Mike O'Sullivan: The end of globalization (and the beginning of something new) | TED

Çeviri: Sara Ozturk Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

We are at the end of globalization.

Küreselleşmen'n sonuna geldik.

We've taken globalization for granted,

Küreselleşmenin değerini bilemedik

and as it drifts into history, we're going to miss it.

ve küreselleşme tarihe karışırken onu özleyeceğiz.

The second wave of globalization began in the early '90s,

Küreselleşmenin ikinci dalgası 90'lı yılların başında başladı

and it delivered a great deal.

ve birçok yere ulaştı.

Billions of people rose out of poverty.

Milyarlarca insan yoksulluktan kurtuldu.

More impressively, wealth per adult in countries like Vietnam and Bangladesh

Daha da şaşırtıcı bir şekilde Vietnam ve Bangladeş gibi ülkelerde

increased by over six times in the last 20 years.

varlıklı kişi sayısı geçtiğimiz 20 yılda 6 kat arttı.

The number of democracies rose,

Demokrasiler ortaya çıktı

and countries as diverse as Chile, Malaysia, Estonia,

ve Şili, Malezya ve Estonya gibi çeşitli ülkeler

held free and fair elections.

özgür ve adil seçimler yaptı.

The role of women improved in many parts of the world,

Eğer İspanya gibi ülkelerdeki maaş eşitliğine

if you look at wage equality in countries like Spain,

ya da Suudi Arabistan gibi ülkelerdeki eğitime erişime bakarsanız

or access to education in countries like Saudi Arabia.

dünyanın birçok yerinde kadınların rolü arttı.

Economically, supply chains spread like webs around the world,

Ekonomik olarak araba parçalarının son ürün gelmeden önce

with car parts criss-crossing borders

sınırları geçmesiyle tedarik zincirleri dünya çapında ağ gibi yayıldı.

before the final product came into place.

And globalization has also changed the way we live now.

Küreselleşme aynı zamanda yaşam tarzımızı da değiştirdi.

It's changed our diets.

Beslenme biçimimizi değiştirdi,

It's changed how we communicate, how we consume news and entertainment,

iletişim kurma şeklimizi, haberleri ve eğlenceyi tüketme şeklimizi,

seyahat etme ve çalışma şeklimizi değiştirdi.

how we travel and how we work.

But now, globalization is on its deathbed.

Ama şu anda küreselleşme ölüm döşeğinde.

It's run into the limitations of its own success:

Kendi başarısının sınırlılıklarıyla karşı karşıya kaldı:

inequality and new, record levels of indebtedness --

Eşitsizlik ve rekor düzeyde borçlanma.

for example, world debt-to-GDP

Örneğin, 200 yıl önceki Napolyon Savaşları'ndan beri

is now pushing levels not seen since the Napoleonic Wars 200 years ago --

görülmemiş bir şekilde seviyeleri zorlayan dünyanın borç GSYH'si,

show us that the advantages of globalization

küreselleşmenin avantajlarının yanlış yönlendirildiğini gösteriyor.

have been misdirected.

The Global Financial Crisis was the result of this mismanagement,

Küresel Mali Kriz, bu kötü yönetimin sonucuydu

and since then policymakers

ve o zamandan beri politika üreticiler,

have done little but contain,

çağımızın problemlerini çözmek yerine

rather than solve,

bu problemleri içeren politikalar dışında çok az şey yaptılar.

the problems of our age.

Now, some highly globalized countries such as Ireland and the Netherlands,

İrlanda ve Hollanda gibi aşırı derecede küreselleşmiş ülkeler,

have managed to improve income inequality in their countries

yüksek vergiler ve sosyal yardım programlarıyla

by better distributing the bounties of globalization

küreselleşmenin armağanlarını daha iyi bir şekilde dağıtarak

through higher taxes and social welfare programs.

ülkelerindeki gelir eşitsizliğini düzeltmeyi başardı.

Other countries have not been as good.

