Anupam Mishra: The ancient ingenuity of water harvesting

Translator: Nguyen Mai Reviewer: Tuan Mach

For emotions, we should not move quickly to the desert.

Về cảm tính, chúng ta không nên nói đến sa mạc quá nhanh

So, first, a small housekeeping announcement:

Trước hết, có một thông báo nhỏ

Vui lòng tắt

please switch off your

chương trình kiểm tra lỗi tiếng Anh

proper English check programs

trong bộ não của bạn.

installed in your brain.

(vỗ tay)

(Applause)

So, welcome to the Golden Desert, Indian desert.

À, chào mừng đến Sa mạc Vàng ở Ấn Độ.

It receives the least rainfall in the country,

Nơi có lượng mưa ít nhất và

thấp nhất cả nước.

lowest rainfall.

If you are well-versed with inches, nine inches,

Nếu tính theo inch, là 9 inch,

theo cm, là 16 cm.

centimeters, 16 [centimeters].

The groundwater is 300 feet deep, 100 meters.

Mực nước ngầm sâu 300 feet, 100m.

And in most parts it is saline, not fit for drinking.

Hầu hết là nước muối, không uống được.

So, you can't install hand pumps or dig wells,

Vì thế, không thể lắp bơm tay hay đào giếng,

though there is no electricity in most of the villages.

vì hầu hết làng mạc đều không có điện.

But suppose you use the green technology, solar pumps --

Dù dùng công nghệ sạch, như máy bơm năng lượng mặt trời

they are of no use in this area.

cũng không có ích gì.

So, welcome to the Golden Desert.

Chào mừng đến Sa mạc Vàng.

Clouds seldom visit this area.

Ở đây rất hiếm khi có mây.

Mà lại có tới 40 tên mây khác nhau theo tiếng địa phương.

But we find 40 different names of clouds in this dialect used here.

There are a number of techniques to harvest rain.

Có nhiều cách để thu nước mưa.

This is a new work, it's a new program.

Đó là việc hay dự án mới.

But for the desert society

Nhưng với dân cư sa mạc

this is no program; this is their life.

đây không là dự án mà là cuộc sống của họ.

Và họ thu mưa bằng nhiều cách.

And they harvest rain in many ways.

So, this is the first device they use

À, đây là công cụ đầu tiên

in harvesting rain.

để thu mưa.

It's called kunds; somewhere it is called [unclear].

Nó được gọi là "kund", nơi khác gọi là "..."

And you can notice they have created

Hãy chú ý cách họ tạo ra nó

a kind of false catchment.

một dạng thu mưa.

The desert is there, sand dunes, some small field.

Sa mạc ở kia, đồi cát, và vài vùng nhỏ hơn.

And this is all big raised platform.

Và có một bục lớn ở đây.

Hãy nhìn vào các hốc nhỏ.

You can notice the small holes

nước mưa rơi vào các khe thu nước,

the water will fall on this catchment,

trên một đường dốc.

and there is a slope.

Sometimes our engineers and architects

Đôi khi, các kỹ sư và kiến trúc sư

do not care about slopes in bathrooms,

không để ý các đường dốc trong phòng tắm,

ở đây, họ thật sự chú ý tới

but here they will care properly.

And the water will go where it should go.

Và nước sẽ đi đến đúng nơi cần đến

And then it is 40 feet deep.

Ở nơi có độ sâu 40 feet.

Vật dụng này chống thấm hoàn hảo,

The waterproofing is done perfectly,

tốt hơn cái mà nhà thầu thành phố làm

better than our city contractors,

because not a single drop should go waste in this.

vì không lãng phí một giọt nước nào.

They collect 100 thousand liters in one season.

Trong một mùa, họ thu được 100 ngàn lít.

And this is pure drinking water.

Hoàn toàn là nước uống tinh khiết.

Below the surface there is hard saline water.

Bên dưới bề mặt, là nước muối đặc.

But now you can have this for year round.

mà bây giờ có quanh năm.

