How we're saving one of Earth's last wild places | Steve Boyes

Translator: Trang Pham Reviewer: Nhi Ho

Visible from space,

Nhìn thấy được từ vũ trụ,

the Okavango Delta

đồng bằng Okavango

is Africa's largest remaining intact wetland wilderness.

là vùng hoang dã ngập nước, nguyên sơ lớn nhất tại Châu Phi.

This shining delta in landlocked Botswana is the jewel of the Kalahari,

Vùng đồng bằng ở Botswana này

không giáp biển và là viên ngọc của Kalahari,

more valuable than diamonds to the world's largest diamond producer

giá trị của nó lớn hơn tất thảy những viên kim cương lớn nhất

and celebrated in 2014

và vào năm 2014, nó được công nhận

as our planet's 1000th UNESCO World Heritage Site.

là Khu bảo tồn Thế giới thứ 1000 của UNESCO.

Now, what you see here are the two major tributaries,

Giờ, những gì bạn thấy là hai nhánh thượng nguồn chính,

the Cuito and the Cubango,

Cuito và Cubango,

disappearing up north into the little-known Angolan highlands.

biến mất dần khi lên phía Bắc tại vùng cao nguyên ít được biết đến ở Angola.

This is the largest undeveloped river basin on the planet,

Đây là con sông nguồn lớn nhất chưa từng được khai phá trên thế giới này,

spanning an area larger than California.

có diện tích trải rộng lớn hơn bang California.

These vast, undeveloped Angolan watersheds were frozen in time

Những vùng cận nước rộng và chưa được khai phá ở Angola

by 27 years of civil war.

từng đóng băng suốt 27 năm nội chiến.

In fact, Africa's largest tank battle since World War II

Thật ra, chiến trường lớn nhất ở Châu Phi kể từ Thế chiến thứ hai

was fought over a bridge crossing the Okavango's Cuito River.

diễn ra trên một cây cầu bắc qua đoạn sông Cuito ở đồng bằng Okavango.

There on the right,

Đó, bên tay phải,

disappearing off into the unknown,

nó biến mất ở một nơi vô danh

into the "Terra do fim do mundo" --

"Terra do fim do mundo" --

vùng đất ở tận cùng thế giới,

the land at the end of the earth,

as it was known by the first Portuguese explorers.

và được khám phá lần đầu tiên bởi các nhà thám hiểm Bồ Đào Nha

In 2001, at the age of 22,

Năm 2001, ở tuổi 22,

I took a job as head of housekeeping at Vundumtiki Camp

tôi nhận việc là trưởng bộ phận trông nom ở Trại Vundumtiki.

in the Okavango Delta ...

ở Đồng bằng Okavango

a patchwork mosaic of channels, floodplains, lagoons

một tập hợp chắp vá những con kênh, đầm, phá

and thousands upon thousands of islands to explore.

và hàng ngàn, hàng ngàn đảo đang chờ được khám phá.

Home to the largest remaining population of elephants on the planet.

Là nơi cư ngụ của đàn voi với số lượng lớn nhất trên hành tinh.

Rhinos are airlifted in C130s to find sanctuary in this wilderness.

Tê giác được chuyển trên những chiếc C130 để tìm lại nơi ở chốn hoang dã.

Sư tử,

Lion,

leopard,

báo,

hyena,

giống sói,

wild dog,

chó hoang,

cheetah,

beo Châu Phi,

ancient baobab trees that stand like cathedrals

những cây bao báp cổ đại vươn lên như những thánh đường

under the Milky Way.

dưới bầu trời dải Ngân Hà.

Here, I discovered something obvious:

Ở đây, tôi đã khám phá ra một thứ:

wilderness is our natural habitat, too.

vùng hoang dã cũng là nơi ở tự nhiên của chúng ta.

We need these last wild places to reconnect with who we really are.

Ta cần những nơi hoang dã cuối cùng này để kết nối lại với chính mình.

Chúng ta --

We --

all seven billion of us --

tất cả bảy tỉ người --

must never forget we are a biological species

không bao giờ được quên rằng mình là một sinh vật

forever bound to this particular biological world.

luôn gắn liền với sinh giới xác định.

Like the waves connected to the ocean,

Như con sóng gắn liền với đại dương,

we cannot exist apart from it --

ta không thể tồn tại mà tách khỏi

a constant flow of atoms and energy between individuals and species

dòng chảy của nguyên tử và năng lượng giữa các cá nhân và chủng loài

around the world in a day

trên toàn thế giới trong một ngày

and out into the cosmos.

và vượt ra bên ngoài vũ trụ.