Diğer ülkeler iyi durumda değildi.

Russia and, especially, the United States,

Rusya ve özellike de Amerika Birleşik Devletleri,

have extreme levels of wealth inequality,

aşırı derecede servet eşitsizliği seviyesine sahip.

more extreme even than during the time of the Roman Empire.

Roma İmparatorluğu zamanından bile daha aşırı derecede.

And this has convinced many people that globalization is against them,

Bu durum, birçok insanı küreselleşmenin onlara karşı olduğuna

and that the bounties of globalization

ve küreselleşmenin armağanlarının birçok kişiyle paylaşılmadığına ikna etti.

have not been shared with the many.

And now, in 2020,

2020 yılında,

we're confronted by the pandemic,

bütün insanları sarsan

which has shaken the ground under us

ve daha da fazlası küreselleşmiş dünya düzeninin

and further exposed the frailties

zayıflığıyla bizi karşı karşıya bırakan

of the globalized world order.

bir pandemiyle yüzleşiyoruz.

In past international crises,

Eski uluslararası krizlerde,

most of them economic or geopolitical,

birçoğu ekonomik ya da jeopolitikti,

there has usually ultimately been a sense of a committee to save the world.

eninde sonunda bir kurulun dünyayı kurtarmak için bir düşüncesi olurdu.

Leaders and leading nations would come together.

Liderler ve öncü milletler bir araya gelirdi.

But this time, uniquely,

Ama bu sefer, alışılmadık bir şekilde böyle bir iş birliği yok.

there has been no such collaboration.

Against a backdrop of trade wars,

Ticaret savaşlarının perde arkasına karşın

some countries like the US have outbid others for masks.

Amerika gibi bazı ülkeler maskeler için daha fazla para teklif etti.

There's been hacking of vaccine programs,

Aşı programları ele geçirildi

and a common enemy, the pandemic,

ve ortak bir düşman, yani pandemi,

has not been met with a common response.

ortak bir müdahaleyle karşılanmadı.

So any hope that we might have a world vaccine

Yani küresel bir aşıya ya da küresel bir iyileştirme programına

or a world recovery program is in vain.

sahip olabileceğimiz umudu boşuna.

So now we're at the end of an era in history,

Şu anda tarihte bir çağın kapanma dönemindeyiz.

an era that began with the fall of communism,

Komünizmin düşmesiyle başlayan,

that set in train the flow of trade,

ticaret, finans, insan ve fikir akımını başlatan bu çağ

of finance, of people

and of ideas,

and that now comes to an end

şimdi Hong Kong'da demokrasinin bitmesi gibi bir olayla sona ulaşıyor.

with events like the shutting down of democracy in Hong Kong.

The question now is, what's next?

Şimdiki soru ise: Sırada ne var?

Well, if the era we're leaving

Eğer bitirdiğimiz çağ,

was characterized by a connected world

ekonomi ve coğrafya bazında küçülen ve bir araya gelen

trying to shrink and come together

on the basis of economic goals

birbirine bağlı bir dünyayla karakterize edildiyse

and geography,

the new world order

yeni dünya düzeni

will be defined by rival, distinct and different ways of doing things,

çekişmeli, ayrı ve farklı bir şekilde bir şeyler yapmakla

and ultimately collaboration based on values,

ve eninde sonunda değerlere dayanan bir iş birliğiyle tanımlanacak.

and this new world order

Bu yeni dünya düzeni henüz inşa ediliyor.

is very much a work in progress.

"Disorder" might be a better word,

"Düzensizlik" bunun için daha doğru bir kelime olabilir

and it has been for some time.

ki bir süredir öyle de oldu.

But think appropriately

Ama bazılarının bağları kopardığı,

of great sheets of ice breaking apart,

diğerlerinin ise sonradan yeniden şekillendiği

some drifting away

ayrılan buz parçalarını düşünün.

and others later reforming.

And the internet is a bit like this.

İnternette buna benziyor, eskiden küreseldi.

