Richard Pyle: Exploring the reef's Twilight Zone

Tłumaczenie: Michał Scheffs Korekta: Michał Kwaterski

This is the first of two rather extraordinary photographs

To jest pierwsze z dwóch niezwykłych fotografii, które wam dziś pokażę.

I'm going to show you today.

It was taken 18 years ago.

Zrobiono je 18 lat temu,

I was 19 years old at the time.

gdy miałem 19 lat.

I had just returned

Wynurzałem się wtedy z jednego z moich najgłębszych nurkowań w tamtym czasie,

from one of the deepest dives I'd ever made at that time --

nieco ponad 60 metrów.

a little over 200 feet.

Na głębokości złapałem tę małą rybę,

And I had caught this little fish.

Później dowiedziałem się, że był pierwszym okazem z tego gatunku, złapany żywy.

It turns out that particular one was the first of its kind

ever taken alive.

Nie jestem tylko ichtiologiem, jestem prawdziwym maniakiem ryb.

I'm not just an ichthyologist, I'm a bona fide fish nerd.

And to a fish nerd, this is some pretty exciting stuff.

A dla maniaka ryb, to naprawdę ekscytujące odkrycie.

Co więcej, ekscytujący jest sam fakt, że to zdjęcie wykonał

More exciting was the fact that the person who took this photo

sam Jack Randall,

is a guy named Jack Randall,

the greatest living ichthyologist on earth --

najznakomitszy żyjący ichtiolog na Ziem,

gruba ryba wśród miłośników ryb.

the Grand Poobah of fish nerds, if you will.

Ta chwila przepełniła mnie radością do tego stopnia,

And so, it was really exciting to me to have this moment in time.

że właśnie wtedy dostrzegłem mój życiowy cel.

It set the course for the rest of my life.

Ale tak naprawdę pamiętam to zdjęcie, ponieważ

But really, the most significant, most profound thing about this picture

zrobiono je dwa dni przed wypadkiem,

is it was taken two days before I was completely paralyzed

po którym zostałem sparaliżowany całkowicie od szyi w dół.

from the neck down.

Zrobiłem naprawdę głupi błąd,

I made a really stupid kind of mistake

typowy dla 19 letnich chłopców, przekonanych o swojej nieśmiertelności.

that most 19-year-old males do when they think they're immortal,

Skończyło się fatalnym przypadkiem choroby dekompresyjnej

and I got a bad case of the bends and was paralyzed,

i zostałem sparaliżowany, więc musiałem przejść długą rehabilitację.

and had to be flown back for treatment.

Tamtego dnia nauczyłem się dwóch ważnych rzeczy.

I learned two really important things that day.

The first thing I learned -- well, I'm mortal. That's a really big one.

Pierwszej - naprawdę ważnej - cóż, nie jestem nieśmiertelny;

oraz drugiej - upewniłem się w przekonaniu, że

And the second thing I learned was that I knew, with profound certainty,

that this is exactly what I was going to do for the rest of my life.

to jest właśnie to, co zamierzam robić przez resztę mojego życia.

I had to focus all my energies

Od tego czasu skupiłem całą swoją energię na poszukiwaniu

towards going to find new species of things

nowych gatunków w głębinach pośród raf koralowych.

down on deep coral reefs.

Kiedy ktoś myśli rafie koralowej nasuwa mu się taki obraz:

When you think of a coral reef, this is what most people think of:

duże, twarde, rozległe koralowce, ławice ryb o jaskrawych kolorach, itp.

these big, hard, elaborate corals,

lots of bright, colorful fishes and things.

W rzeczywistości jest to zaledwie wierzchołek góry lodowej.

But this is really just the tip of the iceberg.

Spójrzmy na schemat rafy koralowej.

If you look at this diagram of a coral reef,

we know a lot about that part up near the top.

Bardzo dużo wiadomo o górnej części rafy,

ponieważ jest to obszar

The reason we know so much about it

bardzo łatwo dostępny dla nurków.

is scuba divers can very easily go down there and access it.

Problem z klasycznym nurkowaniem pojawia się,

There is a problem with scuba, though,

kiedy chcemy zejść głębiej. Wtedy okazuje się,

in that it imposes some limitations on how deep you can go.

że dolną granicą jest około 60 metrów.

It turns out that depth is about 200 feet.

Wyjaśnię to za minutę.

I'll get into why that is in just a minute,

but the point is, scuba divers generally stay less than 100 feet deep,

Nurkowie zwykle nie przekraczają 30 metrów i schodzą niżej

naprawdę rzadko, o ile mają choć odrobinę rozsądku.

and very rarely go much below this, at least, not with any kind of sanity.

So to go deeper, most biologists have turned to submersibles.

Aby zejść niżej, większość biologów korzysta z batyskafów.

Takie łodzie są naprawdę wspaniałym narzędziem,

Now, submersibles are great, wonderful things,

ale jeśli ktoś wydaje 30 000 dolarów za dzień wynajmu,

but if you're going to spend 30,000 dollars a day to use one of these things

i może zanurzyć się w na 600 metrów,

and it's capable of going 2,000 feet,

you're not going to go farting around up here in a couple of hundred feet,

to nie będzie marnował czasu na kilkudziesięciu metrach,

ale od razu zanurkuje bardzo, bardzo głęboko.

you're going to go way down deep.

