How China is (and isn't) fighting pollution and climate change | Angel Hsu

Translator: Nguyễn Huệ Anh Reviewer: My Den

Khi nào thì không nên tin những điều ta thấy?

Vài năm trước, một người bạn đã gửi tôi bức ảnh này từ Ürümqi,

vùng trung tâm của tỉnh Tân Cương, phía tây bắc Trung Quốc.

When is seeing not believing?

Vào một ngày bình thường như vậy, cô ấy không thể tin vào mắt mình.

A couple years ago, my friend sent me this photo from Ürümqi,

Cô kiểm tra chất lượng không khí bên ngoài bằng ứng dụng trên Ipad,

which is the capital of Xinjiang province in northwest China.

On this particular day, she couldn't believe her eyes.

các con số nói với cô rằng chất lượng không khí đang ở mức tốt,

trên thang điểm 500.

Checking the quality of the air outside using this app on her iPad,

Nhưng khi nhìn ra ngoài, cô thấy thứ gì đó khác xa với thực tế.

the numbers were telling her the air quality was good,

Đúng vậy, những tòa nhà phía sau.

one on a scale of 500.

(Tiếng cười)

But when she looked outside, she saw something much different.

Nhưng số liệu chỉ đơn giản đang không phản ánh đúng sự thật

về những gì con người đang thấy và hít thở,

Yes, those are buildings in the background.

(Laughter)

và bởi vì chúng không thể đo PM2.5,

But the data were simply not telling the truth

hoặc bụi mịn gây ô nhiễm.

Khi mức độ PM2.5 bùng nổ trên biểu đồ vào năm 2012,

of what people were seeing and breathing,

and it's because they were failing to measure PM2.5,

hoặc “trở nên điên loạn”, theo Bộ ngoại giao Mỹ từng miêu tả trên Twitter

or fine particulate pollution.

cư dân Trung Quốc đưa vấn đề lên mạng xã hội

When PM2.5 levels went off the charts in 2012,

và thắc mắc tại sao lại có sự bất đồng

or "crazy bad," as the US Embassy once described it in a tweet,

giữa thống kê chất lượng không khí thực tế

và với những gì họ đang thấy và phải hít vào cơ thể.

Chinese denizens took to social media

and they started to question why it was that they were seeing this disconnect

Giờ đây, câu hỏi này đã dẫn đến

between official air quality statistics

sự thức tỉnh của đại bộ phận ở Trung Quốc về môi trường,

and what they were seeing and breathing for themselves.

buộc chính phủ Trung Quốc phải xử lý những vấn đề ô nhiễm trong nước.

Now, this questioning has led

Giờ đây, Trung Quốc có cơ hội trở thành quốc gia dẫn đầu về môi trường toàn cầu.

to an environmental awakening of sorts in China,

forcing China's government to tackle its pollution problems.

Nhưng bức tranh mà tôi vẽ cho mọi người hôm nay

Now China has the opportunity to become a global environmental leader.

là một sự pha trộn.

Một vài dấu hiệu đầy hứa hẹn,

và một vài xu hướng khác thì có vẻ sẽ là rắc rối

But the picture that I'll paint for you today

nên cần đặc biệt quan tâm.

is one that's mixed.

Bây giờ, quay lại với câu chuyện lúc này.

There are some signs that are very promising,

Tôi chứng kiến sự khởi đầu của cuộc cách mạng xanh tại Trung Quốc

and there are other trends that are more troubling

khi tôi là một nghiên cứu sinh tiến sĩ thực địa tại Trung Quốc vào năm 2011.

that warrant closer attention.

But now let's go back to the story at hand.

Tôi đã đi khắp đất nước cố tìm ra câu trả lời cho câu hỏi

I started to witness the beginnings of China's green evolution

when I was a PhD student conducting fieldwork in China in 2011.

mà tôi là một người ngoài cuộc thường hoài nghi:

Trung Quốc đang làm gì với môi trường?

I traveled all across the country seeking answers to the question

Họ có chính sách về môi trường không? Đó là gì?

that I often got myself from the skeptical outsider:

Vào thời điểm đó, dữ liệu PM2.5 được xem là vấn đề chính trị nhạy cảm

What, you mean China is doing something on the environment?

và chính phủ cố giữ bí mật,

They have environmental policies?

