The taboo secret to better health | Molly Winter

Translator: Phuong Quach Reviewer: Phuong Duc

Whenever I get to travel for work,

Bất cứ khi nào trên đường đi làm,

I try to find out where my drinking water comes from,

tôi đều tự hỏi nước uống hàng ngày từ đâu mà có,

and where my poop and pee go.

và phân, nước tiểu của mình đi đâu.

(Laughter)

(Cười)

This has earned me the nickname "The Poo Princess" in my family,

Vì thế tôi có biệt danh "Công Chúa Bốc Mùi" trong nhà,

and it's ruined many family vacations, because this is not normal.

và nó phá hủy những kì nghỉ của gia đình, vì điều này không bình thường.

But thinking about where it all goes is the first step in activating

Nhưng nghĩ về chuyện đang diễn ra là bước đầu tiên trong việc khám phá

what are actually superpowers in our poop and pee.

siêu năng lượng thật sự là gì trong việc đi vệ sinh.

(Laughter)

(Cười)

Yeah.

Yeah.

And if we use them well,

Nếu sử dụng hợp lí,

we can live healthier and more beautifully.

chúng ta có thể sống khỏe hơn và xinh đẹp hơn.

Check out this landscape in Santa Fe, New Mexico.

Kiểm tra phong cảnh ở Santa Fe, New Mexico.

Just notice what kinds of words and feelings come to mind.

Chỉ chú ý vào từ ngữ và cảm xúc thoáng qua tâm trí.

This landscape was watered with treated sewage water.

Cây cối được tưới nước thải đã qua xử lý

Does that change anything for you?

Điều đó có thay đổi gì trong bạn?

I imagine it might.

Tôi hình dung có lẽ nó như vậy.

And that's OK.

Và điều đó tương đối ổn.

How we feel about this

Cách chúng ta cảm nhận về điều này

is going to determine exactly how innovative we can be.

sẽ quyết định chính xác cách chúng ta có thể đổi mới.

And I want to explain how it works,

Và tôi muốn giải thích quá trình,

but what words do I use?

nhưng tôi nên dùng ngôn ngữ nào đây?

I mean, I can use profane words like "shit" and "piss,"

Ý tôi là, tôi có thể dùng những từ thô tục như "cứt" và "nước tiểu",

and then my grandma won't watch the video.

sau đó bà tôi sẽ không xem video này nữa.

Or I can use childish words like "poo" and "pee." Eh.

Hoặc tôi có thể dùng những từ trẻ con như "đi cầu" và "đi tiểu". Eh.

Or I can use scientific words like "excrement" and "feces." Humph.

Hoặc tôi có thể dùng những từ khoa học như "phân" và "đi vệ sinh". Humph.

I'll use a mix.

Tôi sẽ dùng hỗn hợp.

(Laughter)

(Cười)

It's all I got. (Laughs)

Đó là những gì tôi hiểu. (Cười)

So, in this suburb,

Vì vậy, ở khu vực ngoại ô,

the poo and the pee and the wash water are going to this treatment plant

việc đi vệ sinh và nước qua sử dụng sẽ đưa vào nhà máy xử lí

right in the middle of the community.

ngay trong cộng đồng.

It looks more like a park than a treatment plant.

Nó trông giống như một công viên hơn là nhà máy xử lí.

The poo at the very bottom of all those layers of gravel --

Phân ở phía đáy những tầng sỏi đá --

not touching anyone --

không liên quan đến ai --

is providing solid food for those marsh plants.

cung cấp thức ăn đặc cho những cây trồng ở đầm lầy.

And the clean, clear water that comes out the other end

Và nước sạch và trong đến từ bên kia

is traveling underground to water each person's yard.

len lỏi trong lòng đất để tưới cho sân của mỗi người.

So even though they're in a desert,

Mặc dù chúng sống trong sa mạc,

they get their own personal oasis.

chúng cũng có ốc đảo của riêng mình.

This approach is called Integrated Water Management,

Cách tiếp cận này được gọi là quản lí nguồn nước tích hợp,

or holistic or closed-loop.

tổng thể hay còn gọi là chu trình đóng.

