The gender-fluid history of the Philippines | France Villarta

Reviewer: Nguyen Hue

I was an eight-year-old kid in the mid-1990s.

Tôi là một đứa trẻ 8 tuổi vào giữa những năm 90.

I grew up in southern Philippines.

Tôi lớn lên ở phía bắc Philippines.

Ở tuổi đó, bạn còn quá non nớt để biết

At that age, you're young enough to be oblivious

about what society expects from each of us

xã hội mong muốn điều gì từ bạn

but old enough to be aware of what's going on around you.

nhưng vẫn đủ chững chạc để hiểu điều gì đang xảy ra xung quanh.

We lived in a one-bedroom house,

Tôi sống trong một căn nhà cấp 4

all five of us.

cùng bốn thành viên khác.

Our house was amongst clusters of houses

Nhà tôi nằm ở giữa những gian nhà sát nhau

made mostly of wood and corrugated metal sheets.

được làm hầu hết từ gỗ và những tấm tôn.

These houses were built very close to each other

Những căn nhà kiểu này được xây liền kề nhau

along unpaved roads.

dọc theo những con đường không có vỉa hè.

There was little to no expectation of privacy.

Ở đây hầu như không hề tồn tại khái niệm về sự riêng tư.

Whenever an argument broke out next door,

Khi nào hàng xóm xảy ra cãi vã,

you heard it all.

bạn sẽ nghe được tất cả.

Or, if there was a little ... something something going on --

Hoặc, nếu như họ có đang làm gì đó...

(Laughter)

(Tiếng cười)

you would probably hear that, too.

bạn có lẽ cũng hình dung ra được chuyện đó đấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Like any other kid, I learned what a family looked like.

Giống như mọi đứa trẻ khác tôi biết một gia đình là như thế nào.

It was a man, a woman, plus a child or children.

Nó gồm một người cha, một người mẹ, thêm một hay vài đứa con.

Nhưng tôi cũng học được rằng, không phải lúc nào cũng vậy.

But I also learned it wasn't always that way.

There were other combinations that worked just as well.

Có những gia đình lại có một chút sự khác biệt.

There was this family of three who lived down the street.

Có một gia đình ba người sống ở cuối con hẻm nơi tôi ở.

The lady of the house was called Lenie.

Người phụ nữ sống ở đó tên là Lenie.

Lenie had long black hair, often in a ponytail,

Cô ấy có một mái tóc đen dài, thường cột đuôi ngựa

and manicured nails.

và một bộ móng tay được chăm chút.

She always went out with a little makeup on

Cô ấy luôn ra ngoài với lớp trang điểm nhẹ

and her signature red lipstick.

cùng màu son đỏ đặc trưng.

Tôi không nhớ quá nhiều về chồng của Lenie

Lenie's other half, I don't remember much about him

except that he had a thing for white sleeveless shirts

ngoại trừ việc ông ấy hay mặc chiếc áo ba lỗ trắng

and gold chains around his neck.

và đeo dây chuyền vàng quanh cổ.

Their daughter was a couple years younger than me.

Con gái của họ kém tôi vài tuổi.

Tất cả mọi người trong làng đều biết Lenie

Now, everybody in the village knew Lenie.

She owned and ran what was the most popular beauty salon

Cô ấy là chủ của tiệm làm đẹp nổi tiếng nhất nơi tôi ở.

in our side of town.

Every time their family would walk down the roads,

Mỗi khi gia đình cô ấy ra đường dạo chơi,

they would always be greeted with smiles

họ trông rất vui vẻ với nụ cười luôn nở trên môi

and occasionally stopped for a little chitchat.

và thỉnh thoảng dừng lại để trò chuyện.

Now, the interesting thing about Lenie

Điều thú vị về Lenie là:

is that she also happened to be a transgender woman.

cô ấy là một người phụ nữ chuyển giới.

She exemplified one of the Philippines' long-standing stories

Cô ấy là hình tượng tiêu biểu cho câu chuyện đã có từ lâu ở Philippines

about gender diversity.

về sự đa dạng giới tính.

Lenie was proof that oftentimes we think of something as strange

Lenie là ví dụ cho việc thi thoảng ta cho điều gì đó là lạ lùng

only because we're not familiar with it,

chỉ bởi lẽ chúng ta không quen với điều đó

or we haven't taken enough time to try and understand.

hoặc không dành đủ thời gian để tìm hiểu về nó.

In most cultures around the world,

Hầu hết những nền văn hóa trên thế giới,

gender is this man-woman dichotomy.

giới tính được dùng để phân biệt nam-nữ.

It's this immovable, nonnegotiable, distinct classes of individuals.

