The unexpected challenges of a country's first election | Philippa Neave

Tłumaczenie: Jakub Kowalczyk Korekta: Kacper Borowiecki

The great philosopher Aristotle said

Słynny filozof Arystoteles powiedział,

if something doesn't exist, there's no word for it,

"Jeśli coś nie istnieje, to nie ma nazwy,

and if there's no word for something,

a jeśli coś nie ma nazwy,

that something doesn't exist.

to nie istnieje".

So when we talk about elections,

Gdy rozmawiamy o wyborach,

we in established democracies, we know what we're talking about.

żyjąc w demokracji wiemy, o czym mówimy.

We've got the words. We have the vocabulary.

Nazwaliśmy to, stworzyliśmy słownictwo.

We know what a polling station is.

Wiemy, czym jest lokal wyborczy.

Wiemy, czym jest karta do głosowania.

We know what a ballot paper is.

But what about countries where democracy doesn't exist,

Co jednak z państwami, gdzie demokracja nie istnieje,

countries where there are no words to describe the concepts

gdzie nie ma słów do opisania pojęć

that underpin a democratic society?

wspierających demokratyczne społeczeństwo?

I work in the field of electoral assistance,

Pracuję w zakresie wsparcia wyborczego -

so that's to say we assist

wspieramy pojawiające się demokracje

emerging democracies to organize

w organizowaniu pierwszych wyborów.

what is often their first elections.

When people ask me what I do,

Gdy ludzie pytają mnie, czym się zajmuję

quite often I get this answer.

bardzo często dostaję taką odpowiedź:

"Oh, so you're one of these people who goes around the world

"Jesteś jednym z tych ludzi, którzy objeżdżają świat

imposing Western democracy on countries that can't handle it."

narzucając zachodnią demokrację w krajach, które nie mogą jej utrzymać".

Well, the United Nations does not impose anything on anybody.

ONZ nikogo do niczego nie zmusza.

It really doesn't,

Naprawdę.

and also, what we do

To, co robimy,

is firmly anchored in the 1948 Universal Declaration of Human Rights,

jest silnie zakotwiczone w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku.

Article 21, that says

Artykuł 21 mówi,

that everybody should have the right to choose who governs them.

że każdy powinien mieć prawo wybrać swój rząd.

So that's the basis of the work.

To podstawa naszej pracy.

I specialize in public outreach.

Specjalizuję się w publicznej pomocy potrzebującym.

What does that mean? Another jargon.

Co to znaczy? Kolejny żargon.

It actually means designing information campaigns

To projektowanie kampanii informacyjnych tak,

so that candidates and voters

aby kandydaci i głosujący,

who have never had the opportunity to participate or to vote

którzy nigdy nie mogli głosować i kandydować,

understand where, when, how to register;

zrozumieli gdzie, kiedy i jak się zarejestrować;

where, when, how to vote;

gdzie, kiedy i jak głosować;

why, why it is important to take part.

czemu wzięcie udziału w wyborach jest tak ważne.

So I'll probably devise a specific campaign to reach out to women

Pewnie wymyślę kampanię, która ma dotrzeć do kobiet,

to make sure that they can take part,

aby upewnić je, że mogą wziąć udział,

that they can be part of the process.

mogą być częścią tego procesu.

Young people as well.

Tak jak młodzi ludzie.

All sorts of people.

Każdy może wziąć udział.

Handicapped people.

Niepełnosprawni także.

We try to reach everybody.

Próbujemy dotrzeć do każdego.

And it's not always easy, because very often in this work,

Nie zawsze jest to łatwe.

I've noticed now over the years that I've been doing it

Przez lata mojej pracy zauważyłam,

that words are lacking,

że bardzo często brakuje słów.

and so what do you do?

Co się wtedy robi?

Afghanistan.

Afganistan.

It's a country with high levels of illiteracy,

Kraj z wysokim poziomem analfabetyzmu.

and the thing about that was, it was in 2005,

Mamy 2005 rok,

and we organized two elections on the same day.

organizowaliśmy wybory dwa razy w ciągu tego samego dnia.

The reason was because the logistics are so incredibly difficult,

Powodem były trudności logistyczne,

it seemed to be more efficient to do that.

takie podejście wyglądało na wydajniejsze.

It was,

Tak było,

but on the other hand, explaining two elections instead of one

jednak wyjaśnienie sposobu głosowania

was even more complicated.

było bardziej skomplikowane.