Zatem niemal wszystkie naukowe łodzie podwodne

So the bottom line is, almost all research using submersibles

schodzą sporo poniżej 160 metrów.

has taken place well below 500 feet.

Now, it's pretty obvious at this point

Właśnie pomiędzy tymi dwoma granicami znajduje się strefa pośrednia,

there's a zone here in the middle.

która stanowi cel mojego dążenia do szczęśliwości.

That's the zone

that centers around my own personal pursuit of happiness.

Chcę się dowiedzieć, co się ukrywa w tej strefie.

I want to find out what's in this zone; we know almost nothing about it.

Niewiele o niej wiadomo.

Scuba divers can't get there, submarines go right on past it.

Nurkowie nie mogą tam dotrzeć, a batyskafy szybko ją mijają.

It took me a year to learn to walk again after my diving accident in Palau.

Po moim wypadku w Palau ponowna nauka chodzenia zajęła mi rok,

więc wykorzystywałem ten czas na naukę

During that year,

I spent a lot of time learning about the physics and physiology of diving

fizyki i fizjologii nurkowania,

próbując obejść istniejące ograniczenia.

and how to overcome these limitations.

Pokażę wam teraz zarys teoretyczny.

I'm just going to show you a basic idea.

Wszyscy oddychamy powietrzem, czyli mieszaniną tlenu i azotu.

We're all breathing air right now.

Air is a mixture of oxygen and nitrogen,

W naszych płucach jest około 20 procent tlenu i około 80 procent azotu.

20 percent oxygen, 80 percent nitrogen.

It's in our lungs.

Jednak istnieje fenomen nazywany prawem Henry'ego,

And there's a phenomenon called Henry's law,

które mówi, że gaz rozpuszcza się w cieczy

that says gases will dissolve into a fluid

proporcjonalnie do wywieranego na nim ciśnienia.

in proportion to the partial pressures you're exposing them to.

Czyli gaz rozpuszcza się w naszym ciele.

So, basically the gas dissolves into our body.

The oxygen is bound by metabolism, we use it for energy.

Tlen bierze udział w procesie metabolizmu, wytwarza energię.

The nitrogen sort of floats around in our blood and tissues.

Azot po prostu płynie w naszej krwi i tkankach,

jest to norma, tak jesteśmy zaprojektowani.

That's fine, it's how we're designed.

Problem pojawia się, gdy zaczynamy schodzić pod wodę.

The problem happens when you go underwater.

Im głębiej schodzimy, tym większe jest ciśnienie.

The deeper you go underwater, the higher the pressure is.

Jeśli zejdziemy na głębokość około 40 metrów,

If you were to go down to a depth of about 130 feet,

which is the recommended limit for most scuba divers,

która jest granicą rekomendowaną dla większości nurków,

doświadczymy wzrostu ciśnienia.

you'd get this pressure effect.

The effect of that pressure is you have an increased density of gas molecules

Zatem wraz z ciśnieniem wzrasta zagęszczenie

molekuł gazu w każdym naszym wdechu.

in every breath you take.

Over time, those gas molecules dissolve into your blood and tissues

Z upływem czasu cząsteczki gazu rozpuszczają się we krwi i tkankach

and start to fill you up.

i zaczynają wypełniać ciało.

Now, if you were to go down to, say, 300 feet,

Jeśli zejdziecie na głębokość około 90 metrów,

you don't have five times as many gas molecules in your lungs,

cząsteczek gazu w płucach nie będzie 5 razy więcej...

będzie ich 10 razy więcej.

you've got 10 times as many gas molecules in your lungs.

Zapewniam, że one również rozpuszczą się w waszej krwi i tkankach.

And, sure enough, they dissolve into your blood and tissues as well.

And if you were to go down to where there's 15 times as much --

A jeżeli zejdziemy do miejsca, gdzie będziemy ich mieli 15-krotnie więcej...

the deeper you go, the more exacerbating the problem becomes.

im głębiej zejdziemy, tym bardziej problem się nasili.

The limitation of diving with air is all those dots in your body,

Ograniczeniem podczas nurkowania z tlenem

są wszystkie te kropki na ciele, czyli azot i tlen.

all the nitrogen and all the oxygen.

Są trzy podstawowe ograniczenia przy nurkowaniu.

There are three basic limitations of scuba diving.

Pierwszym jest tlen -

The first limitation is the oxygen --

toksyczność tlenu.

oxygen toxicity.

Wszyscy znamy piosenkę "Miłość jest jak powietrze.

Now, we all know the song: "Love is like oxygen.

masz go za dużo, odlatujesz,

You get too much, you get too high. Not enough, and you're gonna die."

masz go za mało - umierasz"

Well, in the context of diving, you get too much, you die also.

W kontekście nurkowania, od nadmiernej ilości tlenu też umierasz.

Toksyczność tlenu może spowodować drgawki,

You die because oxygen toxicity can cause a seizure.

