Let's protect the oceans like national parks | David Lang

Çeviri: Tolga Ertan Gözden geçirme: Eren Gokce

So, of all my childhood memories,

Bütün çocukluk anılarım arasından

there is one that stands above the rest.

göze çarpan bir tane var.

And that is the time that my brave parents

Cesur ailemin kiraladığı,

rented an RV, packed it with me and my brothers,

ben ve erkek kardeşlerimle dolu karavanla

and drove west from our house in Minneapolis,

Minneapolis'teki evimizden batıya,

out to Yellowstone National Park.

Yellowstone Millî Parkı'na gittiğimiz andır.

We saw all the sights, like the geysers, we stopped at the Badlands,

Gayzerler gibi görülmeye değer her şeyi gördük, Badland'de durduk .

but more than any of the places, I remember this as an adventure.

Burayı diğer yerlere kıyasla bir macera olarak hatırlıyorum.

This was my introduction to the Wild West.

Bu Vahşi Batı ile ilk tanışmamdı.

But it wasn't until I got older

Ama ne kadar şanslı olduğumu

and I learned more about the National Park System

yaşım ilerleyene kadar ve Millî Park Sistemi hakkında

that I realized just how lucky I was.

bir şeyler öğrenene kadar fark etmemiştim.

One, to have that experience,

Birincisi, bu deneyimi yaşamıştım

but also that, hundreds of years ago,

ama aynı zamanda yüzlerce yıl önce

people had the foresight to set aside the very best places,

insanlar, ülkedeki en güzel yerleri

the very best ecosystems in the country, for everyone.

en güzel ekosistemleri, herkes için, gelecek nesiller için

And for future generations.

korumayı akıl etmişlerdi.

And to really appreciate just how prescient that idea was,

Bunun nasıl bir ileri görüşlülük olduğunu tam anlayabilmemiz için

you have to go back

geriye dönmeli

and you have to look at the history of the National Parks Service.

Millî Parklar Servisi'nin tarihçesine bakmamız gerekir.

So, a lot of people know, the first national park was Yellowstone, in 1872.

Pek çok kişinin bildiği gibi, ilk millî park Yellowstone'dur, 1872'de.

A lot of people think of John Muir, the poet, naturalist,

Çoğu kişi, insanlara en güzel yerleri

who was such a visionary

korumamız gerektiği konusunda

in getting people inspired by the idea of conservation --

ilham verenin öngörülü, şair ve çevreci

that we need to take the best places and protect them.

John Muir olduğunu düşünür.

He had an audience in very high places --

Yüksek mertebelerde takipçi kitlesi vardı.

there's a great story of Teddy Roosevelt and John Muir

Teddy Roosevelt'in başkanlığı döneminde

going hiking, in Yosemite, during his presidency,

John Muir ile birlikte Yosemite'de, sadece ikisinin, izi bulunamayan

four days, completely off the grid, just the two of them.

dört günlük bir yürüyüşe çıktığı ile ilgili harika bir hikâye vardır.

Can you imagine a president

Bir başkanın dört gün boyunca

actually just going completely off the grid for four days?

izinin bulunamadığını hayal edebilir misiniz?

(Laughter)

(Kahkahalar)

No tweeting.

Tweet atmadan hem de.

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkış)

Like that idea.

Harika fikir.

(Applause)

(Alkış)

But he had a great impact on Theodore Roosevelt.

Fakat John Muir'in, Theodore Roosevelt üzerinde muazzam bir etkisi oldu.

And he created dozens of national parks,

Düzinelerce millî park

hundreds of thousands of square acres of national wildlife refuges.

ve yüz binlerce kilometre karelik yaban hayat sığınakları yarattı.

It was an important administration, but it wasn't a done deal.

Çok önemli bir uygulamaydı ama iş henüz bitmemişti.

Even less than 10 years after he created all of those new places,

Bütün bu yeni yerleri yarattıktan on yıldan daha az bir süre sonra,

the future of those places was very much in doubt.

yine de bu yerlerin gelecekleri kesin değildi.

