Mike O'Sullivan: The end of globalization (and the beginning of something new) | TED

Reviewer: Nguyen Hue

Chúng ta đang ở giai đoạn cuối của quá trình toàn cầu hóa.

Ta coi toàn cầu hóa là điều hiển nhiên,

và khi nó trôi vào dĩ vãng, ta sẽ nhớ nó.

We are at the end of globalization.

Làn sóng toàn cầu hóa thứ 2 manh nha từ đầu những năm 1990,

We've taken globalization for granted,

và nó đem lại kết quả tích cực.

and as it drifts into history, we're going to miss it.

Hàng tỷ người đã thoát khỏi nghèo đói.

The second wave of globalization began in the early '90s,

Ấn tượng hơn, tài chính của mỗi người ở các nước như Vietnam và Bangladesh

and it delivered a great deal.

Billions of people rose out of poverty.

đã tăng gấp sáu lần trong 20 năm qua.

More impressively, wealth per adult in countries like Vietnam and Bangladesh

Số lượng nền dân chủ tăng lên,

và những quốc gia đa dạng như Chile, Malaysia, Estonia,

increased by over six times in the last 20 years.

tổ chức bầu cử tự do và công bằng.

The number of democracies rose,

Vai trò của phụ nữ được cải thiện ở nhiều nơi trên thế giới,

and countries as diverse as Chile, Malaysia, Estonia,

nếu bạn nhìn vào sự bình đẳng lương ở các nước như Tây Ban Nha

held free and fair elections.

hoặc khả năng tiếp cận với giáo dục ở các nước như Ả Rập Xê Út.

The role of women improved in many parts of the world,

Về mặt kinh tế, chuỗi cung ứng phủ rộng như mạng lưới trên khắp thế giới,

if you look at wage equality in countries like Spain,

or access to education in countries like Saudi Arabia.

với các bộ phận ô tô đến từ nhiều nơi

trước khi lắp ráp thành sản phẩm cuối cùng hoàn chỉnh.

Economically, supply chains spread like webs around the world,

Và quá trình toàn cầu hóa cũng đã thay đổi cách chúng ta sống ngày nay.

with car parts criss-crossing borders

Nó thay đổi chế độ ăn,

before the final product came into place.

cách thức giao tiếp, tiếp nhận tin tức và nội dung giải trí,

And globalization has also changed the way we live now.

cũng như cách ta đi lại và làm việc.

Nhưng giờ đây, toàn cầu hóa đã đến những ngày tàn.

It's changed our diets.

It's changed how we communicate, how we consume news and entertainment,

Nó gặp phải những hạn chế về thành công của chính mình:

how we travel and how we work.

sự bất bình đẳng và mức nợ kỷ lục mới –

But now, globalization is on its deathbed.

ví dụ, tỷ lệ nợ trên GDP của thế giới

It's run into the limitations of its own success:

hiện đang lên mức chưa từng thấy kể từ Chiến tranh Napoleon 200 năm trước –

inequality and new, record levels of indebtedness --

for example, world debt-to-GDP

cho ta thấy rằng lợi thế của toàn cầu hóa

is now pushing levels not seen since the Napoleonic Wars 200 years ago --

đang bị định hướng sai.

Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu là kết quả của sự quản lý yếu kém này,

show us that the advantages of globalization

và từ đó các nhà hoạch định chính sách

have been misdirected.

đã có vài nước đi nhưng kém hiệu quả

The Global Financial Crisis was the result of this mismanagement,

thay vì giải quyết

vấn đề của thời đại chúng ta.

and since then policymakers

Hiện nay, một số quốc gia toàn cầu hóa cao như Ireland và Hà Lan

have done little but contain,

đã cải thiện được sự bất bình đẳng thu nhập ở quốc gia họ

rather than solve,

the problems of our age.

bằng cách phân bổ tốt hơn lợi ích của toàn cầu hóa

Now, some highly globalized countries such as Ireland and the Netherlands,

thông qua mức thuế cao hơn và các chương trình phúc lợi xã hội.

have managed to improve income inequality in their countries

Những nước khác không tốt như vậy.

by better distributing the bounties of globalization

Nga và đặc biệt là Hoa Kỳ

through higher taxes and social welfare programs.

có mức bất bình đẳng tài chính cực kỳ cao,

Other countries have not been as good.

thậm chí còn khắc nghiệt hơn thời Đế chế La Mã.