It makes you convulse underwater -- not a good thing to happen underwater.

a gdy konwulsje wystąpią pod wodą, nie rokuje to zbyt dobrze.

Dzieje się tak, ponieważ powstaje zbyt duża koncentracja tlenu w ciele.

It happens because there's too much concentration of oxygen in your body.

The nitrogen has two problems.

Azot generuje dwa problemy.

One of them is what Jacques Cousteau called "rapture of the deep."

Pierwszy z nich Jacques Cousteau nazwał "zachwytem głębią"

To narkoza azotowa.

It's nitrogen narcosis.

Powoduje, że tracimy świadomość.

It makes you loopy; the deeper you go, the loopier you get.

Im głębiej zejdziemy, tym bardziej nas odurzy.

You don't want to drive drunk, you don't want to dive drunk.

Nurkowanie po pijanemu jest jak prowadzenie pod wpływem - stwarza duży problem.

So that's a real big problem.

I ostatni, trzeci problem, który doświadczyłem w Palau na własnej skórze,

And of course, the third problem

is the one I found out the hard way in Palau,

czyli choroba dekompresyjna.

which is the bends.

Zapomniałem wspomnieć o jednej rzeczy,

One thing I forgot to mention

is that to obviate the problem of nitrogen narcosis --

można zapobiec narkozie azotowej,

tym niebieskim kropkom na ciele...

all of those blue dots in our body --

jeżeli usuniemy azot, a w jego miejsce umieścimy hel.

you remove the nitrogen and replace it with helium.

Pod wieloma względami hel jest użytecznym gazem,

Helium's a gas; there're a lot of reasons why helium's good,

Składa się z małych molekuł, jest obojętny

it's a tiny molecule, it's inert, it doesn't give you narcosis.

i nie usypia.

So that's the basic concept we use.

Jest to jedna z naszych metod rozwiązania problemu.

But the theory's relatively easy.

Ale teoria jest względnie łatwa.

The tricky part is the implementation.

Wdrożenie pomysłu jest bardziej złożone.

So this is how I began about 15 years ago.

Tak zaczynałem około 15 lat temu

I'll admit, it wasn't exactly the smartest of starts,

i teraz przyznaję, że to nie był genialny start,

but you've got to start somewhere.

ale od czegoś trzeba zacząć.

(Laughter)

Wtedy jeszcze nie wiedziałem, co robię, ale nie byłem sam...

At the time, I wasn't the only one who didn't know what I was doing.

prawie nikt nie wiedział.

Almost nobody did.

This rig was actually used for a dive of 300 feet.

Ten ekwipunek posłużył mi do nurkowania na 100 metrów.

But over time we got better at it,

Z upływem czasu udoskonalaliśmy konstrukcje,

and we came up with this really sophisticated-looking rig

aż osiągnęliśmy tę wyszukanie wyglądającą instalację.

Posiadała cztery butle i pięć regulatorów

with four scuba tanks, five regulators and all the right gas mixtures,

oraz wszystkie niezbędne mieszanki i dodatki.

all that good stuff.

Było to dobre, śliczne

It was fine and dandy, it allowed us to go down and find new species.

i pozwoliło nam zejść głębiej i odkryć nowe gatunki.

Tutaj łapiemy nowy gatunek ryby na głębokośc 100 metrów.

This picture was taken at 300 feet, catching new species of fish.

Jednak to urządzenie nie dawało nam zbyt dużo czasu.

The problem was it didn't allow us much time.

Mimo swojej objętości i rozmiarów,

For all its bulk and size, it only gave us about 15 minutes at most

pozwalało nam najwyżej na 15 minut pracy na pełnej głębokości.

down at those sorts of depths.

Potrzebowaliśmy więcej czasu.

We needed more time. There had to be a better way.

Musiał być lepszy sposób.

And indeed, there is a better way.

I rzeczywiście, jest taki sposób.

In 1994, I was fortunate enough to get access

W 1994 uzyskałem dostęp

to these prototype closed-circuit rebreathers.

do prototypu apratu oddechowego o układzie zamkniętym.

Tak zwana oddycharka.

Closed-circuit rebreather: what makes it different from scuba,

Co czyni ją wyjątkową i lepszą

and why is it better?

od tradycyjnych aparatów nurkowych?

Well, there are three main advantages to a rebreather.

Oddycharka ma trzy istotne zalety.

One, they're quiet, they don't make any noise.

Po pierwsze, jest cicha i nie wydaje żadnego dźwięku.

Two, they allow you to stay underwater longer.

Po drugie, pozwala dłużej przebywać pod wodą.

Po trzecie, pozwala zejść głębiej.

Three, they allow you to go deeper.

Skąd się biorą te zalety?

How is it that they do that?

In order to really understand how they do that,

Żeby naprawdę zrozumieć jak działają,

you have to look underneath the hood and see what's going on.

trzeba zdjąć pokrywę i spojrzeć na ich budowę.

There are three basic systems to a closed-circuit rebreather.

Oddycharka ma trzy podstawowe systemy o obiegu zamkniętym.

Pierwszy z nich nazywa się pętlą oddychania,

The most fundamental is called the breathing loop.

ponieważ bezpośrednio przez ten system się oddycha.