It's two houses.

Đây là 2 căn nhà.

We often use a term called bylaws.

Mà chúng tôi thường gọi là Luật lệ.

Because we are used to get written things.

Vì chúng tôi quen lập văn bản.

But here it is unwritten by law.

Nhưng ở đây có luật bất thành văn.

And people made their house,

Mọi người làm nhà,

và các bể chứa nước.

and the water storage tanks.

These raised up platforms just like this stage.

Được dựng lên trên nền đất như cái bục này.

In fact they go 15 feet deep,

Thật ra chúng sâu 15 feet,

and collect rain water from roof,

thu nước mưa từ trên mái,

đi theo một đường ống nhỏ trong sân nhà.

there is a small pipe, and from their courtyard.

Nó thu được khoảng 25,000 lít khi có gió mùa.

It can also harvest something like 25,000 in a good monsoon.

Another big one,

Một vật thu mưa lớn khác,

dĩ nhiên nằm ngoài trung tâm sa mạc.

this is of course out of the hardcore desert area.

Nó gần Jaipur. Được gọi là Jaigarh Fort.

This is near Jaipur. This is called the Jaigarh Fort.

Trong một mùa, nó có thể thu 6 triệu gallon nước mưa.

And it can collect six million gallons of rainwater in one season.

Và tuổi thọ là 400 năm.

The age is 400 years.

So, since 400 years it has been giving you

Vì thế, cách đây 400 năm, nó đã cung cấp

gần 6 triệu gallon nước/mùa.

almost six million gallons of water per season.

Thử tính giá trị của lượng nước đó xem.

You can calculate the price of that water.

It draws water from 15 kilometers of canals.

Nước được lấy từ kênh đào dài 15km đó.

Những con đường hiện nay, hiếm khi tồn tại 50 năm.

You can see a modern road, hardly 50 years old.

Đôi lần hư hỏng.

It can break sometimes.

Nhưng kênh đào 400 năm tuổi này, đã lấy

But this 400 year old canal, which draws water,

và giữ nước cho rất nhiều thế hệ.

it is maintained for so many generations.

Of course if you want to go inside, the two doors are locked.

Dĩ nhiên, nếu muốn đi sâu vào trong, hai cánh cửa đã khóa.

Nhưng có thể mở ra cho thành viên TED.

But they can be opened for TED people.

(Laughter)

(Cười)

And we request them.

nếu chúng ta yêu cầu.

You can see person coming up with

Bạn có thể thấy một người đi lên cùng với

two canisters of water.

2 thùng nước nhỏ.

And the water level -- these are not empty canisters --

Sẽ không có thùng rỗng,

water level is right up to this.

vì mực nước luôn được duy trì.

It can envy many municipalities,

Cư dân vùng khác có thể thèm muốn,

the color, the taste, the purity of this water.

màu sắc, mùi vị và sự tinh khiết của loại nước này.

And this is what they call Zero B type of water,

Còn được gọi là nước Zero B,

because it comes from the clouds,

vì chúng đến từ mây,

pure distilled water.

và được chưng cất tinh khiết.

We stop for a quick commercial break,

Chúng ta dừng cho một chút quảng cáo,

and then we come back to the traditional systems.

trước khi quay lại hệ thống truyền thống,

The government thought that this is a very

Chính phủ nghĩ rằng

đây là khu vực rất lạc hậu, và ta nên mang đến

backward area and we should bring

a multi-million dollar project

một dự án hàng triệu đôla

to bring water from the Himalayas.

để đem nước từ dãy Himalaya.

Đó là lý do tôi nói một chút quảng cáo.

That's why I said that this is a commercial break.

(Cười)

(Laughter)

Chúng ta quay lại, lần nữa

But we will come back, once again,

với truyền thống.

to the traditional thing.

So, water from 300, 400 kilometers away,

Nước cách xa 300, 400km,

soon it become like this.

sẽ sớm giống như thế này.

