George Ayittey: Cheetahs vs. Hippos for Africa's future

Translator: Minh Diệu Reviewer: Trần Thanh Vân

Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn tới Emeka, thực ra là TED Global,

vì đã tổ chức hội nghị này.

Well, first of all, let me thank Emeka -- as a matter of fact,

Hội nghị này sẽ được xếp vào hàng quan trọng nhất

TED Global -- for putting this conference together.

vào đầu thế kỷ 21

Liệu chính phủ Châu Phi sẽ tổ chức hội nghị như thế này?

This conference is going to rank as the most important

Liệu Liên minh Châu Phi sẽ tổ chức hội nghị như thế này?

in the beginning of the 21st century.

Kể cả thế, họ sẽ xin viện trợ trước

Think African governments will put together a conference like this?

Tôi cũng xin bày tỏ sự tôn kính và kính trọng tới TED Fellows

You think the A.U. will put together a conference like this?

Even before they do that they will ask for foreign aid.

June Arunga, James Shikwati, Andrew và các thành viên khác của TED

I would also like to pay homage and honor to the TED Fellows

Tôi gọi họ là Thế hệ Báo đốm

June Arunga, James Shikwati, Andrew, and the other TED Fellows.

Thế hệ Báo đốm là một giống nòi mới của Châu Phi

giống nòi đã không cho phép sự vô cảm đối với nạn tham nhũng

I call them the Cheetah Generation.

Họ hiểu trách nhiệm giải trình và dân chủ là gì

The Cheetah Generation is a new breed of Africans

Họ sẽ không chờ đợi chính phủ làm mọi việc cho họ

who brook no nonsense about corruption.

Đó là Thế hệ Báo đốm

They understand what accountability and democracy is.

và công cuộc giải cứu châu Phi nằm trên lưng của những chú báo này

They're not going to wait for government to do things for them.

Tất nhiên, trái ngược lại, chúng ta có Thế hệ Hà mã

That's the Cheetah Generation,

(Cười)

and Africa's salvation rests on the backs of these Cheetahs.

Thế hệ Hà mã là những người nắm quyền chỉ huy

Họ kẹt với hiểu biết mù mờ của mình

In contrast, of course, we have the Hippo Generation.

(Laughter)

Phàn nàn về chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa đế quốc

The Hippo Generation are the ruling elites.

nhưng họ chẳng động một ngón chân nào

They are stuck in their intellectual patch.

Nếu bạn yêu cầu họ cải cách nền kinh tế

họ sẽ không cải cách kinh tế

Complaining about colonialism and imperialism,

vì họ hưởng lợi nhuận từ tình trạng mục nát này

they wouldn't move one foot.

Rất nhiều người châu Phi đang giận dữ

If you ask them to reform the economies,

tức giận vì tình hình của châu Phi

they're not going to reform it

because they benefit from the rotten status quo.

Bây giờ chúng ta đang nói về một châu lục không nghèo

Now, there are a lot of Africans who are very angry,

Nó rất giàu tài nguyên khoáng sản, tài nguyên khoáng sản tự nhiên

angry at the condition of Africa.

Nhưng sự giàu có đó của châu Phi không được tận dụng

Now, we're talking about a continent that is not poor.

để đưa cuộc sống con người khỏi đói nghèo

It is rich in mineral resources, natural mineral resources.

Đó là điều khiến nhiều người châu Phi rất tức giận

But the mineral wealth of Africa is not being utilized

Và châu Phi còn hơn cả một bi kịch

to lift its people out of poverty.

That's what makes a lot of Africans very angry.

Có một bị kịch kéo dài, và bi kịch đó là

And in a way, Africa is more than a tragedy, in more ways than one.

có rất nhiều người, rất nhiều chính phủ

rất nhiều tổ chức muốn giúp đỡ người dân châu Phi

There's another enduring tragedy, and that tragedy is that

Họ không hiểu

there are so many people, so many governments,

Ta không nói rằng đừng giúp đỡ châu Phi

so many organizations who want to help the people in Africa.

Giúp đỡ châu Phi là một điều đáng quý

Nhưng việc giúp đỡ châu Phi đã trở thành một rạp hát của những điều phi lý

They don't understand.

Now, we're not saying don't help Africa.

Giống như một người mù dẫn những kẻ ngốc

Helping Africa is noble.

But helping Africa has been turned into a theater of the absurd.

(Cười)

Có những điều chắc chắn chúng ta cần phải nhận ra

It's like the blind leading the clueless.

