What the Discovery of Exoplanets Reveals About the Universe | Jessie Christiansen | TED

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

I am a planet hunter

Ben bir gezegen avcısıyım

and keeper of the keys at NASA's Exoplanet Archive.

ve NASA’nın Ötegezegenler Arşivinin anahtarlarını da taşıyorum.

In March 2022, we reached a major milestone in space exploration:

Mart 2002′de uzay keşfinde çok büyük bir adım attık:

5,000 known exoplanets.

5000 bilinen ötegezegen.

For thousands of years,

Binlerce yıl boyunca,

we've wondered about planets outside of our solar system,

şimdi ötegezegen dediğimiz ve kendi Güneş sistemimiz dışında bulunan

now called exoplanets.

gezegenleri merak ettik.

But our technology only recently caught up with our imaginations.

Ama teknoloji merakımızı tatmin etmeye ancak yetişebildi.

And yes, 5,000 planets is incredible.

Ve evet, 5 bin gezegen inanılmaz.

What's even more incredible

Daha da inanılmaz olan şey,

is how space research will change as a result.

uzay araştırmasının nasıl değişeceği.

When I started grad school,

Üniversiteye başladığımda

there were about 100 known exoplanets,

100 kadar ötegezegen biliniyordu,

all radically different from the Earth and from each other.

Bunlar Dünya’dan ve birbirlerinden oldukça farklıydılar.

I was determined to find more.

Daha fazla bulmaya kararlıydım.

I spent four years looking at nearly 87,000 stars, one by one.

Yaklaşık 87 bin tanesine tek tek bakarak dört yıl geçirdim.

Now you might have this romantic idea

Bir teleskobun önüne oturup

that I was gazing intently through a telescope,

yıldızları seyre daldığım

pondering some gorgeous view of the universe.

ve manzaranın tadını çıkardığımı sanmayın.

I was not.

Çünkü öyle değildi.

I was looking at data like this,

Bu tarz verilere bakıyor

measuring the brightness of each star over time.

zamanla her bir yıldızın parlaklığını ölçüyordum.

If the brightness dipped, just briefly, just a little bit,

Parlaklık biraz bile azalsa,

it could be because a planet had orbited in front of that star,

bu, yörüngesinde bir gezegen olduğu anlamına gelebilirdi,

blocking some of the light from reaching my telescope.

gezegen teleskobumdan gördüğüm ışığı engelliyor olabilirdi.

So I spent four years looking for decimal-level changes in these data.

Ben de bu verilerdeki yüzdelik değişimleri inceleyerek dört yıl geçirdim.

And after four years, I'd found ...

Ve dört yılın sonunda da...

nothing.

bir şey bulamadım.

Zero exoplanets.

Sıfır ötegezegen.

Thankfully, they still gave me the PhD, I think, for effort.

Neyse ki doktoram yine de kabul edildi, emeğe saygıdan herhalde.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Then I moved to Harvard, where I worked on my first NASA mission, called EPOXI.

Sonra da Harvard’a girdim ve EPOXI adında ilk NASA görevime başladım.

I still didn't find any exoplanets.

Hala bir şey bulamamıştım.

Then in March 2010, I joined the Kepler Mission,

Sonra Mart 2010′da Kepler Misyonu’na katıldım.

NASA's grand experiment

NASA’nın büyük deneyi,

with putting one of our planet-hunting instruments into space.

uzaya gezegen avcısı araçlarımızdan birini göndermek.

Monday was my first day on the base in Silicon Valley.

Silikon Vadisi’ndeki üste ilk Pazartesi günümdeydim.

It was mostly spent in HR.

Çoğu İK biriminde geçti.

Tuesday, I sat down and looked at the data for the first time,

Salı günü oturup verileri incelediğim ilk gündü

and I found my first exoplanet.

ve ilk ötegezegenimi buldum!

(Cheers)

(Tezahüratlar)

(Applause)

(Alkışlar)

A few minutes later, I found another one.

Birkaç dakika sonra, bir tane daha buldum.

There's a saying that we're the generation that was born too late to explore Earth

Diyorlar ki, biz Dünya’yı keşfetmede çok geç kalmış,

and too soon to explore space.

uzayı keşfetmek için de erken doğan bir nesilmişiz.

That's not true anymore.

Bu artık doğru değil.

That day and every day since, I've gotten to explore space.

O gün ve sonraki her gün uzayı keşfettim.

Kepler made it possible for us

Kepler sayesinde

to measure stellar brightness much more precisely

öncesine kıyasla yıldız parlaklığını çok daha doğru oranla

than we had before.

ölçme fırsatı edindik.

And eventually I helped find thousands of exoplanets.

Ben de binlerce ötegezenin bulunmasına yardım etmiş oldum.

And we've really only searched our local corner of the galaxy

Bunları bulmak için de arama yaptığımız tek yer

to find those planets.

galaksideki kendi köşemiz.

That means there's likely tens of billions of planets just in our Milky Way.

Bu da demek oluyor ki sadece Samanyolu’nda on milyarlarcası var.

Now with so much data,

Şimdi bu kadar veriye sahipken

we can start sorting and grouping and categorizing these planets

bu gezegenleri sınıflandırarak ve gruplandırarak

to find trends.

trend yakalayabiliriz.

Think of it this way:

Şöyle düşünün:

if you wanted to learn about dogs and you had five dogs in your study,

köpeklerle ilgili araştırma yapıyorsanız ve incelemek için beş köpeğiniz varsa

well, you'd learn a lot about those five dogs.

bu beş köpek hakkında çok şey öğrenirsiniz.

