Newton Aduaka: The story of Ezra, a child soldier

Translator: Uyên Lê Thị Diễm Reviewer: Doan Tran

This is very strange for me, because I’m not used to doing this:

Nó rất lạ, bởi vì tôi không quen với điều đó:

I usually stand on the other side of the light,

Tôi là người lạc quan,

and now I'm feeling the pressure I put other people into. And it's hard ...

và giờ tôi đang cảm nhận áp lực mà tôi gây ra đối với người khác. Thật khó khăn...

The previous speaker has, I think,

Vị diễn giả trước, theo tôi,

really painted a very good background as to

đã tạo ra một nền tảng rất tuyệt cho

the impulse behind my work and what drives me, and my sense of loss,

động lực làm việc của tôi cùng những định hướng, và cảm giác mất mát,

and trying to find the answer to the big questions.

và cả việc nỗ lực tìm ra câu trả lời cho những vấn đề to lớn.

But this, for me, I mean, coming here to do this,

Nhưng điều này, đối với tôi, ý tôi là, tôi đến đây để làm việc này,

feels like -- there’s this sculptor that I like very much, Giacometti,

cảm giác như... Có một người mà tôi luôn lấy làm gương, Giacometti,

who after many years of living in France -- and learning, you know,

sau nhiều năm sinh sống ở Pháp để, bạn biết đấy,

studying and working -- he returned home and he was asked, what did you produce?

học tập và công việc. Ông ấy trở về nước và được hỏi rằng đã tạo ra được những gì?

What have you done with so many years of being away?

Ông đã làm được gì trong ngần ấy năm xa quê?

And he sort of, he showed a handful of figurines.

Và ông ấy chỉ chìa bàn tay ra với đầy những bức tượng nhỏ trong đó.

And obviously they were, "Is this what you spent years doing?

Và dĩ nhiên, họ hỏi tiếp, "Đó chính là những gì ông thực hiện suốt thời gian qua?

And we expected huge masterpieces!"

Nhưng chúng tôi đã mong đợi những kiệt tác lớn lao hơn cơ!''

But what struck me is the understanding that in those little pieces

Nhưng nó thật sự gây ấn tượng vói tôi khi tôi hiểu rằng trong những vật nhỏ bé đó

was the culmination of a man’s life, search, thought, everything --

là cả sự kết tinh của một đời người, nghiên cứu, suy nghĩ, mọi thứ...

just in a reduced, small version.

chỉ trong một phiên bản cô đọng, nhỏ nhắn.

In a way, I feel like that.

Tự nhiên tôi cảm thấy vậy

I feel like I’m coming home to talk about

Tôi cảm thấy như mình đang trở về nhà để kể về

what I’ve been away doing for 20 years.

những gì tôi đã làm được trong 20 năm tha hương.

And I will start with a brief taster of what I’ve been about:

Và tôi sẽ bắt đầu với một trải nghiệm ngắn về những gì tôi đã và đang nói:

a handful of films -- nothing much,

những thước phim, nhưng không nhiều lắm

two feature films and a handful of short films.

hai thước phim dài tập và nhiều thước phim ngắn.

So, we’ll go with the first piece.

Nào, cùng bắt đầu với thước phim đầu tiên.

(Video) Woman: "I destroy lives," mum said.

(Video) Mẹ em nói bà hủy hoại các cuộc đời.

I love her, you know.

Em yêu bà ấy, anh biết đấy.

She’s not even my real mum.

Bà ấy thậm chí không là mẹ ruột của em.

My real mum and dad dumped me

Mẹ ruột và bố em đã ruồng bỏ em

and fucked off back to Nigeria.

và đã bỏ về Nigeria.

The devil is in me, Court.

Em là hiện thân của quỷ dữ, Court.

Court: Sleep.

Ngủ đi nào.

Woman: Have you ever been?

Anh đã từng ở đó chưa?

Court: Where?

Ở đâu?

Woman: Nigeria.

Nigeria.

Court: Never.

Chưa bao giờ.

My mum wanted to,

Mẹ anh đã muốn đến đó,

couldn’t afford it.

nhưng bà đã không thể chi trả.

Woman: Wish I could.

Ước gì em có thể.

I have this feeling I’d be happy there.

