The unexpected challenges of a country's first election | Philippa Neave

Translator: Hồng Nhung Nguyễn Reviewer: Trịnh Hà

The great philosopher Aristotle said

Triết gia vĩ đại Aristotle từng nói

if something doesn't exist, there's no word for it,

nếu thứ gì không tồn tại, thì không có từ ngữ diễn tả nó,

and if there's no word for something,

và nếu không có từ ngữ để diễn tả một cái gì đó,

that something doesn't exist.

thì thứ đó không hề tồn tại.

Vậy khi ta nói về bầu cử,

So when we talk about elections,

we in established democracies, we know what we're talking about.

sống trong một nền dân chủ được xác nhận, chúng ta biết mình đang nói về cái gì.

We've got the words. We have the vocabulary.

Chúng ta có từ ngữ. Chúng ta có vốn từ vựng.

Chúng ta biết phòng bỏ phiếu là cái gì.

We know what a polling station is.

Chúng ta biết lá phiếu là cái gì.

We know what a ballot paper is.

But what about countries where democracy doesn't exist,

Nhưng còn những quốc gia, nơi dân chủ không hề tồn tại,

countries where there are no words to describe the concepts

những quốc gia nơi mà không có từ ngữ nào để diễn tả những khái niệm

làm cơ sở cho một xã hội dân chủ?

that underpin a democratic society?

I work in the field of electoral assistance,

Tôi làm việc trong lĩnh vực hỗ trợ bầu cử,

so that's to say we assist

nói cách khác, chúng tôi giúp đỡ

những nền dân chủ non trẻ tổ chức

emerging democracies to organize

what is often their first elections.

cái thường được gọi là những cuộc bầu cử đầu của họ.

When people ask me what I do,

Khi mọi người hỏi tôi làm gì,

quite often I get this answer.

tôi thường nhận được lời đáp trả này.

"Oh, so you're one of these people who goes around the world

"Ồ, vậy bạn là một trong những người đi khắp thế giới

imposing Western democracy on countries that can't handle it."

để áp đặt nền dân chủ phương Tây lên những quốc gia không thể vận dụng nó."

Well, the United Nations does not impose anything on anybody.

Thực ra, Liên Hợp Quốc không hề áp đặt cái gì lên bất cứ ai.

It really doesn't,

Hoàn toàn không,

and also, what we do

và ngoài ra, điều chúng tôi làm

is firmly anchored in the 1948 Universal Declaration of Human Rights,

đã được đặt nền tảng vững chắc trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948.

Article 21, that says

Điều 21, tuyên bố rằng

that everybody should have the right to choose who governs them.

ai cũng cần phải có quyền lựa chọn chính quyền cho họ.

Vậy đó chính là nền tảng công việc.

So that's the basis of the work.

I specialize in public outreach.

Tôi chuyên về sự tiếp cận của cộng đồng.

What does that mean? Another jargon.

Điều đó nghĩa là gì? Lại một biệt ngữ khác.

It actually means designing information campaigns

Thực ra nó có nghĩa là thiết kế những chiến dịch thông tin

so that candidates and voters

để cho các ứng cử viên và cử tri

những người mà chưa hề có cơ hội để tham gia hay để bỏ phiếu

who have never had the opportunity to participate or to vote

understand where, when, how to register;

hiểu ở đâu, khi nào, làm thế nào để đăng kí;

where, when, how to vote;

ở đâu, khi nào, làm sao để bỏ phiếu;

why, why it is important to take part.

tại sao, tại sao việc tham gia là quan trọng.

So I'll probably devise a specific campaign to reach out to women

Vì thế có lẽ tôi sẽ sắp đặt một chiến dịch đặc biệt hướng tới những người phụ nữ

để đảm bảo rằng họ có thể tham gia,

to make sure that they can take part,

rằng họ có thể là một phần của quá trình.

that they can be part of the process.

Young people as well.

Và cả những người trẻ tuổi nữa.

All sorts of people.

Tất cả mọi hạng người.

Handicapped people.

Những người khuyết tật.

We try to reach everybody.

Chúng tôi cố gắng tiếp cận mọi người.

