The Good News You Might Have Missed | Angus Hervey | TED

Çeviri: Mert Turan Gözden geçirme: Şebnem Altundaş

The world feels scary right now.

Dünya korkunç bir yer.

The planet heats.

Gezegenimiz ısınıyor.

The clock ticks.

Saatler ilerliyor.

The red lines climb.

Sınır kapıları zorlanılıyor.

Death stalks the fields of Ukraine and the streets of Gaza.

Ölüm, Ukrayna topraklarında ve Gazze sokaklarında kol geziyor.

Famine looms in Sudan.

Sudan’da kıtlık an meselesi.

And in the Middle East, the drums of war sound louder by the day.

Ortadoğu’da savaş davullarının sesi kulakları sağır etmiş durumda.

Habitats shrink,

Habitatlar parçalanıyor.

democracy's flame sputters,

Demokrasinin mumu sönüyor.

authoritarianism and intolerance rear their ugly heads.

Otoriter rejim ve zalimlik o çirkin yüzlerini tekrar gösteriyor.

Millions flee disaster and persecution.

Milyonlarca insan yıkımdan ve zulümden kaçıyor.

The debts mount.

Borçlar birikiyor.

International cooperation falters.

Küresel dayanışma gücünü yitiriyor.

Everywhere we look, there are reports of decline.

Nereye bakarsak bakalım, bir düşüş görüyoruz.

Are we headed for disaster?

Sonumuz felaket mi?

Well, your answer to that question

Bu soruya vereceğiniz cevap,

probably depends on where you've been getting your news,

haberler kaynaklarınıza göre muhtemelen farklılık gösterecektir.

because here are some other stories from the last 12 months.

Çünkü son 12 ayda olanlar sadece bunlardan ibaret değil.

Some other reports of decline

Başka konularda

düşüşler de yaşandı.

that you may not have heard about.

Ama gölgede kalmış olmaları muhtemel.

Last year,

Geçtiğimiz yıl,

extreme poverty declined to its lowest level in human history,

aşırı yoksulluk insanlık tarihinin en düşük seviyesine,

an estimated 8.4 percent.

yüzde yaklaşık 8,4′e düştü.

Deforestation across the entire Amazon basin declined by 55 percent

Amazon Havzası’nda ormansızlaşma yüzde 55 azaldı

and violent crime in the United States declined to its lowest level

ve Amerika Birleşik Devletleri’nde şiddet, 1960′lardan bu yana

since the 1960s.

en düşük seviyesini gördü.

In the last 12 months,

Son 12 ayda,

a record number of countries have eliminated a disease,

hastalıklara tedavi bulan ülkeler sayısında bir rekor kırıldı

including, for the first time ever,

ve tarihte ilk defa bu listede;

Hepatitis C by Egypt

Hepatit C tedavisi ile Mısır,

and black fever by Bangladesh.

Kala-Azar tedavisi ile de Bangladeş isimleri yer alıyor.

And global AIDS deaths have declined to their lowest level since the 1990s,

AIDS ölüm oranları, 1990′lardan beri en düşük seviyesine,

down by more than two thirds since their peak.

tepe noktasının yüzde 66′sından daha düşük bir seviyeye indi.

When I was in high school,

Ki liseye gittiğim zamanlar

that was the world's deadliest infectious disease.

dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalığıydı.

And now we have the power to end it.

Ama artık hastalığı ortadan kaldırabilecek tıbbi güce sahibiz.

So maybe you've been feeling despair over climate change

Belki de iklim değişikliğinden ötürü umutsuzluğa kapılıyorsunuzdur.

or the fear of fascism rising like Dracula from the coffin,

Uykusundan kalkan Drakula gibi tabutundan yükselen faşizm,

of resource overshoots and political decay.

kaynakların tükenmesi ve siyasal bozulma gibi konular da pek iç açıcı olmayabilir.

