Nicolas Perony: Puppies! Now that I've got your attention, complexity theory

Nicolas Perony: Chó con! Giờ tôi đã khiến bạn tập trung, hãy đến với thuyết phức hợp

Translator: Reviewer: Sang To

Science,

Khoa học,

science has allowed us to know so much

khoa học đã cho phép chúng ta biết được rất nhiều điều

about the far reaches of the universe,

về những nơi xa xôi trong vũ trụ,

which is at the same time tremendously important

những điều vừa vô cùng quan trọng

and extremely remote,

vừa vô cùng xa xôi,

and yet much, much closer,

nhưng tuy vậy, cũng rất gần gũi

much more directly related to us,

có liên hệ trực tiếp tới chúng ta rất nhiều

there are many things we don't really understand.

còn rất nhiều điều mà chúng ta không thực sự hiểu.

And one of them is the extraordinary

Và một trong số chúng là

social complexity of the animals around us,

sự phức hợp xã hội phi thường của các loài động vật quanh ta,

and today I want to tell you a few stories

và hôm nay, tôi muốn kể cho các bạn nghe một vài câu chuyện

of animal complexity.

về sự phức hợp của động vật.

But first, what do we call complexity?

Nhưng trước tiên, sự phức hợp là như thế nào ?

What is complex?

Phức hợp là gì?

Well, complex is not complicated.

Thực ra, phức hợp không hề phức tạp.

Something complicated comprises many small parts,

Những thứ phức tạp được tạo ra từ nhiều phần nhỏ,

all different, and each of them

khác biệt nhau, và mỗi phần trong đó

has its own precise role in the machinery.

có vai trò riêng biệt trong cả bộ máy.

On the opposite, a complex system

Ngược lại, một hệ phức hợp

is made of many, many similar parts,

lại được cấu thành từ rất nhiều, rất nhiều thành phần tương tự,

and it is their interaction

và chính sự tương tác giữa chúng

that produces a globally coherent behavior.

tạo ra hành vi nhất quán tổng thể.

Complex systems have many interacting parts

Các hệ phức hợp có rất nhiều phần tương tác

which behave according to simple, individual rules,

vốn tuân theo các quy luật riêng rẽ và đơn giản,

and this results in emergent properties.

và điều này tạo ra những "đặc tính hợp trội".

The behavior of the system as a whole

Hành vi của toàn bộ hệ thống

cannot be predicted

không thể được dự đoán trước

from the individual rules only.

nếu chỉ dựa trên các quy luật riêng rẽ.

As Aristotle wrote,

Như Aristotle đã viết,

the whole is greater than the sum of its parts.

tổng thể lớn hơn tổng cơ học từng phần của nó gộp lại.

But from Aristotle, let's move onto

Nhưng từ câu nói của Aristotle, hãy đi tới

a more concrete example of complex systems.

một ví dụ chắc chắn hơn về hệ thống phức hợp.

These are Scottish terriers.

Đây là những chú chó sục Xcốt-len.

In the beginning, the system is disorganized.

Ban đầu, hệ thống mất trật tự.

Then comes a perturbation: milk.

Sau đó xuất hiện nhân tố gây nhiễu: sữa.

Every individual starts pushing in one direction

Tất cả các cá thể bắt đầu đẩy nhau theo một hướng

and this is what happens.

và đây là những gì sẽ xảy ra.

The pinwheel is an emergent property

Chong chóng quay là một "đặc tính hợp trội"

of the interactions between puppies

xảy ra do tương tác giữa những chú chó con

whose only rule is to try to keep access to the milk

mà quy luật duy nhất là cố gắng duy trì sự tiếp cận của chúng với tô sữa.

and therefore to push in a random direction.

và do đó, đẩy chúng đi theo một hướng ngẫu nhiên.

So it's all about finding the simple rules

Do đó, tất cả đều xoay quanh việc tìm ra các quy luật đơn giản

from which complexity emerges.

mà từ đó nảy sinh phức hợp .

I call this simplifying complexity,

Tôi gọi nó là đơn giản hóa phức hợp,

and it's what we do at the chair of systems design

và đó là những gì chúng tôi làm tại cơ sở thiết kế hệ thống

at ETH Zurich.

ở ETH Zurich.

We collect data on animal populations,

Chúng tôi thu thập dữ liệu về các quần thể động vật,

analyze complex patterns, try to explain them.

phân tích các mẫu phức hợp, cố gắng lý giải chúng.