It used to be global.

Google used to have 30 percent of the market share in China,

Google'ın Çin'de %30 piyasa payı vardı.

and now it has close to zero percent.

Şimdi ise bu rakam sıfıra yakın.

And the big regions of the world

Dünyanın büyük ülkeleri

increasingly look at the internet

internete giderek değer bazlı bir bakış açısından bakıyorlar.

from a values-based point of view.

America values tech innovation and its financial rewards.

Amerika, teknik yeniliklere ve onun finansal getirilerine değer veriyor.

China takes a political view of the internet

Çin, internete politik bir şekilde yaklaşıyor

and cordons it off,

ve interneti kuşatıyor.

and at the same time China has this incredible e-commerce economy

Aynı zamanda Çin, başka herhangi bir ülkenin uyarlamaya yaklaşamadığı

that no other country has come close to matching.

inanılmaz bir e-ticaret ekonomisine sahip.

And then there's Europe,

Bir de diğer yanda Avrupa var.

and in Europe a conversation about the internet

Avrupa'da internetle alakalı bir konuşma,

is effectively a conversation about data and privacy.

veri ve gizlilikle alakalı bir konuşma demek.

So there you have it:

İşte bu kadar basit:

one common problem,

Bir ortak sorun

and three increasingly different, competing views.

ve üç farklı, rekabetçi bakış açısı.

This shows us that rival ideologies

Bu bize rekabetçi ideolojilerin,

will drive very distinct ways of doing things.

bir şeyleri yapmanın çok ayrı yönlerini kullanacaklarını söylüyor.

But what about collaboration and cooperation?

Peki iş birliğine ve dayanışmaya ne oldu?

Well, I'm going to start with the example of three small countries:

Üç küçük ülke örnekleriyle başlayacağım:

Scotland, Iceland and New Zealand.

İskoçya, İzlanda ve Yeni Zelanda.

And a couple of years ago,

Birkaç yıl önce,

they signed up to the Wellbeing Economy Governments,

amacı, ekonomik büyümeyi geliştirdiği gibi

whose aim is to foster ecological and human well-being

çevreyi ve insan refahını da geliştirmek olan

as well as economic growth.

Wellbeing Economy Governments'a üye oldular.

Practically speaking,

Pratik bir şekilde konuşarak

these countries are already discussing things like well-being budgeting,

bu ülkeler zaten refah bütçesini, refah turizmini tartışıyorlar

well-being-led tourism,

ve Kovide karşı mücadelede refah taslağını kullanıyorlar.

and using the well-being framework in the fight against COVID.

Now, these three countries are about as geographically distant

Anlayabildiğiniz gibi bu üç ülke coğrafik olarak oldukça uzak olduğu gibi

and diverse as you can get,

bir o kadar da farklı.

but they've come together

Ama hükûmet politikalarının

on the basis of a shared value,

sadece GDP'den oluşmadığı yaygın bir anlayışı olan

which is a common understanding

that there is more to government policy

ortak bir değer bazında bir araya geldiler.

than merely GDP.

Similarly, in the future,

Gelecekte de benzer şekilde,

other small countries and city-states --

Singapore, İsviçre ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi,

Singapore, Switzerland, the United Arab Emirates --

daha küçük ülkeler ve kent devletleri

will find that they have more in common with each other

büyük komşu ülkelerle değil,

birbirleriyle daha çok ortak noktaları olduğunu fark edecek.

than with their larger neighbors.

They're all global financial centers.

Hepsi küresel finans merkezi,

They all invest in strategic planning.

hepsi stratejik planlamaya yatırım yapıyor

And they are all geopolitical micropowers

ve hepsi jeopolitik mikro güçler,

and will collaborate more as a result.

bunun sonucu olarak da daha çok iş birliği yapacaklar.

Another good example

Başka güzel bir örnek de

of how values, rather than geography,

coğrafyanın değil de değerlerin

will increasingly shape destinies and alliances is Europe.