What policies?

nhưng cư dân đã trở nên ý thức hơn về tác hại của nó với sức khỏe,

At that time, PM2.5 data was considered too politically sensitive

và họ yêu cầu một sự minh bạch

and so the government was keeping it secret,

từ phía chính phủ.

but citizens were becoming aware of its harmful human health effects,

Tôi thực sự bắt đầu thấy có một số sự phát triển và tự nhận thức

đáng bất ngờ khắp Trung Quốc.

and they were demanding greater transparency

on the part of the government.

Những trung tâm thương mại, là một ví dụ, bắt đầu quảng bá máy lọc không khí

I actually started to see some of this growing evolution and awareness myself

có thể lọc bỏ PM2.5 độc hại.

cropping up all over China.

Người dân cũng dùng PM2.5 để đặt tên cho đại nhạc hội.

Department stores, for example, started to market these air purifiers

that could filter out harmful PM2.5.

(Tiếng cười)

Sau đó tôi đến một câu lạc bộ Golf ở Thâm Quyến, phía nam Trung Quốc,

Citizens were also adopting PM2.5 as the title of musical festivals.

và bạn có thể thấy từ tấm băng-rôn này, họ quảng cáo về sự rút lui khỏi PM2.5.

(Laughter)

And then I went to a golf course in Shenzhen, which is in southern China,

Golf tồi tệ, nhưng đừng hít thở loại khí “tồi tệ”.

and you can see from this banner, they're advertising a retreat from PM2.5.

Và sau đó, cục bảo vệ môi trường Thượng Hải

quyết định tạo ra một linh vật được đặt tên theo chỉ số đo lường không khí

Golf sub-par, but don't breathe sub-par air.

để truyền tải số liệu về chất lượng không khí đến với con người tốt hơn.

And then Shanghai's Environmental Protection Bureau

decided to create a mascot named after the air quality index

Tôi gọi là cô gái AQI,

biểu cảm và màu tóc của cô sẽ thay đổi tùy vào chất lượng không khí bên ngoài.

to better communicate the air quality data to its people.

5 năm sau, cô ấy vẫn tươi cười về chất lượng không khí ở Thượng Hải.

I call her AQI Girl,

and her expression and hair color changes depending on the quality of air outside.

Sau đó, vào năm 2015,

cựu phóng viên CCTV Chai Jing

Five years later and she's still the mostly smiling face

đã tạo nên bộ phim tài liệu “Dưới mái vòm”.

of Shanghai's air quality.

Nó được ví như “Mùa xuân câm lặng” của Rachel Carson.

And then in 2015,

former CCTV reporter Chai Jing

Và khá giống với Rachel Carson

created this documentary called "Under the Dome."

đã tạo nên sự chú ý đến một sự thật là thuốc trừ sâu có hại cho con người,

It would be likened to Rachel Carson's "Silent Spring."

“Dưới mái vòm” đã đóng dấu một quan điểm phổ biến

And much like Rachel Carson

brought to attention the fact that pesticides were harming human health,

rằng ô nhiễm không khí dẫn đến hàng triệu cái chết trẻ

"Under the Dome" stamped into the popular consciousness

mỗi năm ở Trung Quốc.

Video này thu hút hơn 100 triệu lượt xem chỉ trong vòng 1 tuần

that air pollution was leading to one million premature deaths

trước khi chính phủ Trung Quốc,

every year in China alone.

lo sợ rằng nó sẽ kích động một số loại bất ổn xã hội,

This video garnered

xảy ra ngoài không gian mạng.

more than a hundred million views in a single weekend

Nhưng những tổn thất thực sự đã xảy ra.

before China's government,

Sự phản đối của xã hội đối với ô nhiễm không khí

fearing that it might incite some type of social unrest,

đã khiến chính phủ phấn khích,

pulled it from the internet.

có lẽ đó chỉ là hành động bản năng sinh tồn,

But the damage had already been done.

buộc họ nghĩ lớn và quyết đoán về cách giải quyết

Public outcry over air pollution

tận gốc những vấn đề ô nhiễm

galvanized China's government,

và nhiều vấn đề về môi trường khác:

perhaps in an act of self-preservation,

hệ thống cung cấp năng lượng.

to think big and decisively about how it could tackle

Bạn có thể thấy, ở Trung Quốc,

the root of its air pollution

khoảng 2/3 nguồn điện đến từ than đá.

and many of its other environmental problems:

its energy system.