But last year,

Fakat geçtiğimiz yılda,

carbon emissions in advanced economies declined back to the same level

gelişmiş ülkelerdeki sera gazı emisyonları 50 yıl öncesiyle aynı seviyeye geldi.

as 50 years ago.

Cancer death rates in America and Europe declined again.

Amerika ve Avrupa’da kanser ölüm oranları azaldı.

And air pollution is now falling in 21 of the world's 25 biggest cities.

Hava kirliliği ise dünyanın en büyük 25 şehrinin 21’inde düşüşe geçmiş durumda.

Alongside those declines,

Düşüşler olduğu kadar

other things have been on the rise.

yükselişlerden söz etmek de mümkün.

There are 50 million more girls in school today

Günümüzde okula giden kız çocuğu sayısı, sadece on yıl öncesine kıyasla

than there were just under a decade ago.

50 milyon daha fazla.

(Cheers and applause)

(Alkışlar)

And last year, 418 million of the world's children got fed at school.

Geçen yıl, dünya çapında 418 milyon çocuğun okulunda yemek çıktı.

That is almost one in five.

Neredeyse beşte biri yapar.

This year, it's going to be even more.

Bu yıl, sayı daha da artacak.

Since we were last all gathered here,

En son burada toplandığımızdan beri,

millions of people have gained access to water.

milyonlarca insan suya erişebilmeye başladı.

Tens of millions of people have gained access to electricity.

On milyonlarca insanın evine elektrik sağlandı.

Estonia and Greece have legalized same-sex marriage.

Estonya ve Yunanistan eşcinsel evliliği yasallaştırdı.

It looks like Thailand and Japan are going to be the next two on that list.

Hatta Tayland ve Japonya da bu iki ülkeye katılacak gibi görünüyor.

And at least ten countries in the last 12 months

Son 12 ay içinde en az on ülkede,

kadın haklarının arttırılmasına ilişkin birtakım karar yürürlüğe girdi.

have passed laws expanding the rights of women,

including France,

Bunlara Fransa da dahil.

which recently became the first country

Ki geçtiğimiz günlerde,

to enshrine reproductive rights into its constitution.

kadınların üreme haklarını resmi olarak koruma altına alan ilk ülke oldu.

(Alkışlar)

(Applause)

In 2023, we installed so much wind and solar

2023 yılında, rüzgar ve güneş enerjisi kullanımı o kadar arttı ki

that it changed the trajectory of our climate future,

iklim geleceğinin yörüngesi değişti.

with China’s carbon emissions now predicted to start falling

Hatta, Çin kaynaklı sera gazı emisyonunun bu yıldan itibaren

as early as this year.

düşmesi bekleniyor.

In 2024,

2024 yılında,

we are going to install enough global solar manufacturing capacity

bu on yılın sonunda ulaşmayı umduğumuz ″Net Sıfır″ hedefine yetecek sayıda

to reach our net-zero targets by the end of this decade.

güneş enerjisi sistemi kuracağız.

A car powered by electrons

Elektrik enerjili bir otomobil,

was the world's best-selling vehicle last year,

geçtiğimiz yılın en çok satan aracı oldu.

and batteries are now the fastest-growing technology

İnsanoğlunun II. Dünya Savaşı’nda uçak üretmesinden bu yana bataryalar da

since human beings made aircraft in World War II.

dünyanın en hızlı büyüyen teknolojisi haline geldi.

We have crossed the threshold.

Sınırları aştık.

There is too much momentum now

Momentum o kadar fazla ki

to stop the transition to clean energy from happening.

temiz enerjiye geçişin engellenmesi söz konusu bile değil.

I have two little girls, Lola and Cleo.

Lola ve Cleo adında iki küçük kızım var.

Lola is four years old,

Lola dört yaşında,

Cleo turned three the other day.