So we used a lot of images,

Użyliśmy wielu obrazków.

and when it came to the actual ballot,

Gdy nadeszło głosowanie,

we had problems, because so many people wanted to take part,

pojawił się problem - mnóstwo osób chciało wziąć udział,

we had 300 candidates for 52 seats

mieliśmy 300 kandydatów na 52 miejsca

in the Wolesi Jirga, which is the parliamentary elections.

w Wolesi Jirga, wyborach parlamentarnych.

And for the Provincial Council, we had even more candidates.

Do rządu prowincjonalnego było jeszcze więcej kandydatów.

We had 330 for 54 seats.

330 na 54 miejsca.

So talking about ballot design,

Jeśli chodzi o projekt karty,

this is what the ballot looked like.

tak właśnie wyglądała.

It's the size of a newspaper.

Jest rozmiaru gazety.

This was the Wolesi Jirga ballot --

To karta do Wolesi Jirga...

(Laughter)

(Śmiech)

Yeah, and --

Tak, a...

this was the Provincial Council ballot.

to była karta do rady prowincjonalnej.

Even more.

Jeszcze więcej.

So you see, we did use a lot of symbols and things like that.

Użyliśmy mnóstwa symboli i podobnych rzeczy.

And we had other problems in Southern Sudan.

Kolejne problemy mieliśmy w Sudanie Południowym.

Southern Sudan was a very different story.

To zupełnie inna historia.

We had so many people who had never, of course, voted,

Mnóstwo ludzi nigdy nie głosowało,

but we had extremely, extremely high levels of illiteracy,

był skrajnie wysoki poziom analfabetyzmu

very, very poor infrastructure.

i bardzo słaba infrastruktura.

For example -- I mean, it's a country the size of Texas, more or less.

Jest to państwo mniej więcej wielkości Teksasu.

We had seven kilometers of paved roads,

Było tam siedem kilometrów dróg o utwardzonej nawierzchni,

seven kilometers in the whole country,

siedem w całym kraju,

and that includes the tarmac where we landed the planes

w tym pas startowy, na którym lądowaliśmy

in Juba Airport.

na lotnisku Juba.

So transporting electoral materials, etc.,

To oznacza, że transportowanie wszelkich materiałów wyborczych

is exceedingly difficult.

jest nadzwyczaj trudne.

People had no idea about what a box looked like.

Ludzie nie mieli pojęcia, jak może wyglądać urna.

It was very complicated,

To było bardzo skomplikowane,

so using verbal communication was obviously the way to go,

więc porozumiewanie się ustnie było słusznym wyjściem,

but there were 132 languages.

jednakże obowiązywały 132 języki.

So that was extremely challenging.

Było to niezwykle wymagające.

Then I arrived in Tunisia in 2011.

Później dotarłam do Tunezji w 2011 roku.

It was the Arab Spring.

Był to czas Arabskiej Wiosny.

A huge amount of hope was generated by that enormous movement

Masa nadziei została wytworzona, dzięki temu wielkiemu ruchowi,

that was going on in the region.

który miał miejsce w regionie.

There was Libya, there was Egypt, there was Yemen.

Była Libia, Egipt, Jemen.

It was an enormous, enormous historical moment.

Wielki moment historyczny.

And I was sitting with the election commission,

Siedziałam z komisją wyborczą,

and we were talking about various aspects of the election,

rozmawialiśmy o różnych aspektach wyborów,

and I was hearing them using words that I hadn't actually heard before,

słyszałam z ich ust słowa, których nigdy wcześniej nie znałam,

and I'd worked with Iraqis, I'd worked with Jordanians, Egyptians,

a pracowałam z Irakijczykami, Jordańczykami, Egipcjanami

and suddenly they were using these words,

i nagle zaczęli używać tych słów,

and I just thought, "This is strange."

a ja pomyślałam: "To jest dziwne".

And what really gave rise to it was this word "observer."

Tym, co to spowodowało było słowo "obserwator".

We were discussing election observers,

Dyskutowaliśmy o obserwatorach wyborów

and the election commissioner was talking about "mulahiz" in Arabic.

i komisarz wyborczy opowiadał o "mulahiz" po arabsku.

This means "to notice" in a passive sort of sense,

Oznacza to "zauważyć" w stronie biernej,

as in, "I noticed he was wearing a light blue shirt."

na przykład "Zauważyłem, że miał na sobie jasnoniebieską koszulę".

Did I go and check whether the shirt was light blue or not?