Our fates are forever connected to the millions of species

Định mệnh đã gắn kết hàng triệu loài sinh vật

we rely on directly and indirectly every day.

và mỗi ngày, chúng ta đều phải dựa vào chúng cả trực tiếp lẫn gián tiếp.

Four years ago,

Bốn năm trước,

it was declared that 50 percent of all wildlife around the world

người ta tuyên bố 50% thế giới hoang dã trên Trái Đất

had disappeared in just 40 years.

đã biến mất chỉ trong vòng 40 năm.

This is a mass drowning of 15,000 wildebeests

Bức ảnh này cho thấy cái chết như ngả rạ của 15.000 con dê rừng

that I witnessed in the Maasai Mara two years ago.

mà tôi chứng kiến ở Maasai Mara hai năm về trước.

This is definitely our fault.

Và nó hoàn toàn là lỗi của chúng ta.

By 2020, global wildlife populations are projected to have fallen

Đến 2020, số lượng động vật hoang dã trên toàn cầu được dự báo

by a staggering two-thirds.

sẽ giảm một mức gây sốc: 2/3.

We are the sixth extinction

Chúng ta đang ở đợt tuyệt chủng thứ sáu

because we left no safe space for millions of species

bởi không còn nơi nào an toàn cho hàng triệu loài vật

to sustainably coexist.

cùng tồn tại bền vững.

Now, since 2010, I have poled myself eight times across the Okavango Delta

Giờ, từ 2010, tôi đã tự mình đi dọc đồng bằng Okavango tám lần

to conduct detailed scientific surveys

để thực hiện những khảo sát khoa học chi tiết

along a 200-mile, 18-day research transect.

đi quãng đường hơn 300km trong 18 ngày nghiên cứu.

Now, why am I doing this?

Tại sao tôi làm thế? Tại sao lại đánh cược tính mạng mỗi năm?

Why am I risking my life each year?

I'm doing this because we need this information

Tôi làm thế vì ta cần những thông tin này

to benchmark this near-pristine wilderness

để đối chiếu với nơi gần như nguyên sơ này

before upstream development happens.

trước khi sự phát triển ở đầu nguồn xảy ra.

These are the Wayeyi river bushmen, the people of the Okavango Delta.

Những người bản địa sống ven sông Weyeyi, đồng bằng Okavango,

They have taught me all I know about the Mother Okavango --

họ đã dạy tôi tất cả những điều về Mẹ Okavango --

about presence in the wild.

về sự hiện diện của hoang dã.

Our shared pilgrimage across the Okavango Delta each year

Chúng tôi cùng du ngoạn đồng bằng Okavango mỗi năm

in our mokoros or dugout canoes --

trên ghe hoặc thuyền khoét từ thân cây

remembers millenia living in the wild.

nhớ về hàng thiên nhiên kỷ sống trong hoang dã.

Ten thousand years ago,

10 ngàn năm trước,

our entire world was wilderness.

toàn bộ thế giới này từng là hoang dã.

Today, wilderness is all that remains of that world, now gone.

Giờ, hoang dã là tất cả những gì còn sót lại, và biến mất.

Ten thousand years ago, we were as we are today:

10 ngàn năm trước, ta từng giống như bây giờ:

a modern, dreaming intelligence unlike anything seen before.

một sinh vật tân tiến, trí tuệ, óc tưởng tượng chưa từng có.

Living in the wilderness is what taught us to speak,

Cuộc sống hoang dã dạy ta biết nói,

to seek technologies like fire and stone, bow and arrow,

tìm ra những công nghệ như lửa và đá, cung và tên,

medicine and poison,

thuốc và chất độc,

to domesticate plants and animals

trồng trọt, thuần hoá

and rely on each other and all living things around us.

và dựa vào nhau, và tất cả những gì quanh mình.

We are these last wildernesses --

Chúng ta chính là những gì cuối cùng của hoang dã-

every one of us.

mỗi chúng ta.

Over 80 percent of our planet's land surface

Hơn 80% bề mặt đất liền trên hành tinh

is now experiencing measurable human impact:

đang hứng chịu những ảnh hưởng đáng kể từ hoạt động của con người:

habitat destruction

phá huỷ nơi ở tự nhiên

and illegal wildlife trade are decimating global wildlife populations.

và buôn bán các loài hoang dã trái phép làm giảm số lượng nghiêm trọng.