Whatever you want to call it,

Dù bạn muốn gọi đó là cách gì,

it's in conflict with the status quo of how we think about sanitation,

nó mâu thuẫn với tình hình hiện tại cách chúng ta nghĩ về hệ thống vệ sinh,

which is contain, treat, push it away.

liên quan việc chứa, xử lí, loại bỏ nó.

But in this approach, we're doing one step better.

Nhưng với cách này, chúng ta có bước tiến tốt hơn.

We're designing for reuse from the very beginning,

Chúng ta đang thiết kế để tái sử dụng ngay từ đầu,

because everything does get reused,

vì mọi thứ cần được tái sử dụng,

only now we're planning for it.

chỉ khi chúng ta đang

And often, that makes for really beautiful spaces.

Thông thường, chỉ làm vậy với những nơi đẹp thật đẹp.

But the most important thing about this system

Nhưng điều quan trọng nhất về hệ thống này

isn't the technicals of how it works.

không nằm ở hiệu quả của nó.

It's how you feel about it.

Mà là cách chúng ta cảm nhận nó.

Do you want this in your yard?

Bạn có muốn hệ thống này trong sân nhà bạn?

Why not?

Tại sao không?

I got really curious about this question.

Tôi thật sự tò mò về vấn đề này.

Why don't we see more innovation in sanitation?

Tại sao chúng ta không thấy sự đổi mới trong hệ thống vệ sinh?

Why isn't that kind of thing the new normal?

Tại sao đó không được gọi là làm mới?

And I care so much about this question,

Và tôi càng quan tâm hơn về vấn đề

that I work for a nonprofit called Recode.

mà tôi làm cho tổ chức phi lợi nhuận, Recode.

We want to accelerate adoption

Chúng tôi muốn gia tăng sự chấp nhận

of sustainable building and development practices.

của xây dựng bền vững và phát triển thực tiễn.

We want more innovation.

Chúng tôi muốn nhiều cải tiến hơn.

But a lot of times, whole categories of innovation --

Nhưng rất nhiều lần, toàn bộ sự phân loại đổi mới --

ones that can help us live more beautifully --

thứ có thể giúp chúng ta sống cuộc sống tốt đẹp hơn --

turn out to be illegal.

hóa ra lại là bất hợp pháp.

Today's regulations and codes were written under the assumption

Những quy tắc và mật mã của hôm nay được viết trong giả thuyết

that best practices would remain best practices,

rằng các biện pháp tối ưu vẫn được duy trì,

with incremental updates forever and ever.

việc cập nhật vẫn tiếp diễn mãi mãi.

But innovation isn't always incremental.

Sự đổi mới không phải lúc nào cũng là vĩnh hằng.

It turns out, how we feel about any particular new technique

Hóa ra cách chúng ta cảm nhận về bất cứ cải tiến cụ thể mới nào

gets into everything we do:

liên quan mọi việc chúng ta làm:

how we talk about it,

cách chúng ta nói về nó,

how we encourage people to study,

cách chúng ta khuyến khích mọi người học tập,

our jokes, our codes ...

những câu chuyện đùa, qui tắc ...

And it ultimately determines how innovative we can be.

Và điều đó quyết định sự sáng tạo của chúng ta.

So, that's the first reason we don't innovate in sanitation.

Cho nên, đó là lí do đầu tiên chúng tôi không đổi mới hệ thống vệ sinh.

We're kind of uncomfortable talking about sanitation,

Chúng ta khá là không thoải mái khi nói về hệ thống vệ sinh,

that's why I've gotten called "The Poo Princess" so much.

đó là lí do tôi được gọi yêu là "Công chúa vệ sinh".

The second reason is:

Lí do thứ hai là:

we think the problem is solved here in the US.

chúng ta nghĩ vấn đề " được giải quyết ngay tại Mĩ.

But not so.

Nhưng không hẳn là vậy.

Here in the US we still get sick from drinking shit in our sewage water.

Ngay tại Mĩ, chúng tôi vẫn còn mắc bệnh khi uống phải nguồn nước bẩn.