Czy sprawdziłam kolor jego koszulki?

That is the role of an election observer.

Oto rola obserwatora wyborów.

It's very active, it's governed by all kinds of treaties,

Jest bardzo aktywna, kierowana wszelkimi rodzajami traktatów,

and it has got that control function in it.

sprawuje tę funkcję kontrolną.

And then I got wind of the fact that in Egypt,

Później dowiedziałam się,

że w Egipcie używało się terminu "mutabi",

they were using this term "mutabi’," which means "to follow."

co znaczy "obserować".

So we were now having followers of an election.

Tak więc mieliśmy obserwatorów wyborów.

So that's not quite right either,

Nie jest to całkowicie właściwe,

because there is a term that's already accepted and in use,

ponieważ obecnie istnieje termin dopuszczony do użytku;

which was the word "muraqib" which means "a controller."

tym słowem jest "muraqib", co oznacza "kontroler".

It's got that notion of control.

To jest pojęciem kontroli.

So I thought, three words for one concept. This is not good.

Trzy nazwy jednego pojęcia to niedobre rozwiązanie.

And with our colleagues, we thought perhaps it's our role

Razem ze współpracownikami uważaliśmy, że nasza w tym rola,

to actually help make sure that the words are understood

by upewnić się, że słowa są zrozumiane

and actually create a work of reference

i stworzyć słownik,

that could be used across the Arab region.

którego możnaby było używać w całym regionie arabskim.

And that's what we did.

To właśnie zrobiliśmy.

So together with these colleagues,

Razem ze współpracownikami

we launched the "Arabic Lexicon of Electoral Terminology,"

stworzyliśmy "Arabski Leksykon Terminologii Wyborczej";

and we worked in eight different countries.

pracowaliśmy w ośmiu różnych krajach.

It meant actually defining 481 terms

Oznaczało to zdefiniowanie 481 pojęć,

which formed the basis of everything you need to know

które tworzą podstawę wszystkiego, co trzeba wiedzieć

if you're going to organize a democratic election.

jeśli zamierza się zorganizować demokratyczne wybory.

And we defined these terms,

Zdefiniowaliśmy te pojęcia

and we worked with the Arab colleagues

wraz z arabskimi współpracownikami

and came to an agreement about what would be the appropriate word

i doszliśmy do porozumienia w tym, jakie powinno być odpowiednie słowo,

które będzie funkcjonować w arabskim.

to use in Arabic.

Because the Arabic language is very rich, and that's part of the problem.

Częścią problemu było to, że język arabski jest bardzo urozmaicony.

But there are 22 countries that speak Arabic,

Są 22 państwa, gdzie mówi się po arabsku,

and they use modern standard Arabic,

wszystkie używają nowoczesnego standardu arabskiego,

which is the Arabic that is used across the whole region

który jest stosowany w całym regionie

in newspapers and broadcasts,

w gazetach i audycjach,

but of course, then from one country to the next in day to day language and use

ale codzienny język różni się między państwami -

it varies -- dialect, colloquialisms, etc.

dialekty, kolokwializmy i inne takie.

So that was another added layer of complication.

To dołożyło kolejną warstwę komplikacji.

So in one sense you had the problem

W pewnym sensie był problem z tym,

that language wasn't fully ripe, if you like,

że język nie był wykształcony,

neologisms were coming up, new expressions.

pojawiały się neologizmy, nowe wyrazy.

And so we defined all these terms,

Zdefiniowaliśmy wszystkie te terminy.

and then we had eight correspondents in the region.

Mieliśmy ośmiu korespondentów w regionie.

We submitted the draft to them,

Wysłaliśmy im projekt,

they responded back to us.

a oni odpowiedzieli.

"Yes, we understand the definition.

"Tak, rozumiemy tę definicję.

We agree with it,

Zgadzamy się z nią,

but this is what we say in our country."

ale w naszym kraju mówimy inaczej".

Because we were not going to harmonize or force harmonization.

Nie zamierzaliśmy tego spójniać ani do tego spójnania zmuszać.

We were trying to facilitate understanding among people.

Próbowaliśmy ułatwić ludziom zrozumienie.

So in yellow, you see the different expressions in use

Na żółto podkreślono zwroty różniące się

in the various countries.

w różnych krajach.

