A Mysterious Design That Appears Across Millennia | Terry Moore | TED

Çeviri: Ozay Ozaydin Gözden geçirme: Başak Gökdaş

This is Roger Penrose.

Bu Roger Penrose.

Certainly one of the great scientists of our time,

Kara delikleri Einstein'ın

winner of the 2020 Nobel Prize in Physics

genel görelilik kuramıyla uzlaştıran çalışmasıyla

for his work reconciling black holes

2020 Nobel Fizik Ödülü'nü kazanan,

with Einstein's general theory of relativity.

zamanımızın en büyük bilim insanlarından biri.

But back in the 1970s,

Ancak 1970'lerde

Roger Penrose made a contribution to the world of mathematics

Roger Penrose matematik dünyasına

and that part of mathematics known as tiling.

ve matematiğin döşeme olarak bilinen bölümüne bir katkıda bulundu.

You know, tiling, the process of putting tiles together

Fayans döşemeyi bilirsiniz, fayansları

belirli bir desen oluşturacak şekilde bir araya getirme işlemi.

so that they form a particular pattern.

The thing that was remarkable

Roger Penrose'un

about the pattern that Roger Penrose developed

geliştirdiği desenle ilgili dikkat çekici olan şey,

is that by using only two shapes,

sadece iki şekil kullanarak,

he constructed a pattern that could be expanded infinitely in any direction

hiç tekrar etmeden herhangi bir yönde sonsuza kadar genişletilebilecek

without ever repeating.

bir desen oluşturmasıydı.

Much like the number pi has a decimal that isn’t random,

Tıpkı pi sayısının rastgele olmayan bir ondalığa sahip olması

but it will go on forever without repeating.

ve tekrar etmeden sonsuza kadar devam etmesi gibi.

In mathematics, this is a property known as aperiodicity

Matematikte bu, periyodiklik olarak bilinen bir özelliktir

and the notion of an aperiodic tile set using only two tiles was such a sensation,

ve sadece iki karo kullanan periyodik bir

karo kümesi kavramı öyle bir sansasyon yarattı ki,

it was given the name Penrose tiling.

buna Penrose döşemesi adı verildi.

Here's Roger Penrose,

İşte Roger Penrose,

now Sir Roger Penrose,

şimdi Sir Roger Penrose,

standing on a field of Penrose tiles.

Penrose karolarından oluşan bir alanın üzerinde duruyor.

Then in 2007, this man, Peter Lu,

Daha sonra 2007 yılında,

who was then a graduate student in physics at Princeton,

o zamanlar Princeton'da fizik yüksek lisans öğrencisi olan Peter Lu,

while on vacation with his cousin in Uzbekistan,

kuzeniyle Özbekistan'da tatildeyken,

discovered this pattern on a 14th century madrassa.

14. yüzyıldan kalma bir medresede bu deseni keşfetti.

And after some analysis,

Bazı analizlerden sonra,

concluded that this was, in fact, Penrose tiling

bunun aslında Penrose'dan 500 yıl önce

500 years before Penrose.

Penrose döşemesi olduğu sonucuna vardı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

That information took the scientific world by storm

Bu bilgi bilim dünyasında fırtınalar kopardı

and prompted headlines everywhere,

ve bunu 2007 yılının en önemli 59. bilimsel keşfi ilan eden

including “Discover” magazine,

which proclaimed this the 59th most important scientific discovery

"Discover" dergisi de dahil olmak

üzere her yerde manşetlere taşındı.

of the year 2007.

So now we've heard about this amazing pattern

Şimdi bu şaşırtıcı örüntüyü

from the point of view of mathematics

matematik, fizik

and from physics and now art and archeology.

ve şimdi de sanat ve arkeoloji açısından duyduk.

So that leads us to the question

Bu da bizi şu soruya götürüyor:

what was there about this pattern

Bu antik kültürün

that this ancient culture found so important

en önemli binasına koyacak kadar

that they put it on their most important building?

önemli bulduğu bu desende ne vardı?

So for that,

Bunun için

we look to the world of anthropology and ask the question,

antropoloji dünyasına bakıyoruz ve şu soruyu soruyoruz:

What was the worldview of the culture that made this?

Bunu yapan kültürün dünya görüşü neydi?

And this is what we learn.

Öğrendiğimiz şey de bu.

This pattern is life.

Bu model hayattır.

And as you can see, life's complicated.

Gördüğünüz gibi, hayat karmaşıktır.

It's complicated.

Karmaşık.

But not only is life complicated,

Ancak hayat sadece karmaşık değil,

life is also aperiodic in the sense that every event, every happening,

aynı zamanda her olayın, her oluşun,

her kararın geleceği farklı bir şekilde,

every decision will make the future unfold differently,

çoğu zaman tahmin edilmesi imkansız şekillerde

often in ways that are impossible to predict.

ortaya çıkarması anlamında aperiodiktir.