Seven million people get sick every year,

7 triệu người mắc bệnh mỗi năm,

900 die annually.

hằng năm có 900 người chết.

And we're not taking a holistic approach to making it better.

Và chúng tôi không dựa vào cái nhìn tổng thể để khiến nó tốt hơn.

So we're not solving it.

Chúng tôi vẫn chưa giải quyết được.

Where I live in Portland, Oregon,

Nơi tôi sống ở Portland, Oregon,

I can't take Echo for a swim during the rainy season,

tôi không thể để Echo đi bơi,

because we dump raw sewage sometimes into our river.

vì chúng ta thỉnh thoảng xả thải thô trên sông,

Our rainwater and our sewage go to the same treatment plant.

Nước mưa và chất thải cùng đi vào nhà máy xử lí.

Too much rain overflows into the river.

Có quá nhiều nước mưa chảy vào con sông.

And Portland is not alone here.

Và không chỉ có Portland.

Forty percent of municipalities self-report

40% các đô thị tự báo cáo

dumping raw or partially treated sewage into our waterways.

về rác thải hoặc được xử lí một phần trong đường ống.

The other bummer going on here with our status quo

Những người làm biếng tiếp tục sống với hiện trạng

is that half of all of your poop and pee is going to fertilize farmland.

là một nửa thứ các bạn đi vệ sinh ra sẽ làm đất đai màu mỡ.

The other half is being incinerated

Phân nửa khác được đem đi đốt

or land-filled.

hoặc chất thành đống rác.

And that's a bummer to me,

Nếu làm vậy thì thật lười biếng

because there are amazing nutrients in your daily doody.

vì nhiều chất dinh dưỡng đáng ngạc nhiên trong việc đi vệ sinh

It is comparable to pig manure;

Điều đó so sánh với phân lợn;

we're omnivores, they're omnivores.

chúng ta là động vật ăn tạp, chúng cũng vậy.

Think of your poo and pee as a health smoothie for a tree.

Hãy nghĩ về việc đi vệ sinh là dưỡng chất miễn phí cho cây trồng.

(Laughter)

(Cười)

The other bummer going on here

Việc tương đối lười biếng khác diễn ra

is that we're quickly moving all the drugs we take into our waterways.

chính là chúng ta nhanh chóng di chuyển các loại thuốc chúng ta đưa vào đường ống.

The average wastewater treatment plant can remove maybe half of the drugs

Trung bình một nhà máy có thể xử lí một nửa lượng thuốc

that come in.

được đưa vào.

The other half goes right out the other side.

Phân nửa đi thẳng ra đâu bên kia

Consider what a cocktail of pharmaceuticals --

Lấy ví dụ về một li cốc tai chứa thuốc --

hormones, steroids, Vicodin --

hóc môn, hợp chất chất béo hữu cơ, vicodin

does to a fish,

áp dụng cho cá,

to a dog,

cho chó,

to a child.

cho trẻ con.

But this isn't just some problem that we need to contain.

Nhưng điều này không phải vấn đề chúng ta cần đối mặt.

If we flip this around, we can create a resource

Nếu lật ngược vấn đề, ta có thể tạo nguồn lực

that can solve so many of our other problems.

mà có thể giải quyết nhiều vấn đề khác.

And I want to get you comfortable with this idea,

Tôi muốn bạn cảm thấy thoải mái với ý tưởng này,

so imagine the things I'm going to show you, these technologies,

nên hãy tưởng tượng vài thứ tôi sẽ cho bạn thấy, nhiều công nghệ,

and this attitude that says,

và thái độ đó cho thấy,

"We're going to reuse this.

"Ta sẽ tiếp tục tái sử dụng nó

Let's design to make it beautiful" --

Hãy thiết kế để nó trở nên đẹp đẽ" --

as advanced potty training.

buổi tập huấn cao cấp ngu ngốc.

(Laughter)

(Cười)

I think you're ready for it.

Tôi nghĩ bạn đã sẵn sàng.

I think we as a culture are ready for advanced potty training.

Tôi nghĩ nền văn hóa đã sẵn sàng cho buổi tập huấn cao cấp ngu ngốc.