Chiếc bát ăn xin của châu Phi đã bị rò rỉ

(Laughter)

Bạn có biết rằng 40% của cải được tạo ra ở châu Phi

There are certain things that we need to recognize.

không được đầu tư ở châu Phi?

Nó đã bị mang ra khỏi châu Phi

Africa's begging-bowl leaks.

Đó là những gì mà Ngân hàng Thế giới đã nói

Did you know that 40 percent of the wealth created in Africa

Hãy nhìn vào chiếc bát xin ăn của châu Phi

is not invested here in Africa?

Nó bị rò rỉ khủng khiếp

It's taken out of Africa.

That's what the World Bank says.

Có những người nghĩ rằng chúng ta nên rót thêm tiền

tài trợ nhiều hơn vào chiếc bát rò rỉ này

Look at Africa's begging-bowl.

It leaks horribly.

Đâu là khe thủng?

There are people who think that we should pour more money,

Chỉ riêng tham những đã chiếm 148 tỷ đô-la một năm

more aid into this bowl which leaks.

What are the leakages?

Vâng, hãy để chúng sang một bên.

Corruption alone costs Africa 148 billion dollars a year.

Tiền vốn tuột khỏi châu Phi, 80 triệu một năm.

Để nó sang một bên.

Yes, put that aside.

Hãy tính đến nhập khẩu thực phẩm.

Capital flight out of Africa, 80 billion a year.

Hàng năm châu Phi dùng 20 ỷ đô-la để nhập khẩu thực phẩm.

Put that aside.

Hãy gom chúng lại với nhau, tất cả những lỗ thủng này.

Let's take food imports.

Every year Africa spends 20 billion dollars to import food.

Chúng nhiều hơn cả 50 tỷ mà Tony Blair muốn cho châu Phi

Hãy nhìn những năm 1960, châu Phi không chỉ tự nuôi chính mình

Just add that up, all these leakages.

mà còn xuất khẩu thực phẩm.

That's far more than the 50 billion Tony Blair wants to raise for Africa.

Không còn nữa.

Chúng ta biết rằng điều gì đó đã sai một cách cơ bản.

Now, back in the 1960s Africa not only fed itself,

Bạn biết điều đó, tôi biết điều đó, nhưng đừng phí thời gian

it also exported food.

Not anymore.

để nói về những sai lầm này vì chúng ta sẽ mất cả ngày ở đây.

We know that something has gone fundamentally wrong.

Hãy tiếp tục, hãy chuyển sang chương tiếp theo,

You know it, I know it, but let's not waste our time

talking about these mistakes because we'll spend all day here.

và đó là điều mà hội nghị này nói đến -- chương tiếp theo.

Let's move on, and flip over to the next chapter,

Chương tiếp theo bắt đầu với việc, hãy hỏi bản thân chúng ta

câu hỏi cơ bản này,

and that's what this conference is all about -- the next chapter.

"Chúng ta muốn giúp đỡ ai ở châu Phi?"

The next chapter begins with first of all, asking ourselves

Người dân, chính phủ hay những nhà lãnh đạo.

this fundamental question,

"Whom do we want to help in Africa?"

Nào, người vừa trình bày trước tôi,

There is the people, and then there is the government or leaders.

Idris Mohammed, đã chỉ ra rằng

Now, the previous speaker before me,

chúng ta có sự lãnh đạo kém cỏi ở châu Phi

Idris Mohammed, indicated that

Nhận định đó, theo tôi, vẫn nhẹ nhàng

we've had abysmal leadership in Africa.

(Cười)

Tôi tham gia một diễn đàn thảo luận trên Internet

That characterization, in my view, is even more charitable.

một diễn đàn thảo luận của châu Phi,

(Laughter)

và tôi đã hỏi họ, "Từ năm 1960, chúng ta chính xác đã có

I belong to an Internet discussion forum,

an African Internet discussion forum,

204 nguyên thủ quốc gia, kể từ năm 1960."

and I asked them, I said, "Since 1960, we've had exactly

Và tôi đã yêu cầu họ gọi tên chỉ 20 nhà lãnh đạo giỏi,

chỉ 20 nhà lãnh đạo giỏi --

204 African heads of state, since 1960."

bạn có thể muốn giữ quyền lãnh đạo để thách thức bản thân.

And I asked them to name me just 20 good leaders,

Tôi đã yêu cầu họ gọi tên chỉ 20 người.

just 20 good leaders --

Tất cả mọi người đều nhắc đến Nelson Madela, tất nhiên rồi.

you may want to take this leadership challenge yourself.