And it's not always easy, because very often in this work,

Và điều đó không phải bao giờ cũng dễ dàng vì thường trong công việc này,

I've noticed now over the years that I've been doing it

giờ tôi đã nhận ra sau bao năm làm việc

that words are lacking,

rằng ngôn ngữ đang thiếu thốn,

and so what do you do?

và bạn phải làm gì?

Afghanistan.

Afghanistan.

It's a country with high levels of illiteracy,

Đó là một đất nước với tỉ lệ mù chữ cao,

and the thing about that was, it was in 2005,

và điều tôi đang nói đến là, vào năm 2005,

and we organized two elections on the same day.

chúng tôi tổ chức hai cuộc bầu cử vào cùng một ngày.

The reason was because the logistics are so incredibly difficult,

Lí do là bởi công việc hậu cần là vô cùng khó khăn,

it seemed to be more efficient to do that.

có vẻ sẽ hiệu quả hơn nếu làm như vậy.

Nó đã hiệu quả,

It was,

but on the other hand, explaining two elections instead of one

Nhưng mặt khác, việc giải thích hai cuộc bầu cử thay vì một

was even more complicated.

thậm chí còn phức tạp hơn nhiều.

So we used a lot of images,

Vì vậy chúng tôi dùng rất nhiều hình ảnh,

and when it came to the actual ballot,

và đến khi bỏ phiếu thực sự,

we had problems, because so many people wanted to take part,

chúng tôi gặp vấn đề, bởi có quá nhiều người muốn tham gia,

we had 300 candidates for 52 seats

chúng tôi có 300 ứng cử viên cho 52 ghế

in the Wolesi Jirga, which is the parliamentary elections.

ở Wolesi Jirga, tức là cuộc bầu cử Quốc hội.

Và cho Hội đồng tỉnh, còn nhiều ứng cử viên hơn thế.

And for the Provincial Council, we had even more candidates.

We had 330 for 54 seats.

Chúng tôi có 330 ứng cử viên cho 54 vị trí

So talking about ballot design,

Vậy nói về thiết kế của lá phiếu,

this is what the ballot looked like.

lá phiếu trông như thế này.

It's the size of a newspaper.

Đó là khổ của một tờ báo.

This was the Wolesi Jirga ballot --

Đây là lá phiếu bầu Quốc hội --

(Laughter)

(Tiếng cười)

Yeah, and --

Vâng, và --

đây là lá phiếu bầu Hội đồng tỉnh.

this was the Provincial Council ballot.

Even more.

Thậm chí còn nhiều hơn.

So you see, we did use a lot of symbols and things like that.

Vậy bạn thấy đấy, chúng tôi đã dùng nhiều biểu tượng và tương tự.

And we had other problems in Southern Sudan.

Và chúng tôi có vấn đề khác ở Nam Sudan.

Southern Sudan was a very different story.

Miền nam Sudan là một câu chuyện hoàn toàn khác.

We had so many people who had never, of course, voted,

Chúng tôi có quá nhiều người, tất nhiên, chưa từng bầu cử,

but we had extremely, extremely high levels of illiteracy,

nhưng chúng tôi có mức độ mù chữ cực kì, cực kì cao,

cơ sở hạ tầng rất, rất tồi tệ.

very, very poor infrastructure.

For example -- I mean, it's a country the size of Texas, more or less.

Ví dụ -- Ý tôi là, đó là một nước với kích cỡ ít nhiều bằng với bang Texas.

We had seven kilometers of paved roads,

Chúng tôi có 7 km đường được lát,

seven kilometers in the whole country,

7 km trong toàn bộ đất nước,

and that includes the tarmac where we landed the planes

và nó bao gồm cả đường băng nơi chúng tôi hạ cánh máy bay

in Juba Airport.

ở sân bay Juba.

Nên vận chuyển vật liệu cho bầu cử, vv

So transporting electoral materials, etc.,

is exceedingly difficult.

là khó khăn quá chừng.

People had no idea about what a box looked like.

Người dân không có cả ý niệm về hòm phiếu trông như thế nào.

It was very complicated,

nó rất phức tạp,

so using verbal communication was obviously the way to go,

nên giao tiếp bằng lời nói hiển nhiên là cách nên thực hiện,

but there were 132 languages.

nhưng có đến 132 ngôn ngữ.

