساڵانی دواتردا کە ئایفۆن خسترا بازاڕ،

most became capacitive.

زۆر بەی بۆ شاشەی لەمسی بەستراو بە هەستەکان گۆڕا.

Individual models vary, but smartphone touchscreens today

شێوازی تاکەکان جیان، بەڵام شاشەی لەمسی مۆبایلی زیرەک ئەمڕۆ

typically consist of a protective, insulating glass exterior

زۆرکات لە پارێزەرێکی شوشەیی دەرەکی و

and an LCD screen at the bottom that produces the images you see.

شاشەێکی LCD لە ژێرەوە پێکدێت کە ئەو وێنانە نیشان دەدات کە تۆ دەیان بینیت.

Between the glass exterior and the LCD screen are several sheets.

لە نێوان پارێزەرە شوشەیەکە و شاشە LCD ەکە چەندین پەڕ هەیە.

One is lined with rows of a transparent, conductive material

یەکێکیان بە ڕیزە ڕونەکانی کانزا گەێنەرەکە بەستراوەتەوە،

that carry an alternating electric current.

کە وزەی کارەبا بەدوایەکدا دەگەێنێت.

A thin insulating layer separates these conductive lines from others

و چینێکی تەنکیش ئەم دوو هێڵە گەێنەرانە لەیەک جیادەکاتەوە،

that are arranged as columns.

کە وەک ستون ڕێک دەخرێن.

One on top of the other, the lines form a grid.

هەریەکیان لەسەر ئەوەتر دائەنرێت،و هێڵەکانیش تۆڕێک دروست دەکەن.

The points where they intersect are called nodes.

وە ئەو خاڵانەشی کە تێیدا یەک دەبڕن گرێ ی پێدەڵێن.

The phone's battery draws electrons along the first layer of lines,

پاتری مۆبایلەکە ئەلیک-تڕۆنەکان بەدرێژایی هێڵەکانی چینی یەکەم ڕادەکێشێت.

and some electrons accumulate at every node,

هەندێک لە ئەلیکتڕۆنەکان لە گرێەکان دا کۆدەبنەوە، و

creating a small electric field.

ناوەندێکی کارەبایی دروست دەکەن.

These screens are called capacitive touchscreens

ئەم جۆرە شاشانە پێیان دەوترێت شاشەی لەمسی پەیوەست بە هەستەکان.

because the nodes act like capacitors by storing charge.

چونکە گڕێیەکان وەک کۆکەرەوەی

کارەبایی کاردەکەن لەڕێگای زەخیرەکردنی بارگە.

They’re generally easier to use than resistive touchscreens

بەگشتی ئەم جۆرەیان ئاسانترە بۆ بەکارهێنان لە شاشەی لەمسی خۆگر.

because they interact directly with your finger without the application of force.

چۆنکە ڕاستەو خۆ لەگاڵ پەنجەکەت دا کالێکدەکەن بەبێ هیچ فشارێک.

Your body is a great conductor and is constantly transmitting electric currents.

لەشت گەێنەرێکی زۆر چاکە کە بە بەردەوەمی وزەی کارەبا دەگەێنێت.

Why? Because about 60% of you is water.

بۆچی؟ چونکە ٦۰٪ جەستەت بریتییە لە ئاو.

Now, while chemically pure water is an insulator,

ئێستاش، لە کاتێکدا ئاوی کمیایی پاک کە نەگەێنەرە،

most water is impure.

زۆربەی ئاوەکە پاک نیە.

The water inside you is loaded with ions—

ئاوی ناو لەشت پڕە لە گەردیلە ئایۆنی،

atoms or molecules that have a net electrical charge.

یان گەرد کە تۆڕی بارگەی کارەبایان تێداییە.

So when you click on an app, your finger functions like a third electrical line.

بۆیە کاتێک پەنچە بە بەرنامەێک دەنێیت، پەنجەت

وەک هێڵی ئەڵکتڕۆنی سێیەم کاردەکات.

It interacts with the existing electric field,

وزەکە لەگەڵ ناوەندە ئەلکتڕۆنەکان کە هەن کارلێکدەکەن،

which induces a weak electric current that travels through your finger

لەگەڵ ئەو وزە کارەباییە لاوازەش کە لە ڕێگەی پەنجەکەت دەگوێزرێتەوە

and eventually back into the phone.

بۆ ناو مۆبایلەکەت.

This changes the amount of charge at the affected nodes.

کە ئەمەش بڕی بارگەی ناو گرێیەکان دەگۆڕێت کە پەنجەت بەریان دەکەوێت.

And voltage measurements along the second layer of lines

و پێوانە ڤۆڵتیەکان بەدێژای هێڵاکانی چینی دووەم،

tell the phone’s microprocessor which part of the screen is being touched.

کە ماکڕۆپڕۆسێسەرەکان ئاگادار دەکەنەوە لەوەی کام بەشی شاشەکەت پەنجەی لێدراوە.

However, if you try using a smartphone while your hands are wet or gloved,

بەڵام گەر هەوڵ بدەیت مۆبایلەکەت بەکاربهێنیت

کاتێک کە دەستەکانت تەڕن یان دەستەوانەت لەدەستە،

you'll probably have some trouble.

ئەوا کێشەت بۆ دروستدەبێت.

Both interrupt the electrical connection between your finger and phone.

لە هەردو حاڵەت، پەیوەندیە ئەلیک- تڕونیەکە دەپچڕێنن لەنێوان پەنجە و مۆبایلەکەت.

If water is splashed across the screen, it might trigger many underlying nodes,

گەر ئاو ڕژایە سەر شاشە-کەت ئەوا لەوانەییە چەندین گرێی ژێرەوە لەناو ببات،

and the phone could act like you’ve touched it in multiple places at once.

مۆبایلەکەت وا ڕەفتار ئەکات کە تۆ پەنجەت بە دوو شوێندا ناوە لە یەک کاتدا.

On the other hand, gloves are insulators, so the charge has nowhere to go.

لە لایەێکیتریش، دەست- ەوانە نەگەێنەرە، بۆیە بارگە هیچ شوێنێکی نییە بۆی بڕوات.

Meanwhile, objects that conduct electricity about as well as your finger—

لەهەمانکاتدا، ئەو شتانەی کە کارەبا وەک پەنجەت دەگەێنن،

like banana peels and certain processed meats—

وەک پەلکی مۆز و گۆشتی تایبەت،

can all activate the screen—

دەتوانن شاشەی مۆبایلەکەت بخەنە کار.

knowledge that can come in clutch, when you’re in a pickle.

ئەمەش زانیاری بەسودە بۆ کاتی تەنگانە.