Kwame Nkrumah, Nyerere, Kenyatta -- ai đó đã nhắc tới Idi Amin.

I asked them to name me just 20.

Everybody mentioned Nelson Mandela, of course.

(Cười)

Kwame Nkrumah, Nyerere, Kenyatta -- somebody mentioned Idi Amin.

Bỏ qua điều đó đi.

(Cười)

Điều tôi muốn nói là, họ không thể kể quá con số 15.

(Laughter)

I let that pass.

Thậm chí nếu họ có thể gọi tên 20 người,

(Laughter)

điều đó có thể nói với bạn điều gì?

My point is, they couldn't go beyond 15.

20 trong tổng số 204 nghĩa là đại đa số

Even if they had been able to name me 20,

các lãnh đạo châu Phi không đáp ứng được yêu cầu của người dân

what does that tell you?

20 out of 204 means that the vast majority

Và nếu bạn nhìn vào họ, trách nhiệm của những nhà lãnh đạo thời kỳ thuộc địa--

of the African leaders failed their people.

việc sắp xếp những nhà lãnh đạo quân sự futu

And if you look at them, the slate of the post-colonial leaders --

nhà chủ nghĩa xã hội ngân hàng Thụy Sỹ, nhà giải phóng cá sấu, giới ma cà rồng,

các cuộc cách mạng

an assortment of military fufu heads,

(Vỗ tay)

Swiss-bank socialists, crocodile liberators, vampire elites,

Sự lãnh đạo này đã vượt xa các nhà lãnh đạo truyền thống

mà người châu Phi đã biết từ lâu

quack revolutionaries.

(Applause)

Tiền đề sai lầm thứ hai chúng tôi làm

Now, this leadership is a far cry from the traditional leaders

khi giúp châu Phi

là đôi lúc chúng tôi nghĩ là có cái gọi là

that Africans have known for centuries.

The second false premise that we make

một chính phủ Châu Phi quan tâm tới dân chúng

when we're trying to help Africa

is that sometimes we think that there is something called

Phục vụ lợi ích của dân, đại diện cho dân

a government in Africa that cares about its people,

Có một lời trích dẫn, Một lãnh đạo Lesotho đã nói

serves the interests of the people, and represents the people.

rằng :"Ở Lesotho, chúng ta có 2 vấn đề:

Chuột và Chính Phủ"

There is one particular quote -- a Lesotho chief once said

( Cười )

Điều mà tôi và bạn có thể suy ra là

that "Here in Lesotho, we've got two problems:

rats and the government."

Chính phủ không tồn tại ở Châu Phi

(Laughter)

Thật ra, cái chính phủ của ta, là một tổ chức hút máu

What you and I understand as a government

Gọi như vậy là bởi nó hút

doesn't exist in many African countries.

sức sống kinh tế ra khỏi người dân

In fact, what we call our governments are vampire states.

Chính phủ là vấn đề ở Châu Phi

Vampires because they suck

Một chính phủ hút máu

the economic vitality out of their people.

( Vỗ Tay )

bị điều phối bởi tập hợp những kẻ cướp và lừa đảo

Government is the problem in Africa.

dùng quyền lực để làm giàu cho mình

A vampire state is the government --

cho bè lũ và không ai khác

(Applause)

-- which has been hijacked by a phalanx of bandits and crooks

Những người giàu nhất ở Châu Phi là các nguyên thủ và bộ trưởng

who use the instruments of state power to enrich themselves,

và thường tướng cướp cũng chính là nguyên thủ quốc gia

their cronies, and tribesmen and exclude everybody else.

The richest people in Africa are heads-of-state and ministers,

Vậy tiền từ đâu ra?

Bằng cách làm giàu?

and quite often the chief bandit is the head-of-state himself.

Không.

Bằng cách kiếm chác trên lưng những người khốn khổ

Đó không phải là tạo ra của cải mà là phân phối lại của cải

Where do they get their money?

By creating wealth?

No.

By raking it off the backs of their suffering people.

Vấn đề thứ 3 mà chúng ta cần nhận thấy

That's not wealth creation. It's wealth redistribution.

là nếu chúng ta muốn giúp người dân châu Phi

The third fundamental issue that we have to recognize

chúng ta phải biết người dân châu Phi ở đâu

Hãy nhìn các nền kinh tế châu Phi

is that if we want to help the African people,

Chúng đều có thể được chia thành 3 khu vực

Phần hiện đại, phần tự do

we must know where the African people are.