And it wasn't until this guy, Stephen Mather,

Bu durum, Stephen Mather, Şikagolu bir iş adamı,

a businessman from Chicago,

İçişleri Bakanlığı'na

wrote an angry letter to the Department of the Interior, saying,

"Siz bu yerleri korumakta yeteri kadar iyi işler yapmıyorsunuz."

"You guys aren't doing a good enough job protecting and preserving these places."

şeklinde öfkeli bir mektup yazana kadar devam etti.

Then, something was done about it.

Sonra bu konuda bir şeyler yapıldı.

The Department of the Interior wrote him back.

İçişleri Bakanlığı cevap yazdı.

"Mr. Mather, if you care so much about this,

"Bay Mather, eğer bu konuyu bu kadar umursuyorsanız,

why don't you come to Washington and do it yourself?"

neden Washington'a gelip kendiniz yapmıyorsunuz?"

(Laughter)

(Kahkahalar)

And he did.

O da öyle yaptı.

He took a job at the Department of the Interior,

İçişleri Bakanlığı'nda bir işe girdi,

but more importantly, he started a campaign.

ama en önemlisi, bir kampanya başlattı.

He actually had a meeting two blocks from here, in 1914,

1914'te bulunduğumuz yerden iki blok ötede, Kaliforniya Salonu'nda

in California Hall,

bir toplantı yaptı.

and he brought together the park superintendents and a few other people

Koruma fikrini umursayan birkaç insanla,

who cared about this idea of conservation.

park yöneticilerini bir araya getirdi.

And they put together a plan, they hatched a campaign

Beraber bir plan oluşturdular ve sonucunda Millî Park Servisi'nin

that eventually led to the National Park Service in 1916.

1916'da kurulmasını sağlayan bir kampanya başlattılar.

And that's really important.

Bu çok önemli.

Because it went from an idea that we should protect these places

Çünkü bu yerleri korumamız gerektiği fikrinden doğup

to an actual plan,

bir plan hâline, bu fikri

a way for people to enlist and carry that idea forward

kabullenip gelecek nesillere aktarmak için, benim gibi

for future generations,

küçük çocukların buralara

so little kids like me can go and have these amazing experiences.

gidip harika deneyimleri yaşayabilmesi için bir yol hâline geldi.

That is the history of the National Parks on land.

Bu karadaki Millî Parklar'ın tarihidir.

The ocean, what I want to talk to you about today,

Bugün sizinle konuşmak istediğim okyanus,

is a completely different story.

başlı başına ayrı bir hikâye.

And we are almost precisely 100 years behind.

Ve tam olarak 100 yıl gerideyiz.

So, the first marine sanctuary was in 1972,

İlk deniz sığınağı 1972'de kuruldu,

after the oil spill in Santa Barbara,

Santa Barbara'daki petrol sızıntısından sonra

people got interested in taking that concept

insanlar bu fikri alıp

and applying it to underwater environments.

su altı ortamına uygulama fikrini beğendi.

We've had our own John Muir, who's Dr. Sylvia Earle,

Bizim kendi John Muir'imiz vardı.

Dünyanın her yerinde deniz sığınakları

who's been a tireless advocate

for creating these marine protected areas around the world.

yaratmak için yıllarca uğraşan Dr. Sylvia Earle.

So, I know there's a lot of bad news about the ocean,

Okyanuslarla ilgili kötü haberler var;

there's plastic pollution, coral bleaching, over-fishing --

plastik kirliliği, mercan ağarması, aşırı balıkçılık.

it's hard to take it all in sometimes.

Bazen hepsini kabullenmek zor oluyor.

But this idea of setting aside places for nature is working.

Fakat doğa için bu yerleri korumaya alma fikri işe yarıyor.

Science tells us that if you set these places aside,

Bilim bize eğer bu yerleri korursak doğanın döneceğini

nature will come back and we can keep the oceans healthy.

ve okyanusları sağlıklı tutabileceğimizi söylüyor.

So we know this idea works.

Yani bu fikrin işe yaradığını biliyoruz.

And Dr. Sylvia Earl has been influential, like John Muir,

Dr. Sylvia Earl de John Muir gibi idari olarak

with administrations --

etkili oldu.

