Paul Sereno: What can fossils teach us?

Translator: Minh Thư Võ Reviewer: Trần Thái Hưng

65 triệu năm trước, một sự kiện

rất quan trọng và thảm khốc

đã thay đổi tiến trình sống trên đất liền.

Và mặc dù biết rằng những động vật trên cạn mà tôi sắp nói đến

chỉ là tàn dư của Trái Đất trên đất liền, những lục địa

nhỏ trôi dạt, nhưng lại quan trọng với ta

bởi ta tiếp xúc với đủ mọi loài vật có kích thước từ milimét đến mét.

Sixty-five million years ago, a very important

and catastrophic event

Khi những loài động vật này biến mất,

changed the course of life on land.

And although we know that the land animals I'm going to talk about

một sự sống riêng biệt, những loài động vật có vú,

are just the scum of the Earth on the land --

tỏa ra thế chỗ chúng. Và vì thế,

the little bits of land floating around -- but they are important to us

ta hiểu điều này một cách cực chi tiết. Đây là lõi

because they're sort of in our scale of experience from millimeters to meters.

ở gần Bermuda. Chúng ta biết rằng sóng thần, động đất,

And these animals disappeared,

và những gì ta đã trải qua

trong toàn bộ lịch sử loài người

and a separate life, mammals,

thực sự không thể giải quyết được loại thảm họa

radiated out to take their place. And so, we know this

mà điều này tượng trưng cho Trái Đất.

in extraordinary detail. And so this is a core

Trước cả khi tác động đó được biết đến,

from near Bermuda. We know that the tsunamis, the earthquakes,

and the things that we've experienced

trước cả khi các nhà khoa học nói chung đi đến thống nhất

in the entire record of humankind history

về thuyết tiến hóa,

can't really quite get around the kind of disaster

đủ kiểu các nhà khoa học và các nhà sử học tự nhiên

that this represented for the Earth.

thực sự đã chia lịch sử sự sống

của Trái Đất thành hai giai đoạn:

So even before that impact was known,

Đại Trung sinh ở giai đoạn giữa và Đại Tân sinh ở giai đoạn sau này.

even before scientists in general came to an agreement

Hóa ra là, nó thực sự tương ứng một cách thú vị

over the theory of evolution,

với lịch sử địa chất.

scientists and natural historians of all kinds of stripes

Ta có Đại Trung sinh,

actually had divided Earth's life's history

giai đoạn phân li,

into these two episodes:

và Đại Tân sinh, giai đoạn tái hợp,

Mesozoic, the middle life, and the Cenozoic, the recent life.

từ Nam Mỹ đến Bắc Mỹ, từ Ấn Độ đến Châu Á.

Công việc của tôi thực ra là cố gắng tìm hiểu

And as it turns out, it actually corresponds really nicely

đặc điểm của sự phân tỏa trong thời kỳ Đại Trung sinh

with geologic history.

So we have a Mesozoic period,

so với thời kỳ Đại Tân sinh

an age of fragmentation,

để xem những bí ẩn chúng ta lý giải được từ khủng long và

and a Cenozoic period, an age of reconnection --

các loài động vật khác về sự sống trên các lục địa trôi dạt

South America to North America, India to Asia.

thực sự cho ta biết điều gì về sự tiến hóa.

And so my work, really, is trying to understand

Tác phẩm ngay lập tức đặt ra câu hỏi:

the character of that Mesozoic radiation

“Tại sao chúng không xuống nước?”

compared to the Cenozoic radiation

Loài thú đã làm vậy. Đây là một ví dụ.

to see what mysteries we can understand from dinosaurs and from other animals

Bạn có thể ra ngoài xem nhiều ví dụ khác.

Trong vòng 5, 10 triệu năm sau vụ va chạm sao băng

about what life on drifting continents

đã có rất nhiều loài động vật xuống nước. Tại sao chúng lại không làm vậy?

really can tell us about evolution.

The work immediately begs the question,

Sao không quanh quẩn trên những cây đủ lớn

"Why didn't they go into the waters?"

và tại sao chúng không đào hang?

I mean, certainly mammals did. This is one example.

Tại sao chúng không làm vậy, và nếu vậy

You can go outside -- see many other examples.

thì động vật nào ở trong không gian đó?

Within five, 10 million years of the bolide impact

Việc không có động vật trong không gian đó

cho ta biết gì về cách quá trình tiến hóa diễn ra trên đất liền?

we had a whole variety of animals going into the water. Why didn't they do that?

Những câu hỏi thực sự thú vị. Tôi nghĩ phần lớn liên quan đến kích thước cơ thể.

Why didn't they hang around in trees at good size,

and why didn't they burrow?

Trên thực tế, tôi nghĩ rằng phần lớn liên quan đến kích thước cơ thể,

Why didn't they do all these things, and if they didn't do all these things,

what kinds of animals were in those spaces?

kích thước của bạn khi thừa hưởng

And if there were no animals in those spaces, what does that tell us

about, you know, how evolution works on land?

một không gian sinh thái trống trải

từ bất kỳ thảm họa thiên nhiên nào.

Really interesting questions. I think a lot of it has to do with body size.

Nhìn vào quá trình tiến hóa của khủng long

và nghiên cứu, tìm hiểu nó trong nhiều năm,

In fact, I think that most of it has to do with body size --

cuối cùng tôi nhìn vào phân toả của động vật có vú,

the size you are when you inherit

và có vẻ mọi thứ diễn ra rất nhanh chóng, giống như công nghệ,

a vacant ecospace

tiến bộ theo một cấp độ lớn.

from whatever natural disaster.

Quá trình tiến hóa của khủng long diễn ra nhanh đáng kinh ngạc,

Looking at dinosaur evolution

chậm hơn một bậc theo bất kỳ cách nào bạn muốn đo lường nó.

and studying it, digging it up for many years,

Bạn muốn đo nó bằng sự đa dạng?

I end up looking at the mammal radiation,

Bạn muốn đo nó bằng thời gian cần thiết

and it seems as though everything is quick time, just like technology,

để đạt được kích thước cơ thể tối đa?

