What does the universe sound like? A musical tour | Matt Russo

147,117 views ・ 2018-11-09

TED


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: Mary Kim Viễn Reviewer: Ly Nguyễn
00:12
I'd like you all to close your eyes, please ...
0
12760
2200
Tôi muốn các bạn hãy nhắm mắt lại...
00:17
and imagine yourself sitting in the middle of a large, open field
1
17440
4216
và tưởng tượng mình đang ngồi giữa một cánh đồng rộng lớn,
00:21
with the sun setting on your right.
2
21680
1667
với mặt trời sắp lặn bên phải bạn.
00:24
And as the sun sets,
3
24080
1216
Và khi mặt trời lặn,
00:25
imagine that tonight you don't just see the stars appear,
4
25320
2936
tưởng tượng tối nay bạn không chỉ nhìn thấy những ngôi sao,
00:28
but you're able to hear the stars appear
5
28280
2016
mà còn có thể nghe thấy âm thanh của chúng
00:30
with the brightest stars being the loudest notes
6
30320
2896
với những ngôi sao sáng nhất là những nốt nhạc to nhất
00:33
and the hotter, bluer stars producing the higher-pitched notes.
7
33240
3520
và những ngôi sao xanh và nóng hơn sẽ tạo thành những âm vực cao hơn.
00:37
(Music)
8
37840
6480
(Âm nhạc)
00:59
And since each constellation is made up of different types of stars,
9
59840
3256
Và bởi vì mỗi chòm sao được tạo thành bởi nhiều ngôi sao khác nhau,
01:03
they'll each produce their own unique melody,
10
63120
2696
chúng sẽ hình thành nhịp điệu riêng của mình,
01:05
such as Aries, the ram.
11
65840
3080
như là chòm sao Bạch Dương, hình con cừu đực.
01:11
(Music)
12
71000
1976
(Âm nhạc)
01:13
Or Orion, the hunter.
13
73000
2136
Hay là chòm sao Lạp Hộ với hình cung tên.
01:15
(Music)
14
75160
2760
(Âm nhạc)
01:19
Or even Taurus, the bull.
15
79160
1736
Hay chòm sao Kim Ngưu, hình con bò.
01:20
(Music)
16
80920
2200
(Âm nhạc)
01:26
We live in a musical universe,
17
86120
2376
Chúng ta sống trong một vũ trụ mang tính âm nhạc,
01:28
and we can use that to experience it from a new perspective,
18
88520
3536
và chúng ta có thể tận dụng điều đó để trải nghiệm từ một góc nhìn mới,
01:32
and to share that perspective with a wider range of people.
19
92080
4056
và để chia sẻ góc nhìn đó với nhiều người hơn.
01:36
Let me show you what I mean.
20
96160
1336
Để tôi giải thích rõ hơn.
01:37
(Music ends)
21
97520
1296
(Âm nhạc ngừng)
01:38
Now, when I tell people I'm an astrophysicist,
22
98840
2176
Khi tôi nói tôi là một nhà thiên văn học,
01:41
they're usually pretty impressed.
23
101040
1616
mọi người thường khá ấn tượng.
01:42
And then I say I'm also a musician -- they're like, "Yeah, we know."
24
102680
3216
Và khi tôi nói tôi cũng là nhạc sĩ, họ sẽ phản ứng: "Chúng tôi biết"
01:45
(Laughter)
25
105920
1016
(Cười)
01:46
So everyone seems to know
26
106960
1296
Hình như mọi người đều biết
01:48
that there's this deep connection between music and astronomy.
27
108280
2936
có một sự liên kết sâu sắc giữa âm nhạc và vũ trụ.
01:51
And it's actually a very old idea;
28
111240
1656
Thực ra đó là một quan niệm cũ;
01:52
it goes back over 2,000 years to Pythagoras.
29
112920
3016
nó có niên đại hơn 2000 năm từ thời Pytago.
01:55
You might remember Pythagoras from such theorems
30
115960
2256
Có lẽ bạn biết Pytago từ những định lý như
01:58
as the Pythagorean theorem --
31
118240
1856
Định lý Pytago --
02:00
(Laughter)
32
120120
1016
(Cười)
02:01
And he said:
33
121160
1560
Và ông ấy đã nói rằng:
02:03
"There is geometry in the humming of the strings,
34
123640
2536
"Mỗi tiếng động đều có hình hài,
02:06
there is music in the spacing of the spheres."