In many portions, water hyacinth

Ở nhiều vùng,

lục bình phủ khắp kênh đào như các thứ khác.

covered these big canals like anything.

Dĩ nhiên, vài vùng có nước

Of course there are some areas where water is reaching,

I'm not saying that it is not reaching at all.

Tôi không nói tất cả đều không,

nhưng ở cuối nguồn, vùng Jaisalmer,

But the tail end, the Jaisalmer area,

you will notice in Bikaner things like this:

hãy để ý đến các thứ Bikaner:

where the water hyacinth couldn't grow,

nơi mà lục bình không mọc được,

the sand is flowing in these canals.

cát sẽ tràn vào các kênh đào.

The bonus is that you can find wildlife around it.

Và có vài thú hoang quanh đó.

(Laughter)

(Cười)

Có những chương trình quảng cáo,

We had full-page advertisements,

some 30 years, 25 years ago when this canal came.

30, 25 năm trước khi có kênh đào này.

They said that throw away your traditional systems,

Nói rằng nên bỏ các hệ thống cũ này,

these new cement tanks will supply you piped water.

các bồn chứa ximăng mới sẽ cấp nước qua đường ống.

It's a dream. And it became a dream also.

Đó là giấc mơ. Và chỉ là giấc mơ.

Because soon the water was not able to reach these areas.

Vì nước không thể nào đến được các vùng này,

And people started renovating their own structures.

nên phải hồi phục các hệ thống cũ

Đây là các thành tựu truyền thống,

These are all traditional water structures,

which we won't be able to explain in such a short time.

không thể giải thích ngay được.

But you can see that no woman is standing on those.

Như bạn thấy, không có phụ nữ trên đó,

(Cười)

(Laughter)

And they are plaiting hair.

Họ đang tết tóc.

(Applause)

(Vỗ tay).

Jaisalmer. This is heart of desert.

Jaisalmer. Trái tim của sa mạc.

This town was established 800 years ago.

Thị trấn thành lập từ 800 năm trước.

I'm not sure by that time

Tôi không chắc về thời gian, lúc đó,

Bombay was there, or Delhi was there,

Bombay, Delhi

or Chennai was there, or Bangalore was there.

hay Chennai, Bangalore có lẽ đã có rồi.

So, this was the terminal point for silk route.

Vì vậy, đây là điểm cuối của Con đường Tơ lụa.

Well connected, 800 years ago, through Europe.

800 năm trước, kết nối tốt với châu Âu.

None of us were able to go to Europe,

Không ai đến được châu Âu,

nhưng Jaisalmer lại làm rất tốt việc này.

but Jaisalmer was well connected to it.

Và đây là vùng 16cm,

And this is the 16 centimeter area.

Such a limited rainfall,

có lượng mưa hạn chế,

đời sống muôn màu nhất được nuôi dưỡng ở những nơi này.

and highest colorful life flourished in these areas.

You won't find water in this slide.

Bạn không thấy nước trong trang này.

But it is invisible.

Nó vô hình.

Somewhere a stream or a rivulet

Đó là nơi mà dòng nước hay con lạch

is running through here.

chảy qua.

Nếu tô màu, sẽ toàn là xanh dương

Or, if you want to paint, you can paint it blue throughout

because every roof which you see in this picture

vì mỗi mái nhà bạn thấy trong hình

đều thu nước mưa,

collects rainwater drops

and deposit in the rooms.

và trữ trong phòng.

But apart from this system,

Ngoài hệ thống này,

they designed 52 beautiful water bodies around this town.

còn có 52 đài nước đẹp đẽ quanh thị trấn.

And what we call private public partnership

Mà chúng tôi gọi là hợp tác công tư,

you can add estate also.

hay bất động sản cũng được.

So, estate, public and private entrepreneurs

À, bất động sản, doanh nghiệp nhà nước và tư nhân

work together to build this beautiful water body.

cùng nhau làm nên các đài nước đẹp đẽ này.

And it's a kind of water body for all seasons.

Đài nước cho mọi mùa.