We urgently need to create safe space for these wild animals.

Chúng ta cần khẩn thiết tạo ra môi trường an toàn cho chúng.

So in late 2014,

Khoảng cuối năm 2014,

we launched an ambitious project to do just that:

chúng tôi bắt đầu một dự án đầy tham vọng chỉ để làm điều đó:

explore and protect.

khám phá và bảo vệ.

By mid-May 2015,

Đến giữa tháng 5 năm 2015,

we had pioneered access through active minefields

chúng tôi đi đầu vượt các bãi mìn

to the undocumented source lake of the Cuito River --

đến vùng hồ đầu nguồn nguyên sơ ở sông Cuito

this otherworldly place;

một thế giới khác;

an ancient, untouched wilderness.

một nơi hoang sơ, cổ kính, nguyên vẹn.

By the 21st of May,

Đến ngày 21 tháng 5,

we had launched the Okavango megatransect ...

chúng tôi thực hiện dự án "xẻ dọc" Okavango

in seven dugout canoes;

trên bảy chiếc thuyền mộc;

1,500 miles, 121 days later,

hơn 2.400 km, 121 ngày,

all of the poling, paddling and intensive research

tất cả những sào, mái chèo và những nghiên cứu

got us across the entire river basin to Lake Xau in the Kalahari Desert,

đưa chúng tôi qua hết thảy sông, phá đến hồ Xau ở sa mạc Kalahari,

480 kilometers past the Okavango Delta.

480km tính từ đồng bằng Okavango.

Khắp nơi được bao phủ bởi nước:

My entire world became the water:

every ripple, eddy, lily pad and current ...

từng gợn sóng, xoáy nước nhỏ, hoa súng, dòng chảy,...

any sign of danger,

mỗi dấu vết của hiểm nguy,

every sign of life.

mỗi dấu hiệu của sự sống.

Now imagine millions of sweat bees choking the air around you,

Hãy tưởng tượng hàng triệu con ong mồ hôi vo ve quanh bạn

flesh-eating bacteria,

khuẩn ăn thịt,

the constant threat of a landmine going off

và những hiểm hoạ liên tục từ mìn nổ

hay một con hà mã ẩn mình bỗng tấn công thuyền mộc của bạn.

or an unseen hippo capsizing your mokoro.

These are the scenes moments after a hippo did just that --

Tất cả những khoảnh khắc sau khi con hà mã làm thế --

thrusting its tusks through the hull of my boat.

đẩy cái ngà của nó chọc thủng đáy thuyền

You can see the two holes --

Bạn có thể nhìn thấy hai cái lỗ --

puncture wounds in the base of the hull --

một vết thủng ngay đáy thuyền --

absolutely terrifying

hoàn toàn kinh hãi

and completely my fault.

và hoàn toàn là lỗi của tôi.

(Laughter)

(Cười)

Many, many portages,

Rất rất khuân vác,

tree blockages and capsizes in rocky rapids.

cây ngã và những cú lộn nhào những khúc sông toàn đá.

You're living on rice and beans,

Bạn sống bằng gạo và các loại đậu,

bathing in a bucket of cold water

tắm với một xô nước lạnh

and paddling a marathon six to eight hours every single day.

và chạy marathon lạch bạch sáu đến tám tiếng mỗi ngày.

After 121 days of this,

Sau 121 ngày như vậy,

I'd forgotten the PIN numbers to my bank accounts

tôi, thậm chí, đã quên mã PIN tài khoản ngân hàng

and logins for social media --

và mật khẩu mạng xã hội --

a complete systems reboot.

khởi động lại hoàn toàn hệ thống.

You ask me now if I miss it,

Nếu bạn hỏi liệu tôi có nhớ nó,

and I will tell you I am still there.

tôi sẽ nói rằng tâm trí tôi vẫn đang ở đấy.

Now why do we need to save places we hardly ever go?

Vì sao cần bảo vệ những nơi mình chẳng bao giờ đặt chân đến?

Why do we need to save places

Vì sao cần bảo vệ những nơi

where you have to risk your life to be there?

mà ta phải liều mạng nếu muốn đến được đó?

Now, I'm not a religious or particularly spiritual person,

Tôi không phải tín đồ theo đạo hay một người có đức tin,

but in the wild,

nhưng trong hoang dã,

I believe I've experienced the birthplace of religion.

tôi tin mình đã trải cái nôi của tôn giáo.