Em tin rằng mình sẽ hạnh phúc ở đó.

Why does everyone get rid of me?

Tại sao mọi người lại rời xa em?

Court: I don't want to get rid of you.

Anh không muốn rời xa em.

Woman: You don't need me.

Anh không cần em.

You’re just too blind to see it now.

Chỉ là anh chưa nhận ra điều đó.

Boy: What do you do all day?

Bác làm gì cả ngày vậy?

Marcus: Read.

Đọc sách.

Boy: Don't you get bored?

Bác không thấy chán sao?

And how come you ain't got a job anyway?

Và tại sao bác lại không làm việc gì cả vậy ?

Marcus: I am retired.

Bác nghỉ hưu rồi.

Boy: So?

Gì cơ ạ?

Marcus: So I've done my bit for Queen and country, now I work for myself.

Làm việc cho Nữ hoàng và cả nước rồi, giờ bác sống cho bản thân.

Boy: No, now you sit around like a bum all day.

Không, bác chỉ phí giờ ngồi đây cả ngày.

Marcus: Because I do what I like?

Vì bác làm những gì mình thích?

Boy: Look man, reading don't feed no one.

Bác à, đọc sách không thể nuôi sống ai cả.

And it particularly don't feed your spliff habit.

Nó không nuôi nổi thói hút cần sa của bác.

Marcus: It feeds my mind and my soul.

Nó nuôi sống lý trí và tâm hồn bác.

Boy: Arguing with you is a waste of time, Marcus.

Tranh luận với bác thật lãng phí thời gian, bác Marcus.

Marcus: You’re a rapper, am I right?

Cháu là rapper mà, phải không?

Boy: Yeah.

Dạ.

Marcus: A modern day poet.

Một nhà thơ hiện đại.

Boy: Yeah, you could say that.

Có thể cho là vậy.

Marcus: So what do you talk about?

Vậy cháu đang nói đến điều gì?

Boy: What's that supposed to mean?

Bác có ý gì?

Marcus: Simple. What do you rap about?

Đơn giản. Cháu rap về những gì?

Boy: Reality, man.

Thực tế, bác ạ.

Marcus: Whose reality?

Thực tế của ai?

Boy: My fuckin' reality.

Thực tế chủa cháu.

Marcus: Tell me about your reality.

Kể bác nghe về thực tế của cháu.

Boy: Racism, oppression, people like me not getting a break in life.

Phân biệt chủng tộc, sự áp bức, chỉ biết sống hùng hục không ngơi nghỉ.

Marcus: So what solutions do you offer? I mean, the job of a poet is not just --

Vậy giải pháp của cháu là?! Ý bác là, một nhà thơ không chỉ...

Boy: Man, fight the power! Simple: blow the motherfuckers out of the sky.

Đấu tranh với chúng! Đơn giản là loại bỏ sự hiện diện của chúng.

Marcus: With an AK-47?

Với một khẩu AK-47 ư?

Boy: Man, if I had one, too fuckin' right.

Bác à, cháu mà có một cái, quá tuyệt luôn!

Marcus: And how many soldiers have you recruited to fight this war with you?

Và cháu đã chiêu mộ bao nhiêu quân để đánh trận này với cháu?

Boy: Oh, Marcus, you know what I mean.

Ồ, bác Marcus, bác biết ý cháu mà.

Marcus: When a man resorts to profanities,

Một người buộc phải viện đến lời báng bổ,

it’s a sure sign of his inability to express himself.

đó chắc chắn là dấu hiệu của việc không thể thể hiện mình.

Boy: See man, you’re just taking the piss out of me now.

Bác à, bác chỉ lấy cháu làm trò cười thôi.

Marcus: The Panthers.

Gia đình Panthers.

Boy: Panthers?

Panthers?

Ass kickin' guys who were fed up with all that white supremacist, powers-that-be bullshit,

Những gã chán ngấy bọn da trắng quyền lực, thứ quyền lực khốn kiếp,

and just went in there and kicked everybody's arse.

và chỉ đến đó và lấy lòng mọi người.

Fuckin’ wicked, man. I saw the movie. Bad! What?

Thật hung ác, bác à. Cháu đã xem bộ phim. Tệ thật! Gì cơ chứ?

Director 1: I saw his last film.