Take any African economy.

và phần truyền thống

An African economy can be broken up into three sectors.

There is the modern sector, there is the informal sector

Khu vực hiện đại là dành cho những người cao nhất

Đó là chính phủ

and the traditional sector.

Ở rất nhiều quốc gia châu Phi, khu vực hiện đại bị mất

The modern sector is the abode of the elites.

chúng hoạt động kém

đó là sự vô lý một cách hào nhoáng của hệ thống nhập khẩu

It's the seat of government.

In many African countries the modern sector is lost.

mà chính các lãnh đạo không hiểu

It's dysfunctional.

Đó là nguồn gốc của mọi vấn đề của châu Phi

It is a meretricious fandango of imported systems,

nơi những cuộc đấu tranh quyền lực khởi nguồn

which the elites themselves don't understand.

và lan sang khắp các khu vực tự do và truyền thống

That is the source of many of Africa's problems

gây ảnh hưởng đến cuộc sống người dân

where the struggles for political power emanate

Khu vực hiện đại, tất nhiên

and then spill over onto the informal and the traditional sector,

là nơi nhận được sự hỗ trợ, nguồn lực cho phát triển

claiming innocent lives.

Hơn 80% sự phát triển của Bờ biển Ngà

Now the modern sector, of course,

dành cho khu vực hiện đại

is where a lot of the development aid and resources went into.

Các khu vực tự do và truyền thống

More than 80 percent of Ivory Coast's development

là nơi tập trung phần lớn người dân châu Phi

went into the modern sector.

The other sectors, the informal and the traditional sectors,

người dân thực sự của châu Phi, đó là nơi bạn thấy họ

Rõ ràng rằng

nếu bạn muốn giúp đỡ người dân bạn phải tìm nơi có họ

are where you find the majority of the African people,

Nhưng chúng ta đã không làm thế.

the real people in Africa. That's where you find them.

Thực tế,

Chúng ta đã làm lơ khu vực tự do và truyền thống

Now, obviously it makes common sense

that if you want to help the people, you go where the people are.

But that's not what we did.

Khu vực truyền thống bao gồm cả nông nghiệp của châu Phi

As a matter of fact,

we neglected the informal and the traditional sectors.

đó là lý do châu Phi không thể tự cung cấp lương thực

và tại sao phải đi nhập khẩu

Now, traditional sector is where Africa produces its agriculture,

Rõ ràng bạn không thể phát triển châu Phi bằng việc làm ngơ

which is one of the reasons why Africa can't feed itself,

khu vực tự do và truyền thống

and that's why it must import food.

Và bạn không thể phát triển hai khu vực này

All right, you cannot develop Africa by ignoring

the informal and the traditional sectors.

mà không hiểu chúng hoạt động ra sao

And you can't develop the informal and the traditional sectors

Để tôi mô tả hai khu vực này

có những thể chế mang tính bản địa riêng

without an operational understanding of how these two sectors work.

Đầu tiên là hệ thống chính trị

Người châu Phi có truyền thống ghét chính phủ. Họ ghét độc tài.

These two sectors, let me describe to you,

have their own indigenous institutions.

Bạn có thể thấy từ các hệ thống truyền thống của họ,

First one is the political system.

người châu Phi xây dựng quốc gia theo hai kiểu

Traditionally, Africans hate governments. They hate tyranny.

Kiểu đầu tiên thuộc về những xã hội dân tộc

If you look into their traditional systems,

tin rằng quốc gia là độc tài

Africans organize their states in two types.

và họ không hề muốn liên quan đến

The first one belongs to those ethnic societies

bất kỳ dạng quyền lực tập trung nào

who believe that the state was necessarily tyrannous,

Trong số các cộng đồng đó có người Ibo, Somali, Kikuyus

so they didn't want to have anything to do

Họ đều không có thủ lĩnh.

with any centralized authority.

Các dân tộc có người đứng đầu khác

These societies are the Ibo, the Somali, the Kikuyus,

thì đảm bảo bao quanh những vị thủ lĩnh này

for example. They have no chiefs.

là các hội đồng

The other ethnic groups, which did have chiefs,

để kiểm soát ngăn không cho họ lạm quyền

made sure that they surrounded the chiefs

Ví dụ, theo truyền thống người Ashanti

with councils upon councils upon councils

Thủ lĩnh không được đưa ra quyết định

to prevent them from abusing their power.

mà không có sự tán thành của hội đồng bô lão

Không có hội đồng, thủ lĩnh không thể thông qua luật

In Ashanti tradition, for example,

và nếu thủ lĩnh không lãnh đạo theo ý của người dân

the chief cannot make any decision

ông ta sẽ bị tước quyền

without the concurrence of the council of elders.