Trung Quốc có nhiều nhà máy nhiệt điện than hơn bất cứ nơi nào trên thế giới,

For you see, in China,

about two thirds of its electricity comes from coal.

khoảng 40 phần trăm trên tổng số toàn cầu,

China has more coal-fired power plants than any other country in the world,

chính vì thông tin này, chính phủ Trung Quốc

đã quyết định tiến hành một cuộc cải tạo nguồn năng lượng than đá,

about 40 percent of the global total,

đóng cửa những mỏ than nhỏ,

and it's because of this fact that China's government

đề ra giới hạn cho việc tiêu thụ than đá,

has decided since 2014 to wage a war on coal,

thậm chí hủy bỏ một số nhà máy nhiệt điện than có giá trị của Úc.

shutting down small coal mines,

setting limits on coal consumption,

Họ cũng đã đầu tư một khoản khổng lồ

cho năng lượng sạch và năng lượng tái tạo,

even canceling an Australia's worth of coal-fired power plants.

ví dụ như thủy năng, năng lượng gió và năng lượng mặt trời,

tốc độ và quy mô của sự chuyển mình này

They've also been making enormous investments

thực sự đáng kinh ngạc.

when it comes to clean and renewable energy,

Để tôi chỉ ra một vài thống kê giúp bạn hiểu hơn những gì tôi đang nói.

like hydropower, wind and solar,

and the pace and the scale of this transformation

Trung Quốc dẫn đầu thế giới khi sử dụng thủy năng,

chiếm 1/3 tổng công suất.

has been absolutely mind-blowing.

Let me give you a couple of statistics to show you what I mean.

Đủ để mỗi người dân Trung Quốc

thắp sáng 2 căn nhà trong vòng 1 năm chỉ từ năng lượng thủy điện.

China leads the world when it comes to hydropower,

with a third of total capacity.

Bạn có thể đã từng nghe về đập Tam Hiệp,

There's enough for every Chinese citizen

bức ảnh này,

là nhà máy điện lớn nhất trên thế giới,

to power two homes in a single year from hydropower alone.

và nó chạy bằng nước.

Về lĩnh vực năng lượng gió,

You may have heard of the Three Gorges Dam,

Trung Quốc chiếm 1/3 công suất của toàn thế giới.

pictured here,

which is the largest power station in the world,

Điều này khiến họ đứng đầu cho đến nay.

and it's powered by water.

Và khi nhìn về quang năng, Trung Quốc cũng là người dẫn đầu.

In terms of wind power,

China has a third of the global capacity.

Trên thực tế, họ đã đạt được mục tiêu năm 2020 một cách xuất sắc

This makes it the number one leader by far.

bằng cách lắp đặt thành công 105 gigawatt quang năng.

When we look at solar, China's also leading.

Điều này xảy ra sau khi chính phủ đã chỉnh sửa, cải tiến lại

In fact, they crushed their 2020 target

vài lần đối với chỉ tiêu quang năng

of installing 105 gigawatts of solar power.

trong những năm 2009 và 2015,

This is after the government already revised upwards

Năm ngoái, chỉ trong vòng 7 tháng,

several times its solar energy target

Trung Quốc đã có khả năng lắp đặt 35 gigawatt quang năng.

between 2009 and 2015.

Nhiều hơn 1/2 tổng sản lượng sản xuất của Mỹ

Last year, in seven months alone,

China was able to install a whopping 35 gigawatts of solar power.

và một mình Trung Quốc làm điều này trong 7 tháng.

Ta có thể xác minh sự tăng trưởng đáng kinh ngạc năng lượng mặt trời từ vũ trụ,

This is more than half of what the US has combined in total

như nhóm khởi nghiệp SpaceKnow đã làm ở trang trình bày này.

and China did this in just seven months alone.