35
126200
2496
và âm nhạc ở khắp mọi nơi."
02:08
And so he literally thought
36
128720
1336
Do đó ông ấy cho rằng
02:10
that the motions of the planets along the celestial sphere
37
130080
2736
Sự vận động của các hành tinh quanh mặt trời
02:12
created harmonious music.
38
132840
1240
tạo nên bản nhạc hài hòa.
Và nếu bạn hỏi: "Tại sao ta không nghe thấy gì?"
02:15
And if you asked him, "Why don't we hear anything?"
39
135000
2416
02:17
he'd say you can't hear it
40
137440
1296
ông ấy sẽ nói bạn không thể
02:18
because you don't know what it's like to not hear it;
41
138760
2496
vì bạn không biết nó như thế nào;
yên lặng thật sự nghe như thế nào.
02:21
you don't know what true silence is.
42
141280
1735
Giống như kiểu bạn phải chờ đến khi mất điện
02:23
It's like how you have to wait for your power to go out
43
143039
2617
mới phát hiện ra sự khó chịu khi phải nghe cái tủ lạnh kêu.
02:25
to hear how annoying your refrigerator was.
44
145680
2040
02:28
Maybe you buy that,
45
148360
1216
Có lẽ bạn tin nó,
02:29
but not everybody else was buying it, including such names as Aristotle.
46
149600
3720
nhưng không phải ai cũng tin, trong đó có Aristotle.
02:34
(Laughter)
47
154240
2776
(Cười)
02:37
Exact words.
48
157040
1216
Đúng từng chữ luôn.
02:38
(Laughter)
49
158280
1016
(Cười)
02:39
So I'll paraphrase his exact words.
50
159320
1696
Tôi sẽ diễn giải nguyên văn lời ông.
02:41
He said it's a nice idea,
51
161040
1376
Ông ấy nói đó là một ý hay,
02:42
but if something as large and vast as the heavens themselves
52
162440
3336
nhưng giả như có cái gì đó khổng lồ như chính bầu trời
02:45
were moving and making sounds,
53
165800
1576
đang chuyển động và tạo âm thanh
02:47
it wouldn't just be audible,
54
167400
1376
nó sẽ không chỉ là âm thanh,
02:48
it would be earth-shatteringly loud.
55
168800
2416
mà sẽ ồn như tiếng đất sập vậy.
02:51
We exist, therefore there is no music of the spheres.
56
171240
3520
Chúng ta tồn tại, vì thế không có âm nhạc trên địa cầu.
02:55
He also thought that the brain's only purpose was to cool down the blood,
57
175760
3456
Ông ấy cũng cho rằng não chỉ có tác dụng làm nguội máu,
02:59
so there's that ...
58
179240
1256
vậy nên ...
03:00
(Laughter)
59
180520
1216
(Cười)
03:01
But I'd like to show you that in some way they were actually both right.
60
181760
3416
Nhưng tôi muốn các bạn biết rằng ở một vài khía cạnh, cả hai đều đúng.
03:05
And we're going to start by understanding what makes music musical.
61
185200
4080
Và chúng ta sẽ bắt đầu bằng cách hiểu được
điều gì làm âm thanh có tính nhạc.
03:10
It may sound like a silly question,
62
190040
2096
Có vẻ giống như một câu hỏi ngớ ngẩn,
03:12
but have you ever wondered why it is
63
192160
1736
nhưng có khi nào bạn tự hỏi tại sao
03:13
that certain notes, when played together, sound relatively pleasing or consonant,
64
193920
4256
khi chơi các nốt nhất định cùng một lúc, âm thanh tương đối dễ chịu và êm dịu,
03:18
such as these two --
65
198200
1216
như là hai âm này --
03:19
(Music)
66
199440
2576
(Âm nhạc)
03:22
while others are a lot more tense or dissonant,
67
202040
2656
trong khi những âm khác thì căng hay chói tai hơn nhiều,
03:24
such as these two.
68
204720
1256
như là hai âm này.
03:26
(Music)
69
206000
2336
(Âm nhạc)
03:28
Right?
70
208360
1216
Đúng không?
03:29
Why is that? Why are there notes at all?
71
209600
1936
Tại sao lại thế? Sao lại có những âm này?
03:31
Why can you be in or out of tune?
72
211560
1600
Sao bạn có thể đúng tông hay lệch tông?
03:33
Well, the answer to that question
73
213880
1616
Đáp án cho câu hỏi này
03:35
was actually solved by Pythagoras himself.