And there are three great reasons to enroll today.

Và có 3 lí do để đăng kí ngay hôm nay.

Number one:

Thứ nhất:

we can fertilize our food.

chúng ta có thể làm màu mỡ cây trồng

Each one of us is pooping and peeing something

Mỗi người thải ra vài thứ trong lúc đi vệ sinh

that could fertilize half or maybe all of our food,

có thể cung cấp một nửa cho nguồn thức ăn của chúng ta,

depending on our diet.

phụ thuộc chế độ ăn kiêng.

That dark brown poo in the toilet is dark brown because of what?

Phân màu nâu đậm trong nhà vệ sinh có nguyên nhân từ đâu?

Dead stuff, bacteria.

Thứ không xài nữa, vi khuẩn.

That's carbon.

Đó là carbon.

And carbon, if we're getting that into the soil,

Và carbon, nếu chúng ta để ngấm vào đất,

is going to bind to the other minerals and nutrients in there.

sẽ cản trở những khoáng chất và dinh dưỡng trong đất.

Boom! Healthier food.

Bùm! Thực phẩm tốt cho sức khỏe hơn.

Voilà! Healthier people.

Cuối cùng cũng xong! Công dân khỏe mạnh hơn.

Chemical fertilizers by definition don't have carbon in them.

Những phân bón hóa học theo định nghĩa không có carbon bên trong.

Imagine if we could move our animal manure and our human manure to our soil,

Tưởng tượng nếu chúng ta có thể chuyển phân bón động vật và con người,

we might not need to rely on fossil fuel-based fertilizers,

chúng ta có thể không cần phải phụ thuộc phân bón liên quan hóa thạch.

mine minerals from far away.

những khoáng chất ở khá xa.

Imagine how much energy we could save.

Hình dung ta có thể tiết kiệm bao nhiêu năng lượng.

Now, some of us are concerned

Bây giờ chúng ta lo lắng

about industrial pollutants contaminating this reuse cycle.

về chất thải công nghiệp đang gây ô nhiễm chu kì tái sử dụng này.

That can be addressed.

Điều đó có thể được nhấn mạnh.

But we need to separate our discomfort about talking about poo and pee

Nhưng chúng ta cần chia sẻ sự bất tiện khi đề cập vấn đề đi vệ sinh

so we can calmly talk about how we want to reuse it

cho nên chúng ta có thể bình tĩnh nói về cách chúng ta muốn tái sử dụng.

and what things we don't want to reuse.

và những thứ chúng ta không muốn tái sử dụng.

And get this:

Và hiểu ra rằng:

if we change our approach to sanitation,

nếu chúng ta đổi cách tiếp cận cải thiện hệ thống vệ sinh,

we can start to slow down climate change.

có thể bắt đầu làm chậm quá trình biến đổi khí hậu.

Remember that carbon in the poop?

Còn nhớ carbon trong phân?

If we can get that into our soil bank,

Nếu ta có thể để nó ngấm vào lòng đất,

it's going to start to absorb carbon dioxide that we put into the air.

sẽ bắt đầu tiếp nhận CO2 chúng ta thải vào không khí.

And that could help slow down global warming.

Điều đó giúp làm chậm quá trình trái đất nóng lên.

I want to show you some brave souls

Tôi muốn chỉ bạn thấy những tâm hồn dũng cảm

who've had the courage to embrace this advanced potty training approach.

những người có can đảm tiến hành cách tiếp cận huấn luyện cao cấp ngu ngốc.

So those folks in New Mexico --

Những người sống tại New Mexico --

why did they do it?

tại sao họ lại làm được?

'Cause they're in a desert? 'Cause they save money? Yeah.

'Vì họ sống trong sa mạc sao? Vì họ tiết kiệm tiền? Yeah.

But more importantly, they felt comfortable

Nhưng quan trọng hơn, họ cảm thấy thoải mái

seeing what was going down the toilet as a resource.

khi thấy những thứ đi xuống toilet là một nguồn tài nguyên.

Here's an average house in Portland, Oregon.