Avrupa'da kaderleri ve ittifak olmayı nasıl giderek şekillendireceği.

During the period of globalization,

Küreselleşme sürecinde

one of the key phenomena

anahtar olaylardan birisi de

was the eastward expansion of the European Union.

Avrupa Birliği'nin doğuya doğru genişlemesiydi.

From 2004, it added 13 new members,

2004'ten beri

despite the near existential crisis of the euro,

gelmekte olan euro krizine,

constant pressure from Russia,

Rusya'nın sürekli devam eden baskılarına

and of course the trauma of Brexit.

ve tabii ki Brexit'in travmalarına rağmen 13 üye ülke edindi.

And, like a company that has grown too fast,

Tıpkı çok hızlı büyümüş bir şirket gibi

Europe needs to stop

Avrupa'nın durması,

and think about where it's going

nereye gittiğini düşünmesi,

and ask whether its values can steer it in the right direction.

değerlerinin onları doğru yola yönlendirip yönlendirmediğini sorması gerek.

And this is beginning to happen,

Yavaşça da olsa bu durum gerçekleşmeye başlıyor.

albeit slowly.

European leaders talk a lot about European values,

Avrupalı liderler, Avrupa'nın değerleri hakkında çok fazla konuşuyor

but frankly most Europeans,

ama dürüst olmak gerekirse Avrupalılar;

be they German, Greek, Latvian or Spaniards,

Alman, Yunan, Letonyalı ya da İspanyol olmaları fark etmeksizin

really don't know or have a clear idea what those shared common values

o ortak değerlerin ne olması gerektiğini gerçekten bilmiyorlar

ve bununla ilgili bir fikirleri de yok.

are supposed to be.

So European politicians need to do a very good job

Yani Avrupalı politikacılar,

of asking them how they feel about these common values

bu ortak değerler hakkında ne hissettiklerini sorarak

and then communicating the answers back to them

ve yanıtları onlara açık ve somut bir yolla vererek

in a clear and tangible way.

iyi bir iş çıkarmak zorundalar.

And of course social media is a very important tool to deploy here.

Tabii ki sosyal medya bu konuda görev alacak önemli bir araç.

And as Europe moves [towards] a union that's based more on values

Avrupa, coğrafyaya daha az, değerlere ise daha çok dayalı

and less on geography,

bir birlik olma yolunda hareket ettikçe

its contours

konturları ve o değerlerin hepsi,

and those values themselves

will increasingly be defined

hukuk kuralları ve demokrasilere saygı gibi

by the tension between Brussels

temel değerlere giderek karşı gelmeye başlayan

and countries like Hungary and Poland,

who are increasingly behaving in ways

Macaristan ve Polonya ile Brüksel gibi ülkeler arasındaki

that go against basic values

gerilim ile tanımlanacak.

such as respect for democracy

and the rule of law.

The treatment of women and the LGBT community

Kadınlara ve LGBT topluluklara yapılan muameleler de

are other important markers here.

diğer önemli konular arasında.

And in time Europe will, and should,

Zamanla Avrupa, bu ülkelere

tie financial aid to these countries

Avrupa'nın ortak değerlerine bağlı olmaları için

and policy

to their adherence to Europe's shared values.

maddi yardım ve politikalar yapacak ve yapmalı da.

And these countries, and others in Eastern Europe, and Cyprus,

Bu ülkeler, Doğu Avrupa ülkeleri ve Kıbrıs,

still have close financial ties to Russia and China.

hâlâ Rusya ve Çin ile sıkı maddi bağlantılara sahip.

And again in time they will be forced to choose

Yine zamanla Avrupa ve onun değerleri

between Europe and its values

ya da bu diğer ülkeler ve onların apayrı değerleri arasında

and these other countries and their own distinct values.

seçim yapmak zorunda kalacaklar.

Like Europe, China is another big player

Avrupa gibi Çin de apayrı birtakım değerleriyle

with a very distinct set of values,

ya da insanlar ve devlet arasındaki sözleşmesiyle

or contract between the people and the state.

bir diğer büyük oyuncu.