Đạo diễn 1: Tôi đã xem bộ phim mới nhất của anh ta.

Épuise, right?

Épuise, phải không?

Woman 1: Yes.

Người phụ nữ: Vâng.

D1: Not to make a bad joke, but it was really épuisé.

D1: Không có ý trêu đùa, nhưng đó thật sự là épuisé

Epuisé -- tired, exhausted, fed up.

Epuisé -- mệt mỏi, kiệt sức, chán nản.

Director 2: Can you not shut up?

Đạo diễn 2: Anh không thể câm mồm được ư?

Now, you talk straight to me, what’s wrong with my films?

Nói thẳng đi, có vấn đề gì với phim của tôi?

Let’s go.

Nói đi.

W1: They suck.

W1: Chúng thật tệ.

Woman 2: They suck? What about yours?

Người phụ nữ 2: Tệ? Còn của anh thì sao?

What, what, what, what about, what?

Gì, gì, gì, về cái gì, gì cơ?

What do you think about your movie?

Anh nghĩ gì về bộ phim của mình?

D1: My movies, they are OK, fine.

D1: Phim của tôi, chúng ổn.

They are better than making documentaries no one ever sees.

Còn ngon hơn làm ra những cuốn phim tài liệu không ai thèm xem.

What the fuck are you talking about?

Anh đang nói cái quái gì vậy?

Did you ever move your fuckin' ass from Hollywood

Anh có từng rời Hollywood

to go and film something real?

đi và quay những thước phim thật sự chưa?

You make people fuckin' sleep.

Anh làm người ta buồn ngủ như điên.

Dream about bullshit.

Mơ về những thứ quái đản.

(Applause)

(Vỗ tay)

Newton Aduaka: Thank you. The first clip, really, is

Newton Aduaka: Cảm ơn. Clip đầu tiên, thật sự,

totally trying to capture what cinema is for me,

đang hoàn toàn cố gắng ghi lại ý nghĩa của điện ảnh trong tôi,

and where I'm coming from in terms of cinema.

và quê hương tôi khi nói về điện ảnh.

The first piece was, really, there's a young woman talking about Nigeria,

Phần đầu tiên, thật sự, có môt người phụ nữ trẻ đang nói về Nigeria,

that she has a feeling she'll be happy there.

rằng cô ta có cảm giác rằng mình sẽ hạnh phúc ở đó.

These are the sentiments of someone that's been away from home.

Đó là những xúc cảm của một người xa quê.

And that was something that I went through, you know, and I'm still going through.

điều tôi đã trải qua, và bây giờ tôi vẫn phải gặm nhấm nó.

I've not been home for quite a while, for about five years now.

Tôi xa nhà cũng khá lâu rồi, khoảng 5 năm cho đến giờ.

I've been away 20 years in total.

Và tôi xa quê tổng cộng là 20 năm.

And so it’s really --

Vậy cho nên điều đó thật sự...

it's really how suddenly, you know, this was made in 1997,

thật sự bất ngờ, bạn biết đấy, nó xảy ra vào năm 1997,

which is the time of Abacha -- the military dictatorship,

thời kỳ của Abacha - nhà độc tài quân đội

the worst part of Nigerian history, this post-colonial history.

trang tồi tệ nhất trong lịch sử Nigeria, sau thời kỳ thuộc địa.

So, for this girl to have these dreams

Vậy để cô gái ấy có được những giấc mơ này

is simply how we preserve a sense of what home is.

đơn giản chính là cách chúng ta lưu giữ ý niệm về thứ mà ta gọi là quê hương.

How -- and it's sort of, perhaps romantic, but I think beautiful,

Như thế nào? Đại loại là, có vẻ phi thực tế, nhưng tôi nghĩ nó đẹp đẽ

because you just need something to hold on to,

vì bạn chỉ cần một thứ gì đó để bám víu,

especially in a society where you feel alienated.

nhất là khi bạn cảm thấy lạc lõng giữa đám đông ngoài kia .

Which takes us to the next piece, where the young man

Điều đưa chúng ta đến với phần thứ hai, khi người đàn ông trẻ

talks about lack of opportunity: living as a black person in Europe,

nói về việc có ít cơ hội, sống như một người da đen ở châu Âu,

the glass ceiling that we all know about, that we all talk about,

sự bất công mà tất cả chúng đều biết, đều nói về,

and his reality.

và hiện thực cuộc sống của anh ta.

