Richard Pyle: Exploring the reef's Twilight Zone

Translator: Uyen Lam Reviewer: Thu Pham

This is the first of two rather extraordinary photographs

Đây là bức đầu tiên trong số hai bức ảnh đặc biệt mà tôi sẽ cho bạn xem hôm nay

I'm going to show you today.

It was taken 18 years ago.

Nó được chụp 18 năm trước

I was 19 years old at the time.

Lúc đó tôi 19 tuổi,

I had just returned

vừa thực hiện một trong những chuyến lặn sâu nhất của mình

from one of the deepest dives I'd ever made at that time --

hơn 200 ft (60 mét)

a little over 200 feet.

và, tôi đã bắt được chú cá nhỏ này ở đây.

And I had caught this little fish.

Hoá ra, đây là chú cá đầu tiên đã được bắt sống.

It turns out that particular one was the first of its kind

ever taken alive.

Tôi không chỉ là nhà ngư học, tôi là một gã mọt sách thích cá

I'm not just an ichthyologist, I'm a bona fide fish nerd.

And to a fish nerd, this is some pretty exciting stuff.

Và với một kẻ thích cá, đây là thứ thú vị

Và điều thú vị hơn là người chụp bức ảnh này,

More exciting was the fact that the person who took this photo

là một anh chàng tên Jack Randall.

is a guy named Jack Randall,

the greatest living ichthyologist on earth --

nhà ngư học giỏi nhất thế giới,

một tượng đài của người yêu thích cá.

the Grand Poobah of fish nerds, if you will.

Vì vậy, tôi rất hứng thú vào giây phút đó,

And so, it was really exciting to me to have this moment in time.

nó thật sự xác định phương hướng cho cả cuộc đời tôi.

It set the course for the rest of my life.

Nhưng điều quan trọng nhất, sâu sắc nhất

But really, the most significant, most profound thing about this picture

về bức ảnh này là nó được chụp 2 ngày

is it was taken two days before I was completely paralyzed

trước khi tôi bị liệt từ cổ xuống.

from the neck down.

Tôi đã phạm một sai lầm ngu ngốc

I made a really stupid kind of mistake

như phần lớn chàng trai 19 tuổi nghĩ mình không thể chết

that most 19-year-old males do when they think they're immortal,

và tôi bị một loại bệnh ép khí khi lặn,

and I got a bad case of the bends and was paralyzed,

và tôi bị liệt, và phải bay về điều trị.

and had to be flown back for treatment.

Tôi học được hai điều quan trọng hôm đó.

I learned two really important things that day.

The first thing I learned -- well, I'm mortal. That's a really big one.

Điều đầu tiên - Tôi có thể chết, đó là điều quan trọng.

Và điều thứ hai tôi học được là tôi biết, và chắc chắn

And the second thing I learned was that I knew, with profound certainty,

that this is exactly what I was going to do for the rest of my life.

rằng đây là điều tôi sẽ làm trong cả quãng đời còn lại.

I had to focus all my energies

Tôi phải tập trung tất cả sức lực để tìm

towards going to find new species of things

những loài mới ở sâu dưới rạn san hô.

down on deep coral reefs.

Nay, khi nghĩ đến một rạn san hô, nhiều người nghĩ đến nhất

When you think of a coral reef, this is what most people think of:

là đám san hô lớn, cứng, phức tạp; những loài cá và nhiều thứ đủ màu sắc.

these big, hard, elaborate corals,

lots of bright, colorful fishes and things.

Nhưng đây chỉ là đỉnh của núi băng trôi.

But this is really just the tip of the iceberg.

Nếu bạn nhìn vào biểu đồ một rạn san hô.

If you look at this diagram of a coral reef,

we know a lot about that part up near the top.

chúng ta biết nhiều về phần ở gần mặt nước,

và lý do chúng ta biết nhiều về nó là vì

The reason we know so much about it

thợ lặn rất dễ lặn xuống và tiếp cận nó.

is scuba divers can very easily go down there and access it.

Tuy nhiên, có một vấn đề với việc lặn,

There is a problem with scuba, though,

là có giới hạn ở độ sâu bạn có thể lặn,

in that it imposes some limitations on how deep you can go.

và đó là ở độ sâu khoảng 200ft (60m)

It turns out that depth is about 200 feet.

Tôi sẽ nói rõ lý do trong một phút nữa.

I'll get into why that is in just a minute,

but the point is, scuba divers generally stay less than 100 feet deep,

Nhưng, vấn đề là thợ lặn thường lặn không sâu hơn 100ft (30m),

và rất hiếm khi sâu hơn mức này, ít nhất, trong trạng thái tỉnh táo.

and very rarely go much below this, at least, not with any kind of sanity.

So to go deeper, most biologists have turned to submersibles.

Để lặn sâu hơn, nhiều nhà sinh vật học đã chuyển sang tàu lặn.

Hiện nay, tàu lặn rất tuyệt vời, kỳ diệu,

Now, submersibles are great, wonderful things,

nhưng nếu bạn muốn trả 30.000 đô-la một ngày để dùng tàu lặn,

but if you're going to spend 30,000 dollars a day to use one of these things

và nó có thể lặn đến 2000ft (610 mét),

and it's capable of going 2,000 feet,

you're not going to go farting around up here in a couple of hundred feet,

bạn phải chắc rằng bạn không đánh rắm trong vài trăm feet,

bạn sẽ đi rất, rất, rất sâu xuống.

you're going to go way down deep.

