Why your doctor should care about social justice | Mary Bassett

Translator: KHOI PHAM Reviewer: Duong Bui

When I moved to Harare in 1985,

Khi tôi đến Harare năm 1985

social justice was at the core of Zimbabwe's national health policy.

công bằng xã hội là mục tiêu cốt lõi trong chính sách y tế của Zimbabwe

The new government emerged from a long war of independence

Một chính phủ mới vừa bước ra khỏi một cuộc chiến dài giành độc lập

and immediately proclaimed a socialist agenda:

đã ngay lập tức khẳng định chủ nghĩa xã hội:

health care services, primary education

Dịch vụ y tế, giáo dục tiểu học

became essentially free.

về cơ bản được miễn phí.

A massive expansion of rural health centers

Sự phát triển ồ ạt của các trung tâm y tế ở nông thôn

placed roughly 80 percent of the population

đã giúp cho 80% dân số tiếp cận dễ dàng

less than a two-hour walk from these facilities,

những dịch vụ này trong vòng dưới 2 tiếng đi bộ

a truly remarkable accomplishment.

một thành tích thực sự đáng kể.

In 1980, the year of independence,

1980 - Năm độc lập,

25 percent of Zimbabwean children were fully immunized.

25% trẻ em Zimbabwe được tiêm chủng đầy đủ

By 1990, a mere decade later,

Đến năm 1990, gần một thập kỷ sau,

this proportion stood at 80 percent.

Tỉ lệ này đạt tới 80%.

I felt tremendously privileged to be part of this transformation,

Tôi cảm thấy rất đỗi tự hào được là một phần của sự thay đổi này

a revolution.

một cuộc cách mạng.

The excitement, the camaraderie, was palpable.

Sự sôi nổi, thân thiết hiển hiện rất rõ.

Working side by side with brilliant Zimbabweans --

Làm việc bên cạnh những người Zimbabwe xuất chúng

scientists, doctors, activists --

những nhà khoa học, bác sĩ, các nhà hoạt động xã hội

I felt connected not only to an African independence movement,

Tôi cảm thấy gắn bó không chỉ với một Châu Phi từng bước độc lập

but to a global progressive public health movement.

mà còn với một nền y tế công cộng đang tiến bộ toàn cầu.

But there were daunting challenges.

Nhưng đồng thời cũng có những thử thách dễ làm nản lòng.

Zimbabwe reported its first AIDS case in 1985, the year I arrived.

Zimbabwe thông báo ca nhiễm AIDS đầu tiên vào năm 1985, khi tôi mới đến.

I had taken care of a few patients with AIDS in the early 1980s,

Tôi đã chăm sóc một số bệnh nhân bị AIDS những năm đầu của thập kỷ 80,

when I did my medical training at Harlem Hospital, but --

trong khi tôi thực hiện khóa đào tạo tại Bệnh viện Harlem, nhưng,...

we had no idea what lay in store for Africa.

chúng tôi không hề biết rằng cái gì đang chờ đợi ở Châu Phi

Infection rate stood at about two percent in my early days there.

Tỉ lệ lây nhiễm dừng ở mức 2% trong những ngày tôi mới đến

These would soar

Tỉ lệ này thậm chí vọt lên

to one out of every four adults

tới 1 trong mỗi 4 người lớn

by the time I left Harare 17 years later.

tại thời điểm tôi rời Harare, 17 năm sau.

By the mid-1990s,

Vào giữa những năm 90

I'd told hundreds of people in the prime of life

tôi đã nói với hàng trăm người đang rất khỏe mạnh

that they were HIV-positive.

rằng họ dương tính với HIV

I saw colleagues and friends die,

Tôi chứng kiến đồng nghiệp và bạn bè tôi chết

my students, hospital patients, die.

học sinh của tôi, bệnh nhân, đều chết.

In response, my colleagues and I set up a clinic.

Đáp lại điều này, tôi và các đồng nghiệp mở một phòng khám.

We did condom demonstrations.

Chúng tôi tuyên truyền về bao cao su,

We launched school education and workplace interventions.

tổ chức giảng dạy tại trường học và các buổi góp ý tại nơi làm việc.

We did research. We counseled the partners of infected men

Chúng tôi nghiên cứu. Chúng tôi tư vấn cho "đối tác" của người bị phơi nhiễm

about how to protect themselves.

làm thế nào để bảo vệ chính họ.

We worked hard, and at the time, I believed that I was doing my best.

Chúng tôi làm việc vất vả. Thời điểm đó, tôi tin rằng, tôi đã làm hết sức mình.