74
215520
3520
đã được tìm ra bởi chính Pytago.
03:40
Take a look at the string on the far left.
75
220360
2400
Giờ hãy nhìn vào sợi dây ở phía xa bên trái kia.
03:43
If you bow that string,
76
223960
1696
Nếu bạn uốn cong sợi dây đó,
03:45
it will produce a note as it oscillates very fast back and forth.
77
225680
3656
nó sẽ tạo thành một âm khi dao động qua lại rất nhanh.
03:49
(Musical note)
78
229360
3376
(Nốt nhạc)
03:52
But now if you cut the string in half, you'll get two strings,
79
232760
2936
Nhưng giờ nếu bạn cắt đi một nửa, bạn sẽ có hai sợi tách biệt,
03:55
each oscillating twice as fast.
80
235720
2096
mỗi sợi sẽ dao động nhanh gấp hai lần.
03:57
And that will produce a related note.
81
237840
2936
Và điều đó sẽ tạo ra một âm tương tự.
04:00
Or three times as fast,
82
240800
1320
Hoặc nhanh gấp ba lần,
04:03
or four times --
83
243040
1216
hoặc bốn lần --
04:04
(Musical notes)
84
244280
4840
(Nốt nhạc)
04:11
And so the secret to musical harmony really is simple ratios:
85
251280
3936
Vậy bí mật của sự hòa âm thật ra chỉ là những tỷ lệ đơn giản:
04:15
the simpler the ratio,
86
255240
2136
tỷ lệ càng đơn giản,
04:17
the more pleasing or consonant those two notes will sound together.
87
257400
3176
âm thanh mà hai âm đó tạo ra càng dễ chịu.
04:20
And the more complex the ratio, the more dissonant they will sound.
88
260600
3176
Và tỷ lệ càng phức tạp, chúng sẽ càng chói tai.
04:23
And it's this interplay between tension and release,
89
263800
2616
Và sự tương tác giữa việc căng và thả,
04:26
or consonance and dissonance,
90
266440
1736
hay sự hòa âm và sự bất hòa âm,
04:28
that makes what we call music.
91
268200
1960
được gọi là âm nhạc.
04:31
(Music)
92
271800
3280
(Âm nhạc)
04:46
(Music ends)
93
286520
1216
(Âm nhạc ngừng)
04:47
(Applause)
94
287760
1056
(Vỗ tay)
04:48
Thank you.
95
288840
1216
Cảm ơn.
04:50
(Applause)
96
290080
2976
(Vỗ tay)
04:53
But there's more.
97
293080
1200
Nhưng còn nữa.
04:55
(Laughter)
98
295040
1960
(Cười)
04:57
So the two features of music we like to think of as pitch and rhythms,
99
297680
4056
Vậy hai đặc điểm của âm nhạc thường được cho là âm vực và nhịp điệu,
05:01
they're actually two versions of the same thing,
100
301760
2496
thật ra chúng là hai phiên bản của cùng một thứ,
05:04
and I can show you.
101
304280
1216
tôi sẽ cho các bạn biết.
05:05
(Slow rhythm)
102
305520
1216
(Nhịp điệu chậm rãi)
05:06
That's a rhythm right?
103
306760
1200
Là nhịp điệu phải không?
05:09
Watch what happens when we speed it up.
104
309478
1858
Điều gì xãy ra khi chúng ta tăng tốc.
05:11
(Rhythm gets gradually faster)
105
311360
3216
(Nhịp điệu bắt đầu nhanh hơn)
05:14
(High pitch)
106
314600
3416
(Cao độ)
05:18
(Lowering pitch)
107
318040
3456
(Cao độ thấp dần)
05:21
(Slow Rhythm)
108
321520
2600
(Nhịp chậm)
05:25
So once a rhythm starts happening more than about 20 times per second,
109
325320
3296
Vậy thì khi một nhịp điệu bắt đầu xảy ra hơn 20 lần mỗi giây,
05:28
your brain flips.
110
328640
1216
não của bạn sẽ lật ngược.
05:29
It stops hearing it as a rhythm and starts hearing it as a pitch.
111
329880
3080
Bạn sẽ dừng nghe nó như một nhịp và bắt đầu nghe như một âm độ.
05:34
So what does this have to do with astronomy?
112
334760
2096
Vậy điều này liên quan gì với thiên văn?
05:36
Well, that's when we get to the TRAPPIST-1 system.