Vậy, điểm mấu chốt là phần lớn các nghiên cứu dùng tàu ngầm

So the bottom line is, almost all research using submersibles

đã diễn ra ở sâu hơn 500ft (152 mét)

has taken place well below 500 feet.

Now, it's pretty obvious at this point

Bây giờ, thật hiển nhiên ở đây là có khu vực này ở giữa

there's a zone here in the middle.

và đó là khu vực trung tâm của niềm hạnh phúc của tôi.

That's the zone

that centers around my own personal pursuit of happiness.

Tôi muốn tìm có gì trong khu vực này.

I want to find out what's in this zone; we know almost nothing about it.

Chúng ta gần như chẳng biết gì về nơi đó.

Scuba divers can't get there, submarines go right on past it.

Thợ lặn không thể đến đó, tàu ngầm thì đi ngay qua đó.

It took me a year to learn to walk again after my diving accident in Palau.

Tôi mất một năm để đi được trở lại sau tai nạn lặn ở Palau

và trong năm đó tôi dành thời gian để học

During that year,

I spent a lot of time learning about the physics and physiology of diving

về vật lý và sinh lý của môn lặn

và tìm ra cách vượt qua những giới hạn.

and how to overcome these limitations.

Nên, tôi sẽ cho bạn biết ý tưởng cơ bản.

I'm just going to show you a basic idea.

Chúng ta đều đang hít thở không khí. Không khí là hỗn hợp của

We're all breathing air right now.

Air is a mixture of oxygen and nitrogen,

oxy và nitơ, khoảng 20% oxy và 80% nitơ trong phổi chúng ta.

20 percent oxygen, 80 percent nitrogen.

It's in our lungs.

Và có một hiện tượng gọi là Định luật Henry

And there's a phenomenon called Henry's law,

nói rằng chất khí sẽ hoà tan vào chất lỏng

that says gases will dissolve into a fluid

tương ứng với các áp lực thành phần mà bạn cho chúng tiếp xúc.

in proportion to the partial pressures you're exposing them to.

Vì thế, cơ bản là khí hoà tan vào cơ thể chúng ta.

So, basically the gas dissolves into our body.

The oxygen is bound by metabolism, we use it for energy.

Khí ô-xy được dùng trong trao đổi chất, để tạo ra năng lượng.

The nitrogen sort of floats around in our blood and tissues.

Nitơ chỉ trôi trong máu và mô của chúng ta

và đó là cách cơ thể chúng ta được cấu tạo

That's fine, it's how we're designed.

Vấn đề xảy ra khi bạn lặn xuống nước.

The problem happens when you go underwater.

Khi bạn lặn xuống càng sâu, áp lực càng lớn

The deeper you go underwater, the higher the pressure is.

Nếu bạn phải lặn đến độ sâu khoảng 130ft (40 mét),

If you were to go down to a depth of about 130 feet,

which is the recommended limit for most scuba divers,

là độ sâu giới hạn gợi ý cho thợ lặn,

bạn sẽ gặp hiệu ứng áp lực này.

you'd get this pressure effect.

The effect of that pressure is you have an increased density of gas molecules

Và hiệu ứng áp lực là khi bạn tăng mật độ

số phân tử khí trong mỗi hơi thở của bạn.

in every breath you take.

Over time, those gas molecules dissolve into your blood and tissues

Qua thời gian, số phân tử khí này tan vào máu và các mô

and start to fill you up.

và bất đầu làm đầy cơ thể bạn.

Now, if you were to go down to, say, 300 feet,

Nếu bạn phải lặn sâu, đến 300ft (91m)

you don't have five times as many gas molecules in your lungs,

số phân tử khí có trong phổi bạn

không phải 5 lần mà là 10 lần nhiều hơn.

you've got 10 times as many gas molecules in your lungs.

Và, chắc rằng, chúng cũng tan vào máu và các mô của bạn.

And, sure enough, they dissolve into your blood and tissues as well.

And if you were to go down to where there's 15 times as much --

Và dĩ nhiên, nếu bạn lặn sâu hơn 15 lần

the deeper you go, the more exacerbating the problem becomes.

bạn càng lặn sâu, vấn đề càng trầm trọng thêm.

The limitation of diving with air is all those dots in your body,

Và vấn đề, sự giới hạn không khí trong việc lặn

là tất cả các điểm trong cơ thể bạn - tất cả ôxy và nitơ.

all the nitrogen and all the oxygen.

Có ba giới hạn cơ bản của việc lặn.

There are three basic limitations of scuba diving.

Giới hạn đầu tiên là ôxy

The first limitation is the oxygen --

độc tính của ôxy.

oxygen toxicity.

Ta đều biết bài hát: "Tình yêu như ôxy".

Now, we all know the song: "Love is like oxygen.

Bạn có quá nhiều, bạn lên quá cao

You get too much, you get too high. Not enough, and you're gonna die."

Không đủ, bạn sẽ chết".

Well, in the context of diving, you get too much, you die also.

Trong việc lặn, bạn có quá nhiều ôxy, bạn cũng sẽ chết.

Bạn chết vì độc tính của ôxy có thể gây ra tai biến

You die because oxygen toxicity can cause a seizure.