Đây là một ngôi nhà bình thường ở Portland, Oregon.

This house is special because they have a composting toilet

Ngôi nhà này là đặc biệt bởi vì họ có một nhà vệ sinh ủ

turning all their poo and pee, over time, into a soil amendment.

biến việc đi vệ sinh qua thời gian thành việc thay đổi đất.

Their wash water, their shower water, is going underground

Nước đi vệ sinh và nước tắm, sẽ đi vào đất

to a series of mulch basins,

đến những con lạch có lớp phủ,

and then watering that orchard downhill.

và sau đó tưới nước

When they went to get this permitted,

Khi họ nhận được sự đồng ý,

it wasn't allowed in Oregon.

nhưng lại không được phép ở Oregon.

But it was allowed in five other states nearby.

Nhưng lại được phép tại 5 bang xung quanh.

That was Recode's -- my organization's -- first code-change campaign.

Đó là Recode -- tổ chức của tôi - chiến dịch thay đổi mật mã đầu tiên.

Here's a great example where the Integrated Water Management approach

Dưới đây là một ví dụ tuyệt vời nơi tiếp cận quản lý nước tổng hợp

was the cheapest.

là cách ít tốn chi phí nhất.

This is three high-rise residential buildings in downtown Portland,

Đây là những tòa nhà chung cư 3 tầng ở trung tâm Portland,

and they're not flushing to the sewer system.

và chúng không được đưa vào hệ thống cống.

How?

Bằng cách nào?

Well, their wash water is getting reused to flush toilets,

À, nước đi vệ sinh sẽ được tái sử dụng trong toilet,

cool mechanical systems,

làm mát những hệ thống cơ khí,

water the landscape.

tưới nước cho đất.

And then once the building has thoroughly used everything --

Và một khi tòa nhà tận dụng kĩ lưỡng mọi thứ --

aka, shat in it --

như đã biết, có phân trong đó --

it's treated to highest standard right on-site by plants and bacteria,

được xử lí với tiêu chuẩn cao nhất liên quan đến cây trồng và vi khuẩn,

and then infiltrated into the groundwater right below.

và sau đó thấm vào nước dưới lòng đất.

And all that was cheaper

Và cách đó thì ít tốn chi phí

than updating the surrounding sewer infrastructure.

hơn là nâng cấp cống quanh cơ sở hạ tầng.

So that's the last reason we should get really excited

Đó là lí do cuối cùng chúng ta thấy háo hức thật sự

about doing things differently:

khi làm gì đó một cách khác biệt:

we can save a lot of money.

chúng ta có thể tiết kiệm được nhiều tiền.

This was the first permit of its kind in Oregon.

Đây là sự cho phép đầu tiên tại bang Oregon.

Brave and open-minded people sat down and felt comfortable saying,

Những con người dũng cảm và phóng khoáng ngồi lại và cảm thấy thoải mái khi nói

"Yeah, that shit makes sense."

"Yeah, phân cũng thật thú vị."

(Laughter)

(Cười)

"Let's do it."

"Chúng ta hãy tiến hành."

(Applause)

(Vỗ tay)

You know?

Bạn biết không?

I keep showing examples

Tôi tiếp tục đưa ra nhiều ví dụ

where everyone's reusing everything on-site.

mà mọi người đang tái sử dụng những thứ có sẵn.

Why?

Tại sao?

Well, when we look at our aging infrastructure -- and it is old --

À, khi chúng ta nhìn vào cơ sở hạ tầng xuống cấp -- và nó cũ mèm--

and we look at the cost of updating it,

và chúng ta nhìn thấy chi phí nâng cấp,

three-quarters of that cost is just the pipes snaking through our city.

3/4 chi phí chỉ dùng cho đường cống lượn ngoằn ngoèo quanh thành phố.

So as we build anew, as we renovate,

Và khi chúng ta xây cái mới, chúng ta cải tiến,

it might make more sense to treat and reuse everything on-site.

có lẽ sẽ dễ xử lí và tái sử dụng mọi thứ có sẵn.

