How quinoa can help combat hunger and malnutrition | Cedric Habiyaremye

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

Like so many of you,

Birçoğunuz gibi,

when I'm hungry, I open the fridge

aç olduğumda buzdolabını açıp

and get myself something to eat any time I want.

istediğim zaman yiyecek bir şey çıkarırım.

This is something most of us who live in a developed country

Bu, bizim gibi gelişmiş ülkelerde yaşayan çoğu kişinin

don't think much about.

üzerine fazla düşünmediği bir şey.

However, it is a luxury that I didn't think I would ever have in my life

Ancak 23 yıl önce Tanzanya'daki bir mülteci kampında yaşarken

when I lived in a refugee camp in Tanzania 23 years ago,

hatta yedi yıl önce, ABD'ye taşınmadan önce

kendi ülkem Ruanda'da yaşarken

or even seven years ago,

when I was living in my home country of Rwanda

hayatımda asla sahip olacağımı düşünmediğim bir lüks.

before I moved to the USA.

I was only seven years old

Ülkem Ruanda çok can alan soykırım trajedisini yaşadığında

when my home country of Rwanda went through the tragedy of the genocide

sadece yedi yaşındaydım,

that took so many lives,

and they made us flee the country, and we became refugees.

ülkeden kaçmamıza sebep oldular ve mülteci olduk.

Life in a refugee camp -- it wasn't life.

Mülteci kampındaki hayat, hayat değildi.

It was survival.

Hayatta kalmaydı.

I saw a lot of people dying from disease, poor sanitation,

Birçok insanın hastalıktan, hijyen eksikliğinden,

hunger.

açlıktan öldüğünü gördüm.

Food became a rare commodity.

Gıda ender bir eşya haline geldi.

There were bad days.

Kötü günler yaşadık.

My family and I would survive on the leaves and grasses from the forest.

Ben ve ailem ormandaki yaprakları ve yeşillikleri yiyerek hayatta kaldık.

There were also worse times,

Hiçbir şey yemeden üç veya dört gün geçirdiğimiz,

when we would go two or three days without anything to eat at all,

bataklıktan sadece su içebildiğimiz

only drinking water from the swamp.

daha kötü günler geçirdik.

After three years in a refugee camp,

Mülteci kampında üç yıl geçirdikten sonra,

we decided to return back to Rwanda.

Rwanda'ya geri dönmeye karar verdik.

And our struggle with food continued.

Yemekle mücadelemiz devam etti.

However, farming proved to be the only reliable source of food.

Fakat çiftçilik tek güvenilir besin kaynağı olduğunu kanıtladı.

But our food lacked the nutritional diversity,

Ancak yiyeceklerimiz beslenme çeşitliliğinden yoksundu

and we continued to depend on food assistance

ve beslenmemizi dengelemek için

from the United Nations World Food Program

Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programından gelen

gıda yardımına güvenmeye devam ettik.

to balance our diet.

Still today, more than 70 percent of Rwandans,

Bugün hala Ruandalıların yüzde 70'inden fazlası

they work in the agriculture sector.

tarım sektöründe çalışıyor.

But malnutrition and stunting remain rampant.

Ancak yetersiz beslenme ve büyümenin engellenmesi devam ediyor.

I came to realize that food insecurity and malnutrition

Gıda güvensizliği ve yetersiz beslenmenin

were not happening because people were not farming enough;

insanların yeterince tarım yapmadıkları için olmadığını fark ettim;

it was because people were not farming the right crops.

insanlar doğru mahsulü yetiştirmediği için oluyordu.

I eventually left Rwanda

Sonunda Ruanda'dan ayrıldım

and moved to the USA for graduate school

ve lisansüstü eğitim için ABD'ye taşındım

and discovered the possible solution to that problem.

ve bu soruna olası çözümü keşfettim.

And that solution is quinoa.

Bu çözüm kinoa.

Quinoa is indigenous to the Indian regions of South America,

Kinoa; Bolivya, Peru gibi ülkelere,

Güney Amerika'nın Yerli bölgelerine özgü.

in countries like Bolivia, Peru ...

