The wild sex lives of marine creatures - Luka Seamus Wright

Translator: Didar Omar Reviewer: Daban Q. Jaff

A June full moon is glowing upon this reef in the middle of the Pacific Ocean.

مانگی پڕی حوزەیران لەسەر ئەم ڕەفە درەوشاوەیە لە ناوەڕاستی زەریای هێمن.

Beneath the surface, 17,000 camouflage groupers dart about in the cloudy water.

له‌ ژێر ده‌ریادا، 17000 ماسی خۆیان حه‌شارداوه‌ له‌ناو هه‌ڵمی ئاوه‌كاندا.

What you’re witnessing is, in fact, an underwater orgy—

ئەوەی کە دەیبینن ئەوەیە، لە ڕاستیدا لە ژێر ئاودا—

turned feeding frenzy.

گۆڕان بۆ ماسی دڕنده‌.

The water is hazy because groupers are ejecting sperm and eggs in dense clouds.

ئاوەکە تەمومژاوە چونکە گروپەکان سپێرم و هێلکە لە هەورە چڕەکاندا دەردەهێنن.

This spawning behavior happens during full and new moons,

ئەم ڕەفتارە بەخشندەیە ڕوو دەدات لە ماوەی مانگێكی ته‌واودا،

when strong tidal currents carry the fertilized eggs

کاتێک کە تەوژمی بەهێز هەڵده‌كات هێلکە پیتێنراوەکان ه‌ڵده‌گرێت

away from corals and other voracious predators on the reef.

دووری ده‌خاته‌وه‌ لە کۆرالەکان ئاژەڵە دڕندەکانی ر.

An orgy might seem like a rather flamboyant way to breed,

جودبوونێكی به‌ كۆمه‌ڵ ڕه‌نگه‌ ڕێگه‌یه‌كی باشتر بێت بۆ زیاد بوون،

but sex in the sea is a surprisingly inventive affair.

بەڵام جوت بوون لە دەریادا سەرسوڕهێنەرە.

In fact, most of those voracious corals use male and female sex organs

لە ڕاستیدا زۆربەی ئەو کۆرالە نه‌خۆسانه‌ بەکارهێنانی ئەندامی ڕەگەزی نێر و مێینه‌یه‌

at the same time.

له‌هه‌مان كاتدا.

Corals also have mass spawning episodes,

هەروەها کۆرالەکان ئەڵقەی گەورەیان هەیە،

but they release buoyant bundles of eggs and sperm all at once.

بەڵام ئەوان بەندەڵی بۆیۆنت ئازاد دەکەن لە هێلکە و سپێرم هەمووی به‌ جارێک.

This happens around half-moons,

ئەمە لە دەوروبەری نیو مانگدا ڕوودەدات،

when weaker tides calm the water’s surface,

کاتێک لاوازتر هێور دەبێەوە ڕووکەشی ئاوەکە،

creating the perfect conditions for their sex cells to couple up.

دروستکردنی بارودۆخێکی تەواو بۆ ئەوەی خانە سێکسییەکانیان ببنه‌ دودانه‌.

During these events, there can be hundreds of coral eggs

لە ماوەی ئەم ڕووداوانەدا دەکرێت سەدان هێلکەی کۆرال

and more than a billion sperm floating in every liter of surface seawater,

زیاتر لە بلیۆنێک سپێرم سەرئاو کەوت لە هەموو لیترێک لە ڕووکەشی ئاوی دەریادا،

where they create a sticky slick.

لەو شوێنەی کە لینجیه‌ك درووست ده‌كه‌ن.

But corals are far from the only animals in the sea that can express two sexes.

کۆرالەکان تاکە گیانداره‌ له‌ ده‌ریادا کە دەتوانێت گوزارشت لە دوو ڕەگەز بکات.

Nearby, a humphead wrasse is undergoing a remarkable transformation.

لە نزیکەوە، چەماوەیەک دروس ده‌بێ بە گۆڕانێکاریه‌كی بەرچاو.