Đúng, chúng có kích thước cơ thể lớn hơn,

advancing by an order of magnitude.

nhưng nhiều loài trong số chúng nhỏ hơn,

Dinosaur evolution proceeded at a stately pace,

quan trọng là thời gian để đạt được nó.

an order of magnitude slower on any way you want to measure it.

50 triệu năm để đạt kích thước cơ thể tối đa này.

You want to measure it by diversity?

Và dài gấp 10 lần thời gian động vật có vú

You want to measure it by

đạt được kích thước cơ thể tối đa

the time it took to reach maximum body size?

và xâm chiếm hết những môi trường sống đó.

Yes, they do have larger body size,

Vì vậy, có những bài học để học,

but many of them are smaller,

và có những bài học để học từ ngoại lệ,

but we're interested in the time it took them to achieve that.

Fifty million years to achieve this maximum body size.

ngoại lệ mà ta biết rất rõ ngày nay từ những khám phá mà ta và

nhiều học giả đã thực hiện khắp thế giới.

And that is 10 times longer than it took the mammals

Slide này đã được hiện rồi. Đây là loài chim kỷ Jura nổi tiếng Archaeopteryx.

to achieve maximum body size

and invade all those habitats.

So there's lessons to learn,

Quá trình chuyển đổi này là lần duy nhất

and there's lessons to learn from the exception,

khủng long thực sự có kích thước cơ thể

thấp hơn mức đó,

the exception that we know very well today from the discoveries we've made,

chút nữa ta sẽ xem chúng bắt đầu từ đâu,

and many other scholars have made around the world.

và đó là lần duy nhất chúng nhanh chóng

This slide was shown before. This is the famous Jurassic bird Archaeopteryx.

xâm chiếm tất cả các môi trường sống

không có khủng long .

Chúng sống ở biển, được biết đến ngày nay

We now know this transition is the one time

từ các chỏm băng.

that dinosaurs actually went below

Có chim đào hang.

that body size --

Chúng sống trên cây thuộc mọi kích cỡ,

we're going to see where they began in a minute --

và tất nhiên, chúng sống trên đất liền.

and it is the one time that they rapidly

Vậy chúng tôi là những người đầu đặt tên

invaded all the habitats

I just told you that dinosaurs weren't in.

loài chim trong sê-ri nổi tiếng gây sốt các trang Khoa học và Tự nhiên sau này.

They became marine. We now know them today

from the ice caps.

Chúng tôi gọi nó là Sinornis, hơi cao cấp hơn Archaeopteryx,

There's burrowing birds.

They inhabit the trees at all body sizes,

đi đến các lớp khác, bạn sẽ thấy những thứ

and, of course, they inhabit the land.

kém tiên tiến hơn Archaeopteryx, và mọi cấp độ ở giữa,

So we were the first to actually name a bird from the famous series

nên nếu bạn tìm thấy gì đó hôm nay, chúng ta thường vạch lông tỉ mỉ,

that later exploded onto the pages of Science and Nature.

đúng hơn là lông vũ, để quyết định xem nó

thực sự là loài chim hay không phải chim.

We called this bird Sinornis. It's a little bit more advanced than Archaeopteryx,

Thực ra đây là sự chuyển đổi lớn nhất mà

and if you go to different layers, you find things

ta có trên đất liền từ môi trường sống này

that are less advanced than Archaeopteryx, and every grade in between,

sang môi trường sống khác, không ngoại lệ,

để hiểu làm thế nào mà một động vật

so that if you find something today, we're usually splitting hairs --

xương xẩu, khá nặng, 1 hoặc vài kg có thể

or, more appropriately, feathers -- as to decide whether it's actually

thực hiện quá trình chuyển đổi như vậy.

a non-avian or an avian.

Đó thực sự là một trong những chuỗi tiến hóa vĩ đại nhất.

It is the greatest transition that we have, actually,

Giờ công việc của tôi quay lại từ đầu.

on land from one habitat to another,

Nếu muốn hiểu sự tiến hóa của khủng long,

bar none,

tôi sẽ phải quay trở lại những tầng

to understand how a bony,

nơi họ nhặt những mảnh vỡ, quay lại thời điểm và địa điểm

fairly heavy, kilogram or a couple-of-kilogram animal

những con khủng long đầu tiên tồn tại.

could make such a transition.

Tôi muốn làm đoạn clip này để giúp bạn hình dung những gì

It is really our greatest -- one of our greatest -- evolutionary sequences.

chúng tôi phải đối mặt. Chúng tôi nhận được rất nhiều câu hỏi:

Now, my work began at the beginning.

I thought if I'm going to understand dinosaur evolution,

“Làm thế nào mà bạn tìm thấy hóa thạch ở những khu vực thế này?”

I'd have to go back to those beds

where they had picked up fragments, go back to a time and a place

Nếu chúng ta có thể quay clip đầu tiên đó.

where the earliest dinosaurs existed.

Đây là một chuyến đi bằng trực thăng

I'd like to call for this little video clip

rất thú vị qua những tầng đầu tiên đó

và chúng nằm ở Đông Bắc Argentina.

to give you some idea of, sort of, what we face. Normally, we get asked a lot of questions:

Và chúng tôi đi qua một vách đá, và trên đỉnh vách đá đó,

"Well, how do you find fossils in areas that look like this?"

về cơ bản khủng long đã chiếm lĩnh.

Ở chân vách đá, chúng tôi rất hiếm thấy chúng. Đó là

If we could roll that first video clip.

cội nguồn khủng long: ở chân vách đá.

This is sort of a nice helicopter ride

through those early beds,

Vào khu vực thế này,

bạn cần bản đồ địa chất và địa hình,

and they're located in Northeastern Argentina.

và đội ngũ giỏi nhất, đầy cảm hứng nhất.

And we're coming over a cliff, and at the top of that cliff,

dinosaurs had basically taken over.

Phần còn lại là tùy vào bạn. Bạn phải tìm hóa thạch.

At the bottom of the cliff, we find that they're rare as hens' teeth.