I was providing excellent treatment,

Tôi đang cung cấp sự điều trị xuất sắc,

such as it was.

như nó đã từng.

But I was not talking about structural change.

Nhưng tôi không nói về thay đổi cấu trúc.

Former UN Secretary Kofi Annan has spoken candidly

Nguyên Tổng thư ký LHQ Kofi Annan đã từng thẳng thắn nói về

about his personal failure

thất bại của ông ấy

leading to the Rwandan genocide.

dẫn tới tội ác diệt chủng Rwandan.

In 1994, he was head of the UN peacekeeping department.

Năm 1994, ông ấy là trưởng Ban Gìn giữ Hoà Bình của Hoa Kỳ

At a 10-year memorial for the genocide,

Tại lễ tưởng niệm mười năm,

he reflected, "I believed at the time I was doing my best,

ông ấy nói:"Tôi tin rằng, vào lúc đó, tôi đang làm những gì tốt nhất.

but I realized after the genocide

nhưng sau tội ác đó, tôi nhận ra rằng

còn nhiều hơn nữa những gì tôi có thể làm

that there was more I could and should have done

to sound the alarm and rally support."

và lẽ ra phải làm để cảnh báo và kêu gọi sự ủng hộ.

Dịch AIDS tới đúng lúc y tế công cộng không được chuẩn bị trước

The AIDS epidemic caught the health community unprepared,

and today, when the World Health Organization estimates

và ngày nay, khi WHO ước lượng rằng

that 39 million people have lost their lives to this disease,

có tới 39 triệu người chết vì căn bệnh này.

I'm not alone in feeling remorse and regret

Không phải mình tôi cảm thấy ăn năn và nuối tiếc

at not having done more earlier.

bởi đã không làm nhiều hơn khi sớm hơn.

But while living in Zimbabwe,

Nhưng khi sống ở Zimbabwe,

I didn't see my role as an advocacy or a political one.

Tôi không thấy mình với vai trò của một luật sư hay chính trị gia

I was there for my technical skills,

Tôi đã ở đó với kỹ năng chuyên môn

both my clinical and my research epidemiology skills.

cả kỹ năng phòng khám lẫn nghiên cứu dịch tễ.

And in my mind, my job was to take care of patients

Và trong suy nghĩ của tôi, việc của mình là chăm sóc các bệnh nhân

and to do research to better understand the population patterns of transmission,

và thực hiện các nghiên cứu để hiểu rõ hơn sự truyền nhiễm

and I hoped that we'd slow the spread of the virus.

Và tôi hy vọng chúng tôi đã làm giảm sự phát tán của loại virus này.

I was aware that socially marginalized populations were at disproportionate risk

Tôi đã nhận thức được rằng cách ly không phải biện pháp để tránh khỏi

of getting and dying of AIDS.

nhiễm bệnh và tử vong bởi AIDS

And on the sugar plantations,

Và trên những cánh đồng mía,

which really more closely resembled feudal fiefdoms

nơi mà giống những lãnh địa phong kiến

than any modern enterprise,

hơn bất cứ doanh nghiệp hiện đại nào,

60 percent of pregnant women

60% phụ nữ mang thai được xét nghiệm

tested HIV-positive.

là dương tính với HIV

I worked to show how getting infected was not a moral failure

Tôi tìm cách làm thế nào để việc bị lây nhiễm không phải là suy đồi đạo đức

but instead related to a culture of male superiority,

mà thay vào đó, liên hệ nhiều hơn tới văn hóa của đàn ông,

to forced migrant labor and to colonialism.

tới lực lượng lao động nhập cư và tới chủ nghĩa thực dân.

Whites were largely unscathed.

Những người da trắng phần lớn không bị tổn thương

As health professionals,

Với tư cách là những chuyên gia y tế,

our tools were pitifully weak:

công cụ của chúng tôi thật sự nghèo nàn:

imploring people to change their individual behaviors,

khẩn nài mọi người thay đổi hành xử cá nhân của họ,

use condoms, reduce number of partners.

dùng bao cao su, giảm số lượng bạn tình.

Infection rates climbed,

Tỉ lệ phơi nhiễm tăng,

and when treatment became available in the West,

và khi xuất hiện ở phía Tây,

treatment that remains our most potent weapon

việc điều trị vẫn là vũ khí tốt nhất mà chúng tôi có

against this virus,

để chống lại virus,

it was unaffordable to the public sector across Africa.

nhưng nó lại quá đắt đối với dịch vụ công ở Châu Phi.