Russia and, especially, the United States,

have extreme levels of wealth inequality,

Và điều này đã thuyết phục nhiều người rằng toàn cầu hóa chống lại họ,

more extreme even than during the time of the Roman Empire.

và lợi ích của toàn cầu hóa

không được san sẻ với số đông.

And this has convinced many people that globalization is against them,

Và bấy giờ, vào năm 2020,

chúng ta đang đối mặt với đại dịch

and that the bounties of globalization

làm rung chuyển mặt đất dưới chúng ta

have not been shared with the many.

và tiếp tục phơi bày những điểm yếu

And now, in 2020,

của trật tự thế giới toàn cầu hóa.

we're confronted by the pandemic,

which has shaken the ground under us

Trong các cuộc khủng hoảng quốc tế trước đây,

and further exposed the frailties

hầu hết là về kinh tế hoặc địa chính trị,

of the globalized world order.

thường có một ủy ban nào đó sẽ cứu lấy thế giới.

In past international crises,

Các nhà lãnh đạo và quốc gia hàng đầu sẽ gặp gỡ nhau.

most of them economic or geopolitical,

there has usually ultimately been a sense of a committee to save the world.

Nhưng duy nhất lần này

không có sự cộng tác như vậy.

Trong bối cảnh chiến tranh thương mại,

Leaders and leading nations would come together.

một số nước như Hoa Kỳ đã trả giá cao hơn để mua khẩu trang.

But this time, uniquely,

Đã xảy ra tình trạng tấn công các chương trình vắc xin,

there has been no such collaboration.

Against a backdrop of trade wars,

và kẻ thù chung là đại dịch

some countries like the US have outbid others for masks.

chưa có được phản ứng chung từ mọi người.

There's been hacking of vaccine programs,

Vì vậy, bất kỳ hy vọng nào về việc ta có thể có vắc xin thế giới

and a common enemy, the pandemic,

hoặc chương trình phục hồi thế giới đều vô ích.

has not been met with a common response.

Giờ đây, ta đang ở chương cuối cùng của một kỷ nguyên trong lịch sử,

So any hope that we might have a world vaccine

kỷ nguyên đã bắt đầu với sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản,

or a world recovery program is in vain.

thiết lập dòng chảy thương mại,

So now we're at the end of an era in history,

tài chính, con người

ý tưởng

an era that began with the fall of communism,

và nay đã đến hồi kết

that set in train the flow of trade,

bởi những sự kiện như nền dân chủ ở Hồng Kông chấm dứt.

of finance, of people

and of ideas,

Câu hỏi bây giờ là, tiếp theo là gì?

and that now comes to an end

with events like the shutting down of democracy in Hong Kong.

Chà, nếu kỷ nguyên mà ta đang rời xa

được đặc trưng bởi một thế giới kết nối

The question now is, what's next?

bằng cách thu nhỏ và xích lại gần nhau

trên cơ sở các mục tiêu kinh tế

Well, if the era we're leaving

was characterized by a connected world

và địa lý,

thì trật tự thế giới mới

sẽ được xác định bởi đối thủ, cách thức làm việc khác nhau

trying to shrink and come together

on the basis of economic goals

and geography,

và sự cộng tác dựa trên các giá trị,

the new world order

will be defined by rival, distinct and different ways of doing things,

trật tự thế giới mới này

vẫn còn đang dang dở.

"Thiếu trật tự" có lẽ là từ đúng hơn

and ultimately collaboration based on values,

và cũng đã diễn ra một thời gian.

Nhưng hãy thử suy nghĩ

and this new world order

is very much a work in progress.

về các tảng băng lớn vỡ ra,

"Disorder" might be a better word,

một số trôi đi

and it has been for some time.

còn số khác thì tái tạo.

