What makes us get sick? Look upstream | Rishi Manchanda

Translator: Link Le Reviewer: Phuong Nguyen

For over a decade as a doctor,

Hơn một thập kỉ làm bác sĩ,

I've cared for homeless veterans,

tôi đã chăm sóc cho các cựu chiến binh vô gia cư,

for working-class families.

những gia đình lao động,

I've cared for people who live and work in conditions

Tôi đã chăm lo cho những người sống và làm việc trong điều kiện

that can be hard, if not harsh,

khó khăn, nếu không nói là khắc nghiệt

and that work has led me to believe

và việc đó làm tôi tin

that we need a fundamentally different way

chúng ta cần cách khác căn bản hơn

of looking at healthcare.

trong việc nhìn nhận chăm sóc y tế.

We simply need a healthcare system

Ta chỉ cần hệ thống y tế

that moves beyond just looking at the symptoms

tiến bộ hơn chỉ xem triệu chứng

that bring people into clinics,

đã đưa người ta đến phòng khám,

but instead actually is able to look

nhưng thay vào đó là xem xét,

and improve health where it begins.

và cải thiện sức khỏe ngay từ ban đầu.

And where health begins

Và nơi sức khỏe bắt đầu

is not in the four walls of a doctor's office,

không phải trong bốn bức tường ở văn phòng bác sĩ,

but where we live

mà tại nơi chúng ta sống,

and where we work,

nơi chúng ta làm việc,

where we eat, sleep, learn and play,

ăn uống, ngủ, học tập và giải trí,

where we spend the majority of our lives.

nơi chúng ta dành phần lớn thời gian trong cuộc sống của mình

So what does this different approach to healthcare look like,

Vậy cách tiếp cận việc chăm sóc y tế mới này là gì?

an approach that can improve health where it begins?

Cách mà có thể nâng cao sức khỏe ngay từ đầu?

To illustrate this, I'll tell you about Veronica.

Để minh họa điều này, tôi sẽ nói về Veronica.

Veronica was the 17th patient

Veronica là bệnh nhân thứ 17

out of my 26-patient day

trong số 26 người tôi khám

at that clinic in South Central Los Angeles.

ở phòng khám tại phía nam trung tâm Los Angeles.

She came into our clinic with a chronic headache.

Cô ấy đến khám vì bị đau đầu kinh niên.

This headache had been going on

Cơn đau này đã diễn ra

for a number of years, and this particular episode

trong một vài năm, và đợt đau này

was very, very troubling.

rất, rất là phiền hà.

In fact, three weeks before she came to visit us

Thực ra, ba tuần trước khi đến đây

for the first time, she went to an emergency room in Los Angeles.

lần đầu tiên, cô ấy đã đến một phòng cấp cứu ở Los Angeles.

The emergency room doctors said,

Các bác sĩ ở đó nói,

"We've run some tests, Veronica.

"Chúng tôi đã làm một số kiểm tra, Veronica.

The results are normal, so here's some pain medication,

Kết quả bình thường, và đây là thuốc giảm đau,

and follow up with a primary care doctor,

và cô hãy theo sát một bác sĩ chăm sóc chuyên môn,

but if the pain persists or if it worsens,

nhưng nếu cơn đau còn, hoặc trơ nên đau hơn

then come on back."

hãy trở lại."

Veronica followed those standard instructions

Veronica theo những hướng dẫn tiêu chuẩn đó,

and she went back.

và cô ấy trở lại.

She went back not just once, but twice more.

Cô ấy quay lại không chỉ một lần, mà hai lần.

In the three weeks before Veronica met us,

Trong ba tuần trước khi Veronica gặp chúng tôi,

she went to the emergency room three times.

cô ấy đến phòng cấp cứu đó ba lần.

She went back and forth,

Cô ấy đi đi về về,

in and out of hospitals and clinics,

ra vào bệnh viện và phòng khám,

just like she had done in years past,

như cô ấy đã làm trong thời gian qua

trying to seek relief but still coming up short.

cố gắng tìm sự trợ cứu nhưng vẫn không được gì.

Veronica came to our clinic,

Veronica đến phòng khám của chúng tôi,

and despite all these encounters with healthcare professionals,

và mặc cho mọi lần gặp những chuyên gia sức khỏe,

Veronica was still sick.

Veronica vẫn còn bệnh.

When she came to our clinic, though, we tried a different approach.

Nhưng khi cô ấy đến phòng khám này, chúng tôi đã thử tiếp cận cách khác.

Our approach started with our medical assistant,

Phương pháp này bắt đầu với trợ lí y tế của chúng tôi,

someone who had a GED-level training

người chỉ có trình độ ở mức GED

but knew the community.

nhưng biết rõ về cộng đồng.

Our medical assistant asked some routine questions.

Cô trợ lí hỏi về thói sinh hoạt hàng ngày.

She asked, "What's your chief complaint?"

Cô ấy hỏi: "Cô hay phàn nàn về việc gì nhất?"

"Headache."

"Đau đầu."

"Let's get your vital signs" —

"Hãy lấy dấu hiệu sinh tồn

measure your blood pressure and your heart rate,

đo huyết áp và nhịp tim của cô,

but let's also ask something equally as vital

nhưng ta cũng hỏi điều thiết yếu như thế

to Veronica and a lot of patients like her

đối với Veronica và nhiều bệnh nhân khác

in South Los Angeles.

ở phía nam Los Angeles.

"Veronica, can you tell me about where you live?