It requires physicists who work with biologists,

Nó đòi hỏi các nhà vật lý phải làm việc cùng với các nhà sinh học,

with mathematicians and computer scientists,

với các nhà toán học và các nhà khoa học máy tính,

and it is their interaction that produces

và chính sự tương tác giữa họ tạo ra

cross-boundary competence

khả năng vượt ra ngoài ranh giới

to solve these problems.

để giải quyết những vấn đề trên.

So again, the whole is greater

Vậy nên, một lần nữa, tổng thể thì lớn hơn

than the sum of the parts.

tổng từng phần của chúng.

In a way, collaboration

Theo một cách nào đó, sự cộng tác

is another example of a complex system.

là một ví dụ khác của hệ thống phức hợp.

And you may be asking yourself

Và có lẽ bạn sẽ tự hỏi

which side I'm on, biology or physics?

tôi phải theo bên nào đây, sinh học hay vật lý?

In fact, it's a little different,

Thực ra, có một chút khác biệt,

and to explain, I need to tell you

và để giải thích nó, tôi cần phải kể cho bạn nghe

a short story about myself.

một câu chuyện ngắn về bản thân tôi.

When I was a child,

Khi còn nhỏ,

I loved to build stuff, to create complicated machines.

tôi thích chế tạo các thứ, để tạo ra những chiếc máy phức tạp.

So I set out to study electrical engineering

Vậy nên tôi đã đến với điện kỹ thuật

and robotics,

và rô bốt,

and my end-of-studies project

và đề án tôi muốn thực hiện khi tốt nghiệp

was about building a robot called ER-1 --

là chế tạo con rô bốt với tên ER-1...

it looked like this—

nó trông như thế này đây...

that would collect information from its environment

với chức năng thu thập thông tin từ môi trường xung quanh

and proceed to follow a white line on the ground.

và đi theo các vạch trắng trên mặt đất.

It was very, very complicated,

Nó vô cùng, vô cùng phức tạp,

but it worked beautifully in our test room,

nhưng nó vận hành suôn sẻ trong phòng thí nghiệm,

and on demo day, professors had assembled to grade the project.

và vào ngày thực nghiệm, các giáo sư đều có mặt để đánh giá đề án.

So we took ER-1 to the evaluation room.

Do vậy chúng tôi đem ER-1 đến phòng đánh giá.

It turned out, the light in that room

Cuối cùng thì ánh sáng trong phòng

was slightly different.

có đôi chút khác biệt.

The robot's vision system got confused.

Hệ thống thị giác của rô bốt bị rối loạn.

At the first bend in the line,

Tại đường rẽ đầu tiên,

it left its course, and crashed into a wall.

nó đi lệch hướng, và đâm thẳng vào tường.

We had spent weeks building it,

Chúng tôi đã mất nhiều tuần để chế tạo nó,

and all it took to destroy it

vậy mà để phá hủy nó

was a subtle change in the color of the light

chỉ cần một thay đổi rất nhỏ của ánh sáng

in the room.

trong phòng.

That's when I realized that

Đó là khi tôi nhận ra rằng

the more complicated you make a machine,

bạn làm một chiếc máy càng phức tạp,

the more likely that it will fail

nó càng dễ bị hư hỏng

due to something absolutely unexpected.

do một thứ gì đó hoàn toàn không ngờ tới.

And I decided that, in fact,

Và tôi đi đến quyết định, thực ra,

I didn't really want to create complicated stuff.

tôi không hề muốn tạo ra các thứ phức tạp.

I wanted to understand complexity,

Tôi muốn hiểu được sự phức hợp,

the complexity of the world around us

sự phức hợp của thế giới xung quanh chúng ta

and especially in the animal kingdom.

và đặc biệt trong thế giới loài vật.

Which brings us to bats.

Điều này đưa chúng ta tới ví dụ về loài dơi.

Bechstein's bats are a common species of European bats.

Bechstein là một loài dơi phổ biến thuộc họ dơi châu Âu.

They are very social animals.

Chúng là loài động vật có tính xã hội cao.

Mostly they roost, or sleep, together.

Phần lớn chúng đậu và ngủ cùng nhau.