But think appropriately

Internet cũng tương tự như vậy.

of great sheets of ice breaking apart,

Nó từng mang tính toàn cầu.

some drifting away

Google từng chiếm 30% thị phần ở Trung Quốc,

and others later reforming.

And the internet is a bit like this.

và giờ con số gần bằng 0%.

It used to be global.

Và các khu vực lớn trên thế giới

Google used to have 30 percent of the market share in China,

ngày càng nhìn nhận Internet

từ góc độ dựa trên các giá trị.

and now it has close to zero percent.

Hoa Kỳ coi trọng việc đổi mới công nghệ và hiệu quả tài chính nhận được.

And the big regions of the world

increasingly look at the internet

from a values-based point of view.

Trung Quốc có quan điểm chính trị về Internet

và rào chắn nó,

America values tech innovation and its financial rewards.

đồng thời họ cũng có nền kinh tế thương mại điện tử đáng kinh ngạc

China takes a political view of the internet

mà không quốc gia nào gần đạt tới.

and cordons it off,

and at the same time China has this incredible e-commerce economy

Và rồi với Châu Âu,

một cuộc trò chuyện về Internet

that no other country has come close to matching.

hoàn toàn là về dữ liệu và quyền riêng tư.

Bạn thấy rồi đó:

And then there's Europe,

and in Europe a conversation about the internet

một vấn đề chung,

và ba góc nhìn ngày càng khác biệt, đối lập.

is effectively a conversation about data and privacy.

Điều này cho chúng ta thấy các hệ tư tưởng đối lập

So there you have it:

one common problem,

sẽ tạo nên cách thức làm việc rất khác nhau.

and three increasingly different, competing views.

Vậy còn sự cộng tác và hợp lực thì sao?

This shows us that rival ideologies

Vâng, tôi sẽ bắt đầu với ví dụ về ba quốc gia nhỏ:

will drive very distinct ways of doing things.

But what about collaboration and cooperation?

Scotland, Iceland và New Zealand.

Vài năm trước,

Well, I'm going to start with the example of three small countries:

họ cùng đăng ký thành lập Liên minh Phúc lợi Kinh tế,

với mục đích thúc đẩy sinh thái và phúc lợi con người

Scotland, Iceland and New Zealand.

And a couple of years ago,

cũng như sự phát triển kinh tế.

they signed up to the Wellbeing Economy Governments,

Thực tế,

các quốc gia này đã thảo luận về ngân sách dành cho phúc lợi,

whose aim is to foster ecological and human well-being

as well as economic growth.

mô hình du lịch nghỉ dưỡng,

Practically speaking,

và lấy phúc lợi làm khung trong cuộc chiến chống lại COVID.

these countries are already discussing things like well-being budgeting,

Ba quốc gia này có khoảng cách về địa lý

well-being-led tourism,

and using the well-being framework in the fight against COVID.

và đa dạng như bạn có thể thấy,

nhưng họ đoàn kết

dựa trên nền tảng giá trị chung

Now, these three countries are about as geographically distant

là cùng nhau thấu hiểu

and diverse as you can get,

rằng chính sánh nhà nước đóng vai trò

but they've come together

quan trọng hơn là chỉ số GDP đơn thuần.

on the basis of a shared value,

Tương tự, trong tương lai,

which is a common understanding

các quốc gia nhỏ và thành bang khác –

that there is more to government policy

như Singapore, Thụy Sĩ, các tiểu Vương quốc Ả Rập thống nhất –

than merely GDP.

sẽ thấy rằng họ có nhiều điểm chung với nhau

Similarly, in the future,

other small countries and city-states --

hơn là các quốc gia láng giềng.

Singapore, Switzerland, the United Arab Emirates --

Đây là những trung tâm tài chính toàn cầu.

Họ đều đầu tư vào hoạch định chiến lược.

will find that they have more in common with each other

Tất cả đều là những siêu cường quốc địa chính trị,

than with their larger neighbors.

dẫn đến họ sẽ cộng tác với nhau nhiều hơn.

They're all global financial centers.

They all invest in strategic planning.

Một ví dụ điển hình khác

về cách các giá trị, thay vì vị trí địa lý,

And they are all geopolitical micropowers

ngày càng định hình nên các số phận và liên minh, đó là Châu Âu.

and will collaborate more as a result.

