George Ayittey: Cheetahs vs. Hippos for Africa's future

Tłumaczenie: Michał Scheffs Korekta: Monika Sulima

Well, first of all, let me thank Emeka -- as a matter of fact,

Na początku, pozwólcie mi podziękować Emeka

TED Global -- for putting this conference together.

i TED Global za zorganizowanie tej konferencji

This conference is going to rank as the most important

Konferencja ta jest jedną z najważniejszych

in the beginning of the 21st century.

na początku XXI wieku.

Think African governments will put together a conference like this?

Myślicie, że rządy państw afrykańskich stworzą podobną konferencję?

You think the A.U. will put together a conference like this?

Myślicie, że Unia Afrykańska stworzy podobną konferencję?

Even before they do that they will ask for foreign aid.

Nawet jeśli tak, to wcześniej poproszą o zagraniczną pomoc.

I would also like to pay homage and honor to the TED Fellows

Chciałbym złożyć hołd i honor TED Fellows:

June Arunga, James Shikwati, Andrew, and the other TED Fellows.

June Arunga, James Shikwati, Andrew i pozostałym TED Fellows.

I call them the Cheetah Generation.

Nazywam ich Generacją Geparda.

The Cheetah Generation is a new breed of Africans

Generacja Geparda jest nową rasą Afrykanów

who brook no nonsense about corruption.

która nie toleruje korupcji.

They understand what accountability and democracy is.

Oni rozumieją czym jest odpowiedzialność i demokracja.

They're not going to wait for government to do things for them.

Oni nie czekają, aż rząd coś dla nich zrobi.

That's the Cheetah Generation,

To jest Generacja Geparda.

and Africa's salvation rests on the backs of these Cheetahs.

I ocalenie Afryki spoczywa na ich barkach.

In contrast, of course, we have the Hippo Generation.

Oczywiście istnieje też ich przeciwieństwo, Generacja Hipopotamów.

(Laughter)

(śmiech)

The Hippo Generation are the ruling elites.

Generację Hipopotamów stanowią rządzące elity.

They are stuck in their intellectual patch.

Utknęli w swoich ograniczeniach intelektualnych.

Complaining about colonialism and imperialism,

Narzekają na kolonializm i imperializm -

they wouldn't move one foot.

ale sami nic nie robią, żeby to zmienić

If you ask them to reform the economies,

Jeśli poprosisz ich o reformy ekonomiczne,

they're not going to reform it

nic nie zrobią

because they benefit from the rotten status quo.

ponieważ czerpią zyski z obecnego zepsutego stanu.

Now, there are a lot of Africans who are very angry,

Jest bardzo wielu Afrykanów

angry at the condition of Africa.

niezadowolonych z warunków życia panujących na kontynencie.

Now, we're talking about a continent that is not poor.

A mówimy tu o kontynencie, który nie jest biedny.

It is rich in mineral resources, natural mineral resources.

Jest bogaty w surowce mineralne, naturalne surowce mineralne.

But the mineral wealth of Africa is not being utilized

Ale zasoby materialne Afryki nie są wykorzystywane

to lift its people out of poverty.

do wydźwignięcia ludzi z ubóstwa

That's what makes a lot of Africans very angry.

co jest powodem frustracji i złości wielu Afrykanów.

And in a way, Africa is more than a tragedy, in more ways than one.

Ale dramat Afryki ma więcej wymiarów.

There's another enduring tragedy, and that tragedy is that

Jedną z trwających tragedii jest to, że

there are so many people, so many governments,

jest tak wielu ludzi, tak wiele rządów,

so many organizations who want to help the people in Africa.

tak wiele organizacji, które chcą pomóc ludziom w Afryce --

They don't understand.

oni tego nie rozumieją.

Now, we're not saying don't help Africa.

Nie mówimy, żeby nie pomagać Afryce.

Helping Africa is noble.

Pomaganie Afryce jest szlachetne.

But helping Africa has been turned into a theater of the absurd.

Ale pomaganie Afryce zmieniło się w teatr absurdu.

It's like the blind leading the clueless.

To jak prowadzenie głupiego przez ślepego

(Laughter)

(Śmiech)

There are certain things that we need to recognize.

Warto przytoczyć kilka faktów,

Africa's begging-bowl leaks.