So that was extremely challenging.

Vì thế đó là điều cực kì thách thức.

Then I arrived in Tunisia in 2011.

Rồi tôi đến Tunisia năm 2011.

It was the Arab Spring.

Đó là mùa xuân Ả Rập.

một lượng lớn hi vọng được sinh ra bởi làn sóng to lớn

A huge amount of hope was generated by that enormous movement

that was going on in the region.

đang bùng nổ trong khu vực này.

There was Libya, there was Egypt, there was Yemen.

Có Libya, có Ai Cập, có Yemen.

Nó là một khoảnh khắc lịch sử cực kì lớn lao.

It was an enormous, enormous historical moment.

Tôi đang ngồi cùng ủy ban bầu cử,

And I was sitting with the election commission,

and we were talking about various aspects of the election,

và chúng tôi nói về nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc bầu cử,

and I was hearing them using words that I hadn't actually heard before,

và tôi nghe họ sử dụng những từ tôi thực sự chưa nghe đến bao giờ,

and I'd worked with Iraqis, I'd worked with Jordanians, Egyptians,

và tôi đã làm việc với người Iraq, tôi đã làm việc với người Jordan, người Ai cập,

và đột nhiên họ sử dụng những từ ấy,

and suddenly they were using these words,

and I just thought, "This is strange."

và tôi chỉ nghĩ, "Điều này thật kì lạ."

And what really gave rise to it was this word "observer."

Và điều dẫn đến việc này là từ " quan sát viên".

We were discussing election observers,

Chúng tôi thảo luận về quan sát viên bầu cử,

and the election commissioner was talking about "mulahiz" in Arabic.

và Ủy ban bầu cử đang nói về "mulahiz" trong tiếng Ả Rập.

This means "to notice" in a passive sort of sense,

Từ này nghĩa là "nhận thấy" với ý nghĩa có dạng bị động,

as in, "I noticed he was wearing a light blue shirt."

giống như trong, "Tôi nhận thấy anh ta mặc áo màu xanh nhạt."

Did I go and check whether the shirt was light blue or not?

Liệu tôi có đi kiểm tra xem chiếc áo có thật là màu xanh hay không không?

That is the role of an election observer.

Đó là vai trò của một quan sát viên bầu cử

It's very active, it's governed by all kinds of treaties,

Nó rất tích cực, nó được quản lí bởi mọi loại hiệp ước,

và nó có chức năng kiểm soát đó trong nó.

and it has got that control function in it.

And then I got wind of the fact that in Egypt,

Và rồi tôi nghe được rằng ở Ai Cập,

họ dùng thuật ngữ "mutabi", nghĩa là "theo dõi".

they were using this term "mutabi’," which means "to follow."

So we were now having followers of an election.

Vậy chúng tôi giờ đang có người theo dõi của một cuộc bầu cử.

So that's not quite right either,

Vậy điều đó cũng không đúng cho lắm,

because there is a term that's already accepted and in use,

bởi có một thuật ngữ đã được chấp nhận và thông dụng,

đó là từ "muraqib", nghĩa là "người kiểm soát".

which was the word "muraqib" which means "a controller."

It's got that notion of control.

Nó có khái niệm của sự kiểm soát.

So I thought, three words for one concept. This is not good.

Vì vậy tôi nghĩ, ba từ cho cùng một khái niệm. Điều này không tốt.

And with our colleagues, we thought perhaps it's our role

Và cùng với đồng nghiệp, tôi nghĩ có lẽ vai trò của chúng tôi

to actually help make sure that the words are understood

là thực sự giúp bảo đảm cho những từ ngữ được hiểu rõ

and actually create a work of reference

và thực sự tạo ra một công trình tham khảo

that could be used across the Arab region.

có thể được áp dụng khắp khu vực Ả Rập.

And that's what we did.

Và đó là điều chúng tôi đã làm.

So together with these colleagues,

Vì vậy cùng với những đồng nghiệp này,

we launched the "Arabic Lexicon of Electoral Terminology,"

chúng tôi khởi xướng "Từ điển thuật ngữ bầu cử Ả-rập",

and we worked in eight different countries.

và chúng tôi làm việc ở 8 nước khác nhau.