Another good example

Trong thời kỳ toàn cầu hóa,

of how values, rather than geography,

một trong những sự kiện nổi bật

will increasingly shape destinies and alliances is Europe.

là Liên minh Châu Âu mở rộng về phía đông.

During the period of globalization,

Từ năm 2004, tổ chức này có thêm 13 thành viên mới,

one of the key phenomena

dù cận kề cuộc khủng hoảng đồng euro,

was the eastward expansion of the European Union.

From 2004, it added 13 new members,

áp lực không ngừng từ Nga,

và tất nhiên là vết thương Brexit để lại.

despite the near existential crisis of the euro,

Giống như một công ty phát triển quá nhanh,

constant pressure from Russia,

Châu Âu cần dừng lại

and of course the trauma of Brexit.

và suy nghĩ về chuyện đang xảy ra,

đồng thời tự hỏi liệu các giá trị của mình có thể lèo lái đi đúng hướng.

And, like a company that has grown too fast,

Europe needs to stop

Và điều này đang bắt đầu diễn ra,

and think about where it's going

dù rất chậm rãi.

Các nhà lãnh đạo Châu Âu nói nhiều về các giá trị Châu Âu,

and ask whether its values can steer it in the right direction.

nhưng thực lòng thì hầu hết người Châu Âu

And this is beginning to happen,

là người Đức, Hy Lạp, Latvia hay Tây Ban Nha,

albeit slowly.

European leaders talk a lot about European values,

họ không biết hoặc không rõ các giá trị chung đó là gì.

but frankly most Europeans,

be they German, Greek, Latvian or Spaniards,

Vì vậy, các chính trị gia Châu Âu cần phải làm thật tốt

really don't know or have a clear idea what those shared common values

việc tìm hiểu cảm nhận của họ về các giá trị chung này

are supposed to be.

và rồi trao đổi lại câu trả lời

So European politicians need to do a very good job

theo cách rõ ràng và dễ hiểu.

of asking them how they feel about these common values

Tất nhiên, mạng xã hội là một công cụ rất quan trọng để triển khai việc này.

and then communicating the answers back to them

Khi Châu Âu hướng tới xây dựng liên minh dựa trên các giá trị nhiều hơn

in a clear and tangible way.

And of course social media is a very important tool to deploy here.

và ít phụ thuộc vào vấn đề địa lý,

hình thái của tổ chức

And as Europe moves [towards] a union that's based more on values

và tự bản thân các giá trị

sẽ ngày càng hiện rõ

and less on geography,

bởi căng thẳng giữa Brussel

its contours

và các quốc gia khác như Hungary và Ba Lan,

and those values themselves

will increasingly be defined

những nơi ngày càng cư xử theo cách

chống lại các giá trị cơ bản

by the tension between Brussels

như tôn trọng sự dân chủ

and countries like Hungary and Poland,

và pháp quyền.

who are increasingly behaving in ways

Cách thức đối xử với phụ nữ và cộng đồng LGBT

that go against basic values

cũng là những biểu hiện quan trọng khác ở đây.

such as respect for democracy

Theo thời gian, Châu Âu sẽ, và nên,

and the rule of law.

The treatment of women and the LGBT community

thắt chặt viện trợ tài chính cho các quốc gia này

are other important markers here.

cũng như buộc họ

phải tuân thủ các giá trị chung của Châu Âu.

And in time Europe will, and should,

Những quốc gia này cũng như các nước khác ở Đông Âu và Síp

tie financial aid to these countries

vẫn có quan hệ tài chính chặt chẽ với Nga và Trung Quốc.

and policy

to their adherence to Europe's shared values.

Và, xin nhắc lại, theo thời gian, họ sẽ buộc phải lựa chọn

And these countries, and others in Eastern Europe, and Cyprus,

still have close financial ties to Russia and China.

giữa Châu Âu và các giá trị của tổ chức

hoặc những quốc gia kia và các giá trị riêng của bản thân họ.