żebracza miska Afryki przecieka.

Did you know that 40 percent of the wealth created in Africa

Czy wiecie, że 40 procent bogactwa wytwarzanego w Afryce

is not invested here in Africa?

nie jest inwestowana w Afryce?

It's taken out of Africa.

Jest wywożona za granicę.

That's what the World Bank says.

Tak mówi Bank Światowy.

Look at Africa's begging-bowl.

Spójrzmy na żebraczą miskę Afryki -

It leaks horribly.

wygląda okropnie i haniebnie.

There are people who think that we should pour more money,

Są ludzie, którzy uważają, że trzeba wlać więcej pieniędzy,

more aid into this bowl which leaks.

więcej pomocy do miski, która jest dziurawa.

What are the leakages?

Czym są te dziury?

Corruption alone costs Africa 148 billion dollars a year.

Sama korupcja kosztuje Afrykę 148 miliardów dolarów rocznie.

Yes, put that aside.

odłóżmy to na bok.

Capital flight out of Africa, 80 billion a year.

Ucieczka kapitału z kontynentu to kolejne 80 miliardów rocznie.

Put that aside.

odłóżmy i to na bok.

Let's take food imports.

Spójrzmy na import żywności -

Every year Africa spends 20 billion dollars to import food.

każdego roku Afryka wydaje 20 miliardów dolarów na importowaną żywność.

Just add that up, all these leakages.

Dodajmy teraz wszystkie te wycieki,

That's far more than the 50 billion Tony Blair wants to raise for Africa.

to znacznie więcej niż 50 miliardów, które Tony Blair chce zebrać dla Afryki.

Now, back in the 1960s Africa not only fed itself,

W latach 60. XX wieku kontynent nie tylko zaspokajał własne potrzeby żywieniowe,

it also exported food.

ale i eksportował jedzenie.

Not anymore.

Teraz już nie.

We know that something has gone fundamentally wrong.

Wiemy więc, że sprawy potoczyły się w złym kierunku.

You know it, I know it, but let's not waste our time

Wszyscy to wiemy, ale nie traćmy czasu, naszego czasu,

talking about these mistakes because we'll spend all day here.

mówiąc o błędach, bo musielibyśmy spędzić tutaj cały dzień.

Let's move on, and flip over to the next chapter,

Przejdźmy do następnego rozdziału,

and that's what this conference is all about -- the next chapter.

bo o tym jest ta konferencja - o przyszłości.

The next chapter begins with first of all, asking ourselves

Następny rozdział należy przede wszystkim zacząć

this fundamental question,

tym fundamentalnym pytaniem,

"Whom do we want to help in Africa?"

"Komu chcemy pomagać w Afryce?"

There is the people, and then there is the government or leaders.

Są ludzie, są też rządy i przywódcy.

Now, the previous speaker before me,

Mój przedmówca,

Idris Mohammed, indicated that

Idris Mohammed, wskazał, że

we've had abysmal leadership in Africa.

mieliśmy marnych i głupich przywódców w Afryce.

That characterization, in my view, is even more charitable.

Moim zdaniem taka charakterystyka jest aż nazbyt hojna.

(Laughter)

(śmiech)

I belong to an Internet discussion forum,

Uczestniczę w internetowym forum dyskusyjnym,

an African Internet discussion forum,

afrykańskim internetowym forum dyskusyjnym.

and I asked them, I said, "Since 1960, we've had exactly

Napisałem tam "Od roku 1960 mieliśmy dokładnie

204 African heads of state, since 1960."

204 głowy państwa w Afryce, zaledwie od 1960"

And I asked them to name me just 20 good leaders,

i poprosiłem o wymienienie przynajmniej 20 dobrych przywódców,

just 20 good leaders --

zaledwie 20 dobrych przywódców,

you may want to take this leadership challenge yourself.

możecie spróbować odpowiedzieć samemu na to pytanie.

I asked them to name me just 20.

Spytałem na forum o wymienienie chociaż 20.

Everybody mentioned Nelson Mandela, of course.

Wszyscy wymienili oczywiście Nelsona Mandelę,

Kwame Nkrumah, Nyerere, Kenyatta -- somebody mentioned Idi Amin.

także Kwame Nkrumah, Nyerere, Kenyatta, niektórzy napomknęli o Idi Amin.