It makes you convulse underwater -- not a good thing to happen underwater.

làm cho bạn co quắp dưới nước, không phải là một điều tốt.

Nó xảy ra vì có quá nhiều ôxy tập trung trong cơ thể bạn.

It happens because there's too much concentration of oxygen in your body.

The nitrogen has two problems.

Khí ni tơ có hai vấn đề.

One of them is what Jacques Cousteau called "rapture of the deep."

Một trong số đó là điều Jacques Cousteau gọi là "Sự phấn khích của độ sâu"

Đó là khí ni tơ gây mê man.

It's nitrogen narcosis.

Nó làm bạn không tỉnh táo.

It makes you loopy; the deeper you go, the loopier you get.

Bạn càng xuống sâu, bạn càng điên rồ.

You don't want to drive drunk, you don't want to dive drunk.

Bạn không muốn lái xe hay lặn khi say xỉn, nên đó là một vấn đề lớn.

So that's a real big problem.

Vấn đề thứ ba là điều tôi đã tìm được một cách khó khăn ở Palau

And of course, the third problem

is the one I found out the hard way in Palau,

đó là bệnh khí ép.

which is the bends.

Điều tôi quên nhắc đến

One thing I forgot to mention

is that to obviate the problem of nitrogen narcosis --

là đề phòng ngừa sự mê man ni tơ

tất cả các điểm xanh trong cơ thể chúng ta

all of those blue dots in our body --

bạn bỏ đi khí ni tơ và thay bằng khí heli

you remove the nitrogen and replace it with helium.

Heli là một chất khí, có nhiều lý do vì sao nó rất tốt

Helium's a gas; there're a lot of reasons why helium's good,

nó là một phân tử bé nhỏ, nó trơ

it's a tiny molecule, it's inert, it doesn't give you narcosis.

nó không làm bạn mê man.

So that's the basic concept we use.

Đó là cơ chế chính mà chúng tôi dùng.

But the theory's relatively easy.

Nhưng lý thuyết thì dễ.

The tricky part is the implementation.

Phần khó là việc thực hiện.

So this is how I began about 15 years ago.

Tôi đã bắt đầu thế này, cỡ 15 năm trước.

I'll admit, it wasn't exactly the smartest of starts,

Tôi thú nhận nó không phải khởi đầu tốt nhất

but you've got to start somewhere.

nhưng, bạn phải bắt đầu ở đâu đó

(Laughter)

Khi đó, tôi không phải là người duy nhất không biết tôi đang làm gì

At the time, I wasn't the only one who didn't know what I was doing.

hầu như không ai biết.

Almost nobody did.

This rig was actually used for a dive of 300 feet.

Cái giàn này đã được sử dụng trong lần lặn 300ft

But over time we got better at it,

Qua thời gian, chúng tôi cải thiện nó,

and we came up with this really sophisticated-looking rig

và chúng tôi đã tạo ra chiếc giàn trông rất tinh vi này

with four scuba tanks, five regulators and all the right gas mixtures,

với bốn bể lặn và năm bảng điều khiển

và tất cả hỗn hợp khí

all that good stuff.

và những thứ tốt. Và nó ổn và kì diệu

It was fine and dandy, it allowed us to go down and find new species.

và nó cho phép lặn sâu để tìm sinh vật mới

Bức ảnh này được chụp ở độ sâu 300ft, một loại cá mới.

This picture was taken at 300 feet, catching new species of fish.

Nhưng, vấn đề là nó không cho chúng tôi nhiều thời gian

The problem was it didn't allow us much time.

Vì trọng tải và kích thước của nó

For all its bulk and size, it only gave us about 15 minutes at most

chúng tôi chỉ có nhiều nhất khoảng 15 phút ở độ sâu kiểu này.

down at those sorts of depths.

Chúng tôi cần thêm thời gian.

We needed more time. There had to be a better way.

Phải có một cách tốt hơn.

And indeed, there is a better way.

Và, quả nhiên là có một cách tốt hơn.

In 1994, I was fortunate enough to get access

Năm 1994, tôi rất may mắn được tiếp xúc

to these prototype closed-circuit rebreathers.

với những nguyên mẫu bình thở đóng mạch.

Bình thở đóng mạch

Closed-circuit rebreather: what makes it different from scuba,

nó khác bình khí nén ở điểm nào

and why is it better?

và tại sao nó tốt hơn?

Well, there are three main advantages to a rebreather.

Vâng, có ba ưu điểm chính của một bình khí

One, they're quiet, they don't make any noise.

Một, chúng yên lặng, chúng không gây ồn.

Two, they allow you to stay underwater longer.

Hai, chúng cho phép bạn ở dưới nước lâu hơn

Ba, chúng cho phép bạn lặn sâu hơn.

Three, they allow you to go deeper.

Làm sao chúng làm được điều đó?

How is it that they do that?

In order to really understand how they do that,

Để thật sự hiểu cách chúng làm điều đó

you have to look underneath the hood and see what's going on.

bạn phải cởi mũ trùm, và nhìn điều đang diễn ra bên dưới

There are three basic systems to a closed-circuit rebreather.

Có ba hệ thống chính của bình khí mạch kín

Cái cơ bản nhất gọi là vòng thở

The most fundamental is called the breathing loop.