And again in time they will be forced to choose

Như Châu Âu, Trung Quốc cũng là một thực thể lớn khác

between Europe and its values

với bộ giá trị rất riêng biệt,

and these other countries and their own distinct values.

được thể hiện như hợp đồng giữa người dân và nhà nước.

Like Europe, China is another big player

Tôi phải nói rằng bộ giá trị này

with a very distinct set of values,

không phải là thứ dễ hiểu

ở phương Tây.

or contract between the people and the state.

Trước quá trình chuyển đổi kinh tế và xã hội phi thường của Trung Quốc

And I have to say that this set of values

is not one that is well-understood

trong vòng 30 năm qua,

đáng lẽ chúng ta nên tò mò hơn.

in the West.

Các giá trị của Trung Quốc bắt nguồn từ sâu trong lịch sử,

And given China's extraordinary economic and social transformation

với khát khao giành lại vị trí

in the last 30 years,

từng có hàng trăm năm trước

we should really be more curious.

China's values are rooted deep in its history,

khi nền kinh tế của nước này còn thống trị.

Thật vậy, Tập Cận Bình đã nói về Giấc mơ Trung Hoa

in a desire to regain the place

it once enjoyed hundreds of years ago

rất lâu trước khi Donald Trump đắc cử

when its economy was the dominant one.

với câu cửa miệng "Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại."

Indeed, Xi Jinping talked of the China Dream

Và hệ thống của Trung Quốc, nhìn từ bên ngoài

well before Donald Trump was elected

như dựa trên một hợp đồng hoặc trao đổi

with the catchphrase "Make America Great Again."

mà ở đó người dân sẽ hi sinh tự do của họ

And China's system, viewed from the outside,

để đổi lại trật tự, sự thịnh vượng và uy thế quốc gia.

is based around a contract or a bargain

Đó là một nơi mà nhà nước kiểm soát rất nhiều,

where people will sacrifice their liberty

một điều mà hầu hết người Châu Âu và người Mỹ thấy xa lạ.

in return for order, prosperity and national prestige.

Đó cũng là một hệ thống rất hiệu quả với Trung Quốc.

It's one where the state is very much in control,

which is something that most Europeans and Americans would find alien.

Nhưng rủi ro lớn nhất mà họ phải đối mặt

là thời kỳ có tỷ lệ thất nghiệp cao và kéo dài

It's also a system that has worked very well for China.

sẽ phá vỡ bản hợp đồng

giữa nhà nước và người dân.

But the biggest risk it faces

Với các quốc gia khác,

is a period of high and prolonged unemployment

Trung Quốc có thể là đối tác hấp dẫn.

Họ có thể cung cấp vốn và biết cách thức.

that will break this contract

between the state and the people.

Tôi đang nghĩ tới ví dụ về Pakistan và Sri Lanka,

And for other countries,

hai thành viên của chương trình Vành đai và Con đường.

China can be an attractive partner.

It can provide capital and know-how.

Nhưng mối quan hệ hợp tác này có giá của nó:

I'm thinking for example of Pakistan and Sri Lanka,

họ phụ thuộc vào công nghệ của Trung Quốc

two members of the Belt and Road program.

như trường hợp gây tranh cãi của Huawei.

Các nhà đầu tư Trung Quốc cho họ vay nợ,

But this partnership comes at a price;

dẫn đến kiểm soát cơ sở hạ tầng quan trọng

they're beholden to Chinese technologies

như cảng chính ở Sri Lanka.

such as the controversial Huawei.

Chinese investors own their debt,

Tôi thấy rằng khi nói về toàn cầu hóa,

and as a result control key infrastructure

kết thúc của quá trình này và trật tự thế giới mới,

ta dành quá nhiều thời gian thảo luận về Châu Mỹ, Châu Âu và Trung Quốc,

such as the main port in Sri Lanka.

Now I find that when we talk about globalization,

the end of globalization and the new world order,

nhưng bàn không đủ về nhiều điều thú vị

we spend far too much time discussing America, Europe and China,

xảy ra ở các nền kinh tế đang phát triển nhanh,

từ Ethiopia, Nigeria, đến Indonesia, Bangladesh, Mexico và Brazil.

and not enough time on the many exciting things

happening in fast-growing economies,

Và trong trật tự thế giới mới, câu hỏi cho những quốc gia này

from Ethiopia, Nigeria, to Indonesia, Bangladesh, Mexico and Brazil.

là nên đi theo mô hình và xây dựng liên minh nào.

