What the Discovery of Exoplanets Reveals About the Universe | Jessie Christiansen | TED

Translator: Trang Phạm Reviewer: 24 Anh

I am a planet hunter

Tôi là một thợ săn hành tinh

and keeper of the keys at NASA's Exoplanet Archive.

và là người nắm giữ chìa khóa ở Kho Lưu Trữ Ngoại Hành Tinh NASA.

In March 2022, we reached a major milestone in space exploration:

Vào tháng Ba 2022, chúng tôi đã đạt cột mốc lớn trong việc khám phá vũ trụ:

5,000 known exoplanets.

5.000 ngoại hành tinh được phát hiện.

For thousands of years,

Suốt hàng nghìn năm,

we've wondered about planets outside of our solar system,

chúng tôi luôn trăn trở về những hành tinh ngoài hệ mặt trời,

now called exoplanets.

còn được gọi là ngoại hành tinh.

But our technology only recently caught up with our imaginations.

Nhưng công nghệ của ta chỉ vừa mới bắt kịp trí tưởng tượng của ta.

And yes, 5,000 planets is incredible.

Và đúng vậy, 5.000 hành tinh quả là con số ấn tượng.

What's even more incredible

Ấn tượng hơn cả

is how space research will change as a result.

là việc nghiên cứu vũ trụ theo đó sẽ thay đổi như thế nào.

When I started grad school,

Khi tôi bắt đầu học cao học,

there were about 100 known exoplanets,

có khoảng 100 hành tinh được tìm thấy,

all radically different from the Earth and from each other.

hoàn toàn khác nhau và khác Trái Đất.

I was determined to find more.

Tôi đã quyết tâm tìm kiếm thêm.

Tôi dành bốn năm lần lượt quan sát gần 87.000 ngôi sao.

I spent four years looking at nearly 87,000 stars, one by one.

Now you might have this romantic idea

Bây giờ có lẽ bạn đang tưởng tượng thơ mộng

that I was gazing intently through a telescope,

rằng tôi chăm chú nhìn qua kính viễn vọng,

pondering some gorgeous view of the universe.

suy ngẫm về quang cảnh tuyệt đẹp của vũ trụ.

I was not.

Không hề nhé.

I was looking at data like this,

Tôi đã quan sát dữ liệu như này,

measuring the brightness of each star over time.

đo độ sáng từng ngôi sao theo thời gian.

If the brightness dipped, just briefly, just a little bit,

Nếu độ sáng giảm xuống, dù chỉ thoáng chốc, chỉ một chút thôi,

it could be because a planet had orbited in front of that star,

có thể đó là do một hành tinh đã quay phía trước ngôi sao đó,

cản trở một phần ánh sáng chiếu tới kính thiên văn.

blocking some of the light from reaching my telescope.

So I spent four years looking for decimal-level changes in these data.

Vì vậy tôi đã dành bốn năm tìm ra

các thay đổi ở cấp thập phân ở những dữ liệu này.

And after four years, I'd found ...

Và sau bốn năm, tôi...

nothing.

không tìm thấy gì cả.

Zero exoplanets.

Chẳng có ngoại hành tinh nào.

Thankfully, they still gave me the PhD, I think, for effort.

May thay, họ vẫn trao tôi bằng Tiến sĩ, có lẽ vì sự nỗ lực của tôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Then I moved to Harvard, where I worked on my first NASA mission, called EPOXI.

Rồi tôi chuyển đến Harvard, nơi tôi làm nhiệm vụ NASA đầu tiên, gọi là EPOXI.

I still didn't find any exoplanets.

Tôi vẫn không tìm thấy ngoại hành tinh nào cả.

Then in March 2010, I joined the Kepler Mission,

Sau đó vào tháng Ba năm 2010, tôi tham gia Dự án Kepler,

NASA's grand experiment

thí nghiệm vĩ đại của NASA

with putting one of our planet-hunting instruments into space.

nhằm đưa một trong những thiết bị săn hành tinh vào không gian.

Monday was my first day on the base in Silicon Valley.

Thứ Hai là ngày đầu tiên của tôi tại căn cứ ở Thung lũng Silicon.

It was mostly spent in HR.