It's a breathing loop because you breathe off of it;

Układ pracuje w obiegu ciągłym, czyli cały czas oddycha się tym samym gazem.

it's a closed loop, and you breathe the same gas around and around.

W ustach umieszcza się ustnik,

There's a mouthpiece that you put in your mouth,

jest też przeciwpłuco,

and there's a counter lung, or in this case, two counter lungs.

w tym przypadku dwa przeciwpłuca.

Przeciwpłuca nie są złożonymi urządzeniami, ale prostymi elastycznymi workami.

The counter lungs aren't high tech, they're simply flexible bags.

Pozwalają na mechaniczne oddychanie, lub mechaniczną wentylację.

They allow you to mechanically breathe, mechanically ventilate.

Kiedy wypuszczamy oddech, trafia on do przeciwpłuca wydechowego,

When you exhale, it goes in the exhale counter lung;

a kiedy nabieramy, powietrze pochodzi z przeciwpłuca wdechowego.

when you inhale, it comes from the inhale counter lung.

To tylko czysta mechanika, która pozwala powietrzu krążyć w obiegu zamkniętym.

It's just pure mechanics, allowing you to cycle air through this breathing loop.

Innym elementem pętli oddychania

The other component on a breathing loop is the carbon-dioxide-absorbent canister.

jest zbiornik z pochłaniaczem dwutlenku węgla.

Now, as we breathe, we produce carbon dioxide,

Kiedy oddychamy, wytwarzamy dwutlenek węgla,

który powinien być wydalony z systemu.

and that carbon dioxide needs to be scrubbed out of the system.

W środku jest filtr chemiczny,

There's a chemical filter in there

that pulls the carbon dioxide out of the breathing gas,

który wiąże dwutlenek węgla, usuwając go z obiegu,

so that when it comes back to us, it's safe to breathe again.

dzięki czemu można bezpieczenie zaczerpnąć następny oddech.

That's the breathing loop in a nutshell.

Tak wygląda w pigułce pętla oddychania.

The second main component of a closed-circuit rebreather

Drugim istotnym elementem oddycharki jest system gazowy.

is the gas system.

Podstawową rolą systemu gazowego

The primary purpose of the gas system is to provide oxygen,

jest uzupełnianie tlenu, który został zużyty przez organizm.

to replenish the oxygen that your body consumes.

So the main tank, the main critical thing,

Główny zbiornik - bardzo ważny element -

is this oxygen gas supply cylinder we have here.

to butla z zapasem tlenu.

But if we only had an oxygen gas supply cylinder,

Ale gdybyśmy mieli tylko butlę z zapasem tlenu

nie moglibyśmy zejść zbyt głęboko,

we wouldn't be able to go very deep,

because we'd run into oxygen toxicity very quickly.

ponieważ bardzo szybko doświadczylibyśmy toksyczności tlenu.

Potrzebujemy więc innego gazu, którym można rozrzedzić tlen,

So we need another gas, something to dilute the oxygen with.

a tę rolę bardzo dobrze spełnia zbiornik gazu rozpuszczającego.

And that, fittingly enough, is called the diluent gas supply.

In our applications, we generally put air inside this diluent gas supply,

Zwykle, jako gaz rozpuszczający, wykorzystujemy powietrze,

ponieważ jest bardzo tanim i łatwo dostępnym źródłem azotu.

because it's a very cheap and easy source of nitrogen.

So that's where we get our nitrogen from.

To jest nasze źródło azotu.

But if we want to go deeper, of course, we need another gas supply,

Jeśli chcemy zejść głębiej, potrzebujemy jeszcze jednego zbiornika gazu.

Potrzebujemy helu, który jest niezbędny, aby zejść głęboko.

and helium is what we really need to go deep.

I zwykle będziemy mieć trochę większą butlę,

Usually we'll have a slightly larger cylinder,

zamocowaną na zewnątrz oddycharki, tak jak tutaj.

mounted exterior on the rebreather, like this.

That's what we use to inject, as we start to do our deep dives.

Właśnie ten gaz wykorzystujemy, gdy zaczynamy głębokie nurkowanie.

We also have a second oxygen cylinder, solely as a backup;

Mamy też drugi zbiornik z tlenem stanowiący rezerwę bezpieczeństwa.

Gdyby wystąpił problem z pierwszą butlą, możemy kontynuować oddychanie.

if there's a problem with our first oxygen supply,

we can continue to breathe.

The way you manage all these different gases and different gas supplies

Wszystkie te butle i gazy są koordynowane za pomocą tego

wysoce zaawansowanego technicznie, łatwo dostępnego

is this really high-tech, sophisticated gas block up on the front here,

where it's easy to reach.

urządzenia z przodu.

It's got the valves and knobs and things you need

Ma wszystkie zawory i pokrętła niezbędne

to inject the right gases at the right time.

do prawidłowego dozowania odpowiednich gazów.

Normally, you don't have to do that,

Ogólnie, nie trzeba się tym zajmować, bo pracuje automatycznie, wspomagane przez

because all of it's done automatically

with the electronics, the third system of a rebreather.

układ elektroniczny, który stanowi trzeci system oddycharki.