I didn't speak out

Tôi đã không lên tiếng

about the unequal access to these life-saving drugs

về sự bất bình đẳng trong việc tiếp cận những loại thuốc cứu mạng này

or about the underlying economic and political systems

hoặc về việc nền tảng kinh tế và hệ thống chính trị

that were driving infection rates

đã khiến tỉ lệ phơi nhiễm

in such huge swaths of the population.

chạm tới phần lớn dân số.

I rationalized my silence

Tôi ngụy biện cho sự im lặng của mình

by reminding myself that I was a guest in the country,

bằng việc tự nhủ rằng tôi chỉ là một vị khách của đất nước đó

that sounding the alarm could even get me kicked out,

rằng gióng hồi chuông đó sẽ khiến tôi bị trục xuất,

keep me from doing good work,

ngăn tôi khỏi làm việc tốt,

taking care of my patients,

khỏi chăm sóc bệnh nhân,

doing much-needed research.

khỏi làm những nghiên cứu cần thiết.

So I didn't speak out

Vì vậy tôi đã không lên tiếng

about the government's early stance on AIDS.

về thái độ của chính phủ trước đại dịch AIDS

I didn't voice my concerns loudly enough.

Tôi đã không lên tiếng đủ mạnh mẽ.

Many doctors, health professionals,

Nhiều bác sĩ, chuyên gia y tế,

may think I did nothing wrong.

nghĩ rằng tôi đã không làm gì sai.

Our pact with our patients,

Ràng buộc chúng tôi với bệnh nhân chỉ là

the Hippocratic Oath and its variants,

lời thề Hippocratic và biến thể của nó,

is about the sanctity of the patient-doctor relationship.

là hướng về tính thiêng liêng trong mối quan hệ người bệnh - bác sĩ.

And I did everything I could

Và tôi đã làm tất cả những gì tôi có thể,

for each and every patient of mine.

cho mỗi bệnh nhân của tôi.

But I knew

Nhưng tôi biết

that epidemics emerge along the fissures of our society,

rằng bệnh dịch bùng phát bên cạnh những khiếm khuyết của xã hội

reflecting not only biology,

phản ánh không chỉ về mặt sinh học,

but more importantly patterns of marginalization, exclusion,

mà quan trọng hơn là về sự cách ly, xua đuổi,

discrimination related to race, gender, sexuality, class and more.

phân biệt màu da, nguồn gốc, giới tính, giai cấp và hơn thế nữa.

It was true of AIDS.

Điều đó đúng với AIDS

It was true just recently of Ebola.

Đúng với ngay cả đại dịch Ebola gần đây.

Medical anthropologists such as Paul Farmer,

Nhà nhân học y tế như Paul Farmer

who worked on AIDS in Haiti,

làm việc về AIDS ở Haiti

call this structural violence:

gọi đây là bạo lực có hệ thống:

structural because inequities are embedded

"có hệ thống" bởi vì sự bất bình đẳng

in the political and economic organization of our social world,

đã ăn sâu vào các tổ chức kinh tế và chính trị trên toàn thế giới,

often in ways that are invisible to those with privilege and power;

theo cách thông thường mà vô hình đối với những người có quyền lực;

and violence because its impact --

và "Bạo lực" là bởi ảnh hưởng của nó --

premature deaths, suffering, illness -- is violent.

tử vong ở tuổi vị thành niên, chịu đựng, ốm đau -- là bạo lực.

We do little for our patients

Chúng tôi làm được rất ít cho người bệnh

if we fail to recognize

nếu chúng tôi không nhận ra được

these social injustices.

những bất công xã hội này.

Sounding the alarm is the first step towards doing public health right,

Đánh tiếng chuông là bước đầu tiên tiến tới quyền sức khỏe cộng đồng,

and it's how we may rally support

và đó là cách chúng tôi có thể kêu gọi sự ủng hộ,

to break through and create real change together.

để phá vỡ và cùng nhau tạo nên một thay đổi thực sự.

So these days, I'm not staying quiet.

Vậy nên, những ngày này, tôi quyến định không ngồi yên nữa.

I'm speaking up about a lot of things,

Tôi đang lên tiếng về về rất nhiều vấn đề

even when it makes listeners uncomfortable,

ngay cả khi điều đó khiến người nghe cảm thấy khó chịu,

even when it makes me uncomfortable.

ngày cả khi chúng khiến tôi cảm thấy không thoải mái.