113
336880
3040
Đó là khi chúng ta biết đến hệ TRAPPIST-1.
05:40
This is an exoplanetary system discovered last February of 2017,
114
340760
5496
Đây là một hệ ngoại hành tinh được khám phá vào tháng 2 năm 2017,
05:46
and it got everyone excited
115
346280
1336
nó khiến mọi người thích thú
05:47
because it is seven Earth-sized planets all orbiting a very near red dwarf star.
116
347640
4776
bởi vì có bảy hành tinh cỡ Trái Đất đang quay quanh một ngôi sao đỏ tí hon.
05:52
And we think that three of the planets
117
352440
1856
Và chúng ta nghĩ có ba hành tinh
05:54
have the right temperature for liquid water.
118
354320
2096
có nhiệt độ thích hợp để nước ở dạng lỏng.
05:56
It's also so close that in the next few years,
119
356440
2176
Cũng rất gần thôi khi trong một vài năm tới,
05:58
we should be able to detect elements in their atmospheres
120
358640
2696
chúng ta sẽ có thể biết các chất trong khí quyển của chúng
06:01
such as oxygen and methane -- potential signs of life.
121
361360
2560
như khí oxi và metan, dấu hiệu của sự sống.
06:05
But one thing about the TRAPPIST system is that it is tiny.
122
365920
3296
Nhưng vấn đề là hệ TRAPPIST quá nhỏ.
06:09
So here we have the orbits of the inner rocky planets
123
369240
2816
Vì thế ở đây chúng ta có quỹ đạo của các hành tinh đá nhỏ
trong hệ mặt trời:
06:12
in our solar system:
124
372080
1256
Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất và Sao Hỏa
06:13
Mercury, Venus, Earth and Mars,
125
373360
1496
06:14
and all seven Earth-sized planets of TRAPPIST-1
126
374880
2576
và tất cả bảy hành tinh kích cỡ Trái Đất của TRAPPIST-1
06:17
are tucked well inside the orbit of Mercury.
127
377480
2360
có thể nằm trọn trong quỹ đạo của Sao Thủy.
06:21
I have to expand this by 25 times
128
381040
2896
Tôi phải phóng to lên 25 lần
06:23
for you to see the orbits of the TRAPPIST-1 planets.
129
383960
2720
để các bạn thấy quỹ đạo của những hành tinh TRAPPIST-1.
06:28
It's actually much more similar in size to our planet Jupiter and its moons,
130
388360
4536
Nó thực ra khá giống với kích thước sao Mộc và mặt trăng của nó,
06:32
even though it's seven Earth-size planets orbiting a star.
131
392920
3976
mặc dù đó là bảy hành tinh cỡ Trái Đất quay quanh một ngôi sao.
06:36
Another reason this got everyone excited was artist renderings like this.
132
396920
4400
Một lý do khác khiến mọi người thích thú là nghệ sĩ dựng hình như này.
06:42
You got some liquid water, some ice, maybe some land,
133
402800
3056
Bạn có một ít nước lỏng, một ít đá, có thể một ít đất,
06:45
maybe you can go for a dive in this amazing orange sunset.
134
405880
2760
bạn có thể chiêm ngưỡng cảnh hoàng hôn màu cam diệu kỳ này.
06:49
It got everyone excited,
135
409920
1336
Nó làm mọi người thích thú,
06:51
and then a few months later, some other papers came out
136
411280
3456
và sau vài tháng, một vài tờ báo xuất hiện
06:54
that said, actually, it probably looks more like this.
137
414760
2720
cho rằng nó có thể giống thế này hơn.
06:58
(Laughter)
138
418080
3200
(Cười)
07:02
So there were signs
139
422400
1896
Vì thế có những dấu hiệu rằng
07:04
that some of the surfaces might actually be molten lava
140
424320
3696
vài bề mặt có thể là dung nham nóng chảy
07:08
and that there were very damaging X-rays coming from the central star --
141
428040
3496
và có những tia X nguy hiểm đến từ ngôi sao trung tâm --
07:11
X-rays that will sterilize the surface of life and even strip off atmospheres.
142
431560
4280
Tia X sẽ phá hủy sự sống và thậm chí xé toạc bầu khí quyển.
07:16
Luckily, just a few months ago in 2018,
143
436720
2936
May mắn là, chỉ cách đây vài tháng vào năm 2018,
07:19
some new papers came out with more refined measurements,
144
439680
3936
vài tờ báo xuất bản với những phương pháp tinh tế hơn,
07:23
and they found actually it does look something like that.