Bạn phải đào một cái hố lớn hơn thế một chút để lấy nó ra;

That's where dinosaur origins is to be found: at the bottom of the cliff.

bạn phải leo lên những vách đá

You go into an area like this, you get a geologic map,

và thực sự là tìm thấy mọi thứ từng tồn tại, không chỉ

you get a topographic map,

and the best, most-inspired team you can bring to the area.

khủng long, mà là toàn bộ câu chuyện.

Nếu bạn may mắn đào được một nơi như thế,

And the rest is up to you. You've got to find fossils.

bạn tìm tầng tro để đào nó, và chúng tôi đã làm được.

You've got to dig a hole that's usually quite a bit bigger than that

228 triệu năm tuổi, chúng tôi đã tìm thấy

to get it out; you've got to climb those cliffs

and find, really, everything that existed --

loài khủng long nguyên thủy nhất:

đó là khủng long Ur.

not just the dinosaurs, but the entire story. If you're lucky,

Một sinh vật cao 3,5 mét,

and you dig a place like that,

hộp sọ đẹp, động vật săn mồi,

you actually find the ash bed to dig it, and we did.

ăn thịt, có hai chân.

Tất cả các loài khủng long khác mà bạn

228 million years old, we found

hoặc ít nhất là con bạn biết, có bốn chân.

Nhìn vào hộp sọ,

what really is the most primitive dinosaur:

nó là một vật thể hoàn toàn tuyệt vời dài khoảng 5 hoặc 6 inch.

that's the Ur-dinosaur.

A three-and-a-half foot thing,

Bởi vì nó trông khá giống chim.

beautiful skull, predator,

Nó giống chim và rỗng.

meat-eater, a two-legged animal.

Một động vật săn mỗi. Có thể là 25 pao

So, all the other dinosaurs that you know,

hoặc 10 kg. Đó là nơi

or your kids know, at least, on four legs.

khủng long và sự phân tỏa bắt đầu.

This is sort of a look at the skull,

Nó lớn gấp 10 lần

and it's an absolutely fantastic thing about five or six inches long.

sự phân tỏa của động vật có vú, vốn là phân tỏa bốn chân.

It looks rather bird-like because it is.

Chúng ta cực kỳ giống khủng long

It's bird-like and hollow.

và khác thường trong cách tiếp cận cuộc sống bằng hai chân.

A predator. Maybe 25 pounds,

or 10 kilograms.

Bây giờ, nếu bạn muốn hiểu điều đã xảy ra

That's where dinosaurs began. That's where the radiation began.

thì khi các lục địa tách ra, và khủng long,

That is 10 times larger

một loài sống trên đất liền,

than the mammal radiation, which was a four-legged radiation.

bị trôi dạt. Có một số mảnh ghép còn thiếu. Hầu hết

We are extremely dinosaur-like,

and unusual in our two-legged approach to life.

là các lục địa

phía nam, vì đó là những lục địa ít được khám phá nhất.

Now, if you want to understand what happened

Nếu bạn muốn thử phác họa bức tranh này trên toàn cầu,

then when the continents broke apart,

and dinosaurs found -- landlubbers, as they are --

bạn thực sự phải ép mình đi đến

found themselves adrift. There's some missing puzzle pieces.

bốn góc của Trái Đất,

Châu Phi, Ấn Độ, Nam Cực, Châu Úc,

và bắt đầu ghép một số mảnh này lại với nhau.

Most of those missing puzzle pieces are southern continents,

because it was those continents that are least explored.

Tôi đã đến một số lục địa trong số đó, nhưng theo cách nói

If you want to add to this picture and try and sketch it globally,

của Steven Pinker, Châu Phi phần lớn là một vùng đất trống.

you really have to force yourself to go down

Nhưng nó có một tấm bảng đen khổng lồ ở giữa,

to the four corners of the Earth --

Africa, India, Antarctica, Australia --

với rất nhiều khu vực đá khủng long nhỏ

nếu bạn có thể sống sót sau một chuyến thám hiểm.

and start putting together some of these pieces.

Không có đường vào sa mạc Sahara. Đó là một nơi rất rộng lớn.

I've been to some of those continents, but Africa was,

Để có thể khai quật

in the words of Steven Pinker, was a blank slate, largely.

80 tấn khủng long mà chúng ta có ở Sahara

But one with an immense chalkboard in the middle,

và đưa chúng ra ngoài, bạn thực sự phải tập hợp

with lots of little areas of dinosaur rock

một đội thám hiểm có thể xử lý hoàn cảnh.

if you could survive an expedition.

Một số trong số đó là chính trị. Nhiều trong số đó là vật chất.

There's no roads into the Sahara. It's an enormous place.

Một số trong số đó, quan trọng nhất, là về mặt tinh thần.

To be able to excavate

the 80 tons of dinosaurs that we have in the Sahara

Và bạn thực sự phải có khả năng chịu đựng

hoàn cảnh, bạn phải lái xe vào sa mạc,

and take them out, you really have to put together

trong nhiều trường hợp bạn sẽ thấy những phong cảnh, bạn đã thấy

an expedition team that can handle the conditions.

từ những gì chúng tôi

đã khám phá, mà chưa ai khác từng thấy.

Some of them are political. Many of them are physical.

Và những kiểu đội ngũ họ đưa vào?

Some of them -- the most important -- are mental.

Chà, họ

And you really have to be able to withstand conditions --

bao gồm

you have to drive into the desert,

những người hiểu khoa học là một cuộc phiêu lưu có mục đích.

you will see landscapes in many cases --

Là những sinh viên chưa từng thấy sa mạc.

you can see from what we've discovered --

that nobody else has ever seen.

Một số thì có nhiều kinh nghiệm hơn.

And the kinds of teams they bring in?

Đây chắc chắn là môn thể thao đồng đội,

Well, they're

là một lãnh đạo, bạn cần cố gắng truyền cảm hứng cho họ

làm nhiều việc hơn họ từng làm trong đời

composed of

trong hoàn cảnh ngoài sức tưởng tượng của họ.

people who understand science as adventure with a purpose.

Vậy, 125 độ là bình thường.

They're usually students who've never seen a desert.

Mặt đất ở mức 150, điển hình.

Some of them are more experienced.