Cho đến năm 2020 , Trung Quốc đang trên đà tạo ra toàn bộ lượng điện tiêu thụ của Đức

We can verify this remarkable growth in solar power from space,

like the startup SpaceKnow has done in this slide.

chỉ từ năng lượng gió và mặt trời.

By 2020, China is on track to generate Germany's entire electricity consumption

Điều này thực sự đáng kinh ngạc.

Và chúng ta có thể thấy một vài chứng cứ

from just wind and solar power alone.

về nỗ lực dùng năng lượng sạch của Trung Quốc

đã thực sự tạo ra sức ảnh hưởng,

It's pretty darn remarkable.

không chỉ trên khía cạnh giảm thiểu ô nhiễm,

And we see some evidence now

mà còn biến đổi khí hậu toàn cầu,

that China's efforts on clean energy

trong khi Trung Quốc là nơi có lượng khí thải carbon lớn nhất.

is actually having an effect,

Nếu ta nhìn vào những dữ liệu, có thể thấy rằng mức tiêu thụ than của Trung Quốc

not just on air pollution reduction,

but also on global climate change,

đạt đỉnh vào đầu năm 2013.

where China has the world's largest carbon footprint.

Đây là lý do chính khiến chính phủ Trung Quốc thông báo rằng

If we look at some of the data, we can see that China's coal consumption

họ đã thực sự hoàn thành việc đảm bảo giảm thải khí carbon vào năm 2020

may have already reached a peak as early as 2013.

sớm hơn dự tính.

This is a major reason why China's government announced

Việc giảm bớt mức tiêu thụ than đá

that actually they've already achieved their 2020 carbon reduction pledge

có ảnh hưởng trực tiếp đến việc cải thiện chất lượng không khí

trên toàn quốc,

ahead of schedule.

như tôi đã trình bày bằng màu xanh.

This reduction in coal consumption

Hầu hết các thành phố Trung Quốc,

is also directly driving improvements in air quality

ô nhiễm không khí đã giảm xuống khoảng 30 phần trăm.

across the country,

as I've shown here in blue.

Và việc giảm thiểu ô nhiễm không khí thực sự làm cho người dân

In most major Chinese cities,

Trung Quốc có thể sống lâu hơn,

air pollution has fallen by as much as 30 percent.

tăng trung bình thêm 2.5 năm so với tuổi thọ trung bình năm 2013.

And this reduction in air pollution is actually leading people

to live longer lives in China,

Màu vàng, cho ta thấy những thành phố đã có cải thiện

on average two and a half years more than they would have in 2013.

vượt bậc nhất về chất lượng không khí.

Tuy nhiên, như tôi đã đề cập ở phần đầu của buổi hôm nay,

In yellow, we can see the cities that have experienced

chúng ta cần tôi luyện sự lạc quan

the greatest improvements in air quality.

cùng với một chút cảnh giác,

và điều đó to lớn vì dữ liệu vẫn đang được xác định.

But of course, as I mentioned at the beginning of this talk,

we have to temper some of this optimism

Vào cuối năm ngoái,

with a healthy dose of caution,

sau khoảng ba năm lượng khí thải carbon toàn cầu hầu như không có thay đổi,

and that's largely because the data are still being determined.

các dự báo khoa học ám chỉ rằng

At the end of last year,

lượng khí thải toàn cầu có thể tăng trở lại

after roughly three years of pretty steady global carbon emissions,

có thể bởi vì lượng tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch của Trung Quốc tăng lên,

scientific projections suggest

nên có thể họ đã không chạm được mốc mà tôi đã chiếu lúc nãy.

that global emissions may be on the rise again

Nhưng tất nhiên, những thống kê và dữ liệu vẫn khá u tối

and that could be due to increases in China's fossil fuel consumptions,

bởi vì Trung Quốc thường sửa đổi những số liệu thống kê về nhiên liệu hóa thạch

so they may not have reached that peak that I showed earlier.

But of course, the statistics and the data are still murky

Thực sự rất buồn cười,

vì tôi từng có một cuộc tranh cãi trên Twitter

and that's because China regularly revises its coal statistics after the fact.

với một nhà lập mô hình khí hậu,

cố tìm ra liệu lượng khí thải nhà kính của Trung Quốc

có tăng, giảm hay đang giữ nguyên.