George W. Bush and Obama were both fantastic ocean presidents,

George W. Bush ve Obama ülke çapında koruma altında olan deniz alanları

creating marine protected areas all around the country.

oluşturan harika okyanus başkanlarıydı.

This is not a conservative idea or a liberal idea,

Bu tutucu veya liberal bir fikir değil,

it's not even an American idea,

hatta Amerikan bir fikir bile değil.

it's just a good idea.

Sadece güzel bir fikir.

(Laughter)

(Kahkaha)

(Applause)

(Alkış)

But --

Ama --

(Applause)

(Alkış)

Here we are, a few years later.

Birkaç yıl sonra durum bu.

And now the administration is proposing to roll back a lot of the progress

Ve yönetim son 20 yılda yaptığımız

we've made in the past 20 years.

çoğu süreci geri almayı teklif ediyor.

So, so, don't mourn -- organize.

O yüzden yas tutmayın, organize edin.

We need to do what Stephen Mather did 100 years ago.

Stephen Mather'in 100 yıl önce yaptığı şeyi yapmamız gerek.

We need to start a campaign to get people engaged with this idea.

Bir kampanya başlatıp insanları bu fikirle bir araya getirmemiz gerek.

And I think we need a league of citizen scientists for the ocean.

Okyanus için çalışan gönüllü bilim insanı birliğine

ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum.

And I've seen glimpses of this future, and I know that it's possible.

Bu gelecekten ufak parçalar gördüm ve bunun mümkün olduğunu biliyorum.

My friend Erik and I started building underwater robots,

Arkadaşım Erik ve ben, su altını görmenizi sağlayacak ışıklı kameralar

these little swimming cameras with lights that you can see underwater.

taşıyan su altı robotları yapmaya başladık.

We started building these in his garage five years ago,

Bunları beş sene önce garajında yapmaya başladık.

and we've watched that grow

Bunun dünyanın her yerinden

into this community of thousands of people around the world,

bu yerlere herkesin erişme imkânı olması gerektiğine inanan binlerce

who believe that everybody should have access to these places.

insan topluluğunun içinde büyüdüğünü gördük.

We all deserve the tools to go and explore.

Hepimiz keşif için araçları hak ediyoruz.

There's stories like Laura James,

Laura James'in robotu kullanarak

who used her robot to find out that sea stars in her area were dying.

bölgedeki deniz yıldızlarının öldüğünü keşfetmesi gibi birçok hikâye var.

And she started this whole citizen science campaign,

Ve Laura gönüllü bilim insanı kampanyasını başlattı,

collected data and drove awareness for sea-star wasting syndrome,

bölgede neler olup bittiğine dair bilgi edinmek için bilgi topladı

to try and figure out what was happening there.

ve deniz yıldızı ölümü sendromu ile ilgili farkındalık sağladı.

There are stories of fishermen in Mexico,

Meksikalı balıkçılar robotları kullanıp

who used the robot to create marine protected areas

Nassau Grouper üreme bölgelerini koruma altına alıp

where Nassau grouper were spawning, to protect the future of this species.

bu türün geleceğini garanti altına alan güvenli bölgeler oluşturdu.

It's really amazing stuff.

Gerçekten harika olay.

We found that if you give people the tools,

Eğer insanlara araçları verirseniz

they'll do the right thing.

doğru şeyleri yapacaklarını gördük.

But we need to take it a step further.

Ama ileri doğru bir adım atmamız gerek.

And, actually, I think we can dust off Stephen Mather's playbook.

Doğrusu Stephen Mather'ın taktiklerini yeniden kullanılır hâle getirebiliriz.

So what did he do?

Peki o neler yaptı?

So, the first thing that he did was he focused on infrastructure.

Yaptığı ilk şey altyapıya odaklanmak oldu.

So 1914 wasn't just a time for the parks,

1914 sadece parkların zamanı değil,

it was also a time for the automobile,

aynı zamanda otomobillerin zamanıydı.

the Model T was rolling off the line,

Model T üretim hattından çıkıyordu.

and Stephen Mather understood

Stephen Mather bu olayın

that this was going to be an important part of American culture.

Amerikan kültürünün önemli bir parçası olacağını anladı.