Your job as a leader -- this is definitely a team sport --

Bạn không thể bỏ các dụng cụ kim loại thông thường ra ngoài

your job as a leader is to try to inspire them

vì bạn sẽ bị bỏng cấp độ 1 nếu thỉnh thoảng bạn lấy chúng.

to do more work than they've ever done in their life

under conditions that they can't imagine.

Bạn cũng thấy mình ở trong một môi trường văn hóa tuyệt vời.

So, 125 degrees is normal.

Bạn đang thực sự kề vai sát cánh

The ground surface at 150 -- typical.

với những người du mục vĩ đại cuối cùng trên thế giới.

So, you can't leave your normal metal tools out

Đây là những người du mục Tuareg đang sống

because you'll get a first-degree burn if you grab them sometimes.

như cách họ đã làm trong nhiều thế kỷ.

So, you are finding yourself also in an amazing cultural milieu.

Công việc của bạn là khai quật những thứ

này ở tiền cảnh và đưa chúng vào trang sử.

You're really rubbing shoulders

Để làm vậy, bạn phải vận chuyển chúng

with the world's last great nomadic people.

hàng ngàn dặm ra khỏi sa mạc.

Chúng ta đang nói về Ethiopia,

These are the Tuareg nomads, and they're living their lives

nhưng hãy nói về Niger, phía bắc Nigeria,

much as they have for centuries.

đó là nơi bức ảnh này được chụp.

Your job is to excavate things like this in the foreground,

Bạn đang nói về một quốc gia mà khi

and make them enter the pages of history.

chúng tôi bắt đầu làm việc ở đó, không có xe container qua lại.

To do that, you've got to actually transport them

thousands of miles out of the desert.

Bạn đã tự mình vận chuyển xương

We're talking about Ethiopia, but let's talk about Niger --

đến bờ biển Châu Phi, lên một chiếc thuyền,

or Niger, in our English language -- north of Nigeria --

để đưa chúng ra khỏi giữa sa mạc Sahara.

that's where this photograph was taken.

Đó là một hành trình 2.000 dặm.

Basically you're talking about a country that,

Những cuộc khai quật khổng lồ và rất nhiều việc,

when we started working there, did not have container traffic.

và về cơ bản là một phần đàn khủng long

You transported the bones out yourself

bị chôn vùi ở đó, 20 tấn vật liệu,

to the coast of Africa,

ta dựng lên Jobaria, một khủng long chân

onto a boat, if you wanted to get them out of the middle of the Sahara.

thằn lằn chưa từng thấy ở vài lục địa.

That's a 2,000 mile journey.

Nó thực ra hơi sai lệch về thời gian.

So enormous excavations and a lot of work,

Nó trông không giống những gì chúng ta

sẽ đào được nếu đào ở những tầng đương đại Bắc Mỹ.

and out of essentially a partial herd of dinosaurs

that you saw buried there -- 20 tons of material --

Đây là con vật đã gây rắc rối cho nó.

we erect Jobaria,

Và, bạn biết đấy, liên tục, cả một

a sauropod dinosaur like we haven't seen on some other continents.

bầy thú. Khi bạn nhặt một thứ thế này,

It really is a little bit out of place temporally.

và một số bạn đã có cơ hội chạm vào nó,

It looks nothing like what we would find

một phần lịch sử. Một vật 110 triệu tuổi.

if we dug in contemporary beds in North America.

Đây là móng vuốt ngón cái. Ngay sau khi nó được phát hiện.

Here's the animal that was causing it trouble.

Đó là một góc nhìn lạ thường về cuộc sống,

và nó thực sự bắt đầu khi chúng ta

And, you know, on and on --

bắt đầu hiểu được chiều sâu của thời gian.

a whole menagerie. When you pick up something like this --

Nó chỉ mới tồn tại với ta chưa đầy

and some of you have had the chance to touch it --

một thế kỷ, và khi đó, chiều thứ tư đó,

this is a piece of history. You're touching something that's 110 million years old.

khi việc xác định niên đại bằng phóng xạ xuất hiện, chưa đầy

This is a thumb claw. There it was, moments after it was discovered.

một thế kỷ trước, và chúng ta thực sự có thể biết tuổi một số thứ này,

It is an incredible view of life,

and it really began when we began to understand

có lẽ là sự biến đổi sâu sắc nhất,

the depth of time.

bởi vì nó thay đổi cách ta nhìn bản thân

It's only been with us for less than a century,

và thế giới một cách đáng kể.

and in that time, that fourth dimension,

Khi bạn nhặt một phần lịch sử như thế,

when radioactive dating came about, less than a century ago,

tôi nghĩ nó có thể thay đổi

những đứa trẻ hứng thú với khoa học.

and we could actually tell how old some of these things were,

Đó là con vật có móng vuốt ngón cái: Suchomimus.

is probably the most profound transformation,

Đây là một số khác.

because it changes the way we look at ourselves

Chúng tôi tìm thấy ở Maroc một loài động vật to lớn.

and the world dramatically.

Chúng tôi đã tạo nguyên mẫu bằng cách quét CAT bộ não của nó.

When you pick up a piece of history like that,

I think it can transform

Hóa ra não trước có kích thước

kids that are possibly interested in science.

bằng 1/15 kích thước của con người.

That's the animal that thumb claw came from: Suchomimus.

Đây là trang bìa của Khoa Học,

Here's some others.

vì họ cho rằng con người thông minh hơn

This is something we found in Morocco, an immense animal.

những động vật này, nhưng có thể thấy

từ một số người trong chính quyền của ta

We prototyped by CAT-scanning the brain out of this animal.

mặc dù có lợi thế to lớn về thể tích não

It turns out to have a forebrain

nhưng một số thái độ vẫn giữ nguyên. Dù sao thì,

one-fifteenth the size of a human.

This was the cover of Science, because they thought

chim ăn thịt nhỏ hơn.

that humans were more intelligent than these animals,

Tất cả những thứ từ Công viên kỷ Jura

but we can see by some in our administration

mà bạn biết, tất cả những động vật nhỏ,

that despite

đều đến từ các lục địa phía Bắc.

the enormous advantage in brain volume

Bộ xương đầu tiên từ lục địa phía nam,

some of the attitudes remain the same. Anyway,

và đoán xem? Bạn bắt đầu chuẩn bị nó.