Cleo da geçen gün üç yaşına bastı

And the International Energy Agency says that based on current trends,

ve Uluslararası Enerji Ajansı son gelişmelere istinaden

by the time my girls are my age,

kızlarım benim yaşıma geldiğinde

the world's electricity and transportation systems

dünyanın elektrik ve ulaşım sistemlerinin, fosil yakıtlardan arınmış olma yolunda

are on track to be almost entirely fossil-fuel-free.

ilerlediğini söylüyor.

(Applause)

(Alkışlar)

We are not doomed.

Henüz ipe gitmedik.

(Gülüşmeler)

Did you know that 2023 was arguably the greatest year ever

Doğayı koruma bazında 2023 yılının, şu ana kadarki en iyi yıl olduğunu

for conservation?

biliyor muydunuz?

We protected huge tracts of land in Alaska, the Amazon,

Alaska’nın, Amazon Ormanları’nın, Güney Afrika’nın ve

Batı Avrupa’dan daha büyük bir alana sahip Tibet Platosu’nun topraklarını

southern Africa, and the entire Tibetan Plateau,

which is an area larger than all of Western Europe.

koruma altına aldık.

Meksika, Şili, Panama, Dominika, Güney Georgia Adası, İspanya

We created new marine protected areas off the coasts of Mexico, Chile, Panama,

Dominica, South Georgia, Spain, Ireland, the Congo,

İrlanda, Kongo, Avustralya, Papua Yeni Gine, Yeni Kaledonya kıyıları

Australia, Papua New Guinea, New Caledonia.

deniz koruma alanları haline geldi.

In the last 12 months,

Son 12 ay içinde;

there have been hundreds of stories of cities being regreened,

kentler yeniden yeşilleştirilmeye,

of farmland being rewilded,

tarım alanları tekrar yabanileştirilmeye,

of rivers being cleaned up, islands being restored.

nehirler temizlenmeye ve adalar restore edilmeye başlandı.

And the populations of every single one of these species

Şurada gördüğünüz hayvanların popülasyonu

is now either recovering or on the rise.

artık ya iyileşmekte ya da sayıca artışa geçmiş bulunmakta.

(Alkışlar)

(Applause)

Look, I know that a lot of stuff is going wrong.

Biliyorum, hayat güllük gülistanlık değil.

You know that a lot of stuff is going wrong.

Öyle olmadığını siz de biliyorsunuz.

This is not some weird attempt to cancel or balance out the bad news.

Amacım, kötü haberleri örtbas etmek veya kötü haberlerin acısını azaltmak değil.

But here's an idea.

Ama bakış açım şu:

If we want more people to devote themselves

Gelişim yolunda beraber yürüdüğümüz insan sayısınının artmasını istiyorsak,

to the task of making progress,

then maybe we should be telling more people

belki de insanlara gelişiminin mümkün olduğunu

that it's possible to make progress.

söyleyerek başlamalıyız.

(Applause)

(Alkışlar)

If you're halfway up the mountain,

Dağın yarısını tırmanmışken

you don't just stare at the top and say, "Oh my gosh, it looks so steep."

tepeye bakıp da ″daha dünya kadar yol var″ dememeliyiz.

Aksine, şöyle bir geriye bakıp kendimize katettiğimiz onca yolu hatırlatmalıyız.

You look back and you remind yourselves how far we've already come.

In the last 12 months, despite all of the challenges,

Son 12 ayda, tüm zorluklara rağmen

we have climbed a little further.

tırmanmaya devam ettik.

So don't bet against humanity.

Yani, insanlıktan umudunuzu yitirmeyin.

In Nevada, they're using geothermal techniques

Nevada’da dünyamızın temiz enerjisinden yararlanmak için

to tap into the clean energy of our planet.

jeotermal enerji teknikleri kullanıyorlar.

On the border of Belgium and France,

Belçika ve Fransa sınırında,

plastikleri parçalamak için bakterilerden yararlanıyorlar.

they're using bacteria to break down plastic.

In Shenzhen, they're delivering blood via drones.

Shenzhen’de drone aracılığıyla kan dağıtılıyor.

And in space, new satellites mean polluters no longer have anywhere to hide.