And a lot of this is about racial disparities

Rất nhiều trong số chúng là về sự bất bình đẳng trong chủng tộc

and institutionalized racism,

và phân biệt trong các đoàn thể ,

things that we're not supposed to have in this country anymore,

những thứ mà chúng ta không nên có trong đất nước này một tí nào,

certainly not in the practice of medicine

và chắc chắn không có trong ngành y học

or public health.

hay y tế công cộng

But we have them,

Nhưng chúng ta vẫn có

and we pay for them in lives cut short.

và chúng ta trả tiền để chúng tồn tại trong thời gian ngắn.

That's why sounding the alarm

Đó là vì sao tiếng chuông cảnh báo

about the impact of racism on health in the United States,

về hậu quả của việc phân biệt chủng tộc trong Y tế của nước Mỹ,

the ongoing institutional and interpersonal violence

những bạo lực ở công sở, giữa các cá nhân với nhau

that people of color face,

mà những người da màu phải đối mặt,

compounded by our tragic legacy

cộng hưởng với tàn dư thảm khốc

of 250 years of slavery,

của hơn 250 năm dưới chế độ nô lệ,

90 years of Jim Crow

90 năm của đạo luật Jim Crow

and 60 years of imperfect equality,

và 60 năm của một sự bình đẳng không hoàn toàn,

sounding the alarm about this

tiếng chuông cảnh báo về vấn đề này

is central to doing my job right

là trọng tâm trong công việc của tôi

as New York City's Health Commissioner.

với tư cách là Ủy viên hội đồng Y Tế New York

In New York City, premature mortality -- that's death before the age of 65 --

Ở thành phố New York, tỉ lệ chết sớm --trước tuổi 65--

is 50 percent higher for black men than white ones.

ở người da đen cao hơn 50% so với người da trắng.

A black woman in 2012

Một phụ nữ da đen, trong năm 2012

faced more than 10 times the risk of dying related to childbirth

có nguy cơ đối mặt với cái chết liên quan tới sinh nở cao gấp 10 lần

as a white woman.

so với phụ nữ da trắng.

And though we've made enormous strides

Và mặc dù chúng tôi đã tiến được một bước dài

in reducing infant mortality rates,

trong việc giảm tỉ lệ tử vong sơ sinh,

a black baby still faces

những đứa trẻ da màu vẫn phải đối mặt

nearly three times the risk of death in its first year of life

với nguy cơ chết trong năm đầu tiên của cuộc đời cao gấp 3 lần

as compared to a white baby.

so với trẻ em da trắng

New York City's not exceptional.

New York không phải ngoại lệ

These statistics are paralleled

Những con số thống kê tương đương với

by statistics found across the United States.

thống kê trên toàn nước Mỹ

A recent New York Times analysis

Trong một phân tích gần đây của tờ New York Times

reported that there are 1.5 million missing black men across the country.

chỉ ra rằng có tới 1.5 triệu người đàn ông da màu mất tích trên toàn quốc.

They noted that more than one

Phân tích chỉ ra rằng có nhiều hơn một

out of every six black men

trong mỗi 6 người đàn ông da đen

who today should be between the ages of 25 and 54 years

ở trong độ tuổi từ 25-54

have disappeared from daily life,

đã biến mất khỏi cuộc sống thường ngày,

lost either to prison or premature death.

hoặc là vào tù, hoặc là chết sớm.

There is great injustice

Có một sự bất công lớn

in the daily and disproportionate violence faced by young black men,

trong bạo lực mà những người da đen trẻ tuổi phải đối mặt hàng ngày,

the focus of recent protests under the banner #BlackLivesMatter.

sự phản đối gần đây tập trung dưới banner #BlackLivesMatter.

But we have to remember

Nhưng chúng ta phải nhớ rằng

that enduring and disparate rates

tỉ lệ không cân xứng và kéo dài này

and the occurrence and outcome of common medical conditions --

và sự kiện cũng như kết quả của các yêu cầu y tế thông thường

heart disease, cancer, diabetes, HIV --

đau tim, ung thư, tiêu chảy, HIV --

diseases that may kill slowly and quietly

những bệnh có thể giết người chầm chậm và âm thầm

and take even more black lives prematurely.

và lấy đi nhiều cuộc sống của những thiếu niên da đen hơn.

As the #BlackLivesMatter movement unfolded,

Giống như những động thái của #BlackLivesMatter chưa được bộc lộ

I felt frustrated and angry

tôi cảm thấy chán nản và tức giận

that the medical community

răng thì cộng đồng y tế

has been reluctant to even use the word "racism"

đã miễn cưỡng dùng cụm từ "phân biệt chủng tộc"

in our research and our work.

trong các nghiên cứu và công việc

You've probably felt something every time I've said it.

