What we can do to die well | Timothy Ihrig

Translator: Hồng Khánh Lê Reviewer: Hằng Phạm

Tôi là một bác sĩ chăm sóc sau trị liệu

I am a palliative care physician

and I would like to talk to you today about health care.

hôm nay tôi muốn trình bày với các bạn về chăm sóc sức khỏe.

I'd like to talk to you about the health and care

Tôi muốn muốn nói về sức khỏe và về việc chăm sóc

of the most vulnerable population in our country --

cho những người đau yếu nhất trong đất nước chúng ta --

those people dealing with the most complex serious health issues.

những người đối mặt với vấn đề sức khỏe phức tạp và nghiêm trọng.

I'd like to talk to you about economics as well.

Tôi cũng muốn nói với bạn về vấn đề chi phí.

And the intersection of these two should scare the hell out of you --

Và điểm gặp nhau của 2 vấn đề này, bạn cũng nên vô cùng cẩn thận --

it scares the hell out of me.

nó làm tôi khiếp sợ.

I'd also like to talk to you about palliative medicine:

Tôi cũng xin nói với bạn về y tế chăm sóc sau điều trị:

a paradigm of care for this population, grounded in what they value.

một mô hình chăm sóc cho nhóm bệnh hiểm nghèo, được xây dựng trên thứ họ cần.

Patient-centric care based on their values

Chăm sóc lấy bệnh nhân làm trung tâm là dựa trên giá trị nhân phẩm

that helps this population live better and longer.

giúp cho họ sống tốt hơn và lâu hơn.

It's a care model that tells the truth

Đó là một mô hình chăm sóc biết nói ra sự thật

và cam kết với từng cá nhân

and engages one-on-one

and meets people where they're at.

và đến gặp bệnh nhân tại nơi họ sống.

I'd like to start by telling the story of my very first patient.

Tôi muốn bắt đầu bằng câu chuyện của bệnh nhân đầu đời của tôi.

It was my first day as a physician,

Đó là ngày đầu tôi bước vào đời bác sĩ,

with the long white coat ...

với chiếc áo choàng trắng...

I stumbled into the hospital

tôi chập chững vào bệnh viện

and right away there's a gentleman, Harold, 68 years old,

và gặp ngay một quý ông, Harold, 68 tuổi,

came to the emergency department.

đến khoa cấp cứu.

He had had headaches for about six weeks

Ông ta bị đau đầu khoảng sáu tuần

that got worse and worse and worse and worse.

và cơn đau càng ngày càng tồi tệ hơn.

Evaluation revealed he had cancer that had spread to his brain.

Khám nghiệm cho thấy ông bị ung thư đã di căn trong não.

The attending physician directed me to go share with Harold and his family

Bác sĩ điều trị bảo tôi đến nói chuyện với ông Harold và gia đình ông

the diagnosis, the prognosis and options of care.

về triệu chứng, dự đoán và các phương án điều trị.

Five hours into my new career,

5 tiếng đồng hồ trong nghề mới

I did the only thing I knew how.

tôi chỉ biết làm một việc duy nhất.

I walked in,

Tôi bước tới bước lui,

sat down,

ngồi xuống,

took Harold's hand,

nắm tay ông Harols,

took his wife's hand

nắm tay vợ ông ta

and just breathed.

và chỉ biết thở dài.

He said, "It's not good news is it, sonny?"

Ông nói, " Tin xấu phải không con trai?"

I said, "No."

Tôi trả lời, "Không"

And so we talked and we listened and we shared.

Cứ như vậy chúng tôi nói, lắng nghe và chúng tôi chia sẻ.

And after a while I said,

Một lúc sau đó, tôi nói,

"Harold, what is it that has meaning to you?

"Ông Harold, điều gì có ý nghĩa với ông?

What is it that you hold sacred?"

Điều gì là thiêng liêng đối với ông?"

And he said,

Ông trả lời,

"My family."

"Gia đình tôi."

I said, "What do you want to do?"

Tôi nói, "Ông thật sự muốn làm gì?"

He slapped me on the knee and said, "I want to go fishing."

Ông vỗ vào đầu gối tôi và nói, "Tôi muốn đi câu cá."

I said, "That, I know how to do."

Tôi nói, "Tôi cũng biết câu."

Harold went fishing the next day.

Harold đi câu vào hôm sau.

He died a week later.

Ông chết 1 tuần sau đó.

As I've gone through my training in my career,

Khi tôi hoàn thành đợt thực tập,

I think back to Harold.

tôi nghĩ về Harold.