Nó là một vòng thở vì bạn thở qua đó, và nó là một nút kín

It's a breathing loop because you breathe off of it;

bạn thở lượng khí như cũ vòng quanh, vòng quanh.

it's a closed loop, and you breathe the same gas around and around.

Và có một ống thổi để bạn đặt trong miệng

There's a mouthpiece that you put in your mouth,

và có một lá phối ngược lại

and there's a counter lung, or in this case, two counter lungs.

hoặc ở đây là hai lá phổi ngược

Chúng không phải đồ công nghệ, mà là chiếc túi co dãn đơn giản

The counter lungs aren't high tech, they're simply flexible bags.

Chúng cho phép bạn thở hoặc lọc máu một cách máy móc

They allow you to mechanically breathe, mechanically ventilate.

Khi bạn thở ra, khí đi vào túi phổi thở ra

When you exhale, it goes in the exhale counter lung;

khi bạn hít vào, khí đi từ túi phổi hít vào

when you inhale, it comes from the inhale counter lung.

Đó chỉ là cơ chế gốc, cho bạn lặp lại vòng không khí qua nút thờ này.

It's just pure mechanics, allowing you to cycle air through this breathing loop.

Và một bộ phận khác của một vòng thở

The other component on a breathing loop is the carbon-dioxide-absorbent canister.

là hộp hấp thụ các-bon đi-ô-xít

Now, as we breathe, we produce carbon dioxide,

Khi thở, chúng ta tạo ra các-bon đi-ô-xít

và khí này cần được loại khỏi hệ thống

and that carbon dioxide needs to be scrubbed out of the system.

Có một bộ lọc hoá chất ở đó

There's a chemical filter in there

that pulls the carbon dioxide out of the breathing gas,

hút các-bon đi-ô-xít ra khỏi túi khí thở

so that when it comes back to us, it's safe to breathe again.

vì vậy, khi chúng ta tiếp tục hít thở, không khí sẽ an toàn

That's the breathing loop in a nutshell.

Đó là khái quát về vòng thở

The second main component of a closed-circuit rebreather

Bộ phận chính thứ hai của bình khí mạch kín là hệ thống khí

is the gas system.

Vai trò chính của hệ thống khí

The primary purpose of the gas system is to provide oxygen,

là để cung cấp ra ôxy, để cung cấp thêm ôxy cho cơ thể sử dụng

to replenish the oxygen that your body consumes.

So the main tank, the main critical thing,

Vì vậy, bể chính, cái quan trọng nhất

is this oxygen gas supply cylinder we have here.

là ống xilanh cung cấp oxy ở đây

But if we only had an oxygen gas supply cylinder,

Nhưng, nếu ta chỉ có một xilanh cấp oxy

chúng ta không thể lặn quá sâu

we wouldn't be able to go very deep,

because we'd run into oxygen toxicity very quickly.

vì chúng ta sẽ bị nhiễm độc ôxy rất nhanh

Nên chúng ta cần một khí khác, để làm loãng ôxy

So we need another gas, something to dilute the oxygen with.

Và nó, đủ phù hợp, để gọi là nguồn cấp khí pha loãng

And that, fittingly enough, is called the diluent gas supply.

In our applications, we generally put air inside this diluent gas supply,

Trong ứng dụng, chúng tôi thường cho khí vào nguồn cấp khí loãng này

bởi vì nó rất rẻ và là nguồn ni tơ dễ tìm

because it's a very cheap and easy source of nitrogen.

So that's where we get our nitrogen from.

Đó là nơi chúng tôi có khí ni tơ

But if we want to go deeper, of course, we need another gas supply,

Nhưng, nếu ta muốn đi sâu hơn, dĩ nhiên, ta cần thêm nguồn khí

Chúng ta cần heli, rất cần để lặn sâu

and helium is what we really need to go deep.

Và thường ta có một xilanh to hơn một chút

Usually we'll have a slightly larger cylinder,

gắn bên ngoài bình khí, như thế này.

mounted exterior on the rebreather, like this.

That's what we use to inject, as we start to do our deep dives.

Và đó là cái chúng tôi gắn vào, và bắt đầu lặn sâu

We also have a second oxygen cylinder, solely as a backup;

Chúng tôi cũng có một xilanh oxy thứ hai, để dự phòng trường hợp

có vấn đề với nguồn oxy đầu tiên, chúng tôi vẫn có thể tiếp tục thở

if there's a problem with our first oxygen supply,

we can continue to breathe.

The way you manage all these different gases and different gas supplies

Và cách chúng tôi quản lý các loại khí và nguồn cấp khác nhau

là cái khoá khí tinh vi, công nghệ cao ở phía trước này.

is this really high-tech, sophisticated gas block up on the front here,

where it's easy to reach.

nơi nó dễ chạm tới

It's got the valves and knobs and things you need

Nó có tất cả các van và nút bấm, điều bạn

to inject the right gases at the right time.

cần làm là gắn đúng loại khí đúng lúc

Normally, you don't have to do that,

Thường thì bạn không phải làm vì mọi thứ đều tự động

because all of it's done automatically

with the electronics, the third system of a rebreather.

với bảng điện tử, hệ thống thứ ba của bình khí

Phần quan trọng nhất của bình khí là cảm biến oxy

The most critical part of a rebreather are the oxygen sensors.