Bạn có thể cảm thấy cái gì đó mỗi khi tôi nói chúng.

Our medical students held die-ins in their white coats,

Những học sinh y khoa

giả chết (để phản đối) trong màu áo trắng

but the medical community has largely stood by passively

nhưng cộng đồng y khoa phần lớn đã đứng lên

as ongoing discrimination continues to affect

bơi sự phân biệt tiếp tục diễn ra và tiếp tục ảnh hưởng đến

the disease profile and mortality.

bệnh dịnh và tử vong

And I worry

Và tôi lo rằng

that the trend towards personalized and precision medicine,

xu hướng cá nhân hóa và đòi hỏi chính xác trong y học,

looking for biological or genetic targets to better tailor treatment,

việc tìm kiếm các mục tiêu sinh học và gen vì sự điều trị tốt hơn,

may inadvertently cause us to lose sight of the big picture,

có thể vô tình khiến chúng ta không thấy được bức tranh lớn

that it is the daily context,

mà ở đây, chính là bối cảnh hàng ngày,

where a person lives, grows,

nơi mà một con người sống, lớn lên,

works, loves,

làm việc, yêu,

that most importantly determines population health,

điều quan trọng nhất quyết định sức khỏe cộng đồng

and for too many of us, poor health.

và rất nhiều người trong số chúng ta, sức khỏe yếu.

As health professionals in our daily work,

Là chuyên gia sức khỏe là công việc hàng ngày của chúng tôi

whether in the clinic or doing research,

dù là làm ở phòng khám hay làm công tác nghiên cứu,

we are witness to great injustice:

chúng tôi chứng kiến sự bất công lớn:

the homeless person who is unable to follow medical advice

người vô gia cư không đủ khả năng thực hiện đơn thuốc

because he has more pressing priorities;

vì anh ấy có những ưu tiên cấp bách hơn;

the transgender youth who is contemplating suicide

người chuyển giới trẻ, người mà đã ngầm muốn tự tử

because our society is just so harsh;

bởi vì xã hội của chúng ta quá khắc nghiệt

the single mother who has been made to feel that she is responsible

người mẹ đơn thân bị cảm thấy rằng chị là người phải có trách nhiệm

for the poor health of her child.

cho sức khỏe yếu kém của con chị.

Our role as health professionals

Với chúng tôi, vai trò là chuyên gia y tế

is not just to treat our patients

không chỉ là điều trị bệnh nhân

but to sound the alarm

mà còn lên tiếng

and advocate for change.

và ủng hộ sự thay đổi

Rightfully or not,

Dù đúng hay sai thì

our societal position gives our voices great credibility,

địa vị xã hội đã cho tiếng nói của chúng tôi thêm đáng tin cậy, và chúng tôi

and we shouldn't waste that.

không thể lãng phí điều đó.

I regret not speaking up in Zimbabwe,

Tôi hối hận vì đã không lên tiếng ở Zimbabwe

and I've promised myself

và tôi đã hứa với lòng mình

that as New York City's Health Commissioner,

rằng, với tư cách là Ủy viên hội đồng Y tế thành phố New York

I will use every opportunity I have

Tôi sẽ tận dụng mọi cơ hội tôi có

to sound the alarm

để đánh lên tiếng chuông cảnh tỉnh

and rally support for health equity.

và kêu gọi ủng hộ cho sự bình đẳng về y tế

I will speak out against racism,

Tôi phản đối phân biệt chủng tộc

and I hope you will join me,

và tôi hy vọng bạn sẽ tham gia cùng tôi

and I will join you when you speak out against sexism

và tôi sẽ tham gia cùng bạn đứng lên chống lại phân biệt giới tính

or any other form of inequality.

và bất kỳ loại hình bất công nào khác.

It's time for us to rise up

Đã đến lúc chúng ta phải đứng dậy

and collectively speak up

và cùng nhau lên tiếng về vấn đề

about structural inequality.

bạo lực có hệ thống?????

We don't have to have all the answers

Chúng ta không nhất thiết phải có tất cả những câu trả lời

to call for change.

để kêu gọi thay đổi.

We just need courage.

Chúng ta cần được khuyến khích.

The health of our patients,

Sức khỏe của những bệnh nhân

the health of us all, depends on it.

sức khỏe của tất cả chúng ta, đều phụ thuộc vào điều đó

(Applause)

(vỗ tay)