Najważniejszymi częściami oddycharki są czujniki tlenu.

The most critical part of a rebreather are the oxygen sensors.

Potrzeba trzech - jeśli jeden się zepsuje, będzie wiadomo który.

You need three, so if one goes bad, you know which one it is.

Logika dwóch z trzech.

You need voting logic.

You also have three microprocessors.

Układ zawiera też trzy mikroprocesory,

Any one of those computers can run the entire system,

każdy z nich może zarządzać całym systemem,

so if you have to lose two of them,

więc dwa stanowią tylko rezerwę bezpieczeństwa.

there's back-up power supplies.

Jest także zapasowe zasilanie

And there are multiple displays, to get the information to the diver.

oraz liczne wyświetlacze dostarczające informacji nurkowi.

This is the high-tech gadgetry that allows us to do what we do

Wszystkie te nowoczesne gadżety pozwalają nam wykonywać pracę

on these deep dives.

podczas głębokich zanurzeń.

I can talk about it all day -- just ask my wife --

Mógłbym o tym mówić cały dzień... spytajcie moją żonę...

but I want to move on to something much more interesting.

Chciałbym jednak przejść do czegoś o wiele bardziej interesującego.

Zabiorę was w podwodną podróż.

I'm going to take you on a deep dive,

Pokażę wam jak się wykonuje jedno z takich nurkowań.

and show you what it's like to do one.

Zaczynamy klasycznie na łódce i pomimo całej tej nowoczesnej techniki,

We start up on the boat,

For all this high-tech, expensive equipment,

ciągle najlepszą metodą wskoczenia do wody jest po prostu... pff!...

this is still the best way to get in the water,

Przewrót w tył z burty łódki.

just flop over the side of the boat.

Tak jak pokazałem wam wcześniej na wykresie,

Now, as I showed you in the earlier diagram,

these reefs that we dive on start out near the surface

rafy, na których nurkujemy zaczynają się tuż przy powierzchni

and they go almost vertically, completely straight down.

i schodzą niemal pionowo w dół.

So we drop in the water and go over the edge of this cliff,

Zanurzamy się w wodzie i płyniemy w dół wzdłuż klifu

and then we start dropping, dropping, dropping.

i opadamy, opadamy, opadamy.

People ask if it takes a long time to get there.

Ludzie pytają mnie: "Pewnie sporo czasu zabiera, żeby zejść na dół?"

To nieprawda, wystarczy kilka minut żeby zejść na dół,

No; it only takes a couple minutes to get down to three or four hundred feet,

na 100 - 120 metrów, co jest naszym docelowym obszarem.

which is what we're aiming for.

To jak skakanie ze spadochronem w zwolnionym tempie.

It's like skydiving in slow motion. It's really very interesting.

To naprawdę bardzo interesujące...

You ever see "The Abyss,"

widzieliście kiedyś film "Otchłań", gdzie Ed Harris

where Ed Harris is sinking down along the side of the wall?

opadał wzdłuż ściany?

That's what it feels like. Amazing.

Czuje się właśnie coś takiego. To bardzo niezwykłe.

And down there, you find that the water is very clear, extremely clear,

Kiedy dotrzecie na daną głębokość, odkryjecie, że woda jest wyjątkowo czysta.

Woda jest niezwykle czysta, bo nie ma tam prawie planktonu.

because there's hardly any plankton.

Ale, kiedy włączycie światło i przyjrzycie się jaskiniom,

When you turn on your light and look around the caves,

nagle odkryjecie oszałamiającą różnorodność tamtejszego świata.

you're confronted with a tremendous amount of diversity,

Trudno uwierzyć osobie, która tam nie była.

much more than anyone used to believe.

Nie wszystkie z żyjących tam stworzeń to nowe gatunki,

Now, not all of it is new species --

that fish you see with the white stripe, that's a known species.

tak jak ta ryba z białym paskiem.

To znany gatunek.

But if you look carefully into the cracks and crevices,

Ale, gdy zajrzymy dokładniej w szczeliny i szpary,

zobaczymy małe rozpierzchające się stworzonka.

you'll see little things scurrying all over the place.

There's a just unbelievable diversity.

Jest tam po prostu niewiarygodna różnorodność.

It's not just fish, either.

Nie dotyczy ona tylko ryb.

These are crinoids, sponges, black corals. There're some more fishes.

To są liliowce, gąbki, czarne korale oraz inne wodne stworzenia.

Those fishes that you see now are new species.

Wszystkie ryby, które widzicie są nowymi gatunkami.

Ciągle nimi są, ponieważ akurat na to nurkowanie wziąłem kamerę zamiast siatki,

They're still new species,

because I had a video camera instead of my net,

so they're still waiting down there for someone to go find them.

tak więc wciąż czekają na dole na swojego odkrywcę.

But this is what it looks like.

Tak to wygląda,

And this kind of habitat just goes on and on and on for miles.

takie siedliska rozciągają się całymi kilometrami.

This is Papua, New Guinea.

To jest Papua, Nowa Gwinea.

Now little fishes and invertebrates aren't the only things we see down there.