"Veronica, cô có thể kể tôi nghe về nơi cô sống?"

Specifically, about your housing conditions?

Đặc biệt là về điều kiện nhà ở của cô?

Do you have mold? Do you have water leaks?

Nhà cô có nấm mốc không? Có bị nước rỉ không?

Do you have roaches in your home?"

Cô có gián trong nhà không?"

Turns out, Veronica said yes to three of those things:

Hóa ra là Veronica trả lời có với ba thứ vừa rồi:

roaches, water leaks, mold.

gián, nước rỉ, nấm mốc.

I received that chart in hand, reviewed it,

Tôi nhận được biểu đồ đó trong tay, xem lại nó,

and I turned the handle on the door

và tôi xoay nắm đấm cửa,

and I entered the room.

và tôi bước vào phòng.

You should understand that Veronica,

Bạn nên hiểu rằng Veronica,

like a lot of patients that I have the privilege of caring for,

như nhiều bệnh nhân khác mà tôi cơ hội được chăm sóc,

is a dignified person, a formidable presence,

là một người có phẩm cách, một sự hiện diện đáng gườm,

a personality that's larger than life,

một cá nhân đáng chú ý và nổi bật,

but here she was

nhưng ngay tại đây, cô ấy

doubled over in pain sitting on my exam table.

lại hứng chịu cơn đau gấp đôi ngay tại bàn khám của tôi.

Her head, clearly throbbing, was resting in her hands.

Đầu cô ấy, rõ là đang xoay mòng mòng, nằm trên tay cô.

She lifted her head up,

Cô ấy nâng đầu mình lên,

and I saw her face, said hello,

và tôi thấy cô ấy, nói xin chào,

and then I immediately noticed something

và tôi lập tức thấy 1 thứ

across the bridge of her nose,

dọc theo sóng mũi cô ấy,

a crease in her skin.

một nếp nhăn trên da cô ấy.

In medicine, we call that crease the allergic salute.

Trong y học, chúng tôi gọi lằn nếp ấy là "chào kiểu dị ứng".

It's usually seen among children who have chronic allergies.

Nó thường được thấy ở trẻ em bị dị ứng mãn tính.

It comes from chronically rubbing one's nose up and down,

Nó xuất phát từ việc liên tục xoa mũi lên xuống,

trying to get rid of those allergy symptoms,

cố loại bỏ đi những triệu chứng này,

and yet, here was Veronica, a grown woman,

thế nhưng, Veronica, một phụ nữ trưởng thành,

with the same telltale sign of allergies.

lại mắc cùng dấu hiệu của những cơn dị ứng này.

A few minutes later, in asking Veronica some questions,

Vài phút sau, trong lúc hỏi Veronica,

and examining her and listening to her,

kiểm tra và lắng nghe cô ấy,

I said, "Veronica, I think I know what you have.

tôi nói, "Veronica, tôi nghĩ tôi biêt cô bị gì.

I think you have chronic allergies,

Tôi nghĩ cô bị chứng dị ứng mãn tính,

and I think you have migraine headaches and some sinus congestion,

và tôi nghĩ cô bị đau nửa đầu và tắc mũi xoang,

and I think all of those are related to where you live."

và tôi nghĩ tất cả điều trên đều liên quan đến nơi cô ở."

She looked a little bit relieved,

Cô ấy trông có vẻ phần nào nhẹ nhõm,

because for the first time, she had a diagnosis,

bởi vì lần đầu tiên cô được chuẩn đoán,

but I said, "Veronica, now let's talk about your treatment.

nhưng tôi nói, "Veronica, giờ hãy nói về việc điều trị cho cô.

We're going to order some medications for your symptoms,

Chúng tôi sẽ đặt mua thuốc cho triệu chứng của cô,

but I also want to refer you to a specialist, if that's okay."

nhưng tôi cũng muốn giới thiệu cô tới một chuyên gia."

Now, specialists are a little hard to find

Bây giờ, các nhà chuyên gia hơi khó tìm

in South Central Los Angeles,

ở trung nam Los Angeles,

so she gave me this look, like, "Really?"

vì thế cô ấy nhìn tôi kiểu: "Thật ư?"

And I said, "Veronica, actually, the specialist I'm talking about

Và tôi nói, "Veronica, thật ra vị chuyên gia tôi nói

is someone I call a community health worker,

là người tôi gọi là nhân viên sức khỏe cộng đồng.

someone who, if it's okay with you,

người mà, nếu điều này ổn với cô,

can come to your home

có thể đến nhà cô

and try to understand what's going on

và cố gắng hiểu điều gì đang xảy ra

with those water leaks and that mold,

với những chỗ rỉ nước và nấm mốc ấy,

trying to help you manage those conditions in your housing that I think are causing your symptoms,

giúp cô xử lý những điều kiện trong nhà ở có thể là nguyên nhân cho triệu chứng của cô,

and if required, that specialist might refer you

và nếu bắt buộc, chuyên gia ấy có thể giới thiệu cô

to another specialist that we call a public interest lawyer,

tới một chuyên gia khác gọi là luật sư lợi ích công cộng

because it might be that your landlord

vì có thể là chủ nhà của bạn

isn't making the fixes he's required to make."

không sửa chữa những thứ bắt buộc phải sửa."

Veronica came back in a few months later.

Veronica trở lại một vài tháng sau.

She agreed to all of those treatment plans.

Cô ấy đồng ý với tất cả kế hoạch điều trị đó.

She told us that her symptoms had improved by 90 percent.