Nó không có móng vuốt lớn ở chân sau. Trông khác Velociraptor.

smaller raptors.

Là sự phân toả hoàn toàn riêng biệt.

All the stuff from Jurassic Park that you know of --

Chúng tôi đang cố ghép lại một câu chuyện.

all those small animals --

Nó liên quan đến loài bò sát biết bay như Pterosaur

they all come from northern continents.

This is the first skeleton from a southern continent,

mà chúng tôi đã tái tạo từ Châu Phi.

and guess what? You start preparing it.

Tất nhiên là cá sấu

và đó là loài khó chịu mà chúng tôi chưa đặt tên.

It has no big claw on its hind foot. It doesn't look like a Velociraptor.

Và những thứ to lớn, ý tôi là, đây là

It's really a wholly separate radiation.

So what we're trying to piece together here is a story.

hàm dưới nằm giữa sa mạc

It involves flying reptiles like this Pterosaur

của con cá sấu khổng lồ này.

Cá sấu có tên khoa học là Sarcosuchus.

that we reconstructed from Africa.

Crocodiles, of course,

Đó là một con cá sấu Orinoco trưởng thành trong hàm của nó.

and that's a nasty one we haven't named yet.

Chúng tôi phải cố gắng tái tạo điều này.

And huge things -- I mean, this is a

Chúng tôi phải thực sự nhìn vào những con

cá sấu gần đây để hiểu cá sấu có quy mô như thế nào.

lower jaw just laying there in the desert

of this enormous crocodile.

Tôi có thể mở đoạn clip ngắn thứ hai chứ?

The crocodile is technically called Sarcosuchus.

Lĩnh vực này và khoa học chỉ là phiêu lưu.

That's an adult Orinoco crocodile in its jaws.

We had to try and reconstruct this.

Chúng tôi phải tìm và đo những con cá sấu

We had to actually look at recent crocodiles

lớn nhất còn sống hiện nay.

to understand how crocodiles scale.

Người kể: ... dài như thuyền của họ.

Người đàn ông: Nhìn hàm răng kìa! Phải, con này to đấy.

Could I have the second little video clip?

Now, this field is just -- and, of course, science in general -- is just -- adventure.

Người kể: Nếu họ làm được, con

cá sấu này sẽ cung cấp dữ liệu hữu ích,

giúp Paul trong nỗ lực tìm hiểu Sarcosuchus.

We had to find and measure

the largest crocodiles living today.

Được rồi, đưa tôi thêm một ít nữa. – OK.

Narrator: ... as long as their boat.

Man: Look at that set of choppers! Yeah, he's a big one.

Người kể chuyện: Paul sẽ là người che mắt nó lại.

Narrator: If they can just land it,

this croc will provide useful data,

Coi chừng x2! Không x4. Anh phải đứng lên hai chân sau.

helping Paul in his quest to understand Sarcosuchus.

Người đàn ông: Tôi giữ chân sau rồi.

Man: OK, hand me some more here. Man 2: OK.

Chân sau à? Không, anh giữ chân trước.

Tôi hiểu rồi. Tôi giữ chân sau.

Narrator: It falls to Paul to cover its eyes.

Ai đó giữ chân trước đi.

Man: Watch out! Watch out! No, no, no, no. You're going to have to get on the back legs.

Paul Sereno: Hãy lấy thước dây này đo nó. Đặt nó ngay đó.

Man: I got the back legs.

Man 2: You have the back legs? No, you have the front legs, my friend.

I've got it. I've got the back legs.

Ồ.

65. Ồ.

Somebody get the front legs.

Hộp sọ lớn đấy.

Người kể chuyện: Lớn, nhưng nhỏ hơn

một nửa hộp sọ của SuperCroc.

Paul Sereno: Let's get this tape measure on him. Put it right there.

Người đàn ông: Rất lớn. PS: Bạn có một con cá sấu dài 14 foot.

Wow.

Người đàn ông: Tôi biết nó lớn mà.

Sixty-five. Wow.

That's a big skull.

PS: Đừng xuống xe. Đừng xuống xe, nhưng đừng lo cho tôi.

Narrator: Big, but less than half the size

of supercroc's skull.

Người kể chuyện: Paul đã có dữ liệu, nên

Man: Enormous. PS: You've got a ... 14-foot croc.

họ quyết định thả con vật trở lại sông.

Man: I knew it was big.

PS: Đừng xuống xe! Đừng xuống xe! Đừng xuống xe!

PS: Don't get off. You don't get off, but don't worry about me.

Người kể chuyện: Paul chưa từng thấy một hóa thạch nào làm điều đó.

Narrator: Paul has his data, so they decide

to release the animal back into the river.

PS: OK, khi tôi nói ba thì di chuyển.

Một, hai, ba!

PS: Don't get off! Don't get off! Don't get off!

Ái chà!

Vậy, đã có,

Narrator: Paul has never seen a fossil do that.

(Vỗ tay)

PS: Okay, when I say three, we move.

One, two, three!

Dữ liệu về hóa thạch thực sự đáng kinh ngạc vì nó buộc bạn

phải nhìn động vật sống theo một cách mới.

Whoa!

Chúng tôi đã chứng minh bằng những phép đo

So -- there were --

đó rằng cá sấu có kích thước đẳng cự.

(Applause)

Nhưng nó tuỳ vào

hình dạng hộp sọ nên chúng tôi phải đo để

chắc rằng mình đã tái tạo và chứng minh cho thế giới khoa

Well, you know, the -- the fossil record is truly amazing

học rằng SuperCroc thực ra là một con cá sấu đực dài 40 feet.

because it really forces you to look at living animals in a new way.

Dù sao, bạn cũng tìm thấy những thứ khác.

We proved with those measurements

Tôi sẽ dẫn một đoàn thám hiểm đến Sahara

that crocodiles scaled isometrically.

để khai quật khu vực đồ đá mới lớn nhất châu Phi.