Bạn cần ba cái, nên nếu một cái bị hư, bạn biết đó là cái nào

You need three, so if one goes bad, you know which one it is.

bạn cần chọn một cách lô-gic

You need voting logic.

You also have three microprocessors.

Bạn cũng cần ba bộ vi xử lý.

Any one of those computers can run the entire system,

Mỗi máy tính này có thể chạy toàn bộ hệ thống,

so if you have to lose two of them,

nên nếu bạn bị hỏng hai cái

there's back-up power supplies.

vẫn còn một nguồn năng lượng dự phòng.

And there are multiple displays, to get the information to the diver.

Và có nhiều màn hình, dùng để đưa thông tin đến thợ lặn

This is the high-tech gadgetry that allows us to do what we do

Đây là tiện ích công nghệ cao cho phép ta làm điều cần làm

on these deep dives.

trong những chuyến lặn sâu thế này

I can talk about it all day -- just ask my wife --

Và tôi có thể nói về nó cả ngày - hãy hỏi vợ tôi

but I want to move on to something much more interesting.

nhưng tôi muốn chuyển đến thứ gì đó thú vị hơn

Tôi sẽ đưa bạn đến một chuyến lặn sâu

I'm going to take you on a deep dive,

Tôi sẽ cho bạn thấy việc lặn chúng tôi thường làm là thế nào

and show you what it's like to do one.

Ta bắt đầu ở trên tàu, và những thứ công cụ công nghệ, đắt tiền

We start up on the boat,

For all this high-tech, expensive equipment,

đây vẫn là cách tốt nhất để xuống nước

this is still the best way to get in the water,

ngã qua bên mạn tàu

just flop over the side of the boat.

Bây giờ, như tôi đã chỉ ra trong biểu đồ trước đó

Now, as I showed you in the earlier diagram,

these reefs that we dive on start out near the surface

rạn san hô chúng tôi lặn bắt đầu gần mặt nước

and they go almost vertically, completely straight down.

và chúng đi xuống gần như theo chiều dọc, hoàn toàn thẳng xuống

So we drop in the water and go over the edge of this cliff,

Nên, chúng tôi vào trong nước, chúng tôi đi qua rìa vách đá

and then we start dropping, dropping, dropping.

và sau đó, chúng tôi bắt đầu rơi xuống.

People ask if it takes a long time to get there.

Người ta hỏi tôi: "Mất nhiều thời gian để xuống đó lắm à?"

Không, chỉ mất vài phút để đến độ sâu đó

No; it only takes a couple minutes to get down to three or four hundred feet,

đến ba đến bốn trăm feet, nơi chúng tôi hướng đến

which is what we're aiming for.

cũng giống như phim quay chậm cảnh nhảy dù

It's like skydiving in slow motion. It's really very interesting.

Nó rất thú vị

You ever see "The Abyss,"

bạn đã từng xem "Vực sâu" khi Ed Harris,

where Ed Harris is sinking down along the side of the wall?

anh ấy rơi xuống dọc theo bức tường?

That's what it feels like. Amazing.

Dường như là cảm giác đó, rất tuyệt.

And down there, you find that the water is very clear, extremely clear,

Khi bạn xuống dưới đó, bạn cũng sẽ thấy nước rất, rất sạch

Nước cực kì sạch, bởi vì hiếm có vi sinh vật nào

because there's hardly any plankton.

Nhưng, khi bạn bật đèn lên, nhìn xung quanh các hang động,

When you turn on your light and look around the caves,

và đột nhiên bạn đối mặt với một sự đa dạng

you're confronted with a tremendous amount of diversity,

lớn hơn bất kì ai có thể tin

much more than anyone used to believe.

Không phải tất cả là sinh vật mới

Now, not all of it is new species --

that fish you see with the white stripe, that's a known species.

Như chú cá có sọc trắng bạn thấy đây

đó là một loài động vật đã được biết đến

But if you look carefully into the cracks and crevices,

Nhưng, nếu bạn nhìn kĩ hơn vào các vết nứt và khe hở

bạn sẽ thấy những thứ nhỏ chạy nhanh qua

you'll see little things scurrying all over the place.

There's a just unbelievable diversity.

Có một sự đa dạng không thể tin được

It's not just fish, either.

Không chỉ là cá thôi

These are crinoids, sponges, black corals. There're some more fishes.

Có huệ biển, bọt biển, san hô đen. Có thêm một vài loài cá

Those fishes that you see now are new species.

Và những con cá bạn đang thấy là loài mới

Chúng vẫn là loài mới vì tôi đem theo máy quay trong lần lặn này chứ không phải lưới

They're still new species,

because I had a video camera instead of my net,

so they're still waiting down there for someone to go find them.

nên chúng vẫn còn chờ ai đó đến tìm thấy

But this is what it looks like.

Nhưng nó trông giống thế này

And this kind of habitat just goes on and on and on for miles.

và loại môi trường sống này cứ tiếp tục hàng dặm

This is Papua, New Guinea.

Đây là Papua, New Guinea.

Now little fishes and invertebrates aren't the only things we see down there.

Cá nhỏ và động vật không xương không phải những thứ duy nhất ta thấy dưới đó

Ta cũng thấy cá mập

We also see sharks,

thường xuyên hơn tôi mong đợi

much more regularly than I would have expected to.

We're not quite sure why.