Cô ấy nói rằng các các triệu chứng đã cải thiện 90 phần trăm.

She was spending more time at work

Cô dành thời gian nhiều hơn ở nơi làm việc

and with her family and less time

và gia đình và ít hơn

shuttling back and forth between the emergency rooms of Los Angeles.

trong việc đi qua lại các phòng cấp cứu ở Los Angeles.

Veronica had improved remarkably.

Veronica đã phục hồi rõ rệt.

Her sons, one of whom had asthma,

Các con trai của cô, một trong số đó bị hen,

were no longer as sick as they used to be.

đã không còn bệnh như trước.

She had gotten better, and not coincidentally,

Cô ấy đã tốt hơn, à không phải trùng hợp gì,

Veronica's home was better too.

nhà của Veronica cũng tốt lên theo.

What was it about this different approach we tried

Điều gì ở cách tiếp cận khác này

that led to better care,

mà đã dẫn đến một sự chăm sóc tốt hơn,

fewer visits to the E.R., better health?

ít người đến phòng cấp cứu hơn, sức khỏe tốt hơn?

Well, quite simply, it started with that question:

Cũng đơn giản thôi, nó bắt đầu với câu hỏi:

"Veronica, where do you live?"

"Veronica, cô sống ở đâu?"

But more importantly, it was that we put in place

Nhưng quan trọng hơn, đó là chúng ta đưa ra

a system that allowed us to routinely ask questions

một hệ thống cho phép ta đặt câu hỏi thường ngày

to Veronica and hundreds more like her

cho Veronica và hàng trăm người khác như cô ấy

about the conditions that mattered

về các điều kiện quan trọng

in her community, about where health,

trong cộng đồng cô ấy, về nơi mà sức khỏe,

and unfortunately sometimes illness, do begin

và không may là đôi khi bệnh tật, thật sự bắt đầu

in places like South L.A.

ở những nơi như nam Los Angeles.

In that community, substandard housing

Trong cộng đồng đó, nhà ở kém chất lượng

and food insecurity are the major conditions

và thực phẩm không an toàn là những yếu tố chính

that we as a clinic had to be aware of,

mà một phòng khám như chúng tôi phải lưu ý đến,

but in other communities it could be

nhưng ở cộng đồng khác thì có thể là

transportation barriers, obesity,

rào cản giao thông, bệnh béo phì,

access to parks, gun violence.

lối vào công viên, bạo lực vũ trang.

The important thing is, we put in place a system

Điều quan trọng là, chúng ta đưa ra một hệ thống

that worked,

có hiệu quả,

and it's an approach that I call an upstream approach.

và đó là cách tiếp cận mà tôi gọi là thượng nguồn.

It's a term many of you are familiar with.

Nó là một khái niệm quen thuộc với nhiều người.

It comes from a parable that's very common

Nó đến từ một chuyện dụ ngôn rất phổ biến

in the public health community.

trong giới sức khỏe công đồng.

This is a parable of three friends.

Đây là truyện về ba người bạn.

Imagine that you're one of these three friends

Tưởng tượng bạn là một trong 3 người bạn đó

who come to a river.

đi tới một con sông.

It's a beautiful scene, but it's shattered by the cries of a child,

Quang cảnh thì đẹp, nhưng bị phá vỡ bởi tiếng khóc của một đứa bé,

and actually several children, in need of rescue in the water.

và thật ra là vài đứa đang cần cứu sống dưới nước.

So you do hopefully what everybody would do.

Nên sẽ, hy vọng điều ai cũng sẽ làm.

You jump right in along with your friends.

Bạn nhảy xuống ngay cùng với bạn mình

The first friend says, I'm going to rescue those

Người bạn đầu tiên nói, tôi sẽ cứu những đứa

who are about to drown,

sắp chết đuối,

those at most risk of falling over the waterfall.

những đứa có nguy cơ rơi xuống thác cao nhất.

The second friends says, I'm going to build a raft.

Người thứ hai nói, tôi sẽ làm một cái bè.

I'm going to make sure that fewer people

Tôi sẽ đảm bảo có ít người hơn

need to end up at the waterfall's edge.

buộc phải đến vực cạnh thác.

Let's usher more people to safety

Sẽ cứu được nhiều người hơi

by building this raft,

bằng cách làm cái bè này,

coordinating those branches together.

kết nối những nhánh cây này với nhau.

Over time, they're successful, but not really,

Thời gian trôi qua, họ thành công, nhưng không hẳn

as much as they want to be.

nhiều như họ muốn.

More people slip through, and they finally look up

Nhiều người trôi đi, và cuối cùng khi nhìn lên

and they see that their third friend

họ thấy người bạn thứ ba

is nowhere to be seen.

đã không còn đó nữa.

They finally spot her.

Cuối cùng họ đã thấy cô ấy.

She's in the water. She's swimming away from them

Cô đang ở dưới nước. Cô đang bơi ra xa họ

upstream, rescuing children as she goes,

lên thượng nguồn, cứu những đứa trẻ trong lúc đó,

and they shout to her, "Where are you going?

và họ hét lên, "Cậu đi đâu vậy?"

There are children here to save."

Có trẻ em ở đây cần cứu này."

And she says back,

Và cô ấy nói lại,

"I'm going to find out

"Tớ sẽ tìm ra

who or what is throwing these children in the water."

ai hoặc cái gì ném những đứa trẻnày xuống nước."