(Laughter)

(Śmiech)

I let that pass.

Puściłem to mimo uszu

(Laughter)

(Śmiech)

My point is, they couldn't go beyond 15.

Zmierzam do tego, że nikt nie potrafił przekroczyć piętnastu.

Even if they had been able to name me 20,

Nawet jeśli wymieniliby dwudziestu,

what does that tell you?

co nam to mówi?

20 out of 204 means that the vast majority

20 spośród 204 oznacza, że większość, lwia większość

of the African leaders failed their people.

przywódców afrykańskich zawiodła swoich ludzi.

And if you look at them, the slate of the post-colonial leaders --

Przyjrzyjcie się im dokładniej, tym postkolonialnym przywódcom -

an assortment of military fufu heads,

szeroka grupa twardogłowych wojskowych,

Swiss-bank socialists, crocodile liberators, vampire elites,

socjalistów Swiss-bank, wyzwolicieli krokodyli, wampirze elity,

quack revolutionaries.

znachorscy rewolucjoniści.

(Applause)

(Oklaski)

Now, this leadership is a far cry from the traditional leaders

Przywódcy ci bardzo różnią się od tradycyjnych wodzów,

that Africans have known for centuries.

których Afrykani znali od wieków.

The second false premise that we make

Druga błędna przesłanka, którą się kierujemy

when we're trying to help Africa

kiedy chcemy pomóc Afryce,

is that sometimes we think that there is something called

jest to, że wyobrażamy sobie, iż

a government in Africa that cares about its people,

rządy w Afryce opiekują się swoimi ludźmi,

serves the interests of the people, and represents the people.

służą i reprezentują interesy swoich obywateli.

There is one particular quote -- a Lesotho chief once said

Kiedyś przywódca Lesotho powiedział

that "Here in Lesotho, we've got two problems:

"Tutaj, w Lesotho, mamy dwa problemy -

rats and the government."

szczury i rząd".

(Laughter)

(Śmiech)

What you and I understand as a government

To co wy i ja rozumiemy jako rząd

doesn't exist in many African countries.

nie istnieje w wielu afrykańskich państwach.

In fact, what we call our governments are vampire states.

W rzeczywistości, to co nazywamy naszymi rządami należy nazwać wampirzą władzą.

Vampires because they suck

Wampirzą, ponieważ wysysają

the economic vitality out of their people.

ekonomiczną żywotność swoich ludzi.

Government is the problem in Africa.

Rządy są problemem w Afryce.

A vampire state is the government --

Rządy mają wampirzą naturę

(Applause)

(Oklaski)

-- which has been hijacked by a phalanx of bandits and crooks

- często zdominowaną przez grupę bandytów i oszustów,

who use the instruments of state power to enrich themselves,

którzy używają instrumentów rządowych do wzbogacania się,

their cronies, and tribesmen and exclude everybody else.

swoich kumpli i współplemieńców ale z wyłączeniem wszystkich innych obywateli.

The richest people in Africa are heads-of-state and ministers,

Najbogatszymi ludźmi w Afryce są głowy państw i ich ministrowie,

and quite often the chief bandit is the head-of-state himself.

często zdarza się, że największy i najokrutniejszy bandyta jest głową państwa.

Where do they get their money?

Skąd biorą pieniądze?

By creating wealth?

Z tworzenia dobrobytu?

No.

Nie.

By raking it off the backs of their suffering people.

Zdobywają je grabiąc obywateli własnego państwa,

That's not wealth creation. It's wealth redistribution.

to nie tworzenie dóbr, lecz ich redystrybucja.

The third fundamental issue that we have to recognize

Trzecim fundamentalnym zagadnieniem, które musimy rozpatrzyć

is that if we want to help the African people,

jest to, że jeśli chcemy pomóc Afrykanom,

we must know where the African people are.

musimy wiedzieć gdzie oni są.

Take any African economy.

Spójrzmy na gospodarkę.

An African economy can be broken up into three sectors.

Afrykańska gospodarka może być podzielona na trzy gałęzie.

There is the modern sector, there is the informal sector

Jest nowoczesny sektor, sektor nieformalny

and the traditional sector.

i sektor tradycyjny.

The modern sector is the abode of the elites.

Nowoczesny sektor należy do elit.