And I think that this is a conversation

Và tôi nghĩ đó là một cuộc đối thoại

that happens far too infrequently.

quá đặc biệt.

And it's a conversation that had led us to crisis,

Đó là cuộc đối thoại dẫn chúng ta đến khủng hoảng,

to the biggest threat to the American way of life today,

đến mối đe dọa lớn nhất đến lối sống Mỹ ngày nay,

which is health care expenditures.

đó là chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe.

So what do we know?

Vậy chúng ta biết gì?

We know that this population, the most ill,

Chúng ta biết rằng những người bệnh trầm kha

takes up 15 percent of the gross domestic product --

cần chi đến 15% GDP--

nearly 2.3 trillion dollars.

khoảng 2,3 ngàn tỷ đô la.

So the sickest 15 percent take up 15 percent of the GDP.

Vậy số người bệnh không chữa được cần đến 15% GDP.

If we extrapolate this out over the next two decades

Nếu chúng ta tính cho 2 thập niên tới

with the growth of baby boomers,

với số tăng của bùng nổ dân số,

at this rate it is 60 percent of the GDP.

theo tỷ lệ này con số sẽ là 60% GDP.

Sixty percent of the gross domestic product

60% tổng sản phẩm quốc nội

of the United States of America --

của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ --

it has very little to do with health care at that point.

số đó vẫn chưa đủ nếu chăm sóc sức khỏe cách này.

It has to do with a gallon of milk,

Nó phải chi cho từng thùng sữa,

with college tuition.

cho tiền học phí.

It has to do with every thing that we value

Nó phải chi cho mọi thứ chúng ta cần

and every thing that we know presently.

và mỗi thứ chúng ta biết hiện nay.

It has at stake the free-market economy and capitalism

Còn phải tính đến sự bấp bênh của kinh tế thị trường tự do và chủ nghĩa tư bản

of the United States of America.

của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ.

Let's forget all the statistics for a minute, forget the numbers.

Chúng ta tạm bỏ qua các thống kê và con số.

Let's talk about the value we get for all these dollars we spend.

Hãy nói về giá trị của những đồng tiền chúng ta bỏ ra.

Well, the Dartmouth Atlas, about six years ago,

Cách đây khoảng 6 năm, tạp chí Dartmouth Atlas

looked at every dollar spent by Medicare --

quan tâm đến từng đồng chi phí cho y tế --

generally this population.

cho những người không còn nhiều thời gian sống.

We found that those patients who have the highest per capita expenditures

Chúng ta nhận thấy những bệnh nhân có chi tiêu bình quân đầu người cao nhất

had the highest suffering, pain, depression.

là những người phải chịu đau đớn, trầm cảm nhiều nhất.

And, more often than not, they die sooner.

Và thường là họ chết sớm hơn.

How can this be?

Sao lại như thế?

We live in the United States,

Chúng ta sống trong Hiệp Chủng Quốc,

it has the greatest health care system on the planet.

có hệ thông chăm sóc sức khỏe tốt nhất hàng tinh.

We spend 10 times more on these patients

Chúng ta chi cho những bệnh nhân này gấp 10 lần

than the second-leading country in the world.

nhiều so với nước đứng nhì thế giới.

Điều đó không có ý nghĩa gì.

That doesn't make sense.

Nhưng điều chúng ta chắc chắn là,

But what we know is,

out of the top 50 countries on the planet

tính trong 50 nước trên hành tinh

with organized health care systems,

với hệ thống chăm sóc sức khỏe được tổ chức,

we rank 37th.

chúng ta ở hàng thứ 37.

Former Eastern Bloc countries and sub-Saharan African countries

Các nươc Đông Âu cũ và các nước Châu Phi cận Sahara

rank higher than us as far as quality and value.

được xếp cao hơn chúng ta cả về chất lượng và giá trị.

Điều mà tôi trải nghiệm mỗi ngày trong nghề của tôi,

Something I experience every day in my practice,

and I'm sure, something many of you on your own journeys have experienced:

và tôi tin tưởng, điều mà nhiều người trong các bạn trải nghiệm trong đời:

more is not more.

càng nhiều thì càng thiếu.

Những cá nhân qua càng nhiều xét nghiệm,

Those individuals who had more tests,

càng rung chuông, càng thổi còi,

more bells, more whistles,

more chemotherapy, more surgery, more whatever --

càng hóa trị, càng mổ xẻ càng nhiều thứ nữa --

the more that we do to someone,

nhiều loại can thiệp của chúng ta,

it decreases the quality of their life.

thì chất lượng sống của họ càng xuống cấp.