So this, I'm happy to say, it took three years to produce this

Miło mi stwierdzić, że tworzenie tego trwało trzy lata,

because we also finalized the draft and took it actually into the field,

ponieważ zakończyliśmy projekt, i zaczęliśmy go wykorzystywać,

sat with the election commissions in all these different countries,

usiedliśmy z komisjami wyborczymi we wszystkich tych różnych krajach,

debated and defined and refined the draft,

debatowaliśmy, definiowaliśmy i szlifowaliśmy ten projekt,

and finally published it in November 2014 in Cairo.

by ostatecznie opublikować go w listopadzie 2014 roku w Kairze.

And it's gone a long way. We published 10,000 copies.

Przeszedł długą drogę. Opublikowaliśmy 10 tysięcy kopii.

To date, there's about 3,000 downloads off the internet in PDF form.

PDF-a pobrano z Internetu 3000 razy.

I heard just recently from a colleague that they've taken it up in Somalia.

Ostatnio usłyszałam od kolegi, że zainteresowali się Somalią.

They're going to produce a version of this in Somalia,

Zamierzają stworzyć wersję dla Somalii,

because there's nothing in Somalia at all.

bo w Somalii nie ma nic.

So that's very good to know.

Bardzo dobrze to wiedzieć.

And this newly formed Arab Organization for Electoral Management Bodies,

Nowo uformowana Arabska Organizacja Wyborczych Organów Zarządzających,

which is trying to professionalize

próbująca spersonalizować

how elections are run in the region,

sposób działania wyborów w regionie,

they're using it as well.

też używa tego projektu.

And the Arab League have now built up a pan-Arab observation unit,

Liga Państw Arabskich rozwinęła jednostkę obserwacji ruchu panarabów

and they're using it.

i także tego używa.

So that's all really good.

To naprawdę świetne.

However, this work of reference is quite high-pitched.

Jednakże, ten słownik jest dość wnikliwy.

It's complex, and a lot of the terms are quite technical,

Jest złożony, wiele pojęć jest ściśle technicznych,

so the average person probably doesn't need to know at least a third of it.

więc przeciętna osoba nie musiałaby znać przynajmniej jednej trzeciej zawartości.

But the people of the Middle East

Jednakże ludzie Bliskiego Wschodu

have been deprived of any form of what we know as civic education.

byli pozbawieni jakiejkolwiek formy wychowania obywatelskiego.

It's part of our curriculum at school.

U nas to część programu szkolnego,

It doesn't really exist in that part of the world,

która nie istnieje w tej części świata,

and I feel it's really the right of everybody

a według mnie każdy ma prawo wiedzieć,

to know how these things work.

jak to działa.

And it's a good thing to think about producing a work of reference

Dobrze byłoby pomyśleć o zrobieniu takiego słownika

for the average person,

dla przeciętnej osoby.

and bearing in mind that now

Mając na uwadze, że obecnie mamy podstawę,

we have a basis to work with,

na której możemy budować,

but also we have technology,

ale także mamy technologię,

so we can reach out using telephone apps,

więc możemy dotrzeć za pośrednictwem aplikacji na komórkę,

video, animation.

filmów, animacji.

There's all sorts of tools that can be used now

Możemy użyć wszystkich narzędzi,

to communicate these ideas to people

by pierwszy raz przekazać ludziom te idee

for the first time in their own language.

w ich własnym języku.

We hear a lot of misery about the Middle East.

Słyszymy o nędzy na Bliskim Wschodzie.

We hear the chaos of war. We hear terrorism.

Słyszymy o wojennym chaosie. Słyszymy o terroryzmie.

We hear about sectarianism and all this horrible negative news

Słyszymy o powstawaniu sekt i wszystkich strasznych wieściach,

które nieustannie stamtąd dochodzą.

that comes to us all the time.

What we're not hearing is what are the people, the everyday people, thinking?

Nie słyszymy tego, co tamtejsi ludzie myślą.

What are they aspiring to?

Do czego oni dążą?

Let's give them the means, let's give them the words.

Dajmy im środki, dajmy im informacje.

The silent majority is silent

Milcząca większość milczy,

because they don't have the words.

bo nie mają informacji.

The silent majority needs to know.

Ta większość musi wiedzieć.

It is time to provide people with the knowledge tools

Nadszedł czas, by zaopatrzyć ich w narzędzia wiedzy,

that they can inform themselves with.

z którymi będą mogli się zapoznać.

The silent majority does not need to be silent.

Milcząca większość wcale taka być nie musi.

Let's help them have a voice.

Pomóżmy im mieć głos.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)