Again, this was my -- this was me talking about --

Một lần nữa, đó là lúc tôi nói về,

this was, again, the time of multiculturalism in the United Kingdom,

một lần nữa, là thời kỳ đa văn hóa ở Anh,

and there was this buzzword -- and it was trying to say,

và đúng là thuật ngữ thông dụng này. Nó cố gắng nói lên rằng,

what exactly does this multiculturalism mean in the real lives of people?

chính xác là chủ nghĩa đa văn hóa này mang ý nghĩa gì trong đời thực?

And what would a child --

Và những điều mà một đứa trẻ

what does a child like Jamie -- the young boy -- think,

một đứa trẻ như Jamie, cậu thanh niên, nghĩ?

I mean, with all this anger that's built up inside of him?

Ý tôi là, với tất cả sự căm phẫn được hun đúc trong con người cậu ta?

What happens with that?

Điều gì sẽ xảy ra?

What, of course, happens with that is violence,

Điều dĩ nhiên xảy ra với chúng là bạo lực,

which we see when we talk about the ghettos

thứ mà chúng ta nhìn thấy khi chúng ta nó về xóm Do Thái

and we talk about, you know, South Central L.A. and this kind of stuff,

và khi chúng ta nói về, bạn biết đấy, Nam Trung L.A. và đại loại thế,

and which eventually, when channeled, becomes,

và dần dần khoét sâu, khiến chúng trở nên

you know, evolves and manifests itself as riots --

bạn biết đấy, trở thành những kẻ bạo loạn

like the one in France two years ago, where I live,

Như sự kiện ở Pháp 2 năm trước, nơi tôi sống,

which shocked everybody, because everyone thought, "Oh well,

đã gây sốc, bởi vì người ta nghĩ: ''Ồ,

France is a liberal society."

Pháp là xã hội tự do.''

But I lived in England for 18 years.

Nhưng tôi đã sống ở Anh 18 năm.

I've lived in France for about four, and I feel actually

Tôi đã sống ở Pháp khoảng 4 năm, và tôi thật sự cảm thấy như

thrown back 20 years, living in France.

bị đưa quay trở về 20 năm như khi sống ở Pháp.

And then, the third piece. The third piece for me is the question:

Và rồi, phần thứ 3. Đó là một câu hỏi đối với tôi:

What is cinema to you? What do you do with cinema?

Điện ảnh là gì với các bạn? Bạn làm gì với phim ảnh?

There's a young director, Hollywood director, with his friends --

Có một vị đạo diễn trẻ, đạo diễn Hollywood, cùng với những người bạn,

fellow filmmakers -- talking about what cinema means.

những đồng sự làm phim nói về ý nghĩa của điện ảnh.

I suppose that will take me to my last piece --

Tôi cho rằng điều đó sẽ đưa tôi đến với phần cuối cùng,

what cinema means for me.

ý nghĩa của điện ảnh trong tôi.

My life started as a -- I started life in 1966,

Cuộc đời tôi bắt đầu như... Tôi sinh vào năm 1966,

a few months before the Biafran, which lasted for three years

một vài tháng trước sự kiện Biafran, diễn ra trong 3 năm

and it was three years of war.

và đó là 3 năm của chiến tranh.

So that whole thing,

Vì vậy tất cả mọi thứ ở đây,

that whole childhood echoes and takes me into the next piece.

tuổi thơ tôi vọng về và đưa tôi tới với phần tiếp theo.

(Video) Voice: Onicha, off to school with your brother.

(Video) Onicha, đến trường với anh con đi.

Onicha: Yes, mama.

Vâng, thưa mẹ.

Commander: Soldiers, you are going to fight a battle,

Các chiến binh, các cậu sẽ bước vào một trận chiến,

so you must get ready and willing to die.

cho nên hãy chuẩn bị và sẵn sàng hy sinh.

You must get -- ?

Các cậu phải thế nào?

Child Soldiers: Ready and willing to die.

Chuẩn bị và sẵn sàng hy sinh.

C: Success, the change is only coming through the barrel of the gun.

Thành công. Thay đổi chỉ đến qua nòng súng.