Đó là điều không thể thay đổi hay chối bỏ để tạo sự khác biệt giữa từng cá nhân.

We assign characteristics and expectations

Chúng ta gán ghép đặc điểm và kì vọng vào một người

the moment a person's biological sex is determined.

vào khoảnh khắc giới tính sinh học của họ được xác định.

But not all cultures are like that.

Nhưng không phải nền văn hóa nào cũng vậy.

Not all cultures are as rigid.

Không phải đâu cũng cứng nhắc như vậy.

Many cultures don't look at genitalia primarily

Nhiều nơi không dựa vào cơ quan sinh dục

as basis for gender construction,

để đánh giá giới tính của một người,

and some communities in North America, Africa, the Indian subcontinent

và một số cộng đồng ở Bắc Mỹ, Châu Phi, Nam Á

and the Pacific Islands, including the Philippines,

và những quần đảo Thái Bình Dương, bao gồm cả Philippines

have a long history of cultural permissiveness

có một lịch sử dài về việc tiếp nhận văn hóa

and accommodation of gender variances.

và nơi ở cho những người rối loạn định dạng giới.

As you may know,

Có lẽ bạn đã biết,

the people of the Philippines were under Spanish rule for over 300 years.

dân tộc Philippines trải qua hơn 300 năm bị đô hộ bởi Tây Ban Nha.

That's from 1565 to 1898.

Bắt đầu từ năm 1565 tới 1898.

This explains why everyday Filipino conversations

Đó là lý do các cuộc nói chuyện của người Philippine

are peppered with Spanish words

có trộn lẫn vài từ Tây Ban Nha

and why so many of our last names, including mine, sound very Spanish.

và rất nhiều họ của người Philippine, bao gồm cả tôi, nghe rất Tây Ban Nha.

This also explains the firmly entrenched influence of Catholicism.

Nó cũng giải thích cho tầm ảnh hưởng to lớn của đạo Thiên Chúa ở đây.

But precolonial Philippine societies,

Nhưng xã hội Philippines trước thời kỳ thuộc địa

they were mostly animists.

hầu như theo thuyết duy linh.

They believed all things had a distinct spiritual essence:

Họ tin tất cả mọi thứ đều có linh hồn của riêng nó:

từ cây cối, động vật, đến những viên đá, sông ngòi, thậm chí là nơi chốn.

plants, animals, rocks, rivers, places.

Power resided in the spirit.

Mỗi linh hồn lại nắm giữ sức mạnh riêng.

Whoever was able to harness that spiritual power was highly revered.

Bất cứ ai có thể khai thác sức mạnh tâm linh đó rất được tôn kính.

Now, scholars who have studied the Spanish colonial archives

Những học giả khi xem xét tài liệu nghiên cứu thuộc địa của Tây Ban Nha

also tell us that these early societies were largely egalitarian.

phát hiện rằng những xã hội trước đó phần lớn theo chủ nghĩa quân bình.

Men did not necessarily have an advantage over women.

Đàn ông không phải lúc nào cũng chiếm ưu thế hơn phụ nữ.

Những người vợ được đối xử ngang hàng, chứ không phải là những nô lệ,

Wives were treated as companions, not slaves.

And family contracts were not done without their presence and approval.

và cam kết trong gia đình bị từ chối nếu thiếu sự hiện diện, đồng ý từ họ.

In some ways, women had the upper hand.

Nói cách khác, phụ nữ đã chiếm thế thượng phong.

A woman could divorce her husband and own property under her own name,

Một người phụ nữ có thể ly hôn chồng và sở hữu tài sản dưới tên mình,

which she kept even after marriage.

kể cả sau khi kết hôn.

She had the prerogative to have a baby or not

Cô ấy có quyền quyết định việc có con hay không

and then decide the baby's name.

và quyền đặt tên cho đứa trẻ.

But the real key to the power of the precolonial Filipino woman

Nhưng mấu chốt thực sự của quyền lực người phụ nữ Philippines

was in her role as "babaylan,"

nằm ở việc họ là những "babaylan",

a collective term for shamans of various ethnic groups.

một thuật ngữ chỉ các pháp sư của những dân tộc khác nhau.

They were the community healers,

Họ là người chữa bệnh cho cộng đồng,

specialists in herbal and divine lore.

cũng là những chuyên gia về thảo dược và am hiểu về thần thánh.

They delivered babies

Họ là những người đỡ đẻ

and communicated with the spirit world.

và giao tiếp với thế giới tâm linh.