Và chúng tôi không thật sự hiểu tại sao

What I want you to do now is imagine yourself 400 feet underwater,

Cái tôi muốn bạn làm ngay bây giờ là tưởng tượng bạn ở 400ft (122m) dưới nước

với tất cả dụng cụ công nghệ trên lưng

with all this high-tech gear on your back,

bạn ở trong một rạn san hô di động ở Papua, New Guinew

you're in a remote reef off Papua, New Guinea,

hàng ngàn dặm từ buồng nén gần nhất,

thousands of miles from the nearest recompression chamber,

và bạn hoàn toàn bị cá mập vây quanh

and you're completely surrounded by sharks.

(Video) Diver 1: (In squeaky voice) Look at those ...

Máy quay phim: Nhìn vào đây

Diver 2: Uh, oh ...

Uh oh... uh oh!

Uh, oh!

Tôi nghĩ chúng ta có sự chú ý của họ

Audience: (Laughter)

(Video) Diver 1: I think we have their attention ...

Richard Pyle: Khi bạn bắt đầu nói như Vịt Donald

Richard Pyle: When you start talking like Donald Duck,

there's no situation in the world that can seem tense.

không có hoàn cảnh nào trên thế giới có vẻ căng thẳng

(Tiếng cười)

(Laughter)

So we're down there -- this is at 400 feet.

Cho nên, ta ở dưới đó, đây là 400ft (122m)

That's looking straight up, by the way, to give a sense of how far the surface is.

Nhìn thẳng lên trên,

và bạn thấy được mặt nước xa thế nào.

Và nếu bạn là nhà sinh vật học và bạn biết về cá mập,

And if you're a biologist and know about sharks,

và bạn muốn đánh giá, nguy cơ của tôi lớn thế nào

and you want to assess, how much jeopardy am I really in here,

there's one question that sort of jumps to the forefront of your mind immediately,

có một câu hỏi hiện lên trong đầu bạn ngay lập tức

đó là

which is --

Thợ lặn 1: Loại cá mập nào?

(Video) Diver 1: What kind of sharks?

Thợ lặn 2: ừ, cá mập mũi bạc

Diver 2: Silvertip sharks.

Diver 1: Oh.

Thợ lặn 1: Ồ

Cá mập mũi bạc: thật ra có ba loại cá mập ở đây

RP: There are actually three species of sharks here.

Cá mập mũi bạc là còn có cạnh trắng trên vây

The silvertips are the ones with the white edges on the fins,

còn có cá mập rạn san hô xám và một vài con cá mập đầu búa xa bên kia

and there're also gray reef sharks and hammerheads off in the distance.

Và vâng, có một chút lo sợ.

And yes, it's a little nerve-racking.

Thợ lặn 2: Hoo!

(Video) Diver 2: Hoo!

Anh bạn nhỏ kia thật thích vui đùa

That little guy is frisky!

Audience: (Laughter)

Vậy, bạn đã xem rất nhiều đoạn phim như thế này trên TV

Now, you've seen video like this on TV a lot, and it's very intimidating.

nó thật đáng sợ, và tôi nghĩ nó khiến ta hiểu sai về cá mập

I think it gives the wrong impression about sharks;

Cá mập thực ra không quá nguy hiểm

they're actually not very dangerous animals.

và đó là lý do vì sao chúng tôi không lo lắng mấy, vì sao chúng tôi còn đùa giỡn ở dưới đó

That's why we weren't worried much and were joking around.

Nhiều người chết vì lợn, nhiều người chết vì sét đánh

More people are killed by pigs, by lightning strikes,

nhiều người chết vì bóng đá ở Anh.

more people are killed at soccer games in England.

There's a lot of other ways you can die.

Bạn có thể chết vì nhiều lý do.

And I'm not making that stuff up.

Và tôi không bịa đặt ra chúng

Coconuts! You can get killed by a coconut more likely than killed by a shark.

Quả dừa! Bạn có thể chết vì một quả dừa dễ hơn là vì một con cá mập

Vậy cá mập không nguy hiểm như mọi người cho rằng chúng như vậy

So sharks aren't quite as dangerous as most people make them out to be.

Tôi không biết có bạn nào đọc tin mới ở Mỹ và Tin thế giới

Now, I don't know if any of you get US News and World Report --

Tôi có một vấn đề gần đây.

I got the recent issue.

There's a cover story about the great explorers of our time.

Có một câu chuyện bí mật về những nhà thám hiểm tài ba ở thời chúng tôi

Bài báo cuối cùng có tựa đề: "Không có ranh giới mới".

The last article is entitled, "No New Frontiers."

Câu hỏi rằng liệu có một ranh giới mới nào ngoài kia không

It questions whether or not there really are any new frontiers out there,

whether there are any true, hardcore discoveries that can still be made.

liệu còn có thể có phát hiện thật sự, đúng đắn, rõ ràng nào?

Và tôi thích câu này nhất trong bài báo

My favorite line from the article:

[... 'discovery' can mean finding a guppy with an extra spine in its dorsal fin."]

Với một người yêu cá, tôi cười, vì họ không tự nhiên gọi chúng tôi là người yêu cá

chúng tôi thật sự thích thú khi tìm được một cột sống lưng mới của cá bảy màu

I have to laugh; they don't call us fish nerds for nothing.

We actually do get excited about finding a new dorsal spine in a guppy.