CS: The barrel of the gun!

Nòng súng!

C: This is the gun.

Đây là súng.

CS: This is the gun.

Đây là súng.

C: This is an AK-47 rifle. This is your life.

Đây là súng AK-47, sinh mạng của các cậu.

This is your life. This is ... this is ... this is your life.

Đây là sinh mạng. Đây là ... đây là ... là sinh mạng của các cậu.

Ezra: They give us the special drugs. We call it bubbles.

Họ cho chúng tôi những thứ thuốc đặc biệt. Chúng tôi gọi nó là bong bóng.

Amphetamines.

Amphetamines (một loại thuốc kích thích)

Soldiers: Rain come, sun come, soldier man dey go.

Mưa rơi, mặt trời lên, những chiến binh bước đi hiên ngang.

I say rain come, sun come, soldier man dey go.

Tôi nói mưa rơi, mặt trời lên, những chiến binh cứ bước tới.

We went from one village to another -- three villages.

Chúng tôi qua từng ngôi làng, ba ngôi làng...

I don’t remember how we got there.

Tôi không nhớ làm thế nào có thể đến đó.

Witness: We walked and walked for two days.

Nhân chứng: Chúng tôi đi bộ liên tục trong 2 ngày.

We didn't eat.

Chúng tôi không ăn gì.

There was no food, just little rice.

Không có thức ăn, chỉ có cơm.

Without food -- I was sick.

Không có thức ăn. Tôi đổ bệnh.

The injection made us not to have mind.

Bệnh tật làm chúng tôi quẩn trí.

God will forgive us.

Chúa sẽ tha thứ chúng ta.

He knows we did not know. We did not know!

Ông ấy biết chúng ta không hề biết. Chúng ta không hề biết!

Committee Chairman: Do you remember January 6th, 1999?

Cậu còn nhớ ngày 6 tháng 1 năm 1999 không?

Ezra: I don’t remember.

Tôi không nhớ.

Various Voices: You will die! You will die! (Screaming)

Nhiều giọng: Các người sẽ chết! Các người sẽ chết! ( La hét)

Onicha: Ezra! (Ezra: Onicha! Onicha!)

Onicha: Ezra! (Ezra: Onicha! Onicha!)

Various Voices: ♫ We don't need no more trouble ♫

Nhiều giọng: Chúng tôi không cần thêm rắc rối

♫ No more trouble ♫

không còn rắc rối

They killed my mother.

Chúng giết mẹ tao.

The Mende sons of bastards.

Những đứa con hoang của Mende.

(Shouting)

(La hét)

Who is she?

Cô ta là ai?

Me.

Tôi.

Why you giving these to me?

Tại sao cô đưa những thứ này cho tôi?

So you can stop staring at me.

Để anh có thể ngừng nhìn chằm chằm tôi.

My story is a little bit complicated.

Chuyện của tôi có hơi phức tạp.

I’m interested.

Tôi quan tâm đến nó...

Mariam is pregnant.

Mariam đang mang thai.

You know what you are? A crocodile.

Mày biết mày là cái gì không? Một con cá sấu!

Big mouth. Short legs.

Mồm to. Chân ngắn.

In front of Rufus you are Ezra the coward.

Trước mặt Rufus mày là thằng Ezra hèn nhát.

He’s not taking care of his troops.

Anh ta không thèm đoái hoài tới quân đội của mình.

Troop, pay your last honor. Salute.

Ezra: Các chiến binh, hãy tỏ lòng thành kính lần cuối. Chào.

Open your eyes, Ezra.

Hãy nhìn xem, Ezra.

A blind man can see that the diamonds end up in his pocket.

Một người mù có thể nhìn thấy những viên kim cương kết thúc trong túi mình.

♫ We don't need no more trouble ♫

Chúng tôi không cần thêm rắc rối.

Get that idiot out!

Lôi thằng ngốc này ra ngoài!

I take you are preparing a major attack?

Tôi đoán các anh đang chuẩn bị cho một trận đánh lớn?

This must be the mine.

Chỗ này hẳn là của tao!

Your girl is here.

Cô gái của mày ở đây.

Well done, well done.

Tốt lắm, tốt lắm.

That is what you are here for, no?

Đây là lý do mày ở đây, phải không?