It depended on the shape of their skull, though,

so we had to actually get those measurements

Chúng tôi tìm thấy điều này vào năm ngoái.

to be sure that we had reconstructed and could prove to the scientific world

Hai trăm bộ xương, dụng cụ, đồ trang sức.

that supercroc in fact is a 40-foot crocodile, probably a male.

Đây là một đĩa nghi lễ.

Anyway, you find other things, too.

Một kỷ lục đáng kinh ngạc về quá trình

I'm going to lead an expedition to the Sahara

thuộc địa hóa Sahara 5.000 năm đang nằm

to dig up Africa's largest neolithic site.

đó chờ chúng ta quay lại. Thực sự thú vị.

Và sau đó công việc đưa chúng ta đến Tây Tạng.

We found this last year.

Two hundred skeletons, tools, jewelry.

Ta thường nghĩ Tây Tạng là cao nguyên.

This is a ceremonial disk.

Nó thực ra là một đảo lục địa.

Nó là tiền thân của Ấn Độ,

An amazing record of the colonization of the Sahara

sứ giả từ Gondwana,

5,000 years ago is been sitting out there

thiên đường đã mất của khủng long

waiting for us to go back. So, really exciting.

bị cô lập hàng triệu năm.

And then work later is going to take us to Tibet.

Không ai tìm thấy chúng. Chúng tôi biết

Now, we normally think of Tibet as a highland.

chúng ở đâu và sẽ đi lấy chúng năm tới.

It's really an island continent.

Chúng chỉ cao từ 13 đến 14.000 feet,

It was a precursor to India,

nhưng nếu bạn đi vào thời điểm ấm áp trong năm thì không sao.

a messenger from Gondwana --

Bây giờ, tôi đã cố gắng kết nối lịch sử tiến hóa của khủng long

a lost paradise of dinosaurs

isolated for millions of years.

lại với nhau để ta có thể cố gắng hiểu

No one's found them. We know where they are,

một số kiểu tiến hóa cơ bản.

and we're going to go and get them next year.

Tôi đã nói về một số. Chúng ta cần phải tiến xa hơn nữa.

They're only between 13 and 14,000 feet,

Chúng ta cần đi sâu vào lượng phân tích

but if you go in the warm part of the year, it's O.K.

mà chúng ta đã biên soạn

để hiểu thay đổi đang diễn ra ở đâu và ý nghĩa của nó.

Now, I tried to suture together a dinosaur evolutionary history

Ta không thể dự đoán quá trình tiến hóa,

so that we can try to understand

nhưng ta có thể tìm hiểu một số quy luật

some basic patterns of evolution.

và đó là điều chúng tôi đang cố thực hiện.

I've talked about a few of them. We really need to take that further.

Liên quan đến câu hỏi địa sinh học,

We need to delve into this mass of anatomy

Trái đất đang bị phân chia.

that we've been compiling

Đều là động vật trên cạn. Có vài lựa chọn.

to understand where the changes are occurring and what this means.

Bạn bị chia cắt, và sự phân chia của một lục địa

We can't predict, necessarily, what will happen in evolution,

ứng với một ngã ba trong cây tiến hóa,

but we can learn some of the rules of the game,

hoặc bạn xảo quyệt, và bạn tìm cách trốn thoát

and that's really what we're trying to do.

từ lục địa này sang lục địa khác và xóa bỏ sự phân chia đó,

With regard to the biogeographic question,

the Earth is dividing.

hoặc bạn đang sống yên bình ở mỗi bên,

These are all landlubbing animals. There's a couple of choices.

và một bên bạn sẽ tuyệt chủng,

You get divided, and a continent's division

còn bên kia bạn tồn tại và tạo ra sự khác biệt.

corresponds to a fork in the evolutionary tree,

Điều thứ tư là bạn đã làm một trong ba

or you're crafty, and you manage to escape

điều đó, nhưng nhà cổ sinh vật học không bao giờ tìm thấy bạn.

from one to the other and erase that division,

Và bạn xét bốn trường hợp đó

or you're living peacefully on each side,

và nhận ra mình có một vấn đề phức tạp.

and on one side you just go extinct,

Ngoài khai quật, tôi nghĩ ta có một số câu trả lời

and you survive on the other side and create a difference.

từ ghi chép về khủng long. Tôi nghĩ khủng long đã di cư,

And the fourth thing is that you actually did one or the other

of those three things, but the paleontologist never found you.

hay phân tán, trên toàn cầu, với một khoảng đất liền nhỏ nhất.

And you take those four instances

Chúng đã làm điều đó trong phạm vi 2 hoặc 3 độ tính từ cực

and you realize you have a complex problem.

để duy trì sự tương đồng giữa các lục địa.

And so, in addition to digging, I think we have some answers

Nhưng khi chúng thực sự bị chia cắt,

from the dinosaur record. I think these dinosaurs migrated --

và chúng ta thấy các lục địa tạo nên

sự khác biệt giữa các loài khủng long.

we call it dispersal -- around the globe, with the slightest land bridge.

Nhưng điều thậm chí còn quan trọng hơn, là sự tuyệt chủng.

They did it within two or three degrees of the pole,

Chúng tôi đã hạ thấp yếu tố này.

Nó khắc họa lại lịch sử của sự sống

to maintain similarity between continents.

và cho chúng ta những khác biệt trong

But when they were divided, indeed they were divided,

thế giới khủng long cho đến cuối cùng,

and we do see the continents

ngay trước vụ va chạm sao băng.

carving differences among dinosaurs.

Cách kiểm tra tốt nhất là tạo một mô hình.

But there's one thing that's even more important, and I think that's extinction.

Vậy nếu chúng ta quay ngược lại, đây là một cây sự sống hai chiều điển hình.

We have downgraded this factor.

Tôi muốn cho bạn ba chiều.

It carves up the history of life,

Bạn thấy cây sự sống,

and gives us the differences that we see

in the dinosaur world towards the end,

nhưng bây giờ tôi đã thêm chiều diện tích.

right before the bolide impact.

Vậy cây sự sống thường phân hóa theo thời gian.

The best way to test this is to actually create a model.

So if we move back, this is a two-dimensional typical tree of life.

Ta đã tạo chiều thứ ba của diện tích.

I want to give you three dimensions.