145
443640
2816
và họ đã nhận ra nó trông như thế này.
07:26
(Laughter)
146
446480
2016
(Cười)
07:28
So we now know that several of them have huge supplies of water --
147
448520
3496
Vậy chúng ta biết là một vài trong số đó có nguồn cung cấp nước khổng lồ -
07:32
global oceans --
148
452040
1216
đại dương toàn cầu -
07:33
and several of them have thick atmospheres,
149
453280
2736
và một vài có khí quyển dày đặc,
07:36
so it's the right place to look for potential life.
150
456040
3160
vì vậy đó đúng là nơi để tìm sự sống tiềm năng.
07:40
But there's something even more exciting about this system,
151
460000
2776
Nhưng có vài thứ thú vị hơn nữa về hệ này,
07:42
especially for me.
152
462800
1200
đặc biệt là với tôi.
07:44
And that's that TRAPPIST-1 is a resonant chain.
153
464720
3376
Đó là TRAPPIST-1 là một chuỗi cộng hưởng.
07:48
And so that means for every two orbits of the outer planet,
154
468120
2800
có nghĩa là cứ mỗi hai quỹ đạo của ngoại hành tinh,
07:51
the next one in orbits three times,
155
471800
2456
tiếp theo là quỹ đạo ba vòng,
07:54
and the next one in four,
156
474280
1776
và tiếp theo là bốn,
07:56
and then six, nine, 15 and 24.
157
476080
5256
và sáu, chín, 15 rồi 24.
08:01
So you see a lot of very simple ratios among the orbits of these planets.
158
481360
4520
Bạn có thể thấy những tỷ lệ rất đơn giản về sự chuyển động của các hành tinh này.
08:06
Clearly, if you speed up their motion, you can get rhythms, right?
159
486840
3136
nếu bạn tăng tốc tốc độ, bạn có thể thấy nhịp điệu, đúng không?
08:10
One beat, say, for every time a planet goes around.
160
490000
2696
Ví dụ cứ mỗi nhịp là một lần một hành tinh xoay tròn.
08:12
But now we know if you speed that motion up even more,
161
492720
2736
Bây giờ chúng ta đều biết nếu tăng tốc,
08:15
you'll actually produce musical pitches,
162
495480
2336
bạn sẽ tạo ra nhưng âm vực,
08:17
and in this case alone,
163
497840
1520
và trong riêng trường hợp này,
08:20
those pitches will work together,
164
500200
1576
những âm vực đó sẽ hòa vào nhau,
08:21
making harmonious, even human-like harmony.
165
501800
2760
tạo thành sự hài hòa giống như con người.
08:25
So let's hear TRAPPIST-1.
166
505880
2040
Hãy cùng nghe thử TRAPPIST-1.
08:28
The first thing you'll hear will be a note for every orbit of each planet,
167
508880
3496
Đầu tiên bạn sẽ nghe một âm cho mỗi quỹ đạo của mỗi hành tinh,
08:32
and just keep in mind,
168
512400
1736
và hãy nhớ trong đầu,
08:34
this music is coming from the system itself.
169
514160
2096
âm thanh sẽ đến từ chính hệ này.
08:36
I'm not creating the pitches or rhythms,
170
516280
2056
Tôi sẽ không tạo ra âm hay nhịp điệu,
08:38
I'm just bringing them into the human hearing range.
171
518360
3016
Tôi chỉ sắp chúng vào ngưỡng nghe của con người.
08:41
And after all seven planets have entered,
172
521400
1976
Và sau khi tất cả bảy hành tinh đều đi vào,
08:43
you're going to see --
173
523400
1456
bạn sẽ nhìn thấy --
08:44
well, you're going to hear a drum for every time two planets align.
174
524880
3255
bạn sẽ nghe thấy một tiếng trống mỗi lần hai hành tinh thẳng hàng.
08:48
That's when they kind of get close to each other
175
528159
2257
Đó là khi chúng xích lại gần nhau
08:50
and give each other a gravitational tug.
176
530440
1920
và tạo cho nhau một lực hấp dẫn.