And I have to say that this set of values

Bu bir grup değerlerin Batı tarafından

is not one that is well-understood

iyi anlaşılan şeyler olmadığını söylemek durumundayım.

in the West.

And given China's extraordinary economic and social transformation

Çin'in geçtiğimiz 30 yıl içindeki

sıra dışı ekonomik ve sosyal değişimini göz önünde bulundurursak

in the last 30 years,

we should really be more curious.

daha fazla merak içinde olmalıyız.

China's values are rooted deep in its history,

Çin'in değerlerinin kökleri çok eskiye dayanıyor.

in a desire to regain the place

Yerlerini tekrar kazanma arzusundalar,

it once enjoyed hundreds of years ago

tıpkı yüzyıllar önce ekonomisinin

when its economy was the dominant one.

dünyaya egemen olduğu zamanlardaki gibi.

Indeed, Xi Jinping talked of the China Dream

Aslında Donald Trump "Amerika'yı Yeniden Harika Yap"

well before Donald Trump was elected

sloganıyla başkanlığa seçilmeden önce,

with the catchphrase "Make America Great Again."

Xi Jinping, Çin Hayali'nden bahsetmişti.

And China's system, viewed from the outside,

Dışarıdan görüldüğü üzere Çin'in sistemi

is based around a contract or a bargain

düzen, refah ve milli saygınlık karşılığında

where people will sacrifice their liberty

insanların özgürlüklerinden feragat ettikleri

in return for order, prosperity and national prestige.

bir sözleşme ya da pazarlığa dayanıyor.

It's one where the state is very much in control,

Birçok Avrupalı ve Amerikalının ülkelerine uzak bulacağı,

which is something that most Europeans and Americans would find alien.

kontrolün çoğunun devlette olduğu bir ülke.

It's also a system that has worked very well for China.

Aynı zamanda Çin için gayet iyi çalışan bir sistem.

But the biggest risk it faces

Ama karşılaştığı en büyük risk,

is a period of high and prolonged unemployment

devlet ve insanlar arasındaki sözleşmeyi bozacak olan

that will break this contract

yüksek derecede ve sürekli olan işsizlik dönemi.

between the state and the people.

And for other countries,

Diğer ülkeler için Çin, cazip bir ortak olabilir.

China can be an attractive partner.

It can provide capital and know-how.

Sermaye ve bilgi sağlayabilir.

I'm thinking for example of Pakistan and Sri Lanka,

Belt and Road programının iki üyesi olan

two members of the Belt and Road program.

Pakistan ve Sri Lanka'yı örnek vereceğim.

But this partnership comes at a price;

Ama bu ortaklığın bir bedeli var:

they're beholden to Chinese technologies

Çok tartışılan Çin teknolojilerine, Huawei gibi, borçlular.

such as the controversial Huawei.

Chinese investors own their debt,

Çinli yatırımcılar borçlarını üstleniyor

and as a result control key infrastructure

ve bunun sonucu olarak da Sri Lanka'daki ana liman gibi

such as the main port in Sri Lanka.

alt yapıları kontrol ediyorlar.

Now I find that when we talk about globalization,

Küreselleşme hakkında konuşurken

the end of globalization and the new world order,

yani küreselleşmenin bitmesi ve yeni dünya düzeni hakkında,

we spend far too much time discussing America, Europe and China,

Amerika, Avrupa ve Çin'i tartışarak fazla zaman harcadık.

and not enough time on the many exciting things

Etiyopya, Nijerya, Endonezya, Bangladeş, Meksika ve Brezilya gibi

happening in fast-growing economies,

hızla büyüyen ekonomilerde gerçekleşen

from Ethiopia, Nigeria, to Indonesia, Bangladesh, Mexico and Brazil.

heyecan verici şeyleri konuşmaya pek zaman ayıramadık.