Te małe rybki i bezkręgowce nie są jedynymi zaobserwowanymi osobnikami.

Widzimy też rekiny

We also see sharks,

i to dużo częściej niż się tego spodziewaliśmy.

much more regularly than I would have expected to.

We're not quite sure why.

Sami nie jesteśmy pewni dlaczego.

What I want you to do now is imagine yourself 400 feet underwater,

Wyobraźcie sobie, że jesteście teraz 120 metrów pod wodą

z całym tym osprzętem na plecach,

with all this high-tech gear on your back,

na odległej rafie w Papui Nowej Gwinei,

you're in a remote reef off Papua, New Guinea,

tysiące kilometrów od najbliższej komory dekompresyjnej

thousands of miles from the nearest recompression chamber,

i jesteście otoczeni przez rekiny.

and you're completely surrounded by sharks.

(Video) Diver 1: (In squeaky voice) Look at those ...

Wideo: Spójrzcie na te ...

Diver 2: Uh, oh ...

Uh-oh ...uh-oh!

Uh, oh!

Myślę, że zwróciliśmy ich uwagę. (śmiech)

Audience: (Laughter)

(Video) Diver 1: I think we have their attention ...

Richard Pyle: Kiedy zaczynamy mówić jak Kaczor Donald,

Richard Pyle: When you start talking like Donald Duck,

there's no situation in the world that can seem tense.

na pewno nie wyczują naszego napięcia.

(śmiech)

(Laughter)

So we're down there -- this is at 400 feet.

Zatem jesteśmy tam na dole, na 120 metrach,

That's looking straight up, by the way, to give a sense of how far the surface is.

przy okazji, tak wygląda widok w górę,

możecie poczuć jak daleko jest powierzchnia.

Jeśli jesteście biologami, znacie się na rekinach

And if you're a biologist and know about sharks,

i chcecie ocenić jakie grozi wam niebezpieczeństwo,

and you want to assess, how much jeopardy am I really in here,

there's one question that sort of jumps to the forefront of your mind immediately,

nasuwa się podstawowe pytanie,

czyli...

which is --

Nurek 1 (Wideo): Jaki to gatunek rekina?

(Video) Diver 1: What kind of sharks?

Nurek 2: żarłacz srebrnopłetwy.

Diver 2: Silvertip sharks.

Diver 1: Oh.

Nurek 1: Aha.

RP: żarłacze srebrnopłetwe... właściwie są tutaj 3 rodzaje rekinów.

RP: There are actually three species of sharks here.

Srebrnopłetwe to te z białymi krawędziami na płetwie.

The silvertips are the ones with the white edges on the fins,

Są też rekiny szare i rafowe oraz kilka rekinów młotów w oddali.

and there're also gray reef sharks and hammerheads off in the distance.

Tak. To trochę stresujący widok.

And yes, it's a little nerve-racking.

Diver 2 (Wideo): Hej!

(Video) Diver 2: Hoo!

Ten mały jest rozbrykany! (śmiech)

That little guy is frisky!

Audience: (Laughter)

Pewnie widzieliście niejedno takie nagranie w telewizji.

Now, you've seen video like this on TV a lot, and it's very intimidating.

Potrafią nieźle nastraszyć, ale tak naprawdę tworzą mylne wyobrażenia o rekinach.

I think it gives the wrong impression about sharks;

Rekiny nie są bardzo niebezpiecznymi zwierzętami.

they're actually not very dangerous animals.

Tak naprawdę, nie martwiliśmy się, ale stroiliśmy sobie z nich żarty tam na dole.

That's why we weren't worried much and were joking around.

Więcej ludzi zostaje zabitych przez świnie, piorun,

More people are killed by pigs, by lightning strikes,

albo podczas rozgrywek piłkarskich w Anglii.

more people are killed at soccer games in England.

There's a lot of other ways you can die.

śmierć może zaskoczyć nas na wiele innych sposobów.

And I'm not making that stuff up.

Wcale nie wymyślam.

Coconuts! You can get killed by a coconut more likely than killed by a shark.

Kokosy! Masz większe szanse zginąć od ich uderzenia niż od ataku rekina.

Rekiny nie są więc tak niebezpieczne, jak wydaje się większości ludzi.

So sharks aren't quite as dangerous as most people make them out to be.

Nie wiem czy ktoś z was czytał U.S. News and World Report...

Now, I don't know if any of you get US News and World Report --

Mam ostatni numer.

I got the recent issue.

There's a cover story about the great explorers of our time.

Tytułowy temat dotyczy wielkich odkrywców naszych czasów.

Ostatni artykuł nazywa się "Brak Nowych Granic".

The last article is entitled, "No New Frontiers."

Zawarte są tam rozważania czy są jeszcze jakieś białe plamy,

It questions whether or not there really are any new frontiers out there,

whether there are any true, hardcore discoveries that can still be made.

czy można jeszcze dokonać jakiś prawdziwych, hardcorowych odkryć.

To mój ulubiony cytat z artykułu.

My favorite line from the article:

[... 'discovery' can mean finding a guppy with an extra spine in its dorsal fin."]