And it shortens it, most often.

Và thường là cuộc sống của họ bị cắt ngắn.

So what are we going to do about this?

Vậy, chúng ta sẽ làm gì?

What are we doing about this?

Chúng ta đang làm gì vậy?

And why is this so?

Tại sao vậy?

The grim reality, ladies and gentlemen,

Thực tế rất u tối, thưa quý vị,

is that we, the health care industry -- long white-coat physicians --

chúng ta là như thế, công nghiệp y tế -- bác sĩ áo choàng trắng --

are stealing from you.

đang ăn trộm tiền của bạn.

Stealing from you the opportunity

Lấy cắp những cơ hội

to choose how you want to live your lives

chọn lựa cách thức bạn muốn sống

in the context of whatever disease it is.

trong những hoàn cảnh đau ốm.

We focus on disease and pathology and surgery

Chúng ta chỉ biết nhắm đến bệnh tật, chữa trị, mổ xẻ

and pharmacology.

và thuốc men.

We miss the human being.

Chúng ta quên mất nhân tính.

Làm sao ta có thể chăm sóc con người

How can we treat this

without understanding this?

mà lại không hiểu con người?

We do things to this;

Chúng ta làm nhiều thứ;

we need to do things for this.

chúng ta cần làm nhiều thứ cho vấn đề này.

The triple aim of healthcare:

3 mục tiêu của chăm sóc sức khỏe là:

one, improve patient experience.

một, tìm hiểu bệnh nhân rõ hơn.

Two, improve the population health.

Hai, cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Three, decrease per capita expenditure across a continuum.

Ba, giảm chi phí bình quân đầu người cho việc theo bệnh.

Chúng tôi, nhóm chăm sóc sau điều trị,

Our group, palliative care,

in 2012, working with the sickest of the sick --

năm 2012, làm việc với bệnh trầm kha --

cancer,

ung thư,

heart disease, lung disease,

bệnh tim mạch, bệnh phổi,

renal disease,

bệnh thận,

dementia --

bệnh tâm thần --

làm thế nào chúng tôi hiểu bệnh nhân rõ hơn?

how did we improve patient experience?

"Tôi muốn được ở nhà, thưa bác sĩ."

"I want to be at home, Doc."

"OK, we'll bring the care to you."

"Tốt, chúng tôi sẽ đến nhà chăm sóc bạn."

Quality of life, enhanced.

Chất lượng cuộc sống được cải thiện.

Hãy để ý, họ là con người.

Think about the human being.

Hai: sức khỏe cộng đồng.

Two: population health.

Làm sao chúng tôi có cái nhìn khác biệt đối với những bệnh nhân này,

How did we look at this population differently,

and engage with them at a different level, a deeper level,

và cam kết với họ một cách đặc biệt, sâu sắc hơn,

and connect to a broader sense of the human condition than my own?

và giúp họ suy nghĩ về cái chết một cách thoải mái hơn?

How do we manage this group,

Làm thế nào để chúng ta quản lý nhóm bệnh nhân này,

so that of our outpatient population,

những bệnh nhân chăm sóc tại nhà,

94 percent, in 2012, never had to go to the hospital?

94%, năm 2012, đã không cần phải đến bệnh viện?

Not because they couldn't.

Không phải vì không thể.

But they didn't have to.

Nhưng họ không cần.

We brought the care to them.

Chúng tôi đến với họ để chăm sóc.

We maintained their value, their quality.

Chúng tôi vẫn giữ được giá trị và chất lượng.

Number three: per capita expenditures.

Ba: chi phí bình quân đầu người.

For this population,

Đối với nhóm người này,

that today is 2.3 trillion dollars and in 20 years is 60 percent of the GDP,

hôm nay số tiền lên đến 2,3 tỷ đô la và trong 20 năm lên đến 60% GDP,

we reduced health care expenditures by nearly 70 percent.

chúng tôi giảm chi phí chăm sóc gần 70%.

They got more of what they wanted based on their values,

Nhưng chi nhiều hơn cho những giá trị họ mong muốn,

lived better and are living longer,

để sống tốt hơn và lâu hơn,

for two-thirds less money.

và giảm được 2/3 số tiền.

While Harold's time was limited,

Khi thời gian của Harold hết,

palliative care's is not.

chăm sóc sau trị liệu không còn.

Palliative care is a paradigm from diagnosis through the end of life.

Chăm sóc sau trị liệu là một mô hình kéo dài từ lúc chuẩn đoán cho đến cuối đời.