San Francisco realized that it made sense

San Francisco nhận ra điều này thật dễ hiểu

to invest in rebates for every household

khi đầu tư vào việc hạ giá cho từng hộ gia đình

to reuse their wash water and their rainwater

tái sử dụng nước sau khi đi vệ sinh và nước mưa

to water the backyard,

để tưới sân,

because the amount of water they would save as a community would be so big.

vì số lượng nước mà bản thân họ cũng như cộng đồng tiết kiệm sẽ tăng lên.

But why were all these projects so innovative?

Nhưng sao tất cả những dự án này lại có tính đổi mới?

The money piece, yeah.

Cũng liên quan đến tiền bạc thôi.

But more importantly,

Nhưng điều quan trọng hơn là,

they felt comfortable with this idea of advanced potty training.

họ cảm thấy thoải mái với ý tưởng về buổi tập huấn nâng cao ngu ngốc.

Imagine if we embraced innovation for sanitation

Hãy thử hình dung nếu chúng ta đi theo sự cải tiến hệ thống vệ sinh

the way we have for, say, solar power.

theo cách chúng ta có, như là, năng lượng mặt trời.

Think about it -- solar power used to be uncommon and unaffordable.

Hãy suy nghĩ -- năng lượng mặt trời từng là thứ không phổ biến và khá đắc.

Now it's more a part of our web of power than ever before.

Giờ nó là một phần của năng lượng hơn bao giờ hết.

And it's creating resiliency.

Và nó đang dần phục hồi.

We now have sources of power like the sun

Giờ chúng ta có nguồn năng lượng tương tự mặt trời

that don't vary with our earthly dramas.

mà không thay đổi với biến động trái đất

What's driving all that innovation?

Điều gì đang thúc đẩy sự cải tiến đó?

It's us.

Đó là chúng ta.

We're talking about energy.

Chúng ta đang nói về năng lượng.

It's cool to talk about energy.

Thật thoải mái khi nói về năng lượng.

Some folks are even talking about the problems

Nhiều người thậm chí còn nói về nhiều vấn đề

with the limited resources where our current energy is coming from.

của nguồn tài nguyên có hạn từ nguồn gốc của năng lượng hiện nay.

We encourage our best and brightest to work on this issue --

Chúng ta khuyến khích những nghiên cứu tốt nhất và sáng tạo nhất trong vấn đề này

better solar panels, better batteries, everything.

những tấm pin mặt trời tốt hơn, nguồn pin tốt hơn, tất cả mọi thứ.

So let's talk about where our drinking water is coming from,

Hãy nói về nguồn gốc của nước chúng ta uống hằng ngày,

where our poo and pee are actually going.

nước tiểu và phân chúng ta thải về đâu.

If we can get over this discomfort with this entire topic,

Nếu chúng ta có thể vượt qua sự không thoải mái khi nói về chủ đề này,

we could create something that creates our future goldmine.

chúng ta có thể tạo ra thứ gì đó hình thành mỏ vàng tương lai.

Every time you flush the toilet,

Mỗi lần bạn rửa toilet,

I want you to think,

tôi muốn bạn suy nghĩ,

"Where is my poop and pee going?

"Nước tiểu và phân của ta sẽ đi đâu?"

Will they be gainfully employed?"

Chúng có được dùng thật hữu ích không?

(Laughter)

(Cười)

"Or are they going to be wreaking havoc in some waterway?"

"Hay chúng sẽ trở thành mối nguy hại cho đường cống?

If you don't know, find out.

Nếu bạn không biết, hãy tìm hiểu.

And if you don't like the answer,

Và nếu bạn không tìm thấy đáp án,

figure out how you can communicate to those who can drive this change

hãy nghĩ về cách chúng ta giao tiếp với những người có thể tiến hành thay đổi

that you have advanced potty training, that you are ready for reuse.

mà bạn đã cải thiện tình hình vệ sinh, hoặc bạn đã sẵn sàng cho việc tái sử dụng.

How all of you feel

Cách mọi người cảm nhận

is going to determine exactly how innovative we can be.

sẽ quyết định chính xác chúng ta có thể sáng tạo cỡ nào.

Thank you so much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)