And they live in maternity colonies,

Và chúng sống trong các quần thể dơi cái,

which means that every spring,

điều này có nghĩa vào mỗi mùa xuân,

the females meet after the winter hibernation,

các con cái tập trung lại sau giấc ngủ đông,

and they stay together for about six months

và sống cùng nhau trong vòng khoảng 6 tháng

to rear their young,

để nuôi con non,

and they all carry a very small chip,

và tất cả chúng đều mang một con chip rất nhỏ,

which means that every time one of them

điều này có nghĩa là mỗi lần một trong số chúng

enters one of these specially equipped bat boxes,

đi vào trong một trong những hộp dơi được trang bị đặc biệt,

we know where she is,

chúng ta sẽ biết nó ở đâu,

and more importantly,

và quan trọng hơn nữa,

we know with whom she is.

chúng ta biết nó đậu cùng con nào.

So I study roosting associations in bats,

Do vậy, tôi nghiên cứu quần hợp cùng đậu của loài dơi,

and this is what it looks like.

và nó trông như thế này đây.

During the day, the bats roost

Trong suốt một ngày, các con dơi đậu

in a number of sub-groups in different boxes.

trong một số phân nhóm tại những hộp khác nhau.

It could be that on one day,

Nó có thể giữ nguyên như thế trong một ngày,

the colony is split between two boxes,

quần thể được tách làm đôi giữa hai chiếc hộp,

but on another day,

nhưng một ngày khác,

it could be together in a single box,

chúng có thể ở cùng nhau trong một hộp duy nhất,

or split between three or more boxes,

hoặc tách ra giữa ba hộp hoặc nhiều hơn,

and that all seems rather erratic, really.

và trông chúng có vẻ khá thất thường.

It's called fission-fusion dynamics,

Nó được gọi là động lực học phân tách-hợp nhất,

the property for an animal group

đặc tính của một nhóm động vật

of regularly splitting and merging

thường xuyên tách và hợp nhất

into different subgroups.

thành các phân nhóm khác nhau.

So what we do is take all these data

Vậy nên những gì chúng tôi làm là lấy toàn bộ dữ liệu

from all these different days

từ những ngày khác nhau

and pool them together

và tập hợp chúng lại

to extract a long-term association pattern

để rút ra một mô hình quần hợp dài hạn

by applying techniques with network analysis

bằng cách áp dụng các kỹ thuật với phân tích mạng lưới

to get a complete picture

để có được bức tranh hoàn chỉnh

of the social structure of the colony.

về kết cấu xã hội của quần thể này.

Okay? So that's what this picture looks like.

Các bạn rõ rồi chứ? Vậy thì bức tranh trông như thế này.

In this network, all the circles

Trong mạng lưới này, tất cả các vòng tròn

are nodes, individual bats,

tức các mắt nối là các cá thể dơi riêng lẻ,

and the lines between them

và các đường giữa chúng

are social bonds, associations between individuals.

là mối gắn kết, quần hợp xã hội giữa từng cá thể.

It turns out this is a very interesting picture.

Hóa ra đây là một bức tranh vô cùng thú vị.

This bat colony is organized

Quần thể dơi được tổ chức

in two different communities

thành 2 cộng đồng khác nhau

which cannot be predicted

mà không thể được đoán trước

from the daily fission-fusion dynamics.

dựa trên động lực học phân tách-hợp nhất hàng ngày.

We call them cryptic social units.

Chúng tôi gọi chúng là các đơn vị xã hội bí ẩn.

Even more interesting, in fact:

Thực ra, điều thú vị hơn là:

Every year, around October,

Hàng năm, vào khoảng tháng 10,

the colony splits up,

quần thể tách ra

and all bats hibernate separately,

và tất cả các con dơi ngủ đông riêng rẽ,

but year after year,

nhưng năm này qua năm khác,

when the bats come together again in the spring,

khi các con dơi tụ tập lại vào mùa xuân,

the communities stay the same.

các quần thể vẫn không thay đổi.

So these bats remember their friends

Vậy nên những con dơi này nhớ được những người bạn của chúng

for a really long time.

trong thời gian rất dài.

With a brain the size of a peanut,

Với kích cỡ não chỉ bằng một hạt lạc,

they maintain individualized,

chúng duy trì mối liên kết xã hội

long-term social bonds,

lâu dài, riêng biệt.

We didn't know that was possible.

Chúng ta không hề biết là chúng có thể làm được điều đó.

We knew that primates

Chúng ta biết các loài linh trưởng,

and elephants and dolphins could do that,

voi và cá heo có thể làm điều đó,

but compared to bats, they have huge brains.

nhưng nếu so với dơi, chúng có bộ não khổng lồ.

So how could it be

Vậy làm sao mà

that the bats maintain this complex,

loài dơi có thể duy trì kết cấu xã hội

stable social structure

ổn định và phức hợp này

with such limited cognitive abilities?

với khả năng nhận thức hạn chế như thế?

And this is where complexity brings an answer.

Đây là lúc thuyết phức hợp đem lại câu trả lời.

To understand this system,

Để hiểu được hệ thống này,

we built a computer model of roosting,

chúng tôi đã xây dựng một mô hình máy tính về việc đậu của chim,

based on simple, individual rules,

dựa trên các quy luật cá thể, đơn giản,

and simulated thousands and thousands of days

và mô phỏng hàng nghìn, hàng nghìn ngày

in the virtual bat colony.

trong quần thể dơi ảo.

It's a mathematical model,

Đây là mô hình toán học,

but it's not complicated.

nhưng không hề phức tạp.

What the model told us is that, in a nutshell,

Nói một cách ngắn gọn, những gì mô hình muốn truyền tải là

each bat knows a few other colony members

mỗi con dơi biết một vài thành viên khác trong quần thể

as her friends, and is just slightly more likely

như bạn của chúng, và có xu hướng

to roost in a box with them.

đậu cùng một hộp với chúng.

Simple, individual rules.

Quy luật cá thể, đơn giản.

This is all it takes to explain

Đó là tất cả những gì cần để giải thích

the social complexity of these bats.

sự phức hợp xã hội của loài dơi.

But it gets better.

Nhưng còn hơn thế nữa.

Between 2010 and 2011,

Vào giữa năm 2010 và 2011,

the colony lost more than two thirds of its members,

quần thể mất đi hơn 2/3 số lượng cá thể,

probably due to the very cold winter.

có lẽ là do mùa đông quá lạnh.

The next spring, it didn't form two communities

Mùa xuân tiếp theo, nó không hình thành 2 cộng đồng

like every year,

giống mọi năm,

which may have led the whole colony to die

điều có thể khiến cả quần thể bị chết

because it had become too small.

do số lượng trở nên quá ít.

Instead, it formed a single, cohesive social unit,

Thay vào đó, chúng hình thành một đơn vị xã hội gắt kết duy nhất

which allowed the colony to survive that season

điều đã giúp quần thể sống sót qua mùa đó

and thrive again in the next two years.

và tiếp tục sinh trưởng trong 2 năm tiếp theo.

What we know is that the bats

Điều chúng ta biết là

are not aware that their colony is doing this.

những con dơi không biết được quần thể của chúng đang làm việc này.

All they do is follow simple association rules,

Tất cả những gì chúng làm là tuân theo một quy luật quần hợp đơn giản

and from this simplicity

và chính từ sự đơn giản này

emerges social complexity

hình thành nên phức hợp xã hội

which allows the colony to be resilient

điều giúp cho quần thể nhanh chóng thích nghi

against dramatic changes in the population structure.

trước sự thay đổi đột ngột trong kết cấu số lượng.

And I find this incredible.

Và tôi thấy điều này thật tuyệt vời.

Now I want to tell you another story,

Bây giờ, tôi muốn kể cho bạn một câu chuyện khác,

but for this we have to travel from Europe

nhưng lần này chúng tôi phải đi từ châu Âu

to the Kalahari Desert in South Africa.

đến sa mạc Kalahari ở Nam Phi.

This is where meerkats live.

Đây là nơi loài chồn đất châu Phi meerkat sinh sống.

I'm sure you know meerkats.

Tôi chắc là bạn biết về chúng.

They're fascinating creatures.

Chúng là những sinh vật tuyệt diệu.

They live in groups with a very strict social hierarchy.

Chúng sống theo đàn với phân cấp xã hội rất khắt khe.

There is one dominant pair,

Đây là cặp đầu đàn,

and many subordinates,

và rất nhiều con phụ thuộc khác,

some acting as sentinels,

một vài con đóng vai trò lính gác,

some acting as babysitters,

một vài con là bảo mẫu,

some teaching pups, and so on.

một vài con dạy dỗ các con non, vân vân.

What we do is put very small GPS collars

Những gì chúng tôi làm là đeo vòng cổ cho chúng

on these animals

trên đó có gắn thiết bị định vị rất nhỏ

to study how they move together,

để nghiên cứu cách mà chúng di chuyển cùng nhau,

and what this has to do with their social structure.

và điều đó có liên hệ gì tới tổ chức xã hội của loài này.

And there's a very interesting example

Và đây là một ví dụ rất thú vị

of collective movement in meerkats.

về chuyển động tập thể ở chồn meerkat.

In the middle of the reserve which they live in

Trong khoảng đất nơi chúng sống

lies a road.

có một con đường.

On this road there are cars, so it's dangerous.

Trên đường có xe qua lại nên rất nguy hiểm.

But the meerkats have to cross it

Nhưng những con chồn meerkat phải băng qua chúng

to get from one feeding place to another.

để đi từ chỗ kiếm ăn này sang chỗ khác.

So we asked, how exactly do they do this?

Vậy chúng tôi đặt ra câu hỏi, chính xác là chúng đã làm việc đó như thế nào?

We found that the dominant female

Chúng tôi nhận thấy con cái đầu đàn

is mostly the one who leads the group to the road,

chủ yếu là con dẫn đàn tới con đường,

but when it comes to crossing it, crossing the road,

nhưng khi phải thực sự băng qua đường,

she gives way to the subordinates,

nó để các con khác đi lên trước,

a manner of saying,

như thực sự muốn nói,

"Go ahead, tell me if it's safe."

"Đi trước đi, và báo cho ta nếu nó an toàn."

What I didn't know, in fact,

Thực ra, điều tôi không biết là

was what rules in their behavior the meerkats follow

những con chồn meerkat đã tuân theo quy luật ứng xử nào

for this change at the edge of the group to happen

để khiến cho sự hoán đổi này xảy ra tại vệ đường

and if simple rules were sufficient to explain it.

và liệu rằng các quy luật đơn giản có đủ để lý giải nó.

So I built a model, a model of simulated meerkats

Vậy nên, tôi xây dựng một mô hình, mô hình mô phỏng những con chồn meerkat

crossing a simulated road.

đang băng qua một con đường mô phỏng.

It's a simplistic model.

Nó là một mô hình đơn giản hóa.

Moving meerkats are like random particles

Những con chồn di chuyển như là những phần tử ngẫu nhiên

whose unique rule is one of alignment.

mà quy luật độc nhất là sự liên kết.

They simply move together.

Chúng đơn giản di chuyển cùng nhau.

When these particles get to the road,

Khi những phần tử này tới con đường,

they sense some kind of obstacle,

chúng cảm nhận nó như một chướng ngại vật,

and they bounce against it.

và chúng nhảy lên con đường.

The only difference

Khác biệt duy nhất

between the dominant female, here in red,

giữa con cái đầu đàn, ở đây có màu đỏ,

and the other individuals,

và những con khác,

is that for her, the height of the obstacle,

là đối với nó, độ cao của chướng ngại vật,

which is in fact the risk perceived from the road,

thực chất là độ nguy hiểm cảm nhận từ con đường,

is just slightly higher,

có chút cao hơn,

and this tiny difference

và chính sự khác biệt nhỏ này

in the individual's rule of movement

trong quy luật di chuyển của cá thể

is sufficient to explain what we observe,

là đủ để giải thích điều mà chúng ta quan sát được,

that the dominant female

rằng con cái đầu đàn

leads her group to the road

dẫn đoàn của nó tới con đường

and then gives way to the others

và sau đó nhường đường cho con khác

for them to cross first.

để chúng băng qua trước.

George Box, who was an English statistician,

Nhà thống kê người Anh, George Box,

once wrote, "All models are false,

đã từng viết, "Tất cả các mô hình đều sai,

but some models are useful."

nhưng một vài trong số chúng là hữu dụng."

And in fact, this model is obviously false,

Và thực chất, mô hình này hiển nhiên là sai,

because in reality, meerkats are anything but random particles.

vì trên thực tế, meerkat không phải là các phần tử ngẫu nhiên.

But it's also useful,

Nhưng nó cũng hữu dụng,

because it tells us that extreme simplicity

vì nó cho ta biết sự vô cùng đơn giản

in movement rules at the individual level

trong quy luật di chuyển ở cấp độ cá thể

can result in a great deal of complexity

có thể dẫn đến một sự phức hợp rất lớn

at the level of the group.

trên cấp độ của cả đàn.

So again, that's simplifying complexity.

Vậy một lần nữa, đó là đơn giản hóa sự phức hợp.

I would like to conclude

Tôi muốn đi tới kết luận

on what this means for the whole species.

về ý nghĩa của điều này cho mọi loài.

When the dominant female

Khi con cái đầu đàn

gives way to a subordinate,

nhường đường cho con khác,

it's not out of courtesy.

đó không phải là lịch sự.

In fact, the dominant female

Thực chất, con cái đầu đàn

is extremely important for the cohesion of the group.

là vô cùng quan trọng cho sự gắn kết của cả đàn.

If she dies on the road, the whole group is at risk.

Nếu nó chết trên đường, cả đàn sẽ gặp nguy hiểm.

So this behavior of risk avoidance

Vậy hành vi tránh rủi ro này

is a very old evolutionary response.

là đặc trưng tiến hóa từ xa xưa.

These meerkats are replicating an evolved tactic

Những con chồn meerkat đang lặp lại thủ thuật tiến hóa

that is thousands of generations old,

đã được truyền lại từ hàng nghìn thế hệ trước đó,

and they're adapting it to a modern risk,

và chúng tương thích nó với mội mối nguy hiểm của ngày nay,

in this case a road built by humans.

trong trường hợp này là con đường của con người.

They adapt very simple rules,

Chúng thích ứng những quy luật vô cùng đơn giản,

and the resulting complex behavior

và tạo nên hành vi phức hợp

allows them to resist human encroachment

cho phép chống lại sự xâm lấn của loài người

into their natural habitat.

đến nơi sinh sống tự nhiên của loài

In the end,

Cuối cùng,

it may be bats which change their social structure

đó có thể là loài dơi thay đổi kết cấu xã hội

in response to a population crash,

trước sự sụt giảm số lượng,

or it may be meerkats

hoặc loài chồn meerkat

who show a novel adaptation to a human road,

cho thấy sự thích ứng lạ thường đối với con đường do con người tạo nên,

or it may be another species.

hoặc có thể ở các loài khác.

My message here -- and it's not a complicated one,

Thông điệp của tôi ở đây là, nó không hề phức tạp,

but a simple one of wonder and hope --

mà chỉ là một niềm băn khoăn và hi vọng đơn thuần

my message here is that animals

thông điệp của tôi ở đây là các loài động vật

show extraordinary social complexity,

cho thấy sự phức hợp xã hội phi thường,

and this allows them to adapt

và điều này cho phép chúng thích nghi

and respond to changes in their environment.

và phản hồi lại các thay đổi trong môi trường của mình

In three words, in the animal kingdom,

Tóm lại trong 3 từ, ở thế giới loài vật,

simplicity leads to complexity

đơn giản dẫn tới phức hợp

which leads to resilience.

điều này dẫn tới sự phục hồi nhanh chóng.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Dania Gerhardt: Thank you very much, Nicolas,

Dania Gerhardt: Cảm ơn rất nhiều, Nicolas,

for this great start. Little bit nervous?

phần khởi đầu rất tuyệt. Hơi căng thẳng đúng không?

Nicolas Perony: I'm okay, thanks.

Nicolas Perony: Tôi ổn mà, cảm ơn nhé!

DG: Okay, great. I'm sure a lot of people in the audience

DG: Được rồi, tốt lắm. Tôi chắc rằng rất nhiều khán giả

somehow tried to make associations

bằng cách nào đó đã cố gắng kết nối

between the animals you were talking about --

giữa những loài động vật mà anh đã nói đến

the bats, meerkats -- and humans.

như dơi, chồn meerkat và loài người.

You brought some examples:

Anh đã đưa ra vài ví dụ:

The females are the social ones,

Các con cái là các con mang vai trò xã hội,

the females are the dominant ones,

các con cái là các con đầu đàn,

I'm not sure who thinks how.

Tôi không chắc mọi người nghĩ như thế nào.

But is it okay to do these associations?

Nhưng liên kết như vậy có ổn không?

Are there stereotypes you can confirm in this regard

Có hay không những khuôn mẫu như thế về vấn đề này

that can be valid across all species?

mà có giá trị trên tất cả các loài?

NP: Well, I would say there are also

NP: Vâng, tôi có thể nói rằng

counter-examples to these stereotypes.

cũng có những ví dụ chống lại những khuôn mẫu này.

For examples, in sea horses or in koalas, in fact,

Ví dụ như, trên thực tế, ở loài cá ngựa hay loài koala,

it is the males who take care of the young always.

những con đực là kẻ chăm sóc các con non, luôn luôn là như thế.

And the lesson is that it's often difficult,

Và bài học ở đây là thường rất khó

and sometimes even a bit dangerous,

và đôi khi thậm chí hơi nguy hiểm

to draw parallels between humans and animals.

khi đưa ra những sự tương quan giữa con người và loài vật.

So that's it.

Như vậy đấy.

DG: Okay. Thank you very much for this great start.

DG: Vâng. Cảm ơn rất nhiều vì phần khởi đầu rất tuyệt này.

Thank you, Nicolas Perony.

Cảm ơn anh, Nicolas Perony.