In healthcare, we have that first friend —

Trong chăm sóc sức khỏe, ta có người bạn thứ nhất -

we have the specialist,

ta có chuyên gia,

we have the trauma surgeon, the ICU nurse,

ta có bác sĩ phẫu thuật chấn thương, y tá ICU,

the E.R. doctors.

bác sĩ phòng cấp cứu.

We have those people that are vital rescuers,

Chúng tôi có những người là cứu hộ mạng sống

people you want to be there when you're in dire straits.

người bạn muốn có mặt khi bạn đang kiệt sức tột cùng.

We also know that we have the second friend —

Ta cũng biết người bạn thứ hai -

we have that raft-builder.

Ta có người xây bè ấy.

That's the primary care clinician,

Đó là bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu,

people on the care team who are there

những người trong đội chăm sóc có mặt

to manage your chronic conditions,

để xử lý các chứng mãn tính của bạn,

your diabetes, your hypertension,

bệnh tiểu đường, chứng tăng huyết áp,

there to give you your annual checkups,

có mặt để đưa bạn kết quả kiểm tra hàng năm,

there to make sure your vaccines are up to date,

có mặt để đảm bảo vắc-xin được cập nhật,

but also there to make sure that you have

nhưng cũng có mặt để đảm bảo bạn có

a raft to sit on and usher yourself to safety.

một chiếc bè để ngồi lên và đưa bản thân đến an toàn.

But while that's also vital and very necessary,

Nhưng trong khi điều đó cũng quan trọng và cần thiết,

what we're missing is that third friend.

cái chúng ta thiếu là người bạn thứ ba.

We don't have enough of that upstreamist.

Chúng ta không có đủ những người lội thượng nguồn đó.

The upstreamists are the health care professionals

Người lội thượng nguồn là những chuyên gia chăm sóc sức khỏe

who know that health does begin

biết rõ sức khỏe thật sự bắt đầu

where we live and work and play,

ở nơi chúng ta sống, làm việc và giải trí,

but beyond that awareness, is able to mobilize

nhưng trên cả nhận thức ấy, là khả năng huy động

the resources to create the system

các nguồn lực để tạo ra hệ thống

in their clinics and in their hospitals

trong phòng mạch và bệnh viện của họ

that really does start to approach that,

mà thật sự bắt đầu để tiếp cận điều đó,

to connect people to the resources they need

để kết nối mọi người đến nguồn lực họ cần

outside the four walls of the clinic.

bên ngoài bốn bức tường của phòng khám.

Now you might ask, and it's a very obvious question

Giờ bạn có thể hỏi, và nó là một câu hỏi rất rõ ràng

that a lot of colleagues in medicine ask:

mà nhiều đồng nghiệp trong ngành y tế hỏi:

"Doctors and nurses thinking about transportation and housing?

"Bác sĩ và y tá lo nghĩ về giao thông và nhà cửa?

Shouldn't we just provide pills and procedures

Không phải chúng ta chỉ nên cung cấp thuốc và quy trình

and just make sure we focus on the task at hand?"

và đảm bảo chúng ta tập trung vào nhiệm vụ sắp tới?"

Certainly, rescuing people at the water's edge

Chắc chắn là, cứu người ở bờ vực nước thẳm

is important enough work.

là một việc đủ quan trọng.

Who has the time?

Ai có thời gian?

I would argue, though, that if we were to use science as our guide,

Nhưng tôi muốn nói, nếu ta dùng khoa học như một chỉ dẫn,

that we would find an upstream approach is absolutely necessary.

rằng việc ta tìm một cách tiếp cận thượng nguồn là cự kỳ cần thiết.

Scientists now know that

Các nhà khoa học bây giờ biết rằng

the living and working conditions that we all

điều kiện sống và làm việc mà tất cả chúng ta

are part of

đều là một phần trong đó

have more than twice the impact on our health

có ảnh hưởng tới sức khỏe nhiều hơn gấp hai lần

than does our genetic code,

so với mã gen của ta,

and living and working conditions,

điều kiện sống và làm việc,

the structures of our environments,

cấu trúc môi trường của ta,

the ways in which our social fabric is woven together,

cách mà sợi vải xã hội được đan lại với nhau,

and the impact those have on our behaviors,

và ảnh hưởng của nó lên hành vi của ta,

all together, those have more than five times

tất cả gộp lại, những điều ấy có tác động gấp 5 lần

the impact on our health

lên cuộc sống ta

than do all the pills and procedures

so với mọi thuốc men và quy trình điều trị

administered by doctors and hospitals combined.

quản lý kết hợp giữa bác sĩ và bệnh viện

All together, living and working conditions

Tất cả cộng lại, điều kiện sống và làm việc

account for 60 percent of preventable death.

chiếm 60% tỷ lệ tử vong có thể ngăn ngừa

Let me give you an example of what this feels like.

Lấy ví dụ làm rõ hơn điểm này.

Let's say there was a company, a tech startup

Giả sử có một công ty, một nhà khởi nghiệp công nghệ

that came to you and said, "We have a great product.

đến với bạn và nói, "Chúng tôi có một sản phẩm tuyệt vời.

It's going to lower your risk of death from heart disease."

Nó sẽ giảm thiểu nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch của bạn."

Now, you might be likely to invest

Bây giờ, bạn có thể sẽ đầu tư

if that product was a drug or a device,

nếu sản phẩm đó là thuốc hoặc một thiết bị,

but what if that product was a park?

nhưng nếu nó là một công viên thì sao?