08:57
(Tone)
177
537600
6240
(Một quãng)
09:05
(Two tones)
178
545640
6320
(Hai quãng)
09:14
(Three tones)
179
554360
6480
(Ba quãng)
09:22
(Four tones)
180
562080
5360
(Bốn quãng)
09:29
(Five tones)
181
569800
6000
(Năm quãng)
09:37
(Six tones)
182
577520
3800
(Sáu quãng)
09:45
(Seven tones)
183
585480
5160
(Bảy quãng)
09:53
(Drum beats)
184
593720
4200
(Tiếng trống)
10:31
(Music ends)
185
631306
1150
(Âm nhạc ngừng)
10:32
And that's the sound of the star itself -- its light converted into sound.
186
632480
3600
Đó cũng chính là âm thanh của ngôi sao, ánh sáng của nó đã chuyển thành âm thanh.
10:37
So you may wonder how this is even possible.
187
637240
2600
Bạn có lẽ sẽ tự hỏi sao nó khả thi được.
10:40
And it's good to think of the analogy of an orchestra.
188
640640
3040
Và thật tốt khi liên tưởng đến một dàn nhạc.
10:44
When everyone gets together to start playing in an orchestra,
189
644480
2896
Khi mọi người trong một dàn nhạc cùng nhau bắt đầu,
10:47
they can't just dive into it, right?
190
647400
1736
họ không thể bị tách ra, đúng không?
10:49
They have to all get in tune;
191
649160
1416
Tất cả họ đều phải hòa hợp,
10:50
they have to make sure
192
650600
1256
họ phải chắc chắn
10:51
their instruments resonate with their neighbors' instruments,
193
651880
2896
nhạc cụ của mình cộng hưởng với những người khác,
10:54
and something very similar happened to TRAPPIST-1 early in its existence.
194
654800
3456
và điều tương tự cũng xảy ra với TRAPPIST-1 từ lúc sơ khai.
10:58
When the planets were first forming,
195
658280
1816
Khi những hành tinh được hình thành,
11:00
they were orbiting within a disc of gas,
196
660120
3456
chúng quay quanh một đĩa khí,
11:03
and while inside that disc,
197
663600
2296
và khi ở trong đĩa đó,
11:05
they can actually slide around
198
665920
1496
chúng có thể trượt xung quanh
11:07
and adjust their orbits to their neighbors
199
667440
2336
và điều chỉnh quỹ đạo của mình
11:09
until they're perfectly in tune.
200
669800
2096
cho đến khi chúng hoàn toàn đồng điệu.
11:11
And it's a good thing they did because this system is so compact --
201
671920
3176
Và điều đó thì tốt bởi vì hệ này thì rất nhỏ --
11:15
a lot of mass in a tight space --
202
675120
1936
có nhiều khối trong không gian chật hẹp,
11:17
if every aspect of their orbits wasn't very finely tuned,
203
677080
3216
nếu mỗi chuyển động của quỹ đạo không được điều chỉnh kỹ,
11:20
they would very quickly disrupt each other's orbits,
204
680320
2456
chúng sẽ rất nhanh chóng phá vỡ quỹ đạo của nhau,
11:22
destroying the whole system.
205
682800
1400
phá hủy toàn bộ hệ thống.
11:24
So it's really music that is keeping this system alive --
206
684960
3056
Vì thế thật ra âm nhạc đã cứu cả hệ thống,
11:28
and any of its potential inhabitants.
207
688040
1880
và cả những sinh vật sống tiềm năng.
11:32
But what does our solar system sound like?
208
692920
2040
Nhưng hệ mặt trời tạo ra âm thanh thế nào?
11:36
I hate to be the one to show you this, but it's not pretty.
209
696960
2776
Tôi không thích cho bạn biết điều này, nhưng nó không đẹp đâu.
11:39
(Laughter)
210
699760
1896
(Cười)
11:41
So for one thing,
211
701680
1296
Vì thế, có một điều là
11:43
our solar system is on a much, much larger scale,
212
703000
3176
hệ mặt trời của chúng ta lớn hơn rất rất nhiều,
11:46
and so to hear all eight planets,
213
706200
1696
và để nghe thấy cả tám hành tinh,
11:47
we have to start with Neptune near the bottom of our hearing range,
214
707920
3176
ta phải bắt đầu với Hải Vương Tinh gần cuối ngưỡng nghe của người,
11:51
and then Mercury's going to be all the way up
215
711120
2136
và sau đó Sao Thủy ở tít trên cùng
nằm gần đỉnh ngưỡng nghe của chúng ta.
11:53
near the very top of our hearing range.