Bạn sẽ trầm trồ khi thấy vẻ đẹp này suốt năm.

You will admire it. Just behold the beauty throughout the year.

Whether water level goes up or down,

Dù mực nước dâng hay hạ,

the beauty is there throughout.

vẻ đẹp vẫn trường tồn.

Another water body, dried up, of course,

Dĩ nhiên, có đài nước, không sử dụng

during the summer period,

trong suốt mùa hè,

mà bạn sẽ thấy cách cư dân truyền thống

but you can see how the traditional society

combines engineering with aesthetics, with the heart.

kết hợp kỹ thuật với thẩm mỹ, bằng tất cả trái tim.

These statues, marvelous statues,

Những bức tượng tuyệt mỹ này,

gives you an idea of water table.

cho bạn thấy, thế nào là mực nước ngầm.

When this rain comes and the water starts filling this tank,

Khi mưa đến, nước tràn vào bể,

những bức tượng chìm xuống

it will submerge these beautiful statues

in what we call in English today "mass communication."

theo cách gọi ngày nay là "truyền thông đại chúng."

This was for mass communication.

Đây là truyền thông đại chúng.

Ai ở thị trấn cũng biết, khi con voi bị nhấn chìm,

Everybody in the town will know that this elephant has drowned,

sẽ có nước trong 7, 9 tháng

so water will be there for seven months or nine months,

or 12 months.

hay 12 tháng.

And then they will come and worship this pond,

Khi đó, họ sẽ đến cúng hồ này,

pay respect, their gratitude.

bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng.

Một đài nước nhỏ khác, gọi là "..."

Another small water body, called the [unclear].

Rất khó dịch ra tiếng Anh,

It is difficult to translate in English,

especially in my English.

nhất là tiếng Anh của tôi.

But the nearest would be "glory," a reputation.

nghĩa gần nhất có lẽ là "chiến thắng", danh tiếng.

The reputation in desert of this small water body is

Trong sa mạc, danh tiếng của đài nước này

that it never dries up.

là nó không bao giờ khô cạn.

Khi hạn hán khốc liệt,

In severe drought periods

nobody has seen this water body

chưa ai thấy đài nước này

getting dried up.

khô cạn.

Và lẽ dĩ nhiên, trong tương lai cũng vậy.

And perhaps they knew the future also.

It was designed some 150 years ago.

Nó được thiết kế cách đây 150 năm.

But perhaps they knew that on sixth, November, 2009,

Có lẽ họ biết rằng, vào ngày 6/11/2009,

there will be a TED green and blue session,

sẽ có phần TED xanh dương và lục,

so they painted it like this.

thế nên họ sơn thế này.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Đài nước khô, nơi bọn trẻ đang đứng

Dry water body. Children are standing on

a very difficult device to explain.

là vật dụng rất khó diễn tả.

This is called kund. We have, in English, surface water and ground water.

Được gọi là "kund". Trong tiếng Anh, ta có nước bề mặt và nước ngầm.

But this is not ground water.

Nhưng nó không phải nước ngầm.

You can draw ground water from any well.

Bạn có thể lấy nước ngầm từ bất kỳ giếng nào.

But this is no ordinary well.

Nhưng đây không phải giếng thường.

It squeeze the moisture

Nó chiết hơi ẩm

trong cát.

hidden in the sand.

And they have dubbed this water as the third one called [unclear].

Đây là loại nước thứ 3 được đặt tên là ".."

And there is a gypsum belt running below it.

Có một dải thạch cao bên dưới.

And it was deposited by the great mother Earth,

được Mẹ Trái Đất bồi đắp,

some three million years ago.

từ ba triệu năm trước.

And where we have this gypsum strip

Nơi có dải thạch cao này,

they can harvest this water.

là nơi thu nước.

Đây là đài nước khô tương tự.

This is the same dry water body.

Now, you don't find any kund;

Bạn không thấy bất kỳ "kund" nào;

they are all submerged.

chúng đã chìm xuống.