And in the new world order, the question for these countries

Nhiều nước trong số đó ở thời kỳ toàn cầu hóa

đã trở nên quen thuộc với lời khuyên nên làm gì

is what model to follow and what alliances to build.

từ các tổ chức như IMF (Quỹ Tiền tệ Quốc tế).

And many of them during the period of globalization

had become used to being told what to do

Nhưng thời đại của sự trịch thượng giờ đã qua,

nên cơ hội rõ ràng

by the likes of the IMF, the International Monetary Fund.

trong thế giới ít đồng bộ

và đề cao giá trị hơn cho các quốc gia này

But the age of condescension is now over,

là họ có nhiều lựa chọn tuyệt vời hơn nhiều về đường đi của mình,

so the tangible opportunity

in a less uniform,

và có thể chịu áp lực hơn để làm đúng.

more value-driven world for these countries

Chẳng hạn, Belarus và Lebanon

is that they have much greater choice in the path to follow,

có nên theo mô hình của Ailen hay Dubai?

and arguably greater pressure to get it right.

Nigeria vẫn nghĩ mình có cùng các giá trị

với khối quốc gia Thịnh vượng chung,

So should, for example, Belarus and Lebanon

follow the Irish model or that of Dubai?

hay sẽ liên minh bản thân và lực lượng dân số tăng nhanh của mình

Does Nigeria still think it has shared values

với Trung Quốc và mô hình của họ?

Rồi nghĩ tới một trong số ít các nhà lãnh đạo nữ ở Châu Phi,

with the Commonwealth countries,

or will it ally itself and its fast-growing population

Tổng thống Sahle-Work Zewde của Ethiopia,

to China and its model?

And then think of one of the few female leaders in Africa,

và liệu cô ấy có thể được truyền cảm hứng

bởi việc mà Jacinda Ardern thực hiện ở New Zealand

President Sahle-Work Zewde of Ethiopia,

hay Nicola Sturgeon ở Scotland,

và cô ấy có thể áp dụng những ví dụ đó

and whether she might be inspired

by the work of Jacinda Ardern in New Zealand

vào chính sách ở Ethiopia thế nào.

or Nicola Sturgeon in Scotland,

Tất nhiên, có thể trong trật tự thế giới mới này,

and tangibly how she can transfer their example

các quốc gia như Kenya và Indonesia

quyết định đi theo con đường riêng của họ

to policy in Ethiopia.

Of course, it may be that in this new world order,

và xây dựng bộ giá trị

countries like Kenya and Indonesia

cũng như cơ sở hạ tầng kinh tế riêng,

và theo cách này, sự sắp xếp và những thể chế của tương lai

decide to go their own way

and build out their own value sets

sẽ được định hình ít hơn ở Washington và Bắc Kinh,

and their own economic infrastructure,

and in this way the arrangements and the institutions of the future

và nhiều hơn bởi các nước như Tunisia và Campuchia,

will be crafted much less in Washington and Beijing,

khi so sánh về thành tựu chống tham nhũng bằng công nghệ,

cách xây dựng nền giáo dục và hệ thống chăm sóc y tế

but really by countries like Tunisia and Cambodia,

cho lực lượng dân số bùng nổ,

comparing notes on how to battle corruption through technology,

và làm thế nào để được lắng nghe

trên trường quốc tế.

how to build education and health care systems

Khi quá trình toàn cầu hóa kết thúc,

sự hỗn loạn dường như ngự trị,

for burgeoning populations,

and how to make their voice heard

các quốc gia với dân số trẻ này

on the world stage.

So as globalization ends

cùng phạm vi mà họ có để xây dựng xã hội mới

and chaos seems to reign,

chính là tương lai

these countries, their young populations

và triển vọng của trật tự thế giới mới.

and the scope they have to build new societies

Cảm ơn các bạn.

are the future

and the promise of the new world order.

Thank you.