Jako maniak ryb, wyśmiałem ten artykuł, ponieważ nie nazywają nas tak bez przyczyny;

naprawdę się ekscytujemy, gdy odkrywamy nowy szkielet grzbietowy w gupiku.

I have to laugh; they don't call us fish nerds for nothing.

We actually do get excited about finding a new dorsal spine in a guppy.

Ale odkryć jest o wiele więcej.

But it's much more than that.

Pokażę wam kilka gatunków gupików, które znaleźliśmy na przestrzeni lat.

I want to show you a few of the guppies we've found over the years.

Ten okaz... zobaczcie jaki jest brzydki.

This one -- you can see how ugly it is.

(Laughter)

Nawet jeśli pominiemy jego wartość naukową,

Even if you ignore the scientific value of this thing,

spójrzmy na niego jako na źródło zysku.

look at the monetary value of this thing.

Kilka z nich zostało sprzedanych do akwariów w Japonii

A couple of these were sold through the aquarium trade to Japan,

za 15'000 dolarów za sztukę.

where they sold for 15,000 dollars apiece.

to pół miliona dolarów za pół kilograma rybek.

That's half a million dollars a pound.

Oto świeżo odkryty skalar żaglowiec.

Here's another new angelfish we discovered.

Ten okaz odkryliśmy jeszcze w zamierzchłych czasach nurkowania z tlenem,

This one we first discovered back in the air days -- the bad old air days,

jak zwykle mawiamy o okresie przed wynalezieniem oddycharek.

when we were doing these kind of dives with air.

Nurkowaliśmy na 110 metrach.

We were at 360 feet.

I remember coming up from one of these deep dives and I had this fog,

Pamiętam powrót z tamtych głębokich zanurzeń, byłem zamroczony

and the narcosis takes a little while to fade away, sort of like sobering up.

i upłynęło trochę czasu nim narkoza azotowa ustąpiła.

To trochę jak trzeźwienie.

I had this vague recollection of seeing this yellow fish with a black spot,

Jak przez mgłę pamiętałem, że widziałem takie żółte ryby z czarnymi kropkami,

pomyślałem wtedy "Do diaska, mogłem złapać jedną.

and thought, "Damn, I should have caught one --

Myślę, że to nowy gatunek"

I think that's a new species."

Eventually, I looked in my bucket.

Kiedy doszedłem do siebie, zajrzałem do mojego czerpaka.

Sure enough, I had caught one, I just completely forgot.

Okazało się, że złapałem ten okaz, ale zupełnie o tym zapomniałem.(śmiech)

Zdecydowaliśmy, żeby na pamiątkę nazwać ten gatunek Centropyge narcosis.

So this one, we decided to give the name Centropyge narcosis to.

To oficjalna nazwa naukowa,

That's its official scientific name,

która podkreśla ich głębinowy styl życia.

in reference to its deep-dwelling habits.

Oto następna niezła sztuka.

This is another neat one.

When we first found it,

Kiedy ją złapaliśmy, nie było nawet wiadomo do jakiej rodziny należy,

we weren't even sure what family it belonged to,

więc nazwaliśmy ją rybą Dr. Seussa,

so we just called it the Dr. Seuss fish,

ponieważ wyglądała tak, jak ryba z jednej z jego książek.

since it looked like something from one of those books.

Ta jest dosyć odlotowa.

Now, this one's pretty cool.

If you go to Papua, New Guinea and go down 300 feet,

Jeśli pojedziecie do Papui-Nowej Gwinei i zejdziecie na 100 metrów,

zobaczycie takie duże kopce.

you'll see these big mounds.

This may be hard to see, but they're a couple meters in diameter.

Być może nie widać tego zbyt dobrze, ale...

mają one kilka metrów średnicy.

If you look closely, you'll see there's a little white and gray fish

Jeśli się przyjrzycie, zobaczycie małą białą

rybę i szarą rybę, która kręci się koło kamieni.

that hangs out near them.

It turns out this little white fish builds these giant mounds,

Okazało się, że te małe rybki budują te ogromne kopce

kamyk po kamyku.

one pebble at a time.

To rzeczywiście niezwykłe odkrycie.

It's extraordinary to find something like this.

To nie tylko nowe gatunki, to także nowe zachowania, ekologia itp.

It's not just new species, it's new behaviors, new ecology,

Pokażę wam teraz bardzo szybko

all kind of new things.

What I'm going to show you now, quickly,

kilka nowych okazów, które odkryliśmy.

is a sampling of the new species we've discovered.

What's extraordinary is not just the number of species we're finding --

Lecz nie ogromna liczba odkrytych gatunków zadziwia...

chociaż jest całkiem pokaźna, jest to zaledwie połowa naszych odkryć...

though as you can see, that's pretty amazing;

this is only half of what we've found --

Niezwykłe jest tempo w jakim je odkrywamy.

what's extraordinary is how quickly we find them.

Nawet do siedmiu nowych gatunków na każdą godzinę spędzoną w głębinach.

We're up to seven new species per hour of time we spend at that depth.