A study in the U.K.,

Một nghiên cứu ở Anh,

a landmark study that reviewed the records

một nghiên cứu đặt mốc đã xem lại dữ liệu

of over 40 million residents in the U.K.,

của hơn 40 triệu cư dân ở Anh,

looked at several variables,

đã chú ý vào một vài biến số,

controlled for a lot of factors, and found that

mà kiểm soát nhiều yếu tố, và tìm thấy rằng

when trying to adjust the risk of heart disease,

khi cố gắng điều chỉnh nguy cơ mắc bệnh tim mạch,

one's exposure to green space was a powerful influence.

sự tiếp xúc của một người với không gian xanh có tác động to lớn

The closer you were to green space,

Bạn càng gần hơn với môi trường xanh,

to parks and trees,

với công viên và cây cối,

the lower your chance of heart disease,

rủi ro bạn mắc bênh tim mạch càng ít hơn

and that stayed true for rich and for poor.

và điều đó đúng với cả người giàu lẫn người nghèo.

That study illustrates what my friends in public health

Nghiên cứu đó minh họa những gì mà bạn tôi, làm về sức khỏe công cộng,

often say these days:

thường nói:

that one's zip code matters more

mã bưu điện quan trọng hơn

than your genetic code.

mã di truyền của bạn.

We're also learning that zip code

Chúng ta cũng biết rằng mã bưu chính

is actually shaping our genetic code.

thật ra là đang định hình mã gen của chúng ta.

The science of epigenetics looks at those molecular mechanisms,

Khoa học biểu sinh chú ý vào cơ chế phân tử,

those intricate ways in which our DNA is literally shaped,

những cách mà DNA của ta được hình thành một cách phức tạp,

genes turned on and off

gen được kích hoạt và ngược lại

based on the exposures to the environment,

dựa trên sự tiếp xúc với môi trường,

to where we live and to where we work.

với nơi chúng ta sống và làm việc.

So it's clear that these factors,

Nên rõ ràng là những yếu tố này,

these upstream issues, do matter.

những vấn đề thượng nguồn này thật sự quan trọng.

They matter to our health,

Chúng quan trọng với sức khỏe của ta,

and therefore our healthcare professionals should do something about it.

và vì thế những chuyên gia chăm sóc sức khỏe nên làm gì đó về chuyện này.

And yet, Veronica asked me

Và song Veronica hỏi tôi

perhaps the most compelling question

có lẽ là câu hỏi cưỡng bách nhất

I've been asked in a long time.

mà tôi nhận được trong một thời gian dài.

In that follow-up visit, she said,

Trong lần gặp theo dõi đó, cô ấy nói,

"Why did none of my doctors

"Tại sao không bác sĩ nào

ask about my home before?

hỏi về nhà cửa của tôi trước đó?"

In those visits to the emergency room,

Trong những lần đến phòng cấp cứu,

I had two CAT scans,

tôi có hai lần chụp CAT,

I had a needle placed in the lower part of my back

tôi có một cây kim đặt ở phần dưới lưng

to collect spinal fluid,

để lấy dịch tủy,

I had nearly a dozen blood tests.

tôi có gần một tá lần kiểm tra máu.

I went back and forth, I saw all sorts of people in healthcare,

Tôi đi về nhiều lần, tôi thấy vô số kiểu người trong chăm sóc y tế,

and no one asked about my home."

và không ai hỏi về nhà ở của tôi cả."

The honest answer is that in healthcare,

Câu trả lời thành thật là trong chăm sóc y tế,

we often treat symptoms without addressing

ta thường điều trị triệu chứng bệnh mà không xử lý

the conditions that make you sick in the first place.

những tình trạng làm bạn đau ốm ngay từ ban đầu.

And there are many reasons for that, but the big three

Và có nhiều lý do, nhưng ba lý do lớn

are first, we don't pay for that.

là đầu tiên, chúng ta không trả tiền cho chuyện đó.

In healthcare, we often pay for volume and not value.

Trong chăm sóc sức khỏe, ta thường trả cho số lượng chứ không phải giá trị.

We pay doctors and hospitals usually

Ta trả tiền bác sĩ và bệnh viện

for the number of services they provide,

thường là cho lượng dịch vụ họ cung cấp,

but not necessarily on how healthy they make you.

chứ không nhất thiết cho việc họ làm bạn khỏe ra như thế nào.

That leads to a second phenomenon that I call

Điều đó dẫn đến hiện tượng thứ hai mà tôi gọi là

the "don't ask, don't tell" approach

cách tiếp cận "không hỏi, không nói"

to upstream issues in healthcare.

với vấn đề thượng nguồn trong chăm sóc y tế.

We don't ask about where you live and where you work,

Chúng tôi không hỏi về nơi ở hay làm việc của bạn,

because if there's a problem there,

vì nếu có vấn đề ở đó,

we don't know what to tell you.

chúng tôi không biết phải nói gì.

It's not that doctors don't know these are important issues.

Không phải bác sĩ không biết đây là những vấn đề quan trọng.

In a recent survey done in the U.S. among physicians,

Trong khảo sát các bác sỹ gần đây ở Mỹ

over 1,000 physicians,

hơn 1000 bác sĩ,

80 percent of them actually said that

80% trong số họ nói rằng

they know that their patients' upstream problems

họ biết vấn đề thượng nguồn của bệnh nhân

are as important as their health issues,

cũng quan trọng như vấn đề sức khỏe,

as their medical problems,

như vấn đề y khoa,

and yet despite that widespread awareness

song mặc dù có sự nhận thức rộng rãi

of the importance of upstream issues,

về tầm quan trọng của vấn đề thượng nguồn,

only one in five doctors said they had

chỉ một trong số năm bác sĩ nói rằng họ

any sense of confidence to address those issues,

đủ tự tin để nói lên những vấn đề đó,

to improve health where it begins.