Đây là một chương trình máy tính

So you see the tree of life,

có ba nút bấm.

Chúng ta có thể kiểm soát những điều

but now I've added the dimension of area.

ta lo lắng về: tuyệt chủng, lấy mẫu, phân tán,

So the tree of life is normally divergence over time.

đi từ khu vực này sang khu vực khác.

Now we have divergence over time, but we've created the third dimension of area.

Cuối cùng, chúng tôi kiểm soát việc

phân nhánh để bắt chước những gì chúng tôi nghĩ về các lục địa

This is a computer program

which has three knobs.

và chạy nó một nghìn lần, để chúng tôi có thể ước tính các thông số,

We can control those things that we're worried about:

extinction, sampling, dispersal --

để trả lời câu hỏi liệu chúng tôi có đạt mục tiêu hay không,

ít nhất là biết các rào cản của các vấn đề. Đó là một chút về khoa học.

going from one area to another.

And ultimately we can control the branching

Tôi sẽ dành vài phút

to mimic what we think the continents were like,

còn lại ở đây để nói về những việc khác mà tôi làm ở Chicago,

and run it a thousand times, so we can estimate the parameters,

liên quan đến thực tế là tôi chưa bao giờ,

và thực ra, khi nói chuyện với rất nhiều thành viên TED,

to answer the question whether we are on the mark or not,

có các bạn ngoài kia, tôi không biết sẽ được trả lời thành thật

at least to know the barriers of the problems. So that's a little bit about the science.

không, nếu tôi yêu cầu các bạn giơ tay,

Today I'm going to spend the rest of my few minutes up here

nhưng có một số bạn ngoài kia đã bắt đầu

talking about the other stuff that I do in Chicago,

sự nghiệp khoa học, kỹ thuật, giải trí của mình

which is related to the fact that I never --

như những thất bại, theo tiêu chuẩn của xã hội, là sự thất bại của trường học.

and actually, in talking to a lot of TEDsters,

Tôi thuộc số đó. Trường đánh rớt tôi, trường làm tôi thất vọng.

there's a number of you out there -- I don't know that I'd get an answer

Ai đang chỉ tay?

honestly, if I asked you to raise your hand,

Một số giáo viên suýt giết tôi.

but there are a number of you out there that started your

scientific, technical, entertainment career

Tôi tìm thấy chính mình trong nghệ thuật.

Tôi thất bại ở trường, không định tốt nghiệp trung học.

as failures, by society's standards, as failures by schools.

Tôi tiếp tục; bức canvas đầu tay của tôi.

I was one of those. I was failed by my school -- my school failed me.

Tôi đọc một cuốn từ điển. Tôi vào đại học.

Tôi trở thành một nghệ sĩ. OK, bắt đầu vẽ.

Who's pointing fingers?

Nó trở nên trừu tượng.

Several teachers nearly killed me.

Tôi lập danh mục đầu tư và tới New York.

I found myself in art.

Đôi khi tôi nhìn thấy xương nếu có một thi thể.

I was a total failure in school, not really headed to graduate high school.

Điều gì đó đang diễn ra ở phía sau. Tôi đến studio ở New York.

And I went on -- that's my first painting on canvas.

I read a dictionary. I got into college.

Tôi đến Bảo tàng Hoa Kỳ và tôi không bao giờ hồi phục.

I became an artist. O.K., and started drawing.

It became abstract.

Nhưng thực ra đó là cùng một môn học những môn học thân thích.

I worked up a portfolio, and I was headed to New York.

Ý tôi là, có điều gì đó

Sometimes I would see bones when there was a body there.

không phải là hình dung những gì không thể nhìn thấy,

Something was going on in the background. I headed to New York to a studio.

về việc khám phá xương khủng long này từ một mảnh nhỏ của nó

I took a side trip to the American Museum, and I never recovered.

ở ngoài kia, hay nhìn thấy sự biến dạng

mà ta cố coi là sự biến dạng tiến hoá ở

But really it's the same discipline -- they're kindred disciplines.

loài động vật này sang loài động vật khác?

Đây là một hình ảnh rất đặc biệt.

I mean, is there anything

Tôi cho bạn mặt người vì bạn chuyên về nó.

that is not visualizing what can't be seen,

Ta mất nhiều năm mới hiểu được cách làm điều đó với khủng long.

in terms of discovering this dinosaur bone from a small piece of it

Chúng thực sự là những môn học thân thích.

that's out there, or seeing the distortion

Nhưng điều chúng tôi đang cố gắng tạo ra ở Chicago

that we try to see

as evolutionary distortion in one animal to another?

là một cách để

This is a very extraordinarily visual.

tập hợp những sinh viên

I give you a human face because you're experts at that.

ít được đại diện nhất trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.

It takes us years to understand how to do that with dinosaurs.

Ta đều biết, và đã có một số ám chỉ về điều đó,

They're really kindred disciplines.

rằng chúng ta đang thất bại trong khả năng

But what we're trying to create in Chicago

đào tạo đủ nhà khoa học, kỹ sư và kỹ thuật viên.

is a way to get,

Chúng tôi đã biết điều đó từ lâu. Đã qua giai đoạn Sputnik,

collect together, those students

who are least represented in our science and technology spheres.

và bây giờ, khi bạn thấy tốc độ tăng dần

của những gì chúng tôi đang làm,

We all know, and there's been several allusions to it,

nó càng nổi bật hơn. Tất cả những người này sẽ đến từ đâu?

that we are failing in our ability to produce

Câu hỏi tổng quát hơn cho xã hội ta là,

enough scientists, engineers and technicians.

điều gì sẽ xảy ra với tất cả những người bị bỏ lại?

We've known that for a long time. We've gone through the Sputnik phase,

Thế còn những đứa trẻ như tôi đang đi học,

những đứa trẻ như một số bạn ngoài kia,

and now, as you see the increase

đã đi học và không có cơ hội và sẽ không bao giờ có cơ hội

in the pace of what we're doing,

it becomes even more prominent. Where are all these people going to come from?

tham gia vào khoa học và công nghệ?

Đó là câu hỏi tôi hỏi. Ta nói về Ethiopia, nó rất quan trọng.