These fish breed in groups where one male fertilizes several females.

ئەم ماسیانە به‌ گرووپ ده‌ژیهن کە یەک نێری لێیە و چەند مێینەیەک دەپیتێنێت.

And, likely because there aren’t many dominant males around,

لەوانەیە لەبەر ئەوەی نێرینە زاڵەکان زۆر نین لە دەورووبەری،

the largest female is becoming one.

گەورەترین مێ دەبێتە یەک.

Unlike corals, humphead wrasse can switch sexes,

بە پێچەوانەی کۆرالەکان، هه‌مبڵهێده‌كان دەتوانن ڕه‌گه‌ز بگۆڕن،

but they only exhibit one sex at a time.

بەڵام ئەوان تەنها یەک ڕه‌گه‌ز نیشان دەدەن لە یەک کاتدا

The wrasse changes colors, loses her eyeline, and grows dramatically.

ڕەنگەکانیان دەگۆڕنن، هێڵی چاوەکانیان لە دەست دەده‌ن، وە زۆر گەورە دەبن.

Soon, the metamorphosis is complete, and he can fertilize the females’ eggs,

هه‌رزوو، دیمۆرفۆسیسەکە تەواو بوو دەتوانێت هێلکەی مێینەکان بپتێنێت،

ensuring that procreation persists.

دڵنیابوون لەوەی کە دروست بوون بەردەوام دەبێت.

Interestingly, this bluestreak cleaner wrasse

به‌ سه‌رسوڕهێنه‌رانه‌، ئه‌و هێڵه‌ شینه‌ پاككه‌ره‌وانه‌

that’s grooming the humphead was also once a female.

کە هه‌مبڵهێده‌كه‌ دەهەژێنێته‌وه‌ و هەروەها یەک جار مێینە بوه‌.

But unlike the humphead, he can change sex again should he become single.

بە پێچەوانەی هه‌مبڵهێده‌وه‌ دەتوانێت ڕه‌گه‌ز بگۆڕێت دووبارە دەبێت به‌ تاك.

About 7,000 kilometers away, in the shallows of eastern Australia,

نزیکەی 7000 کیلۆمەتر دوورە لە کەنارەکانی ڕۆژهەڵاتی ئوسترالیا،

this male mourning cuttlefish boasts a much sneakier mating strategy.

ئەم ماسییە ماتەمینە نێرە شانازی دەکات ستراتیجێتی تێکەڵکردنی زۆره‌.

A female cuttlefish has garnered his attention,

ماسیه‌كی هاڕه‌ڕی مێ سه‌رنجی ڕاكێشاوه‌،

but she’s also attracted another male.

بەڵام ئەو سه‌رنجی نێرێکی تریشی ڕاکێشاوە.

Competing directly with this rival would be a demanding ordeal,

ڕکابەری ڕاستەوخۆی ئەم ڕکابەرە دەکات دەبێتەهۆکاری داواکردن،

so the cuttlefish opts for trickery instead.

بۆیە ماسی هاڕه‌ڕه‌كه‌ بۆ فێڵ هەڵیدەبژێرێت لە جیاتی ئەوە.

Positioning himself between the female and his rival,

چۆته‌ نێوان مێینه‌كه‌ و ڕكابه‌ره‌كه‌ی،

on one side, he displays a mottled skin pattern

لە لایەکەوە پیشانی دەدات شێوازی پێستی هەڵمژراو

resembling that of a female to appease the competitor.

لە مێ دەچێت بۆ ئەوەی پێشبڕکێکارەکە هێوركاته‌وه‌.

On the other, he flashes a shimmering courtship display at the female

لە لایەکی ترەوە، لەرینه‌وه‌یه‌ك نیشانی مێینه‌كه‌ ده‌دات و

and covertly passes her parcels of sperm.

.بە شاراوەیی لە پەرداخانەکەی تێدەپەڕێت

This duplicitous strategy allows the male to reproduce without putting up a fight.