They performed exorcisms

Họ biết cách trừ tà,

and occasionally, and in defense of their community,

và đôi khi, để bảo vệ cộng đồng họ sinh sống,

they kicked some ass.

họ "đá" vài "tên khốn" đi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And while the babaylan was a female role,

Trong khi hầu hết "babaylan" là phụ nữ,

there were also, in fact, male practitioners in the spiritual realm.

có những ghi nhận về việc đàn ông cũng hành nghề thầy pháp.

Reports from early Spanish chroniclers contain several references

Các ghi chép đầu tiên của những sử gia Tây Ban Nha cho thấy

to male shamans who did not conform to normative Western masculine standards.

những nam pháp sư ở đây không giống với tiêu chuẩn đàn ông Phương Tây.

They cross-dressed

Họ ăn mặc giống phụ nữ,

and appeared effeminate

hành xử giống một người phụ nữ

or sexually ambiguous.

hoặc theo hướng đa giới.

A Jesuit missionary named Francisco Alcina

Francisco Alcina, một người truyền giáo dòng Tên

said that one man he believed to be a shaman

kể lại rằng một người đàn ông mà ông ấy tin rằng là một pháp sư

was "so effeminate

hành xử một cách "rất nữ tính"

that in every way he was more a woman than a man.

đến mức nhìn nhận dưới góc độ nào ông ấy vẫn giống phụ nữ hơn đàn ông.

All the things the women did

Tất cả những việc mà phụ nữ làm

he performed,

ông ấy cũng làm được

such as weaving blankets,

như việc dệt những tấm chăn,

sewing clothes and making pots.

may vá quần áo và làm những chiếc nồi.

He danced also like they did,

Ông nhảy cũng giống như phụ nữ,

never like a man,

không hề giống đàn ông chút nào,

whose dance is different.

đàn ông nhảy theo cách khác.

In all, he appeared more a woman than a man."

Sau tất cả, ông xuất hiện như là một người phụ nữ hơn là đàn ông.

Well, any other juicy details in the colonial archives?

Vậy, liệu có thêm chi tiết thú vị nào trong những ghi chép thời thuộc địa?

Thought you'd never ask.

Tôi tưởng không ai hỏi cả!

(Laughter)

(Tiếng cười)

As you may have deduced by now,

Chắc các bạn đều hình dung ra,

the manner in which these precolonial societies conducted themselves

những phong tục từ thời kì tiền thuộc địa ở Philippines

didn't go over so well.

vẫn chưa bị phai mờ quá nhiều.

All the free-loving, gender-variant-permitting,

Sự tự do luyến ái, chấp nhận người lưỡng giới,

gender equality wokeness

và sự bình tâm về bình đẳng đa giới tính

clashed viciously with the European sensibilities at the time,

đã “đụng chạm” một cách gay gắt đến quan điểm Phương Tây thời đó,

so much so that the Spanish missionaries spent the next 300 years

đến mức những người truyền đạo của Tây Ban Nha đã dành 300 năm sau đó

thúc ép người dân đi theo hình mẫu hai giới.

trying to enforce their two-sex, two-gender model.

Many Spanish friars also thought that the cross-dressing babaylan

Rất nhiều đan sĩ cũng cho rằng những babaylan nam

were either celibates like themselves

là những người sống độc thân

or had deficient or malformed genitals.

hoặc gặp vấn đề về cơ quan sinh dục.

But this was pure speculation.

Nhưng đó chỉ là suy đoán thiếu căn cứ.

Documents compiled between 1679 and 1685, called "The Bolinao Manuscript,"

Bản thảo Bolinao, được tổng hợp và biên soạn giữa những năm 1679 và 1685,

mentions male shamans marrying women.

ghi lại việc những thầy pháp nam kết hôn với phụ nữ.

The Boxer Codex, circa 1590,

Bản thảo Manila, được viết vào khoảng năm 1590,

provide clues on the nature of the male babaylan sexuality.

lại cung cấp một góc nhìn khác về cách babaylan nam sinh hoạt giới tính.

It says, "Ordinarily they dress as women,

Nó viết: “Thông thường, họ ăn mặc như phụ nữ,

act like prudes

hành xử như những người đàn bà,

and are so effeminate

và rất ẻo lả,

that one who does not know them would believe they are women.

đến mức ta sẽ tin họ là nữ nếu không biết đến họ từ trước.

Almost all are impotent for the reproductive act,

Gần như tất cả họ đều không có khả năng sinh sản,

and thus they marry other males and sleep with them as man and wife

do đó họ thường kết hôn, sinh hoạt, ăn ngủ như vợ chồng với những nam giới khác

and have carnal knowledge."

và hiểu về thể xác đối phương".

Carnal knowledge, of course, meaning sex.

Mà hiểu về thể xác, đồng nghĩa với việc họ đã quan hệ tình dục.