And a more general question for our society is,

what's going to happen to all the rest that are left behind?

Niger cũng quan trọng không kém và tôi

đang cố gắng hết sức để làm gì đó ở Niger.

What about all the kids like me that were in school --

Họ có vấn đề về AIDS. Tôi hỏi,

kids like some of you out there --

Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ gần đây đã hỏi chính phủ,

that were in school and didn't get a chance and will never get a chance

Bạn muốn làm gì? Họ đã đưa ra hai vấn đề.

to participate in science and technology?

Khủng long là một trong số đó.

Those are the questions I ask. And we talk about Ethiopia, and it's very important.

Cho chúng tôi một bảo tàng khủng long,

Niger is equally important, and I'm trying desperately

chúng tôi sẽ thu hút du khách: ngành công nghiệp số 2 của ta.

to do something in Niger.

Và tôi cầu Chúa là chính phủ Hoa Kỳ, tôi, hoặc TED, hoặc ai đó giúp chúng tôi

They have an AIDS problem. I asked --

the U.S. State Department asked the government recently,

làm điều đó, vì đó là một điều kinh ngạc với nước họ.

What do you want to do? And they gave them two problems.

Nhưng khi ta nhìn lại đất nước của mình, những thành phố mà

Dinosaurs was one of them.

Give us a museum of dinosaurs,

hầu hết các bạn đến từ, thành phố của tôi,

and we will attract tourists, which is our number two industry.

có rất nhiều đứa trẻ ngoài kia

như thế này.

And I hope to God the United States government, me, or TED,

Câu hỏi là, ta đã bắt đầu giải quyết câu hỏi này hàng thế kỷ,

or somebody helps us do that, because that would be an incredible thing for their country.

là làm cách nào để đưa những đứa trẻ này tham gia vào khoa học.

But when we look back at our own country, we're looking back at our cities,

Chúng tôi đã thành lập một tổ chức

phi lợi nhuận ở Chicago,

the cities where most of you come from -- certainly the city I come from --

gọi là Project Exploration.

there's legions of kids out there

Đây là hai đứa trẻ từ tổ chức đó.

like these.

Chúng tôi gặp khi họ ở đầu trung học.

And the question is -- and we started to address this question for centuries --

Họ đã là những học sinh kém,

as to how we get these kids involved in science.

và giờ, một người ở Đại học Chicago, một người ở Illinois.

We've started in Chicago

Chúng tôi có sinh viên ở Harvard, 6 năm

an organization -- a non-profit organization --

hoạt động, đã tạo ra một thành tích.

called Project Exploration.

Vì khi bạn đến đó như học giả, cố tìm hiểu những nghiên cứu

These are two kids from Project Exploration.

We met them in their early stages in high school. They were --

dài hạn, thành tích như thế, cơ bản là có rất ít, hoặc không có.

failing to poor students,

and they are now -- one at the University of Chicago, another in Illinois.

Vì vậy, chúng tôi đã tạo ra một thành tích đáng kinh ngạc với 100% tốt nghiệp,

We've got students at Harvard. We're six years old.

90% vào đại học, nhiều thế hệ đầu tiên,

And we created a track record.

90% chọn khoa học làm nghề nghiệp.

Because when you go out there as a scholar, and you try to find out longitudinal studies,

Đó là một thành tích ấn tượng, vậy chúng tôi nhìn lại và nói,

track records like that, there essentially are very few, if none.

chúng tôi không thực sự giải quyết vấn đề về lý thuyết từ đầu,

So, we've created an incredible track record of 100 percent graduation,

nhìn lại, giáo dục khoa học có những chuyển động lý thuyết .

90 percent going to college, many first-generation,

Nó đi qua khoa học như một cuộc điều tra,

đó là một bước tiến lớn,

90 percent of those choosing science as a career.

và Dewey quay trở lại Chicago,

It's an impressive track record, and so we look back and we say,

bạn học bằng cách thực hành.

well, we didn't really exactly work this out theoretically from the start,

Bạn học bằng cách hình dung mình

but when we look back, there are theoretical movements in science education.

là một nhà khoa học,

It's gone through science as an inquiry,

và sau đó bạn học cách hình dung mình là một nhà khoa học.

which was a big advance,

Bước tiếp theo là học khả năng

and Dewey back at Chicago --

để trở thành một nhà khoa học.

you learn by doing.

To -- you learn by envisioning yourself

Bạn phải có những bước đó. Nếu bạn có,

Thật dễ khiến trẻ em hứng thú khoa học.

Thật khó để khiến chúng hình dung mình là một nhà khoa học,

as a scientist,

and then you learn to envision yourself as a scientist.

điều này đòi hỏi phải đứng trước mọi người như ta đang làm ở hội nghị chuyên đề này

The next step is to learn the capability

và trình bày điều gì đó như một người

to make yourself a scientist.

hiểu biết, sau đó nhìn bản thân trong vai trò một nhà khoa học

You have to have those steps. If you have --

và tạo cho mình những công cụ để theo đuổi điều đó.

It's easy to get kids interested in science.

It's hard to get them to envision themselves as a scientist,

Điều chúng tôi sẽ làm là: xây ngôi nhà thường trú ở Chicago.

which involves standing up in front of people like we're doing here at this symposium

Có rất nhiều ý tưởng, nhưng tôi đảm bảo

rằng, và tôi đã nói với vài người ở TED,

and presenting something as a knowledgeable person,

nó không giống những thứ bạn từng thấy.

and then seeing yourself in the role as a scientist

Một phần trường học, phần sảnh bảo tàng,

một phần nhạc viện, một phần vườn thú

and giving yourself the tools to pursue that.

và một phần của câu trả lời cho vấn đề làm thế nào để khiến trẻ

And so, that's what we're going to do. We're planning a permanent home in Chicago.

em hứng thú khoa học.

We have lots of ideas, but I guarantee you this one thing --

Cảm ơn rất nhiều.

and I've talked to some people here at TED --

it's not going to look like anything you've seen before.

It's going to be part-school, part-museum hall,

part-conservatory, part-zoo,

and part of an answer to the problem

of how you interest kids in science.

Thank you very much.