Yet, in spite of the complexity

Yine de, karmaşıklığa

and in spite of a future that's impossible to predict,

ve tahmin edilmesi imkansız bir geleceğe rağmen,

there remains an underlying unity that holds everything together

her şeyi bir arada tutan

ve her şeyi doğuran temel bir birlik vardır.

and gives rise to everything.

Let's see how that works in a design

Peter Lu'nun Özbekistan'da bulduğuna çok benzeyen

much like the one Peter Lu found in Uzbekistan.

bir tasarımda bunun nasıl işlediğini görelim.

This is that design.

Bu o tasarım.

Now, it turns out this is actually based on this set of Penrose tiles,

Şimdi, bunun aslında bu şekillere indirgenebilen

which are reducible to these shapes.

Penrose karoları kümesine dayandığı ortaya çıkıyor.

And in order to draw these shapes,

Bu şekilleri,

the medieval craftsmen who did this

bunu yapan ortaçağ ustaları

would have done them by using these construction lines.

bu inşaat çizgilerini kullanarak yaparlardı.

And I add here

Buraya inşaat çizgilerinin nihai eserde görünmediğini ekliyorum.

that the construction lines don't appear in the final work.

But if we add them back, we have this.

Ama onları geri eklersek, bunu elde ederiz.

And now if we weave them together, we will have this.

Şimdi onları birlikte örersek, bunu elde edeceğiz.

And now if we hide the tiles

Şimdi karoları gizler

and just look at the construction lines,

ve sadece inşaat çizgilerine bakarsak,

we see this.

bunu görürüz.

Clearly there's an underlying structure and unity

Karmaşık ve periyodik gibi görünen şeylerin

to things that seem to be complex and aperiodic.

altında yatan bir yapı ve birlik olduğu açıktır.

This notion of a hidden underlying unity was common throughout the ancient world,

Bu altta yatan gizli birlik fikri antik dünya boyunca yaygındı

and one sees it in Egypt,

ve Mısır'da,

in Greece,

Yunanistan'da,

in Australia,

Avustralya'da,

in Mesoamerica,

Mezoamerika'da,

in North America,

Kuzey Amerika'da,

in Europe

Avrupa'da

and in the Middle East.

ve Orta Doğu'da görülüyordu.

Now in the modern West, we might call this underlying unity “God,”

Şimdi modern Batı'da bu altta yatan birliğe "Tanrı" diyebiliriz,

but throughout the ages,

ancak çağlar boyunca

other terms have been used to describe the same thing.

aynı şeyi tanımlamak için başka terimler de kullanılmıştır.

This is what Plato called “first cause.”

Platon'un "ilk neden" dediği şey budur.

In the medieval period,

Ortaçağ döneminde

philosopher Spinoza called this the “singular substance.”

filozof Spinoza buna "tekil töz" adını vermiştir.

In the 20th century,

20. yüzyılda,

a number of terms were coined to describe this,

bunu tanımlamak için bir dizi terim türetilmiştir;

one of my favorites being from philosopher Alfred North Whitehead,

benim favorilerimden biri,

buna "farklılaşmamış estetik süreklilik" adını veren

who called this the “undifferentiated aesthetic continuum.”

filozof Alfred North Whitehead'e aittir.

Doesn't that have a 20th century sound to it?

Kulağa 20. yüzyıl gibi gelmiyor mu?

But for me, a lover of science that I am,

Ama bir bilim aşığı olan benim için,

I will take the term coined by the great 20th century physicist David Bohm,

20. yüzyılın büyük fizikçisi David Bohm'un

who called this the “implicate order.”

"içkin düzen" olarak adlandırdığı terimi kullanacağım.

So what's the takeaway here?

Peki buradan çıkarılacak sonuç nedir?

Very simply, this.

Çok basitçe, bu.

When we see these wonderful designs

Bizden binlerce mil

created by cultures that are separated from our own

ya da binlerce yıl ayrı kültürler tarafından yaratılan

by thousands of miles or thousands of years,

bu harika tasarımları gördüğümüzde,

we can know these aren't decorations.

bunların süsleme olmadığını anlayabiliriz.

These are statements about the fundamental values that culture had,

Bunlar o kültürün sahip olduğu temel değerlere,

neyi önemli bulduklarına, kendilerini,

what they found important, how they saw themselves,

dünyayı ve dünyada kendilerini nasıl gördüklerine dair ifadelerdir.

the world and themselves in the world.

It has been said that architecture is a book written in stone.

Mimarinin taşa yazılmış bir kitap olduğu söylenir.

So when we see these amazing designs, we can know they're not decorations.

Dolayısıyla bu muhteşem tasarımları gördüğümüzde,

bunların süsleme olmadığını anlayabiliriz.

They're a statement.

Onlar bir ifade.

They're a message.

Onlar bir mesajdır.

Look, listen.

Bakın, dinleyin.

You can hear their voices.

Seslerini duyabilirsiniz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)