Nhưng, còn nhiều hơn thế

But it's much more than that.

Và tôi muốn cho bạn xem một vài loại cá bảy màu tôi đã tìm thấy mấy năm qua

I want to show you a few of the guppies we've found over the years.

Loại này - bạn có thể thấy nó rất xấu xí

This one -- you can see how ugly it is.

(Laughter)

Ngay cả khi bạn lờ đi giá trị khoa học của nó

Even if you ignore the scientific value of this thing,

hãy chỉ nhìn vào giá trị kinh tế của nó

look at the monetary value of this thing.

Một vài con trong số này cuối cùng được bán làm cá cảnh ở Nhật Bản

A couple of these were sold through the aquarium trade to Japan,

với giá 15.000 đô-la một con

where they sold for 15,000 dollars apiece.

Tức là nửa triệu đô-la một pound (~0.45kg)

That's half a million dollars a pound.

Đây là một loại cá thiên thần khác được tìm thấy

Here's another new angelfish we discovered.

Thật ra chúng tôi tìm ra loài này đầu tiên từ những ngày xưa còn dùng khí thở

This one we first discovered back in the air days -- the bad old air days,

như chúng tôi từng nói - khi chúng tôi lặn với khí thở

when we were doing these kind of dives with air.

Chúng tôi ở độ sâu 360ft

We were at 360 feet.

I remember coming up from one of these deep dives and I had this fog,

Và tôi nhớ khi trở về từ một chuyến lặn sâu, gặp trận sương mù này

and the narcosis takes a little while to fade away, sort of like sobering up.

và bị mê man một lúc, như bạn biết đấy, biến mất đi

Nó giống như tỉnh táo lên

I had this vague recollection of seeing this yellow fish with a black spot,

Và tôi đã có hồi ức mơ hồ khi nhìn thấy những con cá vàng với một chấm đen,

và tôi nghĩ: "Tệ thật, tôi lẽ ra nên bắt một con"

and thought, "Damn, I should have caught one --

Tôi nghĩ đó là một loài mới"

I think that's a new species."

Eventually, I looked in my bucket.

Và sau đó, tôi nhìn quanh tìm cái xô.

Sure enough, I had caught one, I just completely forgot.

Thật sự, tôi đã bắt được một con - tôi đã quên mất là tôi đã bắt được một con

Và thế là tôi quyết định đặt tên nó là Centropyge narcosis (cá thiên thần mê man)

So this one, we decided to give the name Centropyge narcosis to.

Và đó là tên khoa học chính thức của nó

That's its official scientific name,

vì tham khảo thói quen lặn sâu của nó

in reference to its deep-dwelling habits.

Và đây là một loài tuyệt vời khác

This is another neat one.

When we first found it,

Khi tìm thấy nó lần đầu, chúng tôi không chắc nó thuộc họ nào

we weren't even sure what family it belonged to,

Nên chúng tôi chỉ gọi là cá Dr.Seuss

so we just called it the Dr. Seuss fish,

bởi vì nó trông như những thứ trong truyện ấy

since it looked like something from one of those books.

Loài này rất tuyệt

Now, this one's pretty cool.

If you go to Papua, New Guinea and go down 300 feet,

Nếu bạn đến Papua, New Guinea, và lặn sâu 300ft

bạn sẽ nhìn thấy những ụ đất lớn

you'll see these big mounds.

This may be hard to see, but they're a couple meters in diameter.

Và có thể khó để thấy, nhưng chúng là về -

ồ, đường kính vài mét

If you look closely, you'll see there's a little white and gray fish

Nếu bạn nhìn kĩ hơn, bạn sẽ thấy là có

một con cá trắng nhỏ và cá xám đang bơi ở gần đó

that hangs out near them.

It turns out this little white fish builds these giant mounds,

hoá ra, con cá trắng nhỏ này đã xây cái ụ đất lớn

bằng một viên đất mỗi lần

one pebble at a time.

thật phi thường khi nhìn thấy điều này

It's extraordinary to find something like this.

Không chỉ là loài mới: là thói quen mới, hệ sinh thái mới, mọi cái mới.

It's not just new species, it's new behaviors, new ecology,

Cái tôi sẽ cho bạn xem ngay, rất nhanh

all kind of new things.

What I'm going to show you now, quickly,

Chỉ là một mẫu của một ít loài mới mà chúng tôi đã khám phá được

is a sampling of the new species we've discovered.

What's extraordinary is not just the number of species we're finding --

Điều phi thường không chỉ là số lượng tuyệt đối của các loài chúng ta đang tìm kiếm

dù bạn thấy nó rất tuyệt, nhưng đây chỉ là một nửa những gì chúng tôi tìm thấy

though as you can see, that's pretty amazing;

this is only half of what we've found --

Điều tuyệt vời là chúng tôi tìm được nhanh thế nào

what's extraordinary is how quickly we find them.

ở độ sâu đó, chúng tôi tìm được đến bảy loài mới một giờ

We're up to seven new species per hour of time we spend at that depth.