để cải thiện sức khỏe ngay từ ban đầu.

There's this gap between knowing

Có lỗ hổng lớn giữa việc biết rằng

that patients' lives, the context of where they live and work,

cuộc sống của bệnh nhân, bối cảnh nơi họ sống và làm việc,

matters, and the ability to do something about it

là quan trọng, với khả năng làm được gì đó về chuyện này

in the systems in which we work.

trong hệ thống mà chúng ta làm việc.

This is a huge problem right now,

Đây là một vấn đề to lớn trong hiện tại,

because it leads them to this next question, which is,

vì nó dẫn họ tới câu hỏi tiếp theo là

whose responsibility is it?

đây là trách nhiệm của ai?

And that brings me to that third point,

Và điều đó dẫn tôi đến điểm thứ ba,

that third answer to Veronica's compelling question.

câu trả lời thứ ba cho câu hỏi cưỡng bách của Veronica.

Part of the reason that we have this conundrum

Một phần lý do mà ta có câu đố này

is because there are not nearly enough upstreamists

là vì không có đủ "nhà thượng nguồn"

in the healthcare system.

trong hệ thống chăm sóc sức khỏe.

There are not nearly enough of that third friend,

Không có đủ người bạn thứ ba ấy,

that person who is going to find out

người mà sẽ tìm ra

who or what is throwing those kids in the water.

ai hay cái gì đang ném những đứa trẻ kia xuống nước.

Now, there are many upstreamists,

Bây giờ, có nhiều nhà thượng nguồn,

and I've had the privilege of meeting many of them,

và tôi có đặc quyền cơ hội gặp gỡ họ,

in Los Angeles and in other parts of the country

ở Los Angeles và nhiều nơi khác trong nước

and around the world,

và trên thế giới,

and it's important to note that upstreamists

và một điều quan trọng cần để ý là các nhà thượng nguồn

sometimes are doctors, but they need not be.

đôi khi là bác sĩ, nhưng họ không cần phải như thế.

They can be nurses, other clinicians,

Họ có thể là y tá, bác sĩ khác,

care managers, social workers.

quản lý điều dưỡng, công nhân xã hội.

It's not so important what specific degree

Các nhà thượng nguồn có bằng cấp gì

upstreamists have at the end of their name.

đằng sau tên họ không quan trọng lắm.

What's more important is that they all seem

Điều quan trọng hơn là tất cả họ dường như

to share the same ability to implement a process

có khả năng như nhau để thực thi một quá trình

that transforms their assistance,

mà thay đổi sự hỗ trợ của họ,

transforms the way they practice medicine.

thay đổi cách họ hành nghề y.

That process is a quite simple process.

Quá trình đó rất đơn giản.

It's one, two and three.

Nó như một, hai và ba.

First, they sit down and they say,

Đầu tiên, họ ngồi xuống và nói,

let's identify the clinical problem

chúng ta hãy xác định vấn đề lâm sàng

among a certain set of patients.

trong một nhóm các bệnh nhân.

Let's say, for instance,

Ví dụ như,

let's try to help children

chúng ta hãy cố giúp trẻ em

who are bouncing in and out of the hospital

mà đang ra vào cửa bệnh viện

with asthma.

với bênh hen suyễn.

After identifying the problem, they then move on to that second step,

Sau khi xác định vấn đề, họ sang bước tiếp theo,

and they say, let's identify the root cause.

và nói, chúng ta hãy xác định nguyên nhân cốt lõi.

Now, a root cause analysis, in healthcare,

Bây giờ, một nghiên cứu nguyên nhân lõi trong chăm sóc y tế

usually says, well, let's look at your genes,

thường sẽ nói rằng, chúng ta hãy chú ý đến gen của bạn,

let's look at how you're behaving.

chú ý đến bạn cư xử như thế nào.

Maybe you're not eating healthy enough.

Có lẽ bạn không ăn uống đủ lành mạnh.

Eat healthier.

Ăn lành mạnh hơn đi.

It's a pretty simplistic

Đó là một tiếp cận

approach to root cause analyses.

khá đơn giản với các phân tích nguyên cốt lõi.

It turns out, it doesn't really work

Hóa ra là, nó không thật sự hiệu quả

when we just limit ourselves that worldview.

khi chúng ta chỉ giới hạn mình trong quan điểm thế giới đó.

The root cause analysis that an upstreamist brings

Nghiên cứu nguyên do chính mà nhà thượng nguồn

to the table is to say, let's look at the living

đưa ra là để nói, hãy nhìn vào điệu kiện sống

and the working conditions in your life.

và làm việc trong cuộc sống của bạn.

Perhaps, for children with asthma,

Có lẽ, đối với trẻ bị hen,

it's what's happening in their home,

đó là những gì xảy ra trong nhà bạn,

or perhaps they live close to a freeway with major air pollution

hay có lẽ họ sống gần một xa lộ với nạn ô nhiễm không khí cao

that triggers their asthma.

mà đã làm bộc phát bệnh hen của cháu.

And perhaps that's what we should mobilize our resources to address,

Và có lẽ đó là những gì ta cần huy động nguồn lực để xử lý

because that third element, that third part of the process,

vì yếu tố thứ ba ấy, phần thứ ba trong quá trình,

is that next critical part of what upstreamists do.

là phần quan trọng tiếp theo mà các nhà thượng nguồn phải làm.