Nếu không, người dân sẽ bỏ rơi thủ lĩnh,

Without the council the chief can't pass any law,

rời tới một nơi khác sinh sống

and if the chief doesn't govern according to the will of the people

Và nhìn các đế chế cổ đại của châu Phi

he will be removed.

If not, the people will abandon the chief,

bạn sẽ thấy chúng đều được xây dựng trên nguyên tắc

go somewhere else and set up a new settlement.

sự liên minh

And even if you look in ancient African empires,

được thể hiện bằng cách trao quyền

they were all organized around one particular principle --

phân tán quyền lực

Tôi đã vừa mô tả cho các bạn

the confederacy principle,

Đó là một phần di sản chính trị bản địa của châu Phi

which is characterized by a great deal of devolution of authority,

Hãy so sánh với hiện tại

decentralization of power.

hệ thống quyền lực tập trung ở châu Phi

Now, this is what I have described to you.

This is part of Africa's indigenous political heritage.

Đó là một sự khác biệt lớn.

Trong nền kinh tế của châu Phi

Now, compare that to the modern systems

the ruling elites established on Africa.

phương thức sản xuất thuộc về sở hữu riêng

It is a total far cry.

Thuộc về các gia đình lớn

In the economic system in traditional Africa,

Bạn thấy đấy, ở phương Tây, đơn vị kinh tế và xã hội

là các cá nhân

the means of production is privately owned.

Người Mỹ nói: Tôi vì chính tôi và

It's owned by extended families.

tôi làm điều tôi muốn.

You see, in the West, the basic economic and social unit

Họ nhấn mạnh vào Tôi

is the individual.

Ở châu Phi, người ta nói: Tôi vì chúng ta

The American will say, "I am because I am,

"Chúng ta" ám chỉ cộng đồng-- hệ thống đại gia đình

and I can damn well do anything I want, anytime."

The accent is on the "I."

Hệ thống gia đình chia sẻ các nguồn lực cùng nhau

In Africa, the Africans say, "I am, because we are."

Họ sở hữu ruộng đồng, quyết định làm gì, sản xuất gì

The "we" connotes community -- the extended family system.

Họ không nhận lệnh từ các thủ lĩnh

The extended family system pools its resources together.

Họ quyết định cần làm gì

Và khi họ trồng trọt, họ sẽ bán số lượng dư ra

They own farms. They decide what to do, what to produce.

ở chợ.

They don't take any orders from their chiefs.

Khi họ tạo ra lợi nhuận, họ được giữ

They decide what to do.

chứ không phải thủ lĩnh.

And when they produce their crops, they sell the surplus

Vậy tóm lại, truyền thống châu Phi

on marketplaces.

có một hệ thống thị trường tự do.

When they make a profit it is theirs to keep,

Có rất nhiều chợ ở châu Phi

not for the chief to sequester it from them.

trước khi thực dân đến lục địa này

So, in a nutshell, what we had in traditional Africa

Timbuktu từng là chợ lớn nhất

Kano, Salaga nữa.

was a free-market system.

Nếu bạn đến Tây Phi, bạn sẽ thấy việc buôn bán ở chợ

There were markets in Africa

before the colonialists stepped foot on the continent.

chủ yếu là do phụ nữ

Timbuktu was one great big market town.

Vậy nên, hoàn toàn có lý khi gọi đây là

Kano, Salaga -- they were all there.

Even if you go to West Africa, you notice that market activity

nơi họp chợ.

Chợ ở châu Phi không hề xa lạ.

in West Africa has always been dominated by women.

Điều người châu Phi làm là một dạng của chủ nghĩa tư bản,

So, it's quite appropriate that this section is called

nhưng sau độc lập, đột nhiên,

a marketplace.

The market is not alien to Africa.

các chợ, chủ nghĩa tư bản trở thành các thể chế phương tây

What Africans practiced was a different form of capitalism,

và các nhà lãnh đạo nói châu Phi đã sẵn sàng cho chủ nghĩa xã hội

but then after independence, all of a sudden,

Thật vớ vẩn.

markets, capitalism became a western institution,

Sau đó, họ đã áp dụng kiểu chủ nghĩa xã hội gì vậy?

and the leaders said Africans were ready for socialism.