Actually, it's funny,

since I've been here I've been having a debate on Twitter

with other climate modelers,

Và tất nhiên, Trung Quốc vẫn là một nước có tốc độ phát triển cao.

trying to figure out whether China's carbon emissions

have gone up, gone down or whether they're staying relatively stable.

Nó vẫn đang thử nghiệm những chính sách,

như hệ thống chia sẻ xe đạp công cộng,

And of course, China is still a rapidly developing country.

thứ đã được tung hô là một giải pháp giao thông bền vững có khả thi.

It's still experimenting with a range of policies,

Nhưng rồi chúng ta có những hình ảnh nghĩa địa xe đạp

like dockless bike sharing,

phản ánh một sự cảnh báo.

which has been hailed as a possible sustainable transport solution.

Đôi khi, giải pháp có thể đến rất nhanh

But then we have images of this bicycle graveyard

vượt qua nhu cầu.

và tất nhiên, than đá vẫn chiếm thế ở Trung Quốc,

that tell a more cautionary tale.

Sometimes, solutions can move too fast

ít nhất thì đến bây giờ.

Vậy tại sao chúng ta nên quan tâm về việc Trung Quốc đang làm với môi trường?

and outpace demand.

And of course, coal is still king in China,

Có lẽ những gì Trung Quốc làm ở trên mảnh đất của họ

at least for now.

có quan hệ toàn cầu mật thiết đến toàn bộ chúng ta.

So why should we care about what China is doing on the environment?

Một trích dẫn từ Chai Jing,

chúng ta đều cùng dưới một mái vòm,

Well, what China does at home on the environment

và sự ô nhiễm bắt nguồn từ Trung Quốc

can have global implications for the rest of us.

có thể vượt ra khỏi biên giới của họ

To borrow a line from Chai Jing,

và tác động đến con người kể cả những cư dân Bắc Mỹ.

we're all under the same dome,

and air pollution that originates in China

Trung Quốc không chỉ xuất khẩu ô nhiễm không khí,

can travel beyond its borders

mà họ còn xuất khẩu sự viện trợ cơ sở vật chất và công nghệ.

and affect populations as far away as those in North America.

Chủ tịch Tập Cận Bình năm 2013 từng đề ra Sáng kiến Một Vành đai, Một Con đường,

China's not only exporting air pollution,

but they're also exporting aid, infrastructure, technology abroad.

một con số khổng lồ, 1 tỷ đô la đầu tư cho cơ sở vật chất của những dự án

President Xi Jinping in 2013 announced the One Belt, One Road Initiative,

ở khắp 60 nước.

Và theo góc nhìn lịch sử, Trung Quốc đã đầu tư cơ sở hạ tầng ra nước ngoài,

a massive, one-trillion-US-dollar infrastructure investment project

họ không hoàn toàn trong sạch.

in more than 60 other countries.

Cục Quản lý Môi trường Thế giới, cộng đồng nội bộ Trung Quốc,

And historically, when we've seen

that China has made these infrastructure investments abroad,

chỉ ra rằng trong vòng 15 năm qua,

they haven't always been clean.

Trung Quốc đã đầu tư hơn 240 nhà máy nhiệt điện than

The Global Environment Institute, a Chinese civil society group,

ở hơn 68 nước

found that in the last 15 years,

liên kết với Sáng kiến Một Vành đai , Một Con đường.

China has invested in more than 240 coal-fired power plants

Nhiều hơn 1/4 lượng nhiệt than Trung Quốc dự trữ quốc nội

in more than 68 countries

được xuất khẩu ra nước ngoài.

affiliated with the One Belt, One Road Initiative.

Vậy nên chúng ta có thể thấy dù Trung Quốc đang dọn dẹp ngôi nhà của họ,

That's more than a quarter of China's own domestic coal-fired capacity

nhưng lại xuất khẩu sự ô nhiễm

that is exported abroad.

sang những nước khác,

So we can see that even though China is cleaning up at home,

và lượng khí thải nhà kính đơn giản không có hộ chiếu.