Uzayda yeni uydular sayesinde kirleticiler ortalıktan silinmeye başlıyor.

We are launching 5,000-ton starships.

5.000 tonluk uzay roketleri fırlatıyoruz.

We are making seven-billion- kilometer round trips

Asteroitlerden kozmik toz toplamak için

to collect stardust from asteroids.

yedi milyar kilometrelik yolculuklara çıkıyoruz.

We can perform miracles,

Mucizeler yaratabiliyoruz:

enabling paralyzed people to walk by reading their brainwaves

Beyin dalgalarının okunmasıyla omurgalara sinyal gönderip

and sending the signals to their spine.

felçli bireylerin yürümesini sağlıyoruz.

We've mapped a quarter of the entire ocean floor,

Okyanus tabanın çeyreği haritalandırılmış durumda.

and NVIDIA’s new Blackwell chip has as many transistors in it

NVIDIA’nın yeni Blackwell çipi de Samanyolu’ndaki yıldız sayısı kadar

as there are stars in the entire Milky Way.

transistöre sahip.

In the last year, we started using CRISPR, genetic editing,

Akdeniz anemisi ve orak hücreli anemi gibi hastalıkları tedavi etmek için,

to treat diseases like beta thalassemia

bir gen düzenleme yöntemi olan CRISPR teknolojisini

and sickle cell disease.

kullanmaya başladık.

And we created the largest-ever atlas of human brain cells.

İnsan beyin hücrelerinin günümüze kadarki en büyük atlasını oluşturduk.

We are using artificial intelligence

Her yıl bir milyondan fazla insanın ölümüne sebep olan

to identify new drugs to combat antibiotic-resistant bacteria,

antibiyotiğe karşı dirençli bakteriler ile başa çıkabilecek ilaçlar üretebilmek için

something that kills over a million people every year.

yapay zekadan yararlanıyoruz.

Two years ago,

İki yıl önce,

I almost lost my life to a bacterial infection.

bir bakteriyel enfeksiyon yüzünden az kalsın hayatımı kaybediyordum.

I got lucky.

Kıl payı atlattım.

In the future, many more people will be able to say the same.

Gelecekte, daha birçok insan bu cümleyi kurabilecek.

I mean, we just used artificial intelligence

Bir düşünün, 2.000 yıllık Herculaneum papirüslerinin

to decipher the contents, the charred remains

kömürleşmiş kalıntılarının şifresini

of the 2,000-year-old Herculaneum scrolls.

yapay zeka aracılığıyla çözebiliyoruz.

And, I don't know, maybe this is all boring to some of you,

Bilmiyorum, bunlar bazılarınıza sıkıcı geliyordur belki

but to me, it really is indistinguishable from magic.

ama benim için sihirden farksız.

Our scientific instruments are sensitive enough now

Bilimsel aletlerimiz artık;

to see plants speaking to each other.

bitkilerin konuştuğunu görebilecek,

And to detect the gravitational waves

süper kütleli kara deliklerin çarpışması ile oluşan

from the collisions of supermassive black holes.

kütleçekimsel dalgaları tespit edebilecek duyarlılığa sahip.

All of a sudden,

Gün gelir;

we know that we are humming in tune with the entire universe,

kâinatın sesine eşlik ettiğimizi,

that each of us contains the signature of everything that has ever been.

geçmişten günümüze her şeyi de nitekim içimizde barındırdığımızı fark ederiz.

Progress is possible.

Gelişim mümkündür.

Not all declines spell destruction.

Her düşüş yıkım değildir.

Not all rising levels result in loss.

Her yükselen oran can kaybına sebep olmaz.

And sometimes there really are new things under the sun.

Hatta, ufukta daha güzel günler bile belirebilir.

These are the stories of the brave and the brilliant,

İşte bu güzel günleri, dünyanın dört bir yanındaki

and they also deserve our attention.

cesur seslere borçluyuz.

(Alkışlar)

(Applause)