And so he partnered with highway associations around the country

Bu yüzden ülkenin her yerinden otoyol kuruluşlarıyla

to build big, beautiful highways out to these parks.

parklara geniş ve güzel otoyollar yapmaları için anlaştı.

And it worked, he's basically invented car camping.

İşe de yaradı, temel olarak araba kampını icat etti.

And he knew that if people didn't go to these places,

İnsanların bu yerlere gitmezlerse buralara âşık olmayacaklarını,

that they wouldn’t fall in love with them and they wouldn't care.

buraların umurlarında olmayacağını çok iyi biliyordu.

So that was a really insightful idea that he had.

Bu fikri oldukça ileri görüşlüydü.

The second thing they did,

Yaptıkları ikinci şey ise

was they focused on visionary philanthropy.

öngörülü hayırseverliğe odaklanmak oldu.

So, Stephen Mather was a successful businessman from Chicago,

Stephen Mather, Şikagolu başarılı bir iş adamıydı.

and anytime there was a parks association that needed funding,

Ve ne zaman bir park kuruluşunun fon ihtiyacı olsa,

anytime there was a highway association that needed funding,

ne zaman bir otoyol kuruluşunun fon ihtiyacı olsa

they'd step in, write the checks, make it happen.

devreye girer, çekleri yazar, ihtiyacı giderirdi.

There's a great story of his friend William Kent,

Arkadaşı William Kent'in harika bir hikâyesi var;

who recognized there was a small patch of redwoods left on the base of Mount Tam,

Tam Dağı eteklerinde küçük bir bölgede

and so he quickly bought the land

sekoya keşfeder, araziyi hızlıca

and donated it to this National Parks effort.

satın alır ve Millî Parklar sistemine bağışlar.

That's Muir Woods today --

Bugün orası Muir Ormanı --

it's one of the most popular national parks in the whole country.

Ülkedeki en popüler millî parklardan biri.

My parents are visiting here from Minnesota,

Ailem, Minnesota'dan buraya ziyarete geliyor

and they don't really even care about this talk,

ama bu konuşma pek umurlarında değil.

all they're talking about is going to Muir Woods.

Tek konuştukları Muir Ormanı'na gitmek.

(Laughter)

(Kahkaha)

But the last thing is critical --

Son adım ise oldukça kritik.

Stephen Mather focused on engagement.

Stephen Mather bağlılığa odaklandı.

In one of the first meetings that they had around this new system, he said,

Bu yeni sistem için yapılan toplantılardan birinde şöyle dedi:

"If you're a writer, I want you to write about this.

"Eğer yazarsanız, bunun hakkında yazın istiyorum,

If you're a business owner, I want you to tell your clubs and your organizations.

eğer şirket sahibiyseniz, kulüplerinize, kuruluşlarınıza söylemenizi istiyorum,

If you work for the government, I want you to pass regulation."

eğer devlet için çalışıyorsanız, kanunu geçirin istiyorum."

Everybody had a job.

Herkese bir iş düşüyordu.

"Each of you, all of you, have a role to play

"Her birinize, hepinize, bu yerleri

in protecting these places for future generations."

gelecek nesiller için korumakta bir rol düşüyor."

Each of you, all of you.

Her birinize, hepinize.

I love that.

Buna bayıldım.

That's the plan -- simple, three-point plan.

İşte plan bu. Basit ve üç aşamalı.

I think we can do the same.

Bence biz de aynısını yapabiliriz.

So, this was the headline when Obama created

Obama, Papahanaumokuakea Ulusal Anıtı'nı

the Papahanaumokuakea National Monument:

kurduğunda manşet buydu:

"Lots to see, but good luck trying to get there."

"Görülecek çok şey var ama ulaşmaya çalışırken başarılar."

But like Mather, we should focus on the technology of our time,

Fakat Mather gibi biz de günümüzün teknolojisine odaklanmalıyız.

all of this new, amazing, digital infrastructure

Bütün bu yeni, harika dijital altyapı

can be built to engage people with the oceans.

insanları okyanuslarla içli dışlı yapmak için kullanılabilir.

So, the National Marine Sanctuary

Bu yüzden Millî Deniz Sığınağı

has created all these wonderful VR 360 videos,

bu