And it's very well-known for its powerhouse nutrient,

Güçlü besin maddesi ile çok iyi bilinir

and the crop has all the nine essential amino acids,

ve bu mahsul, dokuz temel amino asidin tamamına sahip,

making it a complete protein.

bu da onu tam bir protein haline getirir.

But unfortunately, quinoa is not cultivated as much

Ancak maalesef kinoa dünyanın farklı yerlerinde

in different parts of the world.

o kadar fazla yetiştirilmiyor.

In Rwanda, for example,

Örneğin Ruanda'da,

beans are the only thing that kept so many of us alive

o açlık ve beslenme yetersizliği dönemlerinde

during those times of hunger and starvation.

çoğumuzu hayatta tutan tek şey fasulye.

As a matter of fact,

Nitekim Ruanda kişi başına hesaplandığında dünyada en çok fasulye tüketen ülke.

Rwanda is the number one beans-consuming country

in the world per capita.

In this part of Africa,

Afrika'nın bu bölgesinde fasulye,

beans are one of the only crops that provide immediate food source,

hazır besin kaynağı sağlayan mahsullerden biri

because you can eat beans at every stage of growth.

çünkü büyümenin her aşamasında fasulye yiyebilirsiniz.

We eat beans, leaves and green beans before harvest.

Hasattan önce yeşil fasulye, sonra yaprak ve fasulye yeriz.

Unfortunately, you cannot cultivate beans

Maalesef her mevsim aynı tarlada fasulye yetiştiremezsiniz.

in the same field season after season.

You need to ensure there is regular rotation

Hastalık ve böceklerden kaçınmak için

to avoid disease and pests.

düzenli devir olmasını sağlamalısınız.

Like beans, farmers can enjoy the nutritious quinoa leaves.

Fasulye gibi, çiftçiler de besleyici kinoa yapraklarının tadını çıkarabilir.

While beans are considered nutritious,

Fasulyeler besleyici kabul edilirken

quinoa has far more micronutrients,

kinoa çok daha fazla mikro besin içerir

and with quinoa, you can make many [more] different food products and drinks

ve kinoa ile fasulyeden [daha fazla]

farklı gıda ürünü ve içecek yapabilirsiniz.

than beans.

In 2015,

2015 yılında,

alongside my research team at Washington State University,

Washington Eyalet Üniversitesindeki araştırma ekibimle birlikte

we introduced quinoa in Rwanda for the first time.

Ruanda'da ilk kez kinoayı tanıttık.

We tested 20 varieties of quinoa

Ruanda'nın üç ekolojik bölgesinde

to see the adaptability in three ecological zones of Rwanda.

adaptasyonu görmek için 20 çeşit kinoa test ettik.

And the results were astonishing.

Sonuçlar şaşırtıcıydı.

Among the 20 varieties we tested,

Test ettiğimiz 20 çeşitten 15'i

15 of them showed the potential to grow well in Rwanda's climate.

Ruanda'nın ikliminde iyi büyüme potansiyeli olduğunu gösterdi.

And later, we started Quinoa Model Farmers Program.

Daha sonra Quinoa Model Çiftçi Programını başlattık.

We gave those potential varieties to farmers

Bu potansiyel çeşitleri çiftçilere

to grow in their farm and community.

çiftliklerinde ve topluluklarında büyütmeleri için verdik.

We started with 12 farmers,

12 çiftçiyle başladık

and three years later,

ve üç yıl sonra şu anda,

we are now working with around 500 farmers,

diğer çiftçilerin bu mahsulü benimsemelerine

including my mother,

yardım etme konusundaki

who is locally known as "the queen of quinoa"

çalışmaları nedeniyle yerel olarak "kinoanın kraliçesi" olarak bilinen

because of her work in helping other farmers adopt this crop.

annem de dahil olmak üzere yaklaşık 500 çiftçiyle çalışıyoruz.