216
713280
1896
Nhưng vì hành tinh của chúng ta không nhỏ,
11:55
But also, since our planets are not very compact --
217
715200
2576
11:57
they're very spread out --
218
717800
2336
chúng đang trải rộng ra --
12:00
they didn't have to adjust their orbits to each other,
219
720160
2576
chúng đã không phải điều chỉnh quỹ đạo,
12:02
so they're kind of just all playing their own random note at random times.
220
722760
3616
vì thế giống như chúng đang chơi những nốt ngẫu nhiên
những lúc ngẫu nhiên.
12:06
So, I'm sorry, but here it is.
221
726400
2720
Tôi xin lỗi, nhưng nó như thế này.
12:09
(Tone)
222
729920
1216
(Một quãng)
12:11
That's Neptune.
223
731160
1416
Đó là Hải Vương tinh.
12:12
(Two tones)
224
732600
1016
(Hai quãng)
12:13
Uranus.
225
733640
1200
Thiên Vương tinh.
12:15
(Three tones)
226
735560
1696
(Ba quãng)
12:17
Saturn.
227
737280
1216
Sao Thổ.
12:18
(Four tones)
228
738520
1456
(Bốn quãng)
12:20
Jupiter.
229
740000
1496
Sao Mộc.
12:21
And then tucked in, that's Mars.
230
741520
2376
Và sau đó, đó là Sao Hỏa.
12:23
(Five tones)
231
743920
1016
(Năm quãng)
12:24
(Six tones)
232
744960
1016
(Sáu quãng)
12:26
Earth.
233
746000
1200
Trái Đất.
12:27
(Seven tones)
234
747586
1150
(Bảy quãng)
12:28
Venus.
235
748760
1200
Sao Kim.
12:30
(Eight tones)
236
750626
1150
(Tám quãng)
12:31
And that's Mercury --
237
751800
1216
Và đó là Sao Thủy --
12:33
OK, OK, I'll stop.
238
753040
1216
OK, OK, Tôi sẽ dừng lại.
12:34
(Laughter)
239
754280
1856
(Cười)
12:36
So this was actually Kepler's dream.
240
756160
3496
Vì vậy, đó là giấc mơ của Kepler.
12:39
Johannes Kepler is the person
241
759680
1416
Johannes Kepler là người
tìm ra quy luật chuyển động của hành tinh.
12:41
that figured out the laws of planetary motion.
242
761120
2176
12:43
He was completely fascinated by this idea
243
763320
2056
Ông ấy hoàn toàn bị thu hút bởi ý nghĩ
12:45
that there's a connection between music, astronomy and geometry.
244
765400
3816
rằng có sự liên kết giữa âm nhạc, thiên văn và hình học.
12:49
And so he actually spent an entire book
245
769240
2536
Và ông ấy đã dành toàn bộ cuốn sách
12:51
just searching for any kind of musical harmony amongst the solar system's planets
246
771800
5016
chỉ để nghiên cứu ra loại nhạc cụ dung hòa với những hành tinh hệ mặt trời
12:56
and it was really, really hard.
247
776840
1480
và nó thật sự rất rất khó.
12:59
It would have been much easier had he lived on TRAPPIST-1,
248
779360
2760
Sẽ dễ hơn nhiều nếu ông ấy sống ở TRAPPIST-1,
13:02
or for that matter ...
249
782920
1816
hay có thể là...
13:04
K2-138.
250
784760
1560
K2-138.
13:07
This is a new system discovered in January of 2018
251
787080
3736
Đây là một hệ mới được phát hiện vào tháng 1 năm 2018
13:10
with five planets,
252
790840
1256
với năm hành tinh,
13:12
and just like TRAPPIST,
253
792120
1256
và cũng như TRAPPIST,
13:13
early on in their existence, they were all finely tuned.
254
793400
3256
từ khi được phát hiện, tất cả đã được chỉnh kỹ lưỡng.
13:16
They were actually tuned
255
796680
1216
Chúng đã được chỉnh
13:17
into a tuning structure proposed by Pythagoras himself,
256
797920
3016
thành một cấu trúc đưa ra bởi Pytago,
13:20
over 2,000 years before.
257
800960
1320
hơn 2000 năm trước.
13:23
But the system's actually named after Kepler,
258
803840
2136
Nhưng hệ này có tên chính thức là Kepler
13:26
discovered by the Kepler space telescope.
259
806000
2456
vì được phát hiện bằng kính thiên văn Kepler.