It meant actually defining 481 terms

Điều đó nghĩa là thực sự định nghĩa 481 thuật ngữ

which formed the basis of everything you need to know

mà tạo nên nền tảng cho mọi thứ bạn cần biết

nếu bạn đang định tổ chức một cuộc bầu cử dân chủ.

if you're going to organize a democratic election.

And we defined these terms,

Và chúng tôi định nghĩa chúng,

and we worked with the Arab colleagues

và làm việc với những đồng nghiệp Ả Rập

and came to an agreement about what would be the appropriate word

và đi đến sự đồng tình về việc đâu là từ ngữ phù hợp

để sử dụng trong tiếng Ả Rập.

to use in Arabic.

Because the Arabic language is very rich, and that's part of the problem.

Do tiếng Ả Rập rất phong phú, và đó là một phần của vấn đề.

But there are 22 countries that speak Arabic,

Nhưng có tới 22 quốc gia nói tiếng Ả Rập,

and they use modern standard Arabic,

và họ dùng tiếng Ả Rập chuẩn hiện đại,

which is the Arabic that is used across the whole region

thứ tiếng Ả Rập được dùng khắp cả khu vực

in newspapers and broadcasts,

trong báo chí và phát thanh truyền hình,

dĩ nhiên, từ quốc gia này đến quốc gia khác trong ngôn ngữ hàng ngày và sử dụng

but of course, then from one country to the next in day to day language and use

it varies -- dialect, colloquialisms, etc.

nó thay đổi -- tiếng địa phương, lối nói thông tục, vv

So that was another added layer of complication.

Vậy đó là một lớp bổ sung khác của sự phức tạp.

So in one sense you had the problem

Vậy thì theo một cách nào đó bạn có vấn đề

that language wasn't fully ripe, if you like,

là ngôn ngữ chưa đủ chín, nếu bạn thích,

những từ mới đang xuất hiện, những cách biểu đạt mới.

neologisms were coming up, new expressions.

Và chúng tôi định nghĩa tất cả thuật ngữ,

And so we defined all these terms,

và rồi chúng tôi có tám thông tín viên trong khu vực.

and then we had eight correspondents in the region.

We submitted the draft to them,

Chúng tôi đệ trình bản thảo cho họ,

they responded back to us.

họ hồi đáp lại chúng tôi.

"Yes, we understand the definition.

"Vâng, chúng tôi hiểu những định nghĩa.

We agree with it,

Chúng tôi đồng ý với nó,

but this is what we say in our country."

nhưng đây là điều chúng tôi nói trong đất nước của chúng tôi."

Because we were not going to harmonize or force harmonization.

Bởi vì chúng tôi không định dung hòa hay ép buộc sự dung hòa.

Chúng tôi đang cố gắng tạo điều kiện cho sự hiểu biết giữa mọi người.

We were trying to facilitate understanding among people.

So in yellow, you see the different expressions in use

Như vậy trong phần bôi vàng, bạn thấy những cách biểu đạt thông dụng

in the various countries.

ở những quốc gia khác nhau.

Vậy cái này, tôi lấy làm vui mừng khi nói phải mất ba năm để xuất bản cái này

So this, I'm happy to say, it took three years to produce this

because we also finalized the draft and took it actually into the field,

bởi vì cuối cùng chúng tôi cũng hoàn thiện bản thảo và chính thức đưa nó vào thực tế

sat with the election commissions in all these different countries,

ngồi cùng với ủy ban bầu cử ở tất cả những nước khác nhau kia,

debated and defined and refined the draft,

thảo luận và định nghĩa và chau chuốt lại bản thảo,

and finally published it in November 2014 in Cairo.

và cuối cùng xuất bản nó vào tháng 11 năm 2014 tại Cairo.

And it's gone a long way. We published 10,000 copies.

Và nó đã trải qua một quãng đường dài. chúng tôi đã xuất bản 10,000 bản.

To date, there's about 3,000 downloads off the internet in PDF form.

Tới giờ, đã có khoảng 3,000 lượt tải về từ Internet trong định dạng PDF.

I heard just recently from a colleague that they've taken it up in Somalia.