The hours,

Hàng giờ,

weeks, months, years,

tuần, tháng, năm,

across a continuum --

liên tục --

with treatment, without treatment.

với trị liệu, không trị liệu.

Meet Christine.

Hãy gặp Christine.

Stage III cervical cancer,

Ung thư cổ tử cung giai đoạn III,

so, metastatic cancer that started in her cervix,

ung thư di căn bắt đầu ở cổ tử cung,

spread throughout her body.

lan ra khắp cơ thể.

She's in her 50s and she is living.

Cô ta ở tuổi ngũ tuần và cô ta vẫn sống.

This is not about end of life,

Đó không phải là hết đời,

this is about life.

đó là cuộc sống.

This is not just about the elderly,

Đó không phải là tuổi già,

this is about people.

đó là con người.

This is Richard.

Đây là Richard.

End-stage lung disease.

Bệnh phổi giai đoạn cuối.

"Richard, what is it that you hold sacred?"

"Richard, điều gì là thiêng liêng đối với ông?"

"My kids, my wife and my Harley."

"Con cái, vợ và chiếc Harley của tôi."

(Laughter)

(Cười)

"Alright!

"Được rổi!

Tôi không thể chở bạn đi chơi với nó được vì tôi chỉ có thể đạp xe thôi,

I can't drive you around on it because I can barely pedal a bicycle,

but let's see what we can do."

nhưng hãy xem tôi có thể làm gì đây."

Richard came to me,

Richard nhìn tôi,

and he was in rough shape.

ông rất yếu.

He had this little voice telling him

Với giọng nói thều thào, ông nói

that maybe his time was weeks to months.

có thể là ông chỉ còn vài tuần hay vài tháng.

And then we just talked.

Rồi chúng tôi nói chuyện.

And I listened and tried to hear --

Tôi lắng nghe và cố gắng nghe--

big difference.

không dễ chút nào.

Use these in proportion to this.

Phải dùng suy đoán để hiểu.

I said, "Alright, let's take it one day at a time,"

Tôi nói."Thôi được rồi, đến đâu hay đến đó,"

like we do in every other chapter of our life.

chúng tôi quen vậy rồi.

And we have met Richard where Richard's at day-to-day.

Và tôi đến thăm Richard nơi ông sống.

And it's a phone call or two a week,

1 hay 2 cuộc điện thoại mỗi tuần,

but he's thriving in the context of end-stage lung disease.

nhưng ông khỏe ra trong giai đoạn cuối của bệnh phổi.

Bây giờ, bác sĩ chăm sóc sau điều trị không chỉ dành cho người già,

Now, palliative medicine is not just for the elderly,

it is not just for the middle-aged.

không chỉ cho người trung niên.

It is for everyone.

Mà cho mọi người.

Meet my friend Jonathan.

Hãy gặp Jonathan bạn tôi.

Chúng tôi rất hân hạnh giới thiệu

We have the honor and pleasure

Jonathan và cha của cậu ta đến với chúng ta hôm nay.

of Jonathan and his father joining us here today.

Jonathan is in his 20s, and I met him several years ago.

Jonathan ở tuổi đôi mươi, và tôi gặp cậu ấy cách đây vài năm.

He was dealing with metastatic testicular cancer,

Lúc ấy cậu phải đối mặt với ung thư tinh hoàn giai đoạn cuối,

spread to his brain.

rồi di căn lên não.

He had a stroke,

Cậu bị đột quỵ,

he had brain surgery,

cậu phải qua phẫu thuật,

radiation, chemotherapy.

xạ trị, hóa trị.

Upon meeting him and his family,

Khi gặp cậu ta và gia đình,

he was a couple of weeks away from a bone marrow transplant,

cậu ghép tủy xương được vài tuần,

and in listening and engaging,

chúng tôi lắng nghe và khuyến khích họ,

they said, "Help us understand -- what is cancer?"

họ nói, "hãy giúp chúng tôi hiểu -- ung thư là gì?"

How did we get this far

Làm sao chúng ta tránh được bệnh

without understanding what we're dealing with?

nếu không hiểu cái chúng ta phải đối mặt?

Làm sao chúng ta giải quyết được khi không ai có khả năng

How did we get this far without empowering somebody

to know what it is they're dealing with,

biết chúng ta đối đầu với cái gì,

and then taking the next step and engaging in who they are as human beings

để rồi phải tiếp tục và lại giao mạng mình cho bác sỹ, cũng là con người thôi,

to know if that is what we should do?