Tôi chủ yếu ở phòng Nhân sự.

Tuesday, I sat down and looked at the data for the first time,

Thứ Ba, tôi ngồi xem dữ liệu lần đầu tiên,

and I found my first exoplanet.

và tìm ra ngoại hành tinh đầu tiên của mình.

(Cheers)

(Hò reo)

(Applause)

(Vỗ tay)

A few minutes later, I found another one.

Vài phút sau đó, tôi tìm được một ngoại hành tinh nữa.

There's a saying that we're the generation that was born too late to explore Earth

Có câu nói rằng chúng ta là thế hệ được sinh ra quá muộn để khám phá Trái đất

and too soon to explore space.

và quá sớm để khám phá vũ trụ.

That's not true anymore.

Điều đó không còn đúng nữa.

That day and every day since, I've gotten to explore space.

Ngày hôm đó và mỗi ngày kể từ đó, tôi đều được khám phá vũ trụ.

Kepler made it possible for us

Kepler giúp chúng ta

to measure stellar brightness much more precisely

đo độ sáng của sao chính xác hơn nhiều

than we had before.

so với trước đây.

And eventually I helped find thousands of exoplanets.

Và cuối cùng tôi đã giúp tìm ra cả ngàn ngoại hành tinh.

And we've really only searched our local corner of the galaxy

Và chúng tôi thật ra chỉ tìm kiếm một góc lân cận của thiên hà

to find those planets.

để tìm những hành tinh đó.

That means there's likely tens of billions of planets just in our Milky Way.

Tức là có thể có hàng chục tỷ hành tinh trong Dải Ngân hà của chúng ta.

Now with so much data,

Bây giờ với quá nhiều dữ liệu,

we can start sorting and grouping and categorizing these planets

chúng ta có thể bắt đầu sắp xếp, nhóm và phân loại các hành tinh này

to find trends.

để tìm hướng đi.

Think of it this way:

Hãy nghĩ theo cách này:

if you wanted to learn about dogs and you had five dogs in your study,

nếu bạn muốn tìm hiểu về loài chó và bạn có năm chú chó trong nghiên cứu,

well, you'd learn a lot about those five dogs.

thì bạn sẽ phải tìm hiểu thật nhiều về năm chú chó ấy.

That they're all good dogs.

Chúng đều là những chú chó ngoan.

But maybe not about dogs in general.

Nhưng không phải loài nào cũng vậy.

If you had 5,000 dogs in your study,

Nếu bạn có 5.000 chú chó trong nghiên cứu,

bạn sẽ thấy rằng có các loài như chó chăn cừu Đức và Doberman

then you’d start to see that there were German Shepherds and Dobermanns

and beagles,

và beagle,

and that these different breeds have different features.

và mỗi loài này lại có những đặc điểm khác nhau.

With demographic-level data on exoplanets,

Với dữ liệu nhân khẩu học về ngoại hành tinh,

we can start asking some of these big questions for the first time,

lần đầu tiên ta có thể đặt những câu hỏi lớn như:

like: Of those thousands and billions of planets in our galaxy,

trong số cả ngàn và cả tỷ hành tinh trong thiên hà,

how many are like the Earth, or like Jupiter?

có bao nhiêu hành tinh như Trái Đất hay như sao Mộc?

How many planets does a typical star have?

Một ngôi sao điển hình có bao nhiêu hành tinh?

Can a planet orbit more than one star?

Một hành tinh có thể quay quanh nhiều ngôi sao?

Yes.

Có chứ.

Can a planet exist without any star at all?

Một hành tinh có thể tồn tại mà không có ngôi sao nào?

Also yes.

Cũng có luôn.

One surprising result from the study of planet populations

Một kết quả đáng ngạc nhiên từ nghiên cứu về quần thể hành tinh

is that the most common kind of planet in our galaxy

là kiểu hành tinh phổ biến nhất trong thiên hà của chúng ta

might be one we don’t have in our solar system:

có thể là kiểu mà chúng ta không có trong hệ mặt trời:

a super-Earth up to twice as big and ten times as heavy as our Earth.

một siêu Trái Đất to gấp đôi và nặng gấp mười lần Trái Đất.