Standing in front of an elephant far away from anywhere

Đứng trước một chú voi, dù khoảng cách xa thế nào,

is the closest I will ever get to God.

thì nó vẫn là khoảng gần nhất tôi từng đến được với Chúa.

Moses, Buddha, Muhammad, Jesus,

Moses, Buddha, Muhammad, Jesus,

the Hindu teachers, prophets and mystics,

những thầy Hindu, nhà tiên tri và điều huyền bí

all went into the wilderness --

tất cả ngược về hoang dã --

up into the mountains, into the desert,

trên những dãy núi, vào trong sa mạc,

to sit quietly and listen for those secrets

để ngồi lặng yên và lắng nghe những điều bí mật

that were to guide their societies for millennia.

đã dẫn dắt cộng đồng của họ hàng thiên nhiên kỷ.

I go into the Okavango on my mokoro.

Tôi tiến sâu vào Okavango trên ghe mộc.

You must join me one day.

Bạn phải đi cùng tôi, ngày nào đó.

Over 50 percent of the remaining wilderness is unprotected.

Hơn 50% những gì còn lại của hoang dã không hề được bảo vệ.

A huge opportunity --

Một cơ hội lớn --

a chance for us all.

một thời cơ cho tất cả chúng ta.

We need to act with great urgency.

Ta cần hành động cấp bách.

Since the 2015 megatransect,

Từ chuyến thực địa năm 2015,

we have explored all major rivers of the Okavango River basin,

chúng tôi đã khám phá hầu hết những con sông chính ở phá Okavango

covering a life-changing 4,000 miles of detailed research transects

gồm hơn 6.400km đột phá trong nghiên cứu chi tiết thực địa

on our dugout canoes

trên những ghe độc mộc

and our fat-tire mountain bikes.

và xe đạp địa hình.

We now have 57 top scientists

Giờ, chúng tôi có 57 nhà khoa học giỏi nhất

rediscovering what we call the Okavango-Zambezi water tower --

tái khám phá cái được gọi là tháp nước Okavango - Zambezi --

this vast, post-war wilderness with undocumented source lakes,

vùng hoang sơ hậu chiến mênh mông với những hồ nước chưa được ghi lại này,

unnamed waterfalls in what is Africa's largest remaining Miombo woodland.

những thác nước vô danh nằm trong nơi là vùng rừng rộng nhất còn sót lại ở Miombo.

We've now discovered 24 new species to science

Chúng tôi đã phát hiện ra 24 loài mới

and hundreds of species not known to be there.

và hàng trăm loài khác chưa từng được biết đến.

This year, we start the process, with the Angolan government,

Năm nay, chúng tôi khởi động lại dự án, cùng chính phủ Angola

to establish one of the largest systems of protected areas in the world

thành lập một trong những hệ thống khu vực được bảo vệ lớn nhất trên thế giới

to preserve the Okavango-Zambezi water tower

để bảo tồn vùng tháp nước Okavango - Zambezi

we have been exploring.

mà chúng tôi đã và đang khám phá.

Downstream, this represents water security for millions of people

Xuôi dòng, nó đảm bảo nguồn nước cho hàng triệu người

and more than half of the elephants remaining on this planet.

và hơn nửa số lượng voi còn lại trên hành tinh này.

There is no doubt this is the biggest conservation opportunity in Africa

Không nghi ngờ gì nữa, đây là cơ hội bảo tồn lớn nhất ở Châu Phi

in decades.

trong những thập kỉ tới.

Over the next 10 to 15 years,

Trong 10 đến 15 năm tới,

we need to make an unprecedented investment

ta cần tạo ra những khoản đầu tư chưa từng có

in the preservation of wilderness around the world.

trong việc bảo tồn hoang dã trên toàn cầu.

To me,

Với tôi, bảo tồn hoang dã

preserving wilderness is far more than simply protecting ecosystems

vượt lên trên việc bảo vệ đơn thuần hệ sinh thái

that clean the water we drink and create the air we breathe.

lọc nước và tạo không khí trong lành để hít thở.

Preserving wilderness protects our basic human right to be wild --

Bảo tồn hoang dã là bảo vệ quyền cơ bản của một con người được sống tự nhiên

our basic human rights to explore.

là quyền cơ bản được khám phá của con người.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)