để biết liệu có nên chữa cách này hay cách khác hay không?

Lord knows we can do any kind of thing to you.

Ông Trời mới biết bác sỹ có thể làm gì cho bạn.

Nhưng có nên can thiệp hay không?

But should we?

And don't take my word for it.

Thôi bỏ qua đi.

All the evidence that is related to palliative care these days

Tất cả những bằng chứng liên quan đến chăm sóc sau điều trị ngày nay

demonstrates with absolute certainty people live better and live longer.

cho thấy đại đa số người được chăm sóc sống tốt hơn và lâu hơn.

There was a seminal article out of the New England Journal of Medicine

Có một bài báo quan trọng ở tờ Y Khoa Anh

in 2010.

năm 2010.

A study done at Harvard by friends of mine, colleagues.

Một nghiên cứu ở Harvard bởi những người bạn đồng nghiệp của tôi.

End-stage lung cancer:

Ung thư phổi giai đoạn cuối:

one group with palliative care,

một nhóm được chăm sóc sau điều trị,

và một nhóm tương tự nhưng không có chăm sóc đó.

a similar group without.

The group with palliative care reported less pain,

Nhóm được chăm sóc ít bị đau đớn hơn,

less depression.

ít bị trầm cảm hơn.

They needed fewer hospitalizations.

Họ ít nhập viện hơn.

And, ladies and gentlemen,

Thưa quý vị,

they lived three to six months longer.

họ sống lâu hơn từ 3 đến 6 tháng.

If palliative care were a cancer drug,

Nếu chăm sóc sau điều trị là thuốc ung thư,

every cancer doctor on the planet would write a prescription for it.

thì mọi bác sỹ ung thư trên hành tinh này đều kê đơn với thuốc đó rồi.

Why don't they?

Tại sao họ không làm chứ?

Again, because we goofy, long white-coat physicians

Một lần nữa, vì chúng tôi đây, bác sỹ với áo choàng trắng,

are trained and of the mantra of dealing with this,

được đào tạo và có thần chú để đối đầu với cái này,

mà không biết phải làm sao với cái kia.

not with this.

This is a space that we will all come to at some point.

Đó là nơi tất cả chúng ta sẽ đến.

Nhưng bài nói chuyện hôm nay không phải về cái chết,

But this conversation today is not about dying,

mà là về cuộc sống.

it is about living.

Cuộc sống dựa trên các giá trị của chúng ta,

Living based on our values,

what we find sacred

điều mà chúng ta cho là thiêng liêng

and how we want to write the chapters of our lives,

và cách mà chúng ta muốn viết nên những chương cuộc đời mình,

whether it's the last

dù cho nó là chương cuối

or the last five.

hay còn 5 chương nữa.

What we know,

Điều chúng ta biết,

what we have proven,

điều chúng ta kiểm chứng được,

is that this conversation needs to happen today --

là bài nói chuyện này không cần diễn ra hôm nay --

not next week, not next year.

không phải tuần tới, cũng không phải năm tới.

What is at stake is our lives today

Điều quan trọng là cuộc sống của chúng ta hôm nay

and the lives of us as we get older

và cuộc sống của chúng ta khi già

and the lives of our children and our grandchildren.

và cuộc sống của con cháu chúng ta.

Not just in that hospital room

Không phải là trong phòng bệnh viện

or on the couch at home,

hay giường bệnh tại nhà,

but everywhere we go and everything we see.

mà là ở nơi chúng ta đến mọi thứ chúng ta cảm nhận.

Palliative medicine is the answer to engage with human beings,

Y tế sau điều trị là câu trả lời để cam kết với mọi người,

to change the journey that we will all face,

để thay đổi chuyến đi mà mỗi chúng ta phải đối mặt,

and change it for the better.

và để làm cho nó tốt hơn.

To my colleagues,

Đối với đồng nghiệp của tôi,

to my patients,

đối với bệnh nhân của tôi,

to my government,

đối với chính phủ của tôi,

to all human beings,

đối với mọi người,

I ask that we stand and we shout and we demand

tôi hỏi liệu chúng ta đứng dậy chúng ta kêu đau và đòi hỏi

the best care possible,

được chăm sóc tốt nhất,

thì chúng ta có thể sống tốt hơn ở hiện tại hay không

so that we can live better today

and ensure a better life tomorrow.

và được bảo đảm một cuộc sống tốt hơn cho ngày mai hay không?

We need to shift today

Chúng ta cần thay đổi hôm nay

so that we can live tomorrow.

để chúng ta có thể sống ngày mai.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)