But when the water goes down they will be able

Khi nước rút, người dân có thể

lấy nước từ những công trình này suốt năm.

to draw water from those structures throughout the year.

This year they have received only six centimeters.

Năm nay, họ chỉ nhận 6cm.

Six centimeter of rainfall,

6cm nước mưa,

and they can telephone you

khi họ gọi cho bạn,

that if you find any water problem in your city,

xem bạn có vấn đề về nước ở thành phố không

Delhi, Bombay, Bangalore, Mysore,

Dehli, Bombay, Bangalore, Mysore,

please come to our area of six centimeters, we can give you water.

hãy đến chỗ 6cm này, tôi sẽ cho bạn nước.

(Laughter)

(Cười)

How they maintain them?

Họ giữ nước ra sao?

There are three things: concept, planning,

Có 3 cách: ý thức, kế hoạch,

dùng vào việc cần, và gìn giữ nó.

making the actual thing, and also maintaining them.

Đó là kết cấu gìn giữ,

It is a structure for maintain,

for centuries, by generations, without any department,

hàng thế kỷ, hàng thế hệ, không ban bệ,

without any funding,

không lợi lộc.

So the secret is "[unclear]," respect.

Bí mật là "...", "trân trọng".

Đó là thứ của riêng bạn, không là tài sản cá nhân,

Your own thing, not personal property,

my property, every time.

là thứ của tôi, mọi lúc.

So, these stone pillars

Vì vậy, những cột đá này

will remind you that you are entering into a water body area.

sẽ nhắc rằng bạn đang đi vào vùng đài nước.

Đừng khạc nhổ hay làm gì sai trái,

Don't spit, don't do anything wrong,

so that the clean water can be collected.

để thu được nước sạch.

Another pillar, stone pillar on your right side.

Cột đá khác, phía bên phải.

If you climb these three, six steps

Nếu leo lên 3, 6 bậc

you will find something very nice.

bạn sẽ thấy cảnh rất đẹp.

This was done in 11th century.

Nó có từ thế kỷ 11.

And you have to go further down.

Nếu đi xa hơn xuống phía dưới,

They say that a picture is worth a thousand words,

cảnh đẹp đáng ca tụng hàng ngàn lời,

so we can say a thousand words right now,

ngay lúc này đây, hãy nói hàng ngày lời

an another thousand words.

và hàng ngàn lời nữa.

If the water table goes down,

Khi nước bề mặt rút,

you will find new stairs.

bạn sẽ thấy cầu thang mới.

If it comes up, some of them will be submerged.

Nếu nước lên, vài bậc sẽ bị nhấn chìm.

Vậy, trong cả năm,

So, throughout the year

hệ thống đẹp đẽ này sẽ làm bạn hài lòng.

this beautiful system will give you some pleasure.

Three sides, such steps, on the fourth side

Ở ba mặt là những bậc thang này, ở mặt thứ tư

there is a four-story building

có tòa nhà bốn tầng

where you can organize such TED conferences anytime.

nơi bạn có thể tổ chức TED bất kỳ lúc nào.

(Vỗ tay)

(Applause)

Excuse me, who built these structures?

Xin lỗi, ai đã xây những kiến trúc này?

They are in front of you.

Trước mặt các bạn,

The best civil engineers we had, the best planners,

các kỹ sư và nhà hoạch định tốt nhất,

the best architects.

các kiến trúc sư giỏi nhất.

We can say that because of them,

Có thể nói rằng, bởi có họ,

because of their forefathers,

tổ tiên của họ,

India could get the first engineering college

Ấn Độ mới có trường kỹ thuật đầu tiên

in 1847.

vào năm 1847.

There were no English medium schools at that time,

Không có trường Anh ngữ lúc đó.

even no Hindi schools, [unclear] schools.

cả Hindi và trường "..."

But such people, compelled to the East India Company,

Những con người này, bắt buộc đến công ty Đông Ấn,

which came here for business, a very dirty kind of business ...

công ty đến đây để kinh doanh, một thứ rất dơ bẩn...