It's the seat of government.

Jest podporządkowany rządowi.

In many African countries the modern sector is lost.

W wielu afrykańskich krajach, sektor nowoczesny jest zupełnie stracony.

It's dysfunctional.

Jest dysfunkcyjny.

It is a meretricious fandango of imported systems,

Polega na wstecznym i bzdurnym imporcie systemów,

which the elites themselves don't understand.

których nie rozumieją nawet same elity.

That is the source of many of Africa's problems

To jest źródło wielu problemów Afryki,

where the struggles for political power emanate

ponieważ walka o polityczną władzę emanuje

and then spill over onto the informal and the traditional sector,

i przeradza się w sektorach nieformalnym i tradycyjnym,

claiming innocent lives.

niszcząc niewinne życia.

Now the modern sector, of course,

Oczywiście nowoczesny sektor jest celem,

is where a lot of the development aid and resources went into.

do którego wędruje ogrom pomocy i środków.

More than 80 percent of Ivory Coast's development

Ponad 80% rozwoju Wybrzeża Kości Słoniowej

went into the modern sector.

przypada na nowoczesny sektor.

The other sectors, the informal and the traditional sectors,

Jednak to pozostałe sektory, nieformalny i tradycyjny,

are where you find the majority of the African people,

są miejscami w których znajdziecie większość Afrykanów.

the real people in Africa. That's where you find them.

Prawdziwi ludzie Afryki - właśnie tam ich znajdziecie.

Now, obviously it makes common sense

Oczywiście, zdrowy rozsądek mówi,

that if you want to help the people, you go where the people are.

że jeśli chcemy pomóc ludziom, kierujemy się tam gdzie oni są.

But that's not what we did.

Ale tutaj tak się nie dzieje.

As a matter of fact,

W rzeczywistości,

we neglected the informal and the traditional sectors.

zaniedbujemy sektory nieformalny i tradycyjny.

Now, traditional sector is where Africa produces its agriculture,

Do tradycyjnego sektora Afryki należy rolnictwo,

which is one of the reasons why Africa can't feed itself,

co jest głównym powodem dla którego kontynent nie może się wyżywić

and that's why it must import food.

i musi importować żywność.

All right, you cannot develop Africa by ignoring

OK, nie można rozwijać Afryki ignorując

the informal and the traditional sectors.

sektory nieformalny i tradycyjny.

And you can't develop the informal and the traditional sectors

I nie można rozwijać tych sektorów

without an operational understanding of how these two sectors work.

bez operacyjnego zrozumienia jak obydwa działają.

These two sectors, let me describe to you,

Te dwie gałęzie, pozwólcie, że tak to określę,

have their own indigenous institutions.

mają swoje własne, rdzenne instytucje.

First one is the political system.

System polityczny.

Traditionally, Africans hate governments. They hate tyranny.

Tradycyjnie, Afrykanie nienawidzą rządów - nienawidzą tyranii.

If you look into their traditional systems,

Jeśli spojrzycie na ich tradycyjne systemy,

Africans organize their states in two types.

Afrykanie organizują swoje państwa na dwa typy.

The first one belongs to those ethnic societies

Do pierwszego należą te społeczeństwa etniczne,

who believe that the state was necessarily tyrannous,

które wierzą, że władza państwowa musi być bezwzględna,

so they didn't want to have anything to do

więc oni nie chcą mieć nic wspólnego

with any centralized authority.

z jakąkolwiek scentralizowaną władzą.

These societies are the Ibo, the Somali, the Kikuyus,

Do tych społeczeństw należą Ibo, Somalijczycy i Kikuyus,

for example. They have no chiefs.

dla przykładu - nie mają wodzów.

The other ethnic groups, which did have chiefs,

Inne grupy etniczne, które mają przywódców,

made sure that they surrounded the chiefs

wymagają, aby przywódcy konsultowali się

with councils upon councils upon councils

z radami i starszyznami plemiennymi,

to prevent them from abusing their power.

aby nie dopuścić do obrócenia się przywódców przeciwko ludowi.

In Ashanti tradition, for example,

Dla przykładu, w tradycji Ashanti

the chief cannot make any decision

przywódca nie może podjąć żadnej decyzji

without the concurrence of the council of elders.

bez jednomyślności z radą starszych.