You are planning to go back to fight are you?

Cậu tính trở lại chiến đấu à?

♫ We don't need no more trouble ♫

Chúng tôi không cần thêm rắc rối

♫ No more trouble ♫

Không còn rắc rối nữa

♫ We don't need no more trouble ♫

Chúng tôi không cần thêm rắc rối

♫ No more trouble. ♫

Không còn rắc rối nữa

Wake up! Everybody wake up. Road block!

Thức dậy đi! Hãy thức dậy! Hãy chặn mọi con đường lại!

♫ We don't need no more ... ♫

Chúng tôi không cần thêm...

Committee Chairman: We hope that, with your help and the help of others, that this commission

Chúng tôi hy vọng rằng, với sự giúp đỡ của anh và những người khác, ủy ban

will go a long way towards understanding the causes of the rebel war.

sẽ hiểu sâu hơn về nguyên nhân của cuộc nổi dậy.

More than that, begin a healing process and finally to --

Hơn thế, bắt đầu quá trình chữa lành và cuối cùng để...

as an act of closure to a terrible period in this country’s history.

như một động thái gần hơn với trang tồi tệ trong lịch sử đất nước này.

The beginning of hope.

Sự bắt đầu của hy vọng.

Mr. Ezra Gelehun, please stand.

Ông Ezra Gelehun, hãy đứng lên.

State your name and age for the commission.

Hãy khai tên và tuổi cho hội đồng.

Ezra: My name is Ezra Gelehun.

Ezra: Tôi tên là Ezra Gelehun.

I am 15 or 16. I don’t remember.

Tôi 15 hoặc 16 tuổi. Tôi không nhớ nữa.

Ask my sister, she is the witch, she knows everything.

Hỏi chị tôi, chị ấy là phù thủy, gì cũng biết.

(Sister: 16.)

(Chị gái: 16)

CC: Mr. Gelehun, I’d like to remind you you’re not on trial here

Cậu Gelehun, tôi muốn nhắc lại rằng ở đây cậu không bị xét xử

for any crimes you committed.

vì những tội ác mà cậu đã gây ra.

E: We were fighting for our freedom.

Chúng tôi chiến đấu cho tự do.

If killing in a war is a crime,

Nếu giết người trong chiến tranh là tội ác,

then you have to charge every soldier in the world.

hẳn các ông phải buộc tội mọi người lính trên thế giới.

War is a crime, yes, but I did not start it.

Chiến tranh là tội ác, vâng, nhưng tôi không châm ngòi nó.

You too are a retired General, not so?

Các ông đều là những Tướng về hưu, không phải sao?

CC: Yes, correct.

CC: Vâng, chính xác.

E: So you too must stand trial then.

E: Vậy các ông cũng phải chịu sự phán xét.

Our government was corrupt.

Chính quyền của chúng tôi đã sụp đổ.

Lack of education was their way to control power.

Sự thiếu thốn giáo dục là cách để kiểm soát quyền lực.

If I may ask, do you pay for school in your country?

Cho tôi hỏi, liệu các ông có chi trả cho giáo dục ở đất nước các ông không?

CC: No, we don’t.

CC: Không, không có.

E: You are richer than us.

E: Các ông giàu có hơn chúng tôi.

But we pay for school.

Nhưng chúng tôi chi trả cho giáo dục.

Your country talks about democracy,

Đất nước các ông nói về dân chủ,

but you support corrupt governments like my own.

nhưng các ông ủng hộ các chính quyền sụp đổ như của chúng tôi.

Why? Because you want our diamond.

Tại sao? Vì các ông muốn kim cương của chúng tôi.

Ask if anyone in this room have ever seen real diamond before?

Thử hỏi có một ai trong phòng này đã từng xem kim cương thật chưa?

No.

Không.

CC: Mr. Gelehun, I'd like to remind you, you're not on trial here today.

CC: Cậu Gelehun, tôi muốn nhắc cậu, cậu không bị xét xử ở đây hôm nay.

You are not on trial.

Cậu không bị xét xử.

E: Then let me go.

E: Vậy hãy để tôi đi.

CC: I can't do that, son.

CC: Tôi không thể làm vậy, con trai à.

E: So you are a liar.

E: Hóa ra ông chỉ là kẻ nói dối.