(Laughter)

(Cười)

but not to create the engineering colleges.

chứ không phải lập ra trường kỹ thuật.

But because of them, first engineering college was created

Bởi có họ, trường kỹ thuật đầu tiên được thành lập

in a small village, not in the town.

ở ngôi làng nhỏ, chứ không phải ở thị trấn.

The last point, we all know in our primary schools that

Cuối cùng, chúng ta đều biết ở các trường tiểu học

that camel is a ship of desert.

thì lạc đà là "con tàu" trên sa mạc.

So, you can find through your Jeep,

Vì thế, nhìn qua xe Jeep,

a camel, and a cart.

bạn sẽ thấy lạc đà, và xe thồ.

This tire comes from the airplane.

Đây là vỏ bánh xe máy bay.

So, look at the beauty from the desert society

Hãy nhìn vẻ đẹp của cộng đồng sa mạc

who can harvest rainwater,

những người thu nước mưa,

and also create something

tạo ra vật dụng

through a tire from a jet plane,

từ vỏ bánh xe của máy bay phản lực,

dùng cho xe thồ lạc đà.

and used in a camel cart.

Last picture, it's a tattoo,

Ảnh cuối, đó là hình xăm,

2,000-years-old tattoo.

cách đây 2000 năm,

They were using it on their body.

Chúng được xăm lên người.

Tattoo was, at one time,

Hình xăm, từng là

a kind of a blacklisted

một thứ trong sổ đen,

or con thing, but now it is in thing.

hay thứ xấu xa, giờ đây nó là mô đen.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Bạn có thể chép hình xăm này.

You can copy this tattoo. I have some posters of this.

Tôi có vài tấm như vậy. (Cười)

(Laughter)

The center of life is water.

Cốt lõi cuộc sống là nước.

Có những con sóng đẹp.

These are the beautiful waves.

These are the beautiful stairs

Những bậc thang tuyệt mỹ

chúng ta thấy ở các trang trước.

which we just saw in one of the slides.

These are the trees.

Những cái cây.

Và những bông hoa

And these are the flowers which

thêm hương sắc cho đời.

add fragrance to our lives.

So, this is the message of desert.

Và, đây là thông điệp của sa mạc.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)

Chris Anderson: So, first of all, I wish I had your eloquence, truly, in any language.

Đầu tiên, tôi ước gì có tài hùng biện, chân thật theo ngôn ngữ bất kỳ như ông.

(Applause)

(Vỗ tay)

These artifacts and designs are inspiring.

Những tạo tác này thực sự gây cảm hứng.

Ông có tin là chúng có thể dùng được ở nơi khác không,

Do you believe that they can be used elsewhere,

that the world can learn from this?

để thế giới học theo?

Or is this just right for this place?

Hay chỉ dùng ở đây thôi?

Anupam Mishra: No, the basic idea is to

Không, điều chính yếu là

utilize water that falls on our area.

dùng nước tùy thuộc mỗi địa phương.

So, the ponds, the open bodies, are everywhere,

Ao hồ, nguồn nước công cộng, ở khắp nơi,

từ Sri Lanka đến Kashmir, và các vùng khác

right from Sri Lanka to Kashmir, and in other parts also.

And these [unclear], which stored water,

Và những "..." chứa nước này,

there are two type of things.

có 2 loại.

One recharge, and one stores.

Một, tái nạp, một, dự trữ

So, it depends on the terrain.

Vì thế, tùy vào địa hình.

But kund, which uses the gypsum belt,

Nhưng với "kund", dùng dải thạch cao

for that you have to go back to your calendar,

bạn phải quay lại thời gian,

ba triệu năm trước.

three million years ago.

If it is there it can be done right now.

nếu có ở đấy, ta có thể làm ngay.

Otherwise, it can't be done.

Ngược lại thì không.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

CA: Thank you so much.

Cảm ơn ông rất nhiều.

(Vỗ tay)

(Applause)