Tôi vừa mới nghe được từ một đồng nghiệp rằng họ vừa mới sử dụng nó ở Somalia.

They're going to produce a version of this in Somalia,

Họ đang sắp sản xuất một phiên bản ở Somalia,

because there's nothing in Somalia at all.

bởi chẳng có gì ở Somalia cả.

So that's very good to know.

Thật tốt khi biết điều đó.

And this newly formed Arab Organization for Electoral Management Bodies,

Và Tổ chức Ả Rập cho Cơ quan Quản lí Bầu cử mới thành lập này,

đang cố gắng để chuyên nghiệp hóa

which is trying to professionalize

cách mà bầu cử được vận hành trong khu vực

how elections are run in the region,

they're using it as well.

họ cũng đang sử dụng nó.

And the Arab League have now built up a pan-Arab observation unit,

Và Liên đoàn Ả Rập hiện đã xây dựng một đơn vị quan sát toàn Ả Rập,

and they're using it.

và họ đang sử dụng nó.

So that's all really good.

Điều đó thật là tuyệt.

However, this work of reference is quite high-pitched.

Tuy nhiên, công việc tham khảo này khá khó khăn.

It's complex, and a lot of the terms are quite technical,

Nó phức tạp, và một vài thuật ngữ có hơi chuyên môn,

so the average person probably doesn't need to know at least a third of it.

nên một người bình thường có thể không cần biết ít nhất 1/3 trong số đó.

But the people of the Middle East

Nhưng những người Trung Đông

đã và đang thiếu bất kì hình thức nào ta biết đến như là giáo dục công dân

have been deprived of any form of what we know as civic education.

It's part of our curriculum at school.

Nó là một phần giáo trình của chúng ta ở trường học.

It doesn't really exist in that part of the world,

Điều đó thực sự không tồn tại ở phần đó của thế giới,

and I feel it's really the right of everybody

và tôi cảm thấy rằng đó thực sự là quyền của mọi người

to know how these things work.

để được biết những điều trên hoạt động như thế nào.

And it's a good thing to think about producing a work of reference

Và đó là một điều tốt khi nghĩ về việc tạo ra một công trình tham khảo

for the average person,

cho những người bình thường,

and bearing in mind that now

và luôn nhớ rằng hiện tại

we have a basis to work with,

chúng ta có một nền tảng để làm việc cùng,

but also we have technology,

và chúng ta cũng có cả công nghệ,

so we can reach out using telephone apps,

để chúng ta có thể tiếp cận mọi người sử dụng ứng dụng điện thoại,

video, animation.

video, hoạt ảnh.

There's all sorts of tools that can be used now

Có mọi thể loại công cụ có thể được dùng

to communicate these ideas to people

để truyền cho mọi người những ý tưởng

for the first time in their own language.

lần đầu tiên bằng chính ngôn ngữ của họ.

Chúng ta đã nghe không ít đau khổ về Trung Đông.

We hear a lot of misery about the Middle East.

We hear the chaos of war. We hear terrorism.

Chúng ta nghe về sự hỗn loạn của chiến tranh. Chúng ta nghe về khủng bố.

We hear about sectarianism and all this horrible negative news

Chúng ta nghe về chủ nghĩa bè phái và tất cả những tin tức tiêu cực đáng sợ

that comes to us all the time.

cứ đến tai ta mọi lúc.

What we're not hearing is what are the people, the everyday people, thinking?

Điều mà chúng ta không nghe là điều gì những người dân thường đang suy nghĩ?

What are they aspiring to?

Họ đang khao khát điều gì?

Let's give them the means, let's give them the words.

Hãy cho họ phương tiện, hãy cho họ từ ngữ.

The silent majority is silent

Đại đa số dân chúng đang im lặng

because they don't have the words.

bởi vì học không có phương tiện ngôn từ.

The silent majority needs to know.

Đại đa số im lặng cần được biết.

It is time to provide people with the knowledge tools

Đã đến lúc phải cung cấp cho dân chúng công cụ tri thức

that they can inform themselves with.

mà họ có thể đem đến hiểu biết cho mình.

The silent majority does not need to be silent.

Đại đa số im lặng không cần phải im lặng.

Hãy giúp họ có được tiếng nói.

Let's help them have a voice.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)