(Applause)

(Vỗ tay)

NA: Thank you. Just very quickly to say that my point really here,

NA: Cảm ơn. Sẽ rất nhanh để nói rằng đây thật sự là quan điểm của tôi,

is that while we’re making all these huge advancements,

rằng trong khi chúng ta đạt được những bước tiến to lớn,

what we're doing, which for me, you know, I think we should --

những điều chúng ta làm, đối với tôi, bạn biết đấy, tôi nghĩ chúng ta nên...

Africa should move forward, but we should remember,

Châu Phi nên tiến lên phía trước, nhưng chúng ta nên nhớ,

so we do not go back here again.

để không trở lại vị trí này lần nữa.

Thank you.

Cảm ơn.

Emeka Okafor: Thank you, Newton.

Emeka Okafor: Cảm ơn, Newton.

(Applause)

(Vỗ tay)

One of the themes that comes through very strongly

Một trong những cảnh quay ấn tượng

in the piece we just watched is this sense of the psychological trauma of the young

trong phần chúng ta vừa xem là ý nghĩa của những sang chấn tâm lý trong bọn trẻ

that have to play this role of being child soldiers.

phải sớm đóng vai những người lính thiếu niên.

And considering where you are coming from,

Và nếu để ý về nơi anh đến,

and when we consider the extent to which it’s not taken as seriously

và khi chúng ta xem xét những chỗ không được cân nhắc cẩn thận

as it should be, what would you have to say about that?

như nó nên được, anh sẽ phải nói gì về điều đó?

NA: In the process of my research, I actually spent

NA: Trong quá trình khảo sát của mình, tôi đã thật sự dành

a bit of time in Sierra Leone researching this.

một ít thời gian ở Sierra Leone khảo sát về nó.

And I remember I met a lot of child soldiers --

Và tôi nhớ mình đã gặp nhiều người lính thiếu niên,

ex-combatants, as they like to be called.

những cựu chiến binh, như họ muốn được gọi.

I met psychosocial workers who worked with them.

Tôi đã gặp những người làm về tâm lý xã hội cùng với bọn họ;

I met psychiatrists who spent time with them,

gặp những bác sỹ tâm thần, những người dành thời gian với họ;

aid workers, NGOs, the whole lot.

những nhân viên cứu trợ, các tổ chức phi chính phủ, rất nhiều.

But I remember on the flight back on my last trip,

Nhưng tôi nhớ rằng trong chuyến bay khứ hồi của chuyến đi gần đây nhất,

I remember breaking down in tears and thinking to myself,

tôi nhớ rằng mình đã vỡ òa trong nước mắt và thầm nghĩ,

if any kid in the West, in the western world,

nếu bất kỳ đứa trẻ nào ở phương Tây, ở thế giới phương Tây,

went through a day of what any of those kids have gone through,

trải qua một ngày mà lũ đứa trẻ này đã trải qua,

they will be in therapy for the rest of their natural lives.

chúng ắt sẽ phải trị liệu suốt quãng đời còn lại của mình.

So for me, the thought that we have all these children --

Cho nên đối với tôi, với suy nghĩ rằng chúng ta có tất cả những đứa trẻ.

it’s a generation, we have a whole generation of children --

đó là một thế hệ, chúng ta có một thế hệ toàn những đứa trẻ

who have been put through so much psychological trauma or damage,

những đứa đã phải trải qua quá nhiều sang chấn tâm lý hay tổn thương,

and Africa has to live with that.

và châu Phi phải sống chung với điều đó.

But I’m just saying to factor that in,

Nhưng tôi chỉ đang nói về yếu tố mà trong đó,

factor that in with all this great advancement,

yếu tố mà trong đó có tất cả những bước tiến lớn lao này,

all this pronouncement of great achievement.

tất cả những tuyên bố về thành tích tuyệt vời.

That’s really my thinking.

Đó chính là suy nghĩ của tôi.

EO: Well, we thank you again for coming to the TED stage.

EO: Ồ, chúng tôi xin cảm ơn lần nữa vì đã hiện diện trên sân khấu của TED.

That was a very moving piece.

Đó quả là một thước phim rất sống động.

NA: Thank you.

NNA: Xin cảm ơn.

EO: Thank you.

EO: Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)