Nếu bạn đến rừng Amazon và tìm một cái cây, bạn sẽ thấy rất nhiều bọ

If you go to an Amazon jungle and fog a tree, you may get a lot of bugs,

but for fishes, there's nowhere in the world

nhưng với cá, không có nơi nào trên thế giới

you can get seven new species per hour of time.

bạn có thể tìm được bảy loài mới một giờ

Now, we've done some back-of-the-envelope calculations,

Giờ, ta đã xong một vài tính toán bên ngoài

và ta đã đoán là có khoảng 2000 đến 2500 loài mới

and we're predicting there are probably about 2,000 to 2,500 new species

in the Indo-Pacific alone.

chỉ ở biển In đô - Thái Bình Dương

There are only five to six thousand known species,

Chỉ có khoảng năm đến sáu ngàn loài đã biết

so a very large percentage of what is out there isn't really known.

nên một phần lớn loài còn chưa được biết

We thought we had a handle on all the reef fish diversity -- evidently not.

Ta nghĩ mình có nắm được sự đa dạng cá ở rạn san hô - rõ ràng không

Và tôi đến gần một ghi chú ảm đạm

I'm going to just close on a very somber note.

Ban đầu, tôi đã nói là tôi sẽ cho bạn xem hai bức ảnh phi thường

At the beginning, I said I'd show you two extraordinary photographs.

This is the second extraordinary photograph I'm going to show you.

Đây là bức ảnh phi thường thứ hai

Bức này được chụp ngay lúc tôi ở dưới nước quay phim lũ cá mập

This one was taken at the exact moment I was down there filming those sharks.

This was taken exactly 300 feet above my head.

Nó được chụp chính xác 300ft phía trên tôi

Và lý do bức ảnh này đặc biệt

The reason this photograph is extraordinary

là vì nó chụp khoảnh khắc cuối cùng của một đời người

is because it captures a moment

in the very last minute of a person's life.

Chưa đến 60 giây sau khi bức ảnh được chụp, anh chàng này đã chết

Less than 60 seconds after this picture was taken, this guy was dead.

Khi khám nghiệm, chúng tôi tìm ra điều gì đã sai

When we recovered his body, we figured out what had gone wrong.

He had made a very simple mistake;

Anh ấy phạm một sai lầm cơ bản

he turned the wrong valve when he filled his cylinder.

Anh ấy vặn nhầm ven khi làm đầy xilanh

anh ấy có 80% oxy trong bình khí khi chỉ nên có 40% thôi

he had 80 percent oxygen in his tank when he should have had 40.

Anh ấy bị tai biến do ngộ độc oxy và anh ấy chết đuối

He had an oxygen toxicity seizure and he drowned.

Lý do tôi chiếu bức ảnh này không phải để làm mọi thứ buồn đi

The reason I show this -- not to put a downer on everything --

nhưng tôi chỉ muốn dùng nó để gút lại triết lý cuộc đời chung của tôi

but I just want to use it to key off my philosophy of life in general,

which is that we all have two goals.

đó là chúng ta đều có hai mục tiêu

The first goal we share with every other living thing on this planet,

Mục tiêu đầu tiên chúng ta chia sẻ với mọi sinh vật sống trên hành tinh này

đó là tồn tại. Tôi gọi đó là sự vĩnh cửu

which is to survive.

I call it perpetuation: the survival of the species and survival of ourselves,

sự tồn tại của các sinh vật và sự tồn tại của chúng ta

And those are both about perpetuating the genome.

bởi vì chúng ta đều muốn duy trì bộ gen

The second goal, for those of us who have mastered the first goal --

Và mục tiêu thứ hai, cho những ai đã đạt được mục tiêu đầu tiên

call it spiritual fulfillment, call it financial success,

là - bạn gọi à sự thoả mãn về tinh thần, có thể gọi là thành công tài chính

bạn có thể gọi là bất cứ điều gì khác

you can call it any number of different things.

Tôi gọi là đi tìm niềm vui

I call it seeking joy, this pursuit of happiness.

sự mưu cầu hạnh phúc.

So, I guess my theme on this is this guy lived his life to the fullest,

Vì vậy, tôi đoán điều tôi muốn nói là anh ấy đã sống hết mình

he absolutely did.

anh ấy tuyệt đối đã sống như vậy

You have to balance those two goals.

Bạn phải cân bằng hai mục tiêu đó.

If you live your whole life in fear --

Nếu bạn sống cả cuộc đời trong sợ hãi

I mean, life is a sexually transmitted disease with 100 percent mortality.

Ý tôi là, cuộc sống là một bệnh lây truyền qua đường tình dục với tỷ lệ tử vong 100%.

So you can't live your life in fear.

Vì vậy, nếu bạn không sống cuộc đời sợ hãi

(Laughter)

(tiếng cười)

I thought that was an old one!

Tôi nghĩ đó là một câu xưa rồi

(Applause)

(vỗ tay)

But at the same time, you don't want to get so focused on rule number two,

Nhưng, cùng lúc đó bạn không muốn tập trung vào điều thứ hai

hoặc mục tiêu thứ hai, mà thờ ơ với mục tiêu thứ nhất

goal number two,

that you neglect goal number one.

Bởi vì khi bạn chết, bạn không thể tận hưởng bất kì thứ gì nữa

Because once you're dead, you really can't enjoy anything after that.

Tôi chúc các bạn những điều may mắn nhất trong việc duy trì được sự cân bằng

So I wish you all the best of luck in maintaining that balance

in your future endeavors.

trong nỗ lực tương lai của bạn. Cám ơn!

Thanks.

(vỗ tay)