Without the council the chief can't pass any law,

Bez akceptacji rady, przywódca nie może zatwierdzić żadnego prawa,

and if the chief doesn't govern according to the will of the people

a jeśli przywódca nie rządzi zgodnie z wolą ludzi -

he will be removed.

zostanie zdjęty z urzędu.

If not, the people will abandon the chief,

Jeśli nie, ludzie opuszczą przywódcę,

go somewhere else and set up a new settlement.

i założą osady w innym miejscu.

And even if you look in ancient African empires,

Jeśli spojrzymy na antyczne mocarstwa afrykańskie,

they were all organized around one particular principle --

wszystkie były zorganizowane wokół

the confederacy principle,

zasady konfederacji,

which is characterized by a great deal of devolution of authority,

która charakteryzuje się dużą decentralizacją władzy,

decentralization of power.

decentralizacją siły.

Now, this is what I have described to you.

To co wam opisałem,

This is part of Africa's indigenous political heritage.

jest częścią afrykańskiego dziedzictwa politycznego.

Now, compare that to the modern systems

Porównajmy to do nowoczesnych systemów,

the ruling elites established on Africa.

ustanowionych przez rządzące elity.

It is a total far cry.

Zupełna różnica.

In the economic system in traditional Africa,

W tradycyjnych systemach gospodarczych Afryki,

the means of production is privately owned.

środki produkcji są w rękach prywatnych.

It's owned by extended families.

Są w rękach rozszerzonych rodzin.

You see, in the West, the basic economic and social unit

Na Zachodzie, podstawową jednostką gospodarczą i socjalną

is the individual.

jest jeden człowiek.

The American will say, "I am because I am,

Amerykanin powie: "Jestem bo jestem

and I can damn well do anything I want, anytime."

i mogę doskonale robić wszystko co tylko zechcę"

The accent is on the "I."

Akcent pada na zaimek "Ja".

In Africa, the Africans say, "I am, because we are."

W Afryce, Afrykanie mówią: "Jestem, bo jesteśmy"

The "we" connotes community -- the extended family system.

"My" wskazuje na wspólnotę - rozszerzoną wersję rodziny.

The extended family system pools its resources together.

Wspólnoty sumują swoje zasoby.

They own farms. They decide what to do, what to produce.

Posiadają farmy. Decydują co robić, co produkować.

They don't take any orders from their chiefs.

Nie przyjmują rozkazów od swoich przywódców -

They decide what to do.

same decydują co należy zrobić.

And when they produce their crops, they sell the surplus

A kiedy zbierają plony, sprzedają nadwyżkę

on marketplaces.

na targowiskach.

When they make a profit it is theirs to keep,

Osiągnięty przychód należy do nich,

not for the chief to sequester it from them.

nie do przywódcy, który chciałby go przejąć.

So, in a nutshell, what we had in traditional Africa

W skrócie - w tradycyjnej Afryce

was a free-market system.

mieliśmy wolnorynkowy system.

There were markets in Africa

W Afryce istniały bazary

before the colonialists stepped foot on the continent.

na długo zanim kolonialiści postawili stopę na kontynencie.

Timbuktu was one great big market town.

Timbuktu był dawniej wielkim miastem handlowym

Kano, Salaga -- they were all there.

podobnie Kano i Salaga.

Even if you go to West Africa, you notice that market activity

Jeśli spojrzycie na zachodnią Afrykę, zobaczycie, że

in West Africa has always been dominated by women.

targowiska od zawsze były domeną kobiet.

So, it's quite appropriate that this section is called

Więc jest całkiem trafnie nazywa się te miejsca

a marketplace.

targowiskiem.

The market is not alien to Africa.

Targi nie są obce Afryce.

What Africans practiced was a different form of capitalism,

Afrykanie praktykowali inną formę kapitalizmu,

but then after independence, all of a sudden,

ale, gdy nadszedł czas niepodległości, okazało się,

markets, capitalism became a western institution,

że rynki i kapitalizm stały się instytucjami zachodu,

and the leaders said Africans were ready for socialism.

a przywódcy mówili, że Afrykanie są gotowi na socjalizm.

Nonsense.

Bzdury.

And even then, what kind of socialism did they practice?

Ale nawet wtedy, o jaki rodzaj socjalizmu im chodziło?