They mobilize the resources to create a solution,

Họ huy động các nguồn để tạo ra giải pháp,

both within the clinical system,

cả hai đều trong hệ thống y khoa,

and then by bringing in people from public health,

và sau đó bằng cách đem ngườ từ sức khỏe công cộng vào,

from other sectors, lawyers,

từ các bộ phận khác, luật sư,

whoever is willing to play ball,

bất cứ ai sẵn lòng hợp tác,

let's bring in to create a solution that makes sense,

hãy tập hợp lại để đề ra giải pháp hợp lý,

to take those patients who actually have clinical problems

để giúp bệnh nhân thật sự có vấn đề lâm sàng

and address their root causes together

và nêu ra nguyên do cốt lõi cùng một lúc

by linking them to the resources you need.

bằng cách liên kết chúng với tài nguyên bạn cần.

It's clear to me that there are so many stories

Rõ ràng là có nhiều câu chuyện

of upstreamists who are doing remarkable things.

về các nhà thượng nguồn đang làm những việc phi thường.

The problem is that there's just not nearly enough of them out there.

Vấn đề là không có đủ những người như thế.

By some estimates, we need one upstreamist

Ước tính cho thấy, chúng ta cần một nhà thượng nguồn

for every 20 to 30 clinicians in the healthcare system.

cho mỗi 20 đến 30 bác sĩ trong hệ thống y tế.

In the U.S., for instance, that would mean

Ví dụ như ở Mỹ, điều đó nghĩa là

that we need 25,000 upstreamists

ta cần 25 nghìn nhà thượng nguồn

by the year 2020.

cho tới năm 2020.

But we only have a few thousand upstreamists out there right now, by all accounts,

Nhưng bây giờ chúng ta chỉ có vài ngàn nhà thượng nguồn

and that's why, a few years ago, my colleagues and I

và đó là tại sao vài năm trước, tôi cùng bạn đồng nghiệp

said, you know what, we need to train

nói, bạn biết không, chúng ta cần huấn luyện

and make more upstreamists.

và tạo ra nhiều nhà thượng nguồn hơn.

So we decided to start an organization

Nên chúng tôi đã quyết định thành lập một tổ chức

called Health Begins,

tên là Health Begins,

and Health Begins simply does that:

và Health Begin chỉ đơn giản làm việc đó:

We train upstreamists.

Chúng tôi đào tạo các nhà thượng nguồn.

And there are a lot of measures that we use for our success,

Và có nhiều thước đo tôi sử dụng cho thành công của mình,

but the main thing that we're interested in

nhưng điều làm chúng tôi hứng thú

is making sure that we're changing

là đảm bảo chúng tôi đang thay đổi

the sense of confidence,

sự tự tin,

that "don't ask, don't tell" metric among clinicians.

tiêu chuẩn "không hỏi, không nói" của bác sĩ.

We're trying to make sure that clinicians,

Chúng tôi đang cố gắng đảm bảo rằng bác sĩ,

and therefore their systems that they work in

và hệ thống mà họ đang làm việc

have the ability, the confidence

có khả năng, sự tự tin

to address the problems in the living

để nói ra vấn đề về điều kiện sống

and working conditions in our lives.

và làm việc trong cuộc sống.

We're seeing nearly a tripling

Chúng ta đang chứng kiến sự gia tăng gần như gấp ba

of that confidence in our work.

về sự tự tin đó trong công việc.

It's remarkable,

Điều đó rất đáng chú ý,

but I'll tell you the most compelling part

nhưng tôi sẽ nói điều thôi thúc nhất

of what it means to be working

khi làm việc với các nhà thượng nguồn

with upstreamists to gather them together.

để tập trung họ lại có ý nghĩa như thế nào.

What is most compelling is that every day,

Điều thôi thúc nhất là mỗi ngày,

every week, I hear stories just like Veronica's.

mỗi tuần, tôi nghe chuyện kể như của Veronica.

There are stories out there of Veronica

Có những câu chuyện như thế về Veronica

and many more like her,

và nhiều người khác như cô ấy,

people who are coming to the healthcare system

những người đang bước vào hệ thống y tế

and getting a glimpse of what it feels like

và bắt đầu hình dung họ sẽ cảm thấy như thế nào

to be part of something that works,

khi là một phần của thứ gì đó có hoạt động,

a health care system that stops bouncing you back and forth

một hệ thống chăm sóc sức khỏe không đẩy bạn đi nhiều nơi

but actually improves your health,

mà thật sự cải thiện sức khỏe của mình,

listens to you who you are,

lắng nghe xem bạn là ai,

addresses the context of your life,

nêu ra bối cảnh cuộc đời bạn,

whether you're rich or poor or middle class.

cho dù bạn có giàu hay nghèo hay trung lưu.

These stories are compelling because

Những câu chuyện này thôi thúc bời vì

not only do they tell us that we're this close

không chỉ họ nói chúng ta đã gần

to getting the healthcare system that we want,

với hệ thống y tế chúng ta muốn như thế này rồi,

but that there's something that we can all do to get there.

mà còn nói rằng chúng ta có thể làm để đạt được mục đích.