That they're all good dogs.

Mesela hepsi de iyi huyludur

But maybe not about dogs in general.

ama bu bilgiler tüm köpekleri genellemez.

If you had 5,000 dogs in your study,

Çalışmanızda 5 bin köpek varsa

then you’d start to see that there were German Shepherds and Dobermanns

işte o zaman Alman kurdu, Doberman ve beagle gibi türler olduğunu görür

and beagles,

ve bu türler arasında

and that these different breeds have different features.

farklılıklar olduğunu anlarsınız.

With demographic-level data on exoplanets,

Ötegezegenlere ait demografik olan bu verilerle

we can start asking some of these big questions for the first time,

ilk defa büyük soruların yanıtlarını irdeleyebiliriz:

like: Of those thousands and billions of planets in our galaxy,

Galaksimizdeki milyarlarca gezegen arasında

how many are like the Earth, or like Jupiter?

kaç tanesi Dünya veya Jüpiter gibi?

How many planets does a typical star have?

Tipik bir yıldızın yörüngesinde kaç gezegen var?

Can a planet orbit more than one star?

Bir gezegen birden fazla yıldızın etrafında dönebilir mi?

Yes.

Evet.

Can a planet exist without any star at all?

Bir yıldıza bağlı olmadan gezegen var olabilir mi?

Also yes.

Bu da evet.

One surprising result from the study of planet populations

Gezegen popülasyonu çalışmasına dair şaşırtıcı bir sonuç da

is that the most common kind of planet in our galaxy

galaksimizdeki en yaygın tür gezegenin

might be one we don’t have in our solar system:

kendi Güneş sistemimizde olmayan bir tür olduğu:

a super-Earth up to twice as big and ten times as heavy as our Earth.

Dünya’dan on kat ağır, iki kat büyük olan bir süper Dünya.

We've found evaporating planets, disintegrating planets,

Buharlaşan ve ayrışan gezegenler bulduk,

planets clustered together in a clockwork dance,

saat gibi bir araya toplanan gezegenler,

ultra-puffy planets, ultra-dense planets.

aşırı yumuşak ve aşırı kütleli gezegenler bulduk.

It's truly a wild and wonderful menagerie

NASA Ötezegen Arşivi’nde

that I get to corral at the NASA Exoplanet Archive.

gerçekten harika ve vahşi bir koleksiyon oluşturdum.

But it gets even more interesting than that.

Ama daha da ilginci var.

With so much data, we might finally be able

Bu kadar veriyle

gezegenlerin nasıl oluştuğunu belki de artık anlayabiliriz.

to figure out how planets are made.

We see baby stars being born in stellar nurseries

Çevresi toz ve gazla kaplı yıldızdan bebek odalarında

surrounded by dust and gas.

bebek yıldızların doğumunu görüyoruz.

And we see all the stars surrounded by completed planetary systems.

Tamamlanmış gezegen sistemleriyle çevrili tüm yıldızları da görüyoruz.

But we still don't really know what happens in between.

Ama aralarında ne olduğunu hala bilmiyoruz.

With more data, we might find planets

Daha fazla veriyle

at some middle stage or many middle stages.

aradaki süreçlerde gezegenler keşfedebiliriz.

And from there, be able to map out a timeline of planetary development.

Sonra da gezegen gelişimini aşama aşama raporlayabiliriz.

What triggers these diffused clouds of dust and gas to collapse and transform?

Bu toz ve gaz bulutlarının yığılmasını ve dönüşmesini tetikleyen şey ne?

And how does the chaos and turmoil of dust become pebbles,

Tüm bu toz karmaşası içinde nasıl oluyor da

and pebbles become boulders, and boulders become planetesimals?

tozlar taşa, taşlar kayalara ve kayalar gezegensel kütlelere dönüşüyor?

And from there,

Sonra da

after an intense series of bombardments

bir sürü bombardımanın ardından

eventually settle into an ordered series of planets.

sıralı dizilmiş gezegenler oluyorlar.

How often is one of those planets solid and warm,

Ne sıklıkta bu gezegenler sert ve sıcak

with a water ocean lapping a sandy shore?

ve kumla kaplı yerin üstünde okyanusa sahip?

Where do we come from, and how did we get here?

Nereden geldik ve bu aşamaya nasıl geldik?

The more we learn about exoplanets,

Ötegezegenleri daha çok anladıkça

the easier it is to target the ones we want.

hedeflediğimiz gezegenleri anlamak da daha kolay.

So far, we haven't found any planets that are like the Earth.

Şu ana dek Dünya gibi bir gezegen bulamadık.

But I hope we will.

Ama bulacağımızı umuyorum.

NASA just spent the last few years

NASA son birkaç yıl boyunca

studying the idea of a very large telescope in space

en yeni nesil teknolojiyle donatılmış

with next-generation technology that would allow us to take an image,

ve Dünya gibi bir gezegenin fotoğrafını çekebilecek

an actual photograph, of a planet like the Earth.

çok büyük bir teleskobu uzaya gönderme fikri üzerinde çalışıyor.

With that photo, we could search for biomarkers, signatures of life.

Bu görselle yaşam imareleri olan biyomarkerleri arayabiliriz.

I'll probably spend the rest of my career working on that mission.

Muhtemelen kariyerimin kalan kısmını bu misyona adayacağım.

I hope I get to take that photo.

Umarım o fotoğrafı çeken ben olurum.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)