ئەم ستراتیجیە دووبارەیە ڕێگە بە نێر دەدات دووبارە جوتبێته‌وه‌ بەبێ ئەوەی شەڕێکبكات.

These sexual escapades are just a sampling of what goes on beneath the waves.

ئەم هەڵهاتنە سێکسیانە تەنها نمونەیەکن كه‌ چی ڕوودەدات لە ژێر شەپۆلەکاندا .

The striking diversity of sex in the sea

هەمەچەشنی ڕگه‌زی سەرسوڕهێنەر لە دەریادا

is partially enabled by water’s unique physical properties.

به‌شێكی چاك كراوه‌ له‌لایهن توانا جه‌سته‌ییه‌كانی ئاوه‌وه‌.

Its stable temperature and high density help preserve and disperse

پلەی گەرمی جێگیر و چڕی بەرز یارمەتی پاراستن و پەرتەواندن دەدات

reproductive cells.

خانە بەرهەمهێنەکان.

Unless land organisms return to the water to reproduce

مەگەر زیندەوەرانی خاک نەگەڕێنەوە بۆ ئاوەکە بۆ بەرهەمهێنانەوە

or have specially adapted sex cells, their options are limited.

یان خانەی سێکسی تایبەت بە گونجاندنی هەیە بژاردەکانیان سنووردارن.

For many terrestrial animals,

بۆ زۆرێک لە ئاژەڵە زەمینیەکان،

reproduction is usually only possible internally,

بەرهەمهێنانەوە بە شێوەیەکی ئاسایی تەنها ده‌شێت لە ناوخۆدا،

with organs that resemble the moist ocean environment.

لەگەڵ ئەو ئەندامانەی کە ده‌گوونجێن له‌گه‌ڵ ژینگەی زەریای شێدار.

This restriction may cause us to see only one facet of sex,

ئەم سنوردارکردنە لەوانەیە ببێتە هۆی ئەوەی كه‌ ئێمه‌ تەنها یەک ڕه‌گه‌ز ببینین،

but a brief tour of marine life shows us just how diverse sex really is.

بەڵام گەشتێکی کورت بۆ ژیانی دەریایی جیاوازی ڕه‌گه‌زمان نیشان ده‌دات.

It does not always involve strictly female and male individuals

هه‌میشه‌ تاكی نێر و مێ به‌شداری پێناكرێت

with differently sized sex cells that fuse internally.

لەگەڵ خانەی سێکسی قەبارە جیاواز كه‌ ده‌توێته‌وه‌ له‌ ناوه‌وه‌.

Many algae, for example, have sex cells that are indistinguishable in size.

بۆ نمونە زۆرێک لە جەزڵەکان خانەی سێکسیان هەیە کە لە قەبارەدا جیاناکرێتەوە.

Some animals are both male and female, while others change sex.

هەندێک ئاژەڵ نێر و مێن، لە کاتێکدا ئەوانی تر ڕه‌گه‌ز دەگۆڕن

A large proportion of organisms don’t need to touch each other to reproduce.

ڕێژەیەکی زۆر لە زیندەوەرەکان پێویستیان به‌وه‌یه‌ پێكه‌وه‌ جووت ببن بۆ زیاد بوون.

And thousands of animals, from bluestreak cleaner wrasse to Humboldt squid,

هەزاران گیانەوەر، لە ماسی بلو ستریك كلینه‌ره‌وه‌ بۆ هەمبۆلدت،

participate in same-sex sexual behavior.

بەشداری لە هەڵسوکەوتی سێکسیی هاوڕەگەزدا بکەن.

So, peeking beneath the ocean’s covers doesn’t just provide a spectacle.

کەوایە، لە ژێر بەرگی زەریاکەدا تەنها دیمەنێک دابین ناکات.

It also gives us a more complete appreciation of sex

به‌ڵكو تێگه‌یشتنێكی زیاترمان ده‌داتێ ده‌رباره‌ی ڕه‌گه‌ز

in all its fascinating forms.

به‌ هه‌موو شێوه‌كانیه‌وه‌.