Doctors and nurses can get better at asking

Bác sĩ và y tá có thể tiến bộ trong việc hỏi

about the context of patients' lives,

về tình trạng cuộc sống của bệnh nhân,

not simply because it's better bedside manner,

không đơn giản chỉ vì đó là phép cư xử bên giường bệnh,

but frankly, because it's a better standard of care.

mà thành thực ra vì đó là một tiêu chuẩn chăm sóc tốt hơn.

Healthcare systems and payers

Hệ thống y tế và người trả phí

can start to bring in public health agencies

có thể bắt đầu tập hợp các cơ quan

and departments and say,

và sở y tế công cộng lại và nói,

let's look at our data together.

ta hãy chú ý vào dữ liệu của mình.

Let's see if we can discover some patterns in our data about our patients' lives

Ta hãy xem liệu mình có thể thấy một vài dấu hiệu trong dữ liệu về cuộc sống bệnh nhân

and see if we can identify an upstream cause,

và liệu mình có thể xác định một nguyên thượng nguồn,

and then, as importantly, can we align the resources

sau đó, quan trọng là, ta có thể tương trợ tài nguyên

to be able to address them?

để xử lý chúng hay không?

Medical schools, nursing schools,

Trường y tế, trường điều dưỡng,

all sorts of health professional education programs

tất cả những chương trình giáo dục sức khỏe chuyên nghiệp

can help by training the next generation of upstreamists.

có thể giúp bằng cách đào tạo thế hệ các nhà thượng nguồn tiếp theo.

We can also make sure that these schools

Chúng ta cũng có thể đảm bảo những trường này

certify a backbone of the upstream approach,

chứng nhận nền tảng của cách tiếp cận thượng nguồn,

and that's the community health worker.

và đó chính là nhân viên y tế cộng đồng.

We need many more of them in the healthcare system

Chúng ta cần nhiều người như thế trong hệ thống y tế

if we're truly going to have it be effective,

nếu ta thật sự sẽ làm nó hiệu quả,

to move from a sickcare system

trong việc chuyển từ hệ thống chăm sóc bệnh

to a healthcare system.

sang hệ thống chăm sóc sức khỏe.

But finally, and perhaps most importantly,

Nhưng cuối cùng thì, và có lẽ quan trọng nhất là,

what do we do? What do we do as patients?

chúng ta phải làm gì? Bệnh nhân phải làm gì?

We can start by simply going to our doctors

Chúng ta có thể bắt đầu đơn giản bằng cách đến phòng bác sĩ

and our nurses, to our clinics,

và y tá, đến phòng khám,

and asking, "Is there something in where I live

và hỏi, "Có điều gì ở nơi tôi sống

and where I work that I should be aware of?"

và làm việc mà tôi cần lưu ý đến không?"

Are there barriers to health that I'm just not aware of,

Có rào cản y tế nào mà tôi không chú ý đến không,

and more importantly, if there are barriers

và quan trọng hơn, nếu có rào cản

that I'm surfacing, if I'm coming to you

tôi đang vướng phải, nếu tôi tìm đến bạn

and I'm saying I think have a problem with

và nói tôi nghĩ tôi có vấn đề với

my apartment or at my workplace

căn hộ hoặc nơi làm việc của tôi

or I don't have access to transportation,

hoặc tôi không có phương tiện đi lại,

or there's a park that's way too far,

hoặc có công viên nhưng nó rất xa,

so sorry doctor, I can't take your advice

rất lấy làm tiếc bác sĩ à, tôi không thể nghe lời khuyên của ông

to go and jog,

để đi và chạy bộ,

if those problems exist,

nếu vấn đề còn tiếp diễn,

then doctor, are you willing to listen?

thì khi đó bác sĩ à, ông có sẵn lòng để lắng nghe?

And what can we do together

Và chúng ta có thể làm gì cùng nhau

to improve my health where it begins?

để cải thiện sức khỏe của tôi ngay lúc bắt đầu?

If we're all able to do this work,

Nếu tất cả chúng ta có thể làm việc này,

doctors and healthcare systems,

bác sĩ và hệ thống y tế,

payers, and all of us together,

người trả phí, và tất cả chúng ta,

we'll realize something about health.

thì ta sẽ nhận ra được điều gì đó về sức khỏe.

Health is not just a personal responsibility or phenomenon.

Sức khỏe không chỉ là trách nhiệm cá nhân hoặc một hiện tượng.

Health is a common good.

Sức khỏe là hàng hóa thông thường.

It comes from our personal investment in knowing

Nó đến từ sự đầu tư của bản thân trong việc biết

that our lives matter,

rằng cuộc sống của ta rất quan trọng,

the context of where we live and where we work,

bối cảnh nơi ta sống và làm việc,

eat, and sleep, matter,

ăn, và ngủ, quan trọng,

and that what we do for ourselves,

và điều mà chúng ta làm cho mình,

we also should do for those

ta cũng nên làm cho những ai

whose living and working conditions

có điều kiện sống và làm việc

again, can be hard, if not harsh.

một lần nữa, có thể khó khăn, nếu không muốn nói là khắc nghiệt.

We can all invest in making sure that we improve

Chúng ta có thể đầu tư vào việc đảm bảo sẽ cải thiện

the allocation of resources upstream,

việc phân bổ tài nguyên thượng nguồn,

but at the same time work together

nhưng cùng lúc đó hãy làm việc với nhau

and show that we can move healthcare

và chứng tỏ rằng ta có thể biến chăm sóc y tế

upstream.

thành thượng nguồn.

We can improve health where it begins.

Chúng ta có thể cải thiện sức khỏe ngay lúc bắt đầu.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(tiếng vỗ tay)