13:28
And so, in the last few billion years,
260
808480
2256
Và vì thế, trong vài tỷ năm qua,
13:30
they've actually lost their tuning,
261
810760
1696
chúng đã đánh mất sự điều chỉnh,
13:32
quite a bit more than TRAPPIST has,
262
812480
1696
nhiều hơn TRAPPIST một chút,
13:34
and so what we're going to do is go back in time
263
814200
2856
và vì thế, những gì chúng ta sẽ làm là quay ngược thời gian
13:37
and imagine what they would've sounded like
264
817080
2416
và tưởng tượng chúng sẽ tạo ra âm thế nào
13:39
just as they were forming.
265
819520
1440
giống như lúc hình thành.
14:02
(Music)
266
842040
4920
(Âm nhạc)
15:20
(Music ends)
267
920000
1160
(Âm nhạc dừng lại)
15:22
(Applause)
268
922880
3440
(Vỗ tay)
15:30
Thank you.
269
930280
1200
Cảm ơn.
Bậy giờ, có lẽ bạn đang tự hỏi: Điều này sẽ đi xa cỡ nào?
15:32
Now, you may be wondering: How far does this go?
270
932200
2256
15:34
How much music actually is out there?
271
934480
1960
Thật sự có bao nhiêu âm nhạc ngoài kia?
15:37
And that's what I was wondering last fall
272
937320
1976
Và đó là thắc mắc của tôi mùa thu vừa qua
15:39
when I was working at U of T's planetarium,
273
939320
2136
khi tôi đang làm tại trạm thiên văn "U of T,"
15:41
and I was contacted by an artist named Robyn Rennie and her daughter Erin.
274
941480
4856
và một nghệ sĩ Robyn Rennie cùng cô con gái Erin đã liên lạc với tôi.
15:46
Robyn loves the night sky,
275
946360
2096
Robyn yêu bầu trời đêm,
15:48
but she hasn't been able to fully see it for 13 years
276
948480
2656
nhưng cô ấy không thể chiêm ngưỡng trong khoảng 13 năm
15:51
because of vision loss.
277
951160
1200
bởi vì mất đi thị giác.
15:53
And so they wondered if there was anything I could do.
278
953320
2576
Và họ tự hỏi rằng liệu tôi có thể làm gì đó.
15:55
So I collected all the sounds I could think of from the universe
279
955920
3576
Vì vậy tôi đã thu thập những âm thanh mà tôi nghĩ phát ra từ vũ trụ
15:59
and packaged them into what became "Our Musical Universe."
280
959520
5136
và sắp xếp chúng thành "Vũ trụ âm thanh của chúng ta" .
16:04
This is a sound-based planetarium show
281
964680
2256
Đây là chương trình thiên văn dựa vào âm thanh
16:06
exploring the rhythm and harmony of the cosmos.
282
966960
3176
khám phá ra nhịp điệu và sự hài hòa của vũ trụ.
16:10
And Robyn was so moved by this presentation
283
970160
2256
Và Robyn đã rất cảm động về màn trình diễn này
16:12
that when she went home,
284
972440
1256
đến nỗi khi cô ấy về nhà,
16:13
she painted this gorgeous representation of her experience.
285
973720
3200
cô ấy đã vẽ buổi trình diễn tuyệt đẹp này theo trải nghiệm của cô ấy.
16:18
And then I defaced it by putting Jupiter on it for the poster.
286
978080
2936
Và tôi đã sửa lại nó bằng cách vẽ thêm Sao Mộc lên.
16:21
(Laughter)
287
981040
1320
(Cười)
16:23
So ...
288
983840
1200
Vậy thì ...
16:27
in this show, I take people of all vision levels
289
987040
3376
trong chương trình này, tôi chọn mọi người từ nhiều cấp độ thị giác
16:30
and bring them on an audio tour of the universe,
290
990440
2696
và đưa họ đến một chuyến du lịch âm thanh của vũ trụ,
16:33
from the night sky all the way out to the edge of the observable universe.
291
993160
4080
từ bầu trời đêm cho đến con đường rìa có thể quan sát được của vũ trụ.
16:38
But even this is just the start of a musical odyssey
292
998240
2496
Nhưng điều này chỉ mới là khởi đầu
16:40
to experience the universe with new eyes and with new ears,
293
1000760
3896
để trải nghiệm vũ trụ với thị giác và thính giác mới,
16:44
and I hope you'll join me.
294
1004680
1576
tôi hy vọng bạn có thể cùng tham gia.
16:46
Thank you.
295
1006280
1216
Cảm ơn
16:47
(Applause)
296
1007520
2320
(Vỗ tay)
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7