Jeśli pojedziecie do Amazonii i zetniecie drzewo, możecie odkryć mnóstwo nowych robaków,

If you go to an Amazon jungle and fog a tree, you may get a lot of bugs,

but for fishes, there's nowhere in the world

ale jeśli chodzi o ryby, jest to niepowtarzalne miejsce,

you can get seven new species per hour of time.

gdzie można odkrywać siedem nowych gatunków na godzinę.

Now, we've done some back-of-the-envelope calculations,

Zrobiliśmy też proste obliczenia

i oszacowaliśmy, że może być jeszcze 2000 - 2500 nowych gatunków

and we're predicting there are probably about 2,000 to 2,500 new species

in the Indo-Pacific alone.

w samym regionie Indo-Pacyfiku.

There are only five to six thousand known species,

Znamy tylko 5 do 6 tysięcy gatunków,

so a very large percentage of what is out there isn't really known.

tak więc bardzo duży procent tamtejszej przyrody jest nieznany.

We thought we had a handle on all the reef fish diversity -- evidently not.

Myśleliśmy, że poznaliśmy całą różnorodność ryb rafowych...najwyraźniej nie.

Zakończę prezentację ponurą historią.

I'm going to just close on a very somber note.

Na początku powiedziałem wam, że pokażę wam dwie niezwykłe fotografie.

At the beginning, I said I'd show you two extraordinary photographs.

This is the second extraordinary photograph I'm going to show you.

To jest druga z tych fotografii.

To zdjęcie zostało zrobione w momencie, kiedy filmowaliśmy tamte rekiny.

This one was taken at the exact moment I was down there filming those sharks.

This was taken exactly 300 feet above my head.

Wykonano je 100 metrów pod powierzchnią.

Przyczyna, dla której to ujęcie jest niezwykłe

The reason this photograph is extraordinary

jest fakt, że uchwyciło ostatnią chwilę ludzkiego życia.

is because it captures a moment

in the very last minute of a person's life.

Mniej niż 60 sekund od zrobienia tego zdjęcia ten człowiek był martwy.

Less than 60 seconds after this picture was taken, this guy was dead.

Kiedy wydobyliśmy jego ciało, odkryliśmy, co poszło nie tak.

When we recovered his body, we figured out what had gone wrong.

He had made a very simple mistake;

Popełnił bardzo prosty błąd.

he turned the wrong valve when he filled his cylinder.

Przekręcił zły zawór, kiedy napełniał swoją butlę...

miał 80% tlenu w swoim zbiorniku a powinien mieć 40.

he had 80 percent oxygen in his tank when he should have had 40.

Od toksyczności tlenu dostał drgawek, a następnie utonął.

He had an oxygen toxicity seizure and he drowned.

Pokazuję wam to nie dlatego, żeby was zniechęcić,

The reason I show this -- not to put a downer on everything --

ale żeby zilustrować wam filozofię mojego życia,

but I just want to use it to key off my philosophy of life in general,

which is that we all have two goals.

która mówi, że my wszyscy mamy dwa cele.

The first goal we share with every other living thing on this planet,

Pierwszy z nich dotyczy wszystkich stworzeń żyjących na tej planecie,

czyli przetrwanie - nazywam to uwiecznieniem:

which is to survive.

I call it perpetuation: the survival of the species and survival of ourselves,

przetrwaniem innych gatunków i nas samych,

And those are both about perpetuating the genome.

ponieważ obydwoje mamy ten sam cel - uwiecznienie genomu.

The second goal, for those of us who have mastered the first goal --

Dla tych, którzy opanowali pierwszy cel, pojawia się drugi,

czyli... spełnienie duchowe, albo dla niektórych sukces finansowy,

call it spiritual fulfillment, call it financial success,

możecie to nazywać na wiele różnych sposobów,

you can call it any number of different things.

Ja nazywam to...

I call it seeking joy, this pursuit of happiness.

pogonią za szczęściem.

So, I guess my theme on this is this guy lived his life to the fullest,

Przepuszczam, że ten człowiek żył pełnią życia,

he absolutely did.

na pewno tak było.

You have to balance those two goals.

Musicie balansować pomiędzy tymi dwoma celami.

If you live your whole life in fear --

Jeśli będziecie żyli całe życie w strachu...

I mean, life is a sexually transmitted disease with 100 percent mortality.

życie będzie dla was śmiertelną chorobą przenoszoną drogą płciową ze stuprocentową umieralnością.

Tak więc nie ma sensu żyć w strachu.

So you can't live your life in fear.

(Laughter)

(śmiech)

I thought that was an old one!

Myślałem, że to stary dowcip.

(Applause)

(brawa)

But at the same time, you don't want to get so focused on rule number two,

Ale jednocześnie nie można nadmiernie skupić się na drugim celu,

do tego stopnia, że neguje się pierwszy,

goal number two,

that you neglect goal number one.

ponieważ jeśli umrzesz, nie możesz cieszyć się z czegokolwiek.

Because once you're dead, you really can't enjoy anything after that.

Życzę wam jak najlepiej w poszukiwaniu równowagi w waszych przyszłych dążeniach.

So I wish you all the best of luck in maintaining that balance

in your future endeavors.

Dziękuję.

Thanks.

(brawa)