Chủ nghĩa xã hội của họ là một biến tướng của

chủ nghĩa xã hội-ngân hàng Thụy Sỹ

Nonsense.

cho phép các nhà lãnh đạo

And even then, what kind of socialism did they practice?

cưỡng đoạt và cướp bóc của cải của châu Phi

The socialism that they practiced was a peculiar form of

để gửi vào ngân hàng Thụy Sỹ

Swiss-bank socialism,

Đây không phải là kiểu hệ thống của châu Phi trong hàng thế kỷ.

which allowed the heads of states and the ministers

Vậy ta cần làm gì

to rape and plunder Africa's

Quay lại thể chế bản địa của châu Phi,

treasuries for deposit in Switzerland.

và đây là nơi chúng tôi trao cho thế hệ Báo đốm khu vực tự do

That is not the kind of system Africans had known for centuries.

và truyền thống

What do we do now?

Đó là nơi bạn thấy người dân châu Phi.

Go back to Africa's indigenous institutions,

Và tôi muốn cho các bạn xem một đoạn video

and this is where we charge the Cheetahs to go into the informal sectors,

về khu vực tự do, về việc xây dựng tàu

mà chính tôi cố gắng vận động người dân ở Diaspora

the traditional sectors.

That's where you find the African people.

And I'd like to show you a quick little video

đầu từ vào.

Xin hãy trình chiếu giúp tôi.

about the informal sector, about the boat-building

that I, myself, tried to mobilize Africans in the Diaspora

to invest in.

Could you please show that?

Những người đàn ông đang đánh cá trên con thuyền nhỏ

Vâng, đây là một doanh nghiệp.

được đầu tư bởi một nhà khởi nghiệp người Ghana

The men are going fishing in these small boats.

Anh không được hỗ trợ từ chính phủ

và hiện đang xây dựng con tàu lớn thứ 2

Yes, it's an enterprise.

This is by a local Ghanaian entrepreneur, using his own capital.

Tàu lớn hơn có nghĩa sẽ bắt được nhiều cá hơn.

He's getting no assistance from the government,

Có nghĩa nhiều người Ghana sẽ có việc hơn.

and he's building a second, bigger boat.

Cũng có nghĩa anh có thể tạo ra của cải.

A bigger boat will mean more fish will be caught and landed.

Và từ đó sẽ có được cái các nhà kinh tế gọi là

It means that he will be able to employ more Ghanaians.

ảnh hưởng ngoại lai với nền kinh tế địa phương.

It also means that he will be able to generate wealth.

Thứ bạn cần làm, hay những người đứng đầu cần làm

And then it will have what economists call

là chuyển mô hình này thành thứ gì đó được bảo hộ

để nó có thể hoạt động hiệu quả hơn

external effects on a local economy.

Đây không chỉ là khu vực tự do.

All that you need to do, all that the elites need to do,

Đây là phương thuốc truyền thống.

is to move this operation into something that is enclosed

so that the operation can be made more efficient.

80% người châu Phi vẫn dựa vào phương thuốc truyền thống.

Now, it is not just this informal sector.

Khu vực chăm sóc y tế hiện đại hoàn toàn sụp đổ.

There is also traditional medicine.

Đây là lĩnh vực mà theo tôi là một kho báu

80 percent of Africans still rely on traditional medicine.

The modern healthcare sector has totally collapsed.

trong lĩnh vực thuốc truyền thống.

Đây là nơi ta cần huy động người châu Phi,

Now, this is an area -- I mean, there is a treasure trove of wealth

cụ thể là ở Diaspora, đầu tư vào.

Chúng ta cũng cần vận động người dân ở Diaspora,

in the traditional medicine area.

không chỉ đầu tư vào các mảng truyền thống,

This is where we need to mobilize Africans,

mà còn vào nông nghiệp, và thúc đẩy thay đổi từ bên trong.

in the Diaspora especially, to invest in this.

We also need to mobilize Africans in the Diaspora,

Chúng ta đã có thể vận động người Ghana ở Diaspora

not only to go into the traditional sectors,

but to go into agriculture and also to instigate change from within.

tạo ra thay đổi ở Ghana và mang dân chủ tới đây.

Và tôi biết với thế hệ Báo đốm, chúng ta có thể mang châu Phi trở lại

We were able to mobilize Ghanaians in the Diaspora

to instigate change in Ghana and bring about democracy in Ghana.

từng làng một.

Cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)

And I know that with the Cheetahs, we can take Africa back

one village at a time.

Thank you very much.

(Applause)