Now, there's an ongoing debate in contemporary society

Hiện nay, có một sự tranh cãi diễn ra trong xã hội

about what constitutes gender and how it should be defined.

về việc yếu tố nào tạo nên giới tính và cách nó nên được định nghĩa,

My country is no exception.

Đất nước tôi cũng vậy.

Some countries like Australia, New Zealand, Pakistan, Nepal and Canada

Một vài quốc gia như Úc, New Zealand, Pakistan, Nepal và Canada

have begun introducing nonbinary options in their legal documents,

đã thông qua những nghị quyết về quyền lợi cho cộng đồng giới tính thứ 3

such as their passports and their permanent resident cards.

ví dụ như cấp hộ chiếu và căn cước công dân cho họ.

In all these discussions about gender,

Trong tất cả những cuộc tranh luận về giới,

I think it's important to keep in mind

tôi nghĩ các bạn nên nhớ

that the prevailing notions of man and woman as static genders

rằng việc phân chia giới tính thành hai giới riêng biệt, nam và nữ

anchored strictly on biological sex

gắn liền với giới tính sinh học

are social constructs.

chỉ là quan niệm xã hội.

In my people's case, this social construct is an imposition.

Người dân chúng tôi coi quan niệm này không khác gì một sự áp đặt.

It was hammered into their heads over hundreds of years

Nó đã từng được “nhồi nhét” vào tâm trí người dân chúng tôi suốt nhiều năm

cho đến khi họ tin rằng quan điểm của họ là sai lầm.

until they were convinced that their way of thinking was erroneous.

But the good thing about social constructs

Nhưng mặt tốt của quan niệm xã hội

is they can be reconstructed

là việc nó có thể thay đổi

to fit a time and age.

để hợp với thời đại mới.

They can be reconstructed

Nó có thể sửa đổi

to respond to communities that are becoming more diverse.

để đáp ứng một cộng đồng đang ngày một đa dạng hơn.

And they can be reconstructed

Và nó có thể chuyển mình

for a world that's starting to realize

trong một thế giới đang dần nhận ra

we have so much to gain from learning and working through our differences.

họ có thể học được rất nhiều từ những sự khác biệt của cộng đồng chuyển giới.

When I think about this subject,

Khi tôi nghĩ về điều này,

I think about the Filipino people

tôi nghĩ về những người Philippines

and an almost forgotten but important legacy

và một di sản gần như bị lãng quên

of gender equality and inclusivity.

về sự công bằng và cởi mở về giới tính.

I think about lovers who were some of the gentlest souls I had known

Tôi nghĩ tới những cặp đôi mà một vài trong số họ là những người rất hòa nhã

but could not be fully open.

nhưng không thể đến với nhau.

I think about people who have made an impact in my life,

Tôi lại nghĩ đến những người có ảnh hưởng lớn đến cuộc đời tôi,

who showed me that integrity, kindness and strength of character

những người đã cho tôi thấy sự chính trực, lòng tốt và phẩm giá của một cá nhân

are far better measures of judgment,

là cách tốt nhất để đánh giá con người,

far better than things that are beyond a person's control

tốt hơn những thứ không thể quyết định bởi con người

such as their skin color, their age

như màu da, tuổi tác

or their gender.

hay giới tính.

As I stand here today, on the shoulders of people like Lenie,

Tôi ở đây ngày hôm nay, đứng trên vai những người như Lenie,

I feel incredibly grateful for all who have come before me,

tôi rất cảm kích những người như họ,

the ones courageous enough to put themselves out there,

những người đã can đảm đứng lên, bước ra thế giới ngoài kia,

who lived a life that was theirs

để sống cuộc đời mà họ mong muốn,

and in the process, made it a little easier for us to live our lives now.

đồng thời giúp cuộc sống của chúng ta dễ dàng hơn.

Because being yourself is revolutionary.

Bởi vì sống đúng với con người bạn đã là cả một bước tiến vĩ đại.

And to anyone reeling from forces trying to knock you down

Tôi gửi lời này đến những người đang chịu đau khổ trong bạo lực

and cram you into these neat little boxes people have decided for you:

hay đang sống một cuộc đời do người khác quyết định:

don't break.

Đừng từ bỏ.

Tôi luôn sát cánh cùng bạn.

I see you.

My ancestors see you.

Cả tổ tiên chúng ta cũng thế.

Their blood runs through me as they run through so many of us.

Dòng máu của họ chảy trong tôi và nhiều người khác nữa.

You are valid, and you deserve rights and recognition

Bạn là một công dân, bạn xứng đáng có được lẽ phải và sự công nhận

just like everyone else.

giống như những người khác vậy.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)