The socialism that they practiced was a peculiar form of

Socjalizm, który wprowadzono był osobliwą odmianą

Swiss-bank socialism,

socjalizmu Swiss-bank,

which allowed the heads of states and the ministers

który pozwalał głowom państw i ich ministrom

to rape and plunder Africa's

na grabież afrykańskich złóż

treasuries for deposit in Switzerland.

i dóbr aby zdeponować je w Szwajcarii.

That is not the kind of system Africans had known for centuries.

To nie jest system, który Afrykanie znali od wieków.

What do we do now?

Co teraz należy zrobić?

Go back to Africa's indigenous institutions,

Wrócić do rdzennych instytucji afrykańskich,

and this is where we charge the Cheetahs to go into the informal sectors,

a jest to miejsce, gdzie Gepardy idą do sektora nieformalnego,

the traditional sectors.

i sektora tradycyjnego -

That's where you find the African people.

to jest właściwe miejsce do szukania ludzi Afryki.

And I'd like to show you a quick little video

Chciałbym wam pokazać krótki film

about the informal sector, about the boat-building

o sektorze nieformalnym, budowie łodzi

that I, myself, tried to mobilize Africans in the Diaspora

którym próbowałem zmobilizować Afrykanów w Diasporze

to invest in.

aby w niego zainwestowali

Could you please show that?

Proszę o włączenie filmu

The men are going fishing in these small boats.

Mężczyźni będą korzystać z tych małych łodzi.

Yes, it's an enterprise.

Tak, to przedsiębiorstwo

This is by a local Ghanaian entrepreneur, using his own capital.

stworzone przez ghańskiego przedsiębiorcę założone ze środków własnych.

He's getting no assistance from the government,

Nie otrzymuje on rządowej pomocy,

and he's building a second, bigger boat.

ale buduje już drugą, większą łódź.

A bigger boat will mean more fish will be caught and landed.

Większa łódź oznacza większe połowy.

It means that he will be able to employ more Ghanaians.

Oznacza to, że będzie mógł zatrudnić więcej Ghańczyków.

It also means that he will be able to generate wealth.

Oznacza to także, że będzie w stanie generować bogactwo.

And then it will have what economists call

Nastąpi wtedy coś, co ekonomiści nazywają

external effects on a local economy.

efektami zewnętrznymi na lokalną gospodarkę.

All that you need to do, all that the elites need to do,

Wszystko co należy zrobić, wszystko co elity powinny zrobić,

is to move this operation into something that is enclosed

to przeniesienie tego efektu w te segmenty gospodarki, które są zamknięte,

so that the operation can be made more efficient.

co uczyni je bardziej wydajnymi.

Now, it is not just this informal sector.

To nie dotyczy tylko sektora nieformalnego -

There is also traditional medicine.

ale także sektora medycyny.

80 percent of Africans still rely on traditional medicine.

80 procent Afrykanów polega na medycynie tradycyjnej.

The modern healthcare sector has totally collapsed.

Nowoczesny sektor opieki zdrowotnej jest w rozpadzie.

Now, this is an area -- I mean, there is a treasure trove of wealth

Tu także tkwi skarbnica bogactwa,

in the traditional medicine area.

właśnie w obszarze tradycyjnej medycyny.

This is where we need to mobilize Africans,

Musimy zmobilizować Afrykanów,

in the Diaspora especially, to invest in this.

zwłaszcza w diasporze, aby zainwestowali w tą dziedzinę.

We also need to mobilize Africans in the Diaspora,

Powinniśmy zmobilizować Afrykanów w diasporze,

not only to go into the traditional sectors,

aby spojrzeli nie tylko na tradycyjne sektory,

but to go into agriculture and also to instigate change from within.

ale także na rolnictwo i spróbowali zainicjować zmiany od wewnątrz.

We were able to mobilize Ghanaians in the Diaspora

Udało nam się zmobilizować Ghańczyków w diasporze

to instigate change in Ghana and bring about democracy in Ghana.

do inicjowania zmian w Ghanie i przywrócenia w niej demokracji.

And I know that with the Cheetahs, we can take Africa back

I wiem, że razem z Gepardami, możemy odzyskać Afrykę

one village at a time.

małymi krokami, wioską za wioską.

Thank you very much.

Serdecznie dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)