We give them seeds,

Onlara tohumları veriyoruz,

train them how to grow it and how to cook it.

nasıl yetiştireceklerini ve pişireceklerini öğretiyoruz.

And farmers are pretty creative,

Çiftçiler oldukça yaratıcı,

coming up with recipes of their own.

kendilerine ait tarifler üretiyorlar.

And we've started seeing remarkable changes in their lives,

Birçoğunun artık günde üç kez besleyici yiyeceklere erişebildiği

including success stories

başarı öyküleri de dahil olmak üzere

that many of them can now have access to nutritious food three times a day.

yaşamlarında dikkate değer değişiklikler görmeye başladık.

I'd like to note that quinoa

Kinoanın diğer mahsulleri

is not meant to entirely [push out] other crops.

tamamen [oyun dışı etmediğini] belirtmek isterim.

We introduced quinoa as a supplement

Kinoayı, kronik yetersiz beslenmeyle mücadele etmek için

to create overall health and nutrition,

beslenmeyi tamamlayarak,

rounding out diet to combat chronic malnutrition.

genel sağlık ve beslenmeyi oluşturmak için ek olarak tanıttık.

We have started this model with quinoa in Rwanda,

Bu modeli Ruanda'da kinoa ile başlattık

but it can be replicated in different countries

ancak açlık ve yetersiz beslenme yaşayan

experiencing hunger and malnutrition.

farklı ülkelerde çoğaltılabilir.

About one in nine people in the world suffer from chronic malnutrition.

Dünyada yaklaşık dokuz kişiden biri kronik yetersiz beslenmeden muzdarip.

We have started research collaboration

Kenya, Malawi, Uganda gibi ülkelerdeki

with institutions in countries like Kenya, Malawi, Uganda

ve açlık ve yetersiz beslenme yaşayan diğer ülkelerdeki kurumlarla

and other countries experiencing hunger and malnutrition.

araştırma iş birliği başlattık.

And quinoa isn't the only magic crop.

Kinoa sihirli tek ürün değil.

There are several crops with high adaptability

Uyarlanabilirliği ve besin değeri yüksek

and nutritional value,

crops like millet, sorghum, fonio, barley, oat, to name a few.

darı, sorgum, fonio, arpa, yulaf gibi mahsuller var.

These crops have high adaptability and respond well to climate change.

Bu mahsullerin adaptasyonu yüksek ve iklim değişikliğine iyi tepki verir.

You can grow these magic crops in different parts of the world,

Bu sihirli mahsulleri dünyanın farklı yerlerinde yetiştirebilir,

bridging the gap, so that there is accessible nutritious food for everyone.

boşluğu doldurup herkes için erişilebilir besleyici yiyecekler elde edebilirsiniz.

Aç olmanın nasıl bir his olduğunu bilirim.

I know how it feels to be hungry.

I've been there.

O duyguyu ben de yaşadım.

And I know how it feels to be malnourished,

Yetersiz beslenmenin nasıl bir his olduğunu bilirim

because I've been there, too.

çünkü ben de yaşadım.

Introducing crops with high biodiversity, adaptability and nutritional value

Biyoçeşitliliği, uyarlanabilirliği ve besin değeri yüksek

will play an important role in creating food security,

mahsullerin piyasaya sürülmesi,

açlık ve yetersiz beslenme yaşayan topluluklarda ve ülkelerde gıda güvenliği,

seed sovereignty and sustainable production

in communities and countries that are experiencing hunger and malnutrition.

tohum egemenliği ve sürdürülebilir üretim yaratmada önemli bir rol oynayacak.

Having nutritious food should not be a luxury.

Besleyici yiyeceklere sahip olmak bir lüks olmamalı.

There is a need to ensure that there is accessible and affordable nutritious food

Herkes için erişilebilir

ve uygun fiyatlı besleyici gıda bulunmasını sağlamaya ihtiyaç var.

for everyone.

And this is a step towards making it a reality.

Bu, onu gerçeğe dönüştürmek için atılan bir adım.

Thank you.

Teşekkürler.