Vậy nên khi ta cố đánh giá câu hỏi này

it's exporting some of that pollution

liệu Trung Quốc có đang thực sự dẫn đầu,

to other countries,

and greenhouse gas emissions simply don't have a passport.

ta vẫn có thể thấy còn nhiều sự tranh cãi ở đây.

Nhưng thời gian đang trôi đi.

So when we're trying to evaluate this question

Tôi từng học về mô hình biến đổi khí hậu, nhìn chung không được tốt lắm.

of whether or not China is actually leading,

we can see it's still very much an open debate.

Chúng ta vẫn có những lỗ hổng giữa chính sách hiện tại

But time is running out.

và những gì cần làm nếu ta muốn tránh sự nguy hiểm từ biến đổi khí hậu.

I've studied the climate models, and the outlook is not good.

Khả năng lãnh đạo là thứ chúng ta thực sự cần,

We still have a gap between current policies

nhưng nó sẽ không xảy ra từ phía Mỹ, là một ví dụ.

and what needs to happen if we want to avoid dangerous climate change.

Chính quyền Mỹ hồi tháng sáu vừa rồi đã thông báo dự định

rút khỏi hiệp định biến đổi khí hậu Paris,

Leadership is what we desperately need,

but it's not coming from the US, for example.

nên giờ mọi người đang trông chờ vào Trung Quốc để thế trách nhiệm đó.

The US administration last June announced its intent

Vậy nên Trung Quốc đang giữ trọng trách đó

to withdraw from the Paris Climate Agreement,

quyết định tương lai khí hậu toàn cầu.

so now people are looking towards China to fill that leadership void.

Hành động xuất khẩu khí carbon của họ,

năng lượng sạch, ô nhiễm môi trường,

So China is very much in the driver's seat

determining our global environmental future.

ta có thể học được rất nhiều từ đó.

What they do on carbon trading,

Một trong những bài học đó là năng lượng sạch không chỉ tốt cho môi trường,

on clean energy, on air pollution,

nó có thể cứu mạng sống bằng giảm ô nhiễm không khí.

we can learn many lessons.

One of those lessons is that clean energy is not just good for the environment,

Và nó cũng có lợi cho kinh tế.

Ta có thể thấy vào năm ngoái,

Trung Quốc đóng góp tích cực 30% trong việc xanh hóa

it can save lives by reducing air pollution.

toàn cầu.

It's also good for the economy.

Còn Mỹ? Chỉ 6%.

We can see that last year,

Đó là bức tranh tôi vừa vẽ ra cho bạn

China was responsible for 30 percent of the global growth

thật may mắn nó khác hẳn với

in green jobs.

từ sự u tối về số liệu chất lượng không khí

The US? Only six.

So the picture that I just painted for you

tới một bức tranh rõ ràng hơn về năng lượng sạch của Trung Quốc.

hopefully seems much different

Dù cho Trung Quốc đang đi đúng hướng,

from those murky, foggy air quality statistics

ta đều biết rằng vẫn còn một chặng đường dài phía trước.

to a much clearer picture of China's clean energy.

Vậy nên tôi muốn hỏi rằng: những gì nhìn thấy có đáng tin?

And even though China is headed in the right direction,

Ta có thể tin số liệu thống kê

we know that there's still a very long road ahead.

chỉ ra chất lượng không khí của Trung Quốc đang đi xuống

So let me ask you once more: Is seeing believing?

và cuộc chiến đối với than đá có thực sự hiệu quả?

Can we trust the data and the statistics

hãy nhìn một vài hình ảnh mới nhất từ vệ tinh nhân tạo

that show that China's air quality is coming down

chụp hệ thống năng lượng mặt trời của Trung Quốc.

and that its war on coal is actually having an effect?

Tôi muốn bạn nhìn thật kĩ bức ảnh này.

Well, let's take a look at some of the latest satellite images

Bạn thấy không?

of China's solar power installations.

Bằng chứng chỉ nằm gọn trong những con gấu trúc.

I want you to look very closely at this image.

Cảm ơn rất nhiều.

(Vỗ tay)

Can you see?

The proof may just be in the pandas.

Thank you so much.

(Applause)