We've found evaporating planets, disintegrating planets,

Chúng tôi tìm thấy những hành tinh đang bốc hơi,

những hành tinh đang phân rã,

planets clustered together in a clockwork dance,

các hành tinh tụ lại với nhau theo chiều kim đồng hồ,

ultra-puffy planets, ultra-dense planets.

hành tinh có đường kính lớn, hành tinh siêu dày đặc.

It's truly a wild and wonderful menagerie

Quả là một bầy thú hoang dã và tuyệt vời

that I get to corral at the NASA Exoplanet Archive.

mà tôi có thể thu thập được ở Kho Lưu Trữ Ngoại Hành Tinh NASA.

But it gets even more interesting than that.

Nhưng việc này còn thú vị hơn thế.

With so much data, we might finally be able

Vớ rất nhiều dữ liệu, chúng tôi cuối cùng cũng có thể

to figure out how planets are made.

biết được các hành tinh hình thành như thế nào.

We see baby stars being born in stellar nurseries

Chúng ta thấy những ngôi sao nhỏ được sinh ra trong những vườn ươm sao

surrounded by dust and gas.

bao quanh bởi bụi và khí.

And we see all the stars surrounded by completed planetary systems.

Và ta thấy mọi ngôi sao với các hệ thống hành tinh hoàn chỉnh bao quanh chúng.

But we still don't really know what happens in between.

Nhưng không ai biết đã xảy ra chuyện gì ở đoạn thời gian giữa.

With more data, we might find planets

Với nhiều dữ liệu hơn, ta có thể tìm thấy hành tinh

at some middle stage or many middle stages.

ở vài bước trung gian hoặc nhiều bước trung gian.

And from there, be able to map out a timeline of planetary development.

Từ đó có thể vạch ra mốc thời gian phát triển hành tinh.

What triggers these diffused clouds of dust and gas to collapse and transform?

Điều gì kích hoạt đám mây bụi và khí khuếch tán này tan rã và biến đổi?

And how does the chaos and turmoil of dust become pebbles,

Và làm thế nào mà lớp bụi hỗn độn biến thành sỏi,

and pebbles become boulders, and boulders become planetesimals?

và sỏi trở thành tảng đá, và tảng đá trở thành hành tinh?

And from there,

Và từ đó,

after an intense series of bombardments

sau hàng loạt trận oanh tạc dữ dội

eventually settle into an ordered series of planets.

cuối cùng ổn định thành một loạt hành tinh có trật tự.

How often is one of those planets solid and warm,

Tần suất để một trong những hành tinh đó rắn chắc và ấm áp,

with a water ocean lapping a sandy shore?

với một đại dương sóng vỗ bờ cát?

Where do we come from, and how did we get here?

Chúng ta đến từ đâu, và chúng ta đến đây bằng cách nào?

The more we learn about exoplanets,

Chúng ta càng biết nhiều về ngoại hành tinh,

the easier it is to target the ones we want.

thì càng dễ dàng tập trung vào mục tiêu chúng ta muốn.

So far, we haven't found any planets that are like the Earth.

Cho đến nay, chúng tôi vẫn chưa tìm thấy hành tinh giống Trái đất.

But I hope we will.

Nhưng tôi hi vọng sẽ tìm được.

NASA just spent the last few years

Trong vài năm qua,

studying the idea of a very large telescope in space

NASA nghiên cứu sáng kiến đưa kính viễn vọng cực đại vào vũ trụ

with next-generation technology that would allow us to take an image,

với công nghệ tân tiến hỗ trợ chúng tôi chụp ảnh,

an actual photograph, of a planet like the Earth.

một bức ảnh thực tế, của một hành tinh giống Trái đất.

With that photo, we could search for biomarkers, signatures of life.

Với bức ảnh đó, chúng ta có thể tìm kiếm dấu ấn sinh học, dấu hiệu của sự sống.

I'll probably spend the rest of my career working on that mission.

Có lẽ tôi sẽ dành phần sự nghiệp sau này thực hiện nhiệm vụ đó.

I hope I get to take that photo.

Tôi hy vọng sẽ chụp được bức ảnh đó.

Thank you.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)

(Applause)