And in the new world order, the question for these countries

Yeni dünya düzeninde bu ülkelerin sorusu şu olacak:

is what model to follow and what alliances to build.

Hangi modeli takip etmeliler ve kiminle ortaklık kurmalılar.

And many of them during the period of globalization

Birçoğu küreselleşme süreci boyunca

had become used to being told what to do

IMF, yani Uluslararası Para Fonu, gibiler tarafından

by the likes of the IMF, the International Monetary Fund.

ne yapmaları gerektiğinin söylenmesine alışmıştı.

But the age of condescension is now over,

Ama lütfetme dönemi, tıpkı maddi fırsatlar gibi artık bitti.

so the tangible opportunity

in a less uniform,

Bu ülkeler için değer odaklı bir dünya,

more value-driven world for these countries

is that they have much greater choice in the path to follow,

takip edecekleri yollar için daha büyük seçimlere

and arguably greater pressure to get it right.

ve doğru olanı yapmada daha büyük bir baskıya sahip olacakları bir yer.

So should, for example, Belarus and Lebanon

Yani örneğin, Belarus ve Lübnan,

follow the Irish model or that of Dubai?

İrlanda modelini ya da Dubai'ninkini mi takip etmeli?

Does Nigeria still think it has shared values

Nijerya, hala Milletler Topluluğu ülkeleriyle

with the Commonwealth countries,

ortak değerleri olduğunu mu düşünüyor?

or will it ally itself and its fast-growing population

Ya da kendisi ve hızla büyüyen nüfusuyla

to China and its model?

Çin ile ve onun modeliyle mi ittifak kuracak?

And then think of one of the few female leaders in Africa,

Afrika'daki birkaç kadın liderden bir tanesini,

President Sahle-Work Zewde of Ethiopia,

Etiyopya'nın başkanı Sahle-Work Zewde'yi,

and whether she might be inspired

Yeni Zelanda'daki Jacinda Ardern'in çalışmalarından

by the work of Jacinda Ardern in New Zealand

ya da İskoçya'daki Nicola Sturgeon'ın çalışmalarından

or Nicola Sturgeon in Scotland,

ilham alıp almadığını

and tangibly how she can transfer their example

ve bu örnekleri somut bir şekilde Etiyopya'daki politikalara

to policy in Ethiopia.

nasıl aktarabileceğini bir düşünelim.

Of course, it may be that in this new world order,

Tabii ki bu yeni dünya düzeninde

countries like Kenya and Indonesia

Kenya ve Endonezya gibi ülkeler

decide to go their own way

kendi yollarından gitmeyi,

and build out their own value sets

kendi değer yargılarını

and their own economic infrastructure,

ve kendi ekonomik alt yapılarını inşa etmek isteyebilir.

and in this way the arrangements and the institutions of the future

Bu yolla geleceğin hazırlıkları ve kurumları için

will be crafted much less in Washington and Beijing,

Washington ve Beijing'de kendi eserleri daha az görülürken

but really by countries like Tunisia and Cambodia,

Tunus ve Kamboçya gibi ülkeler

comparing notes on how to battle corruption through technology,

teknoloji yardımıyla yozlaşmayla nasıl mücadele edecekleri,

gelişmekte olan nüfuslar için nasıl eğitim ve sağlık sistemleri inşa edecekleri

how to build education and health care systems

for burgeoning populations,

ve dünya sahnesinde seslerini nasıl duyuracakları konusunda

and how to make their voice heard

notlarını karşılaştırarak kendi eserlerini yaratacaklar.

on the world stage.

So as globalization ends

Küreselleşme süreci biterken

and chaos seems to reign,

ve kaos hüküm sürerken

these countries, their young populations

bu ülkeler, onların genç nüfusları

and the scope they have to build new societies

ve yeni toplumlar inşa etme niyetleri

are the future

yeni dünya düzeninin geleceği ve sözü olacak.

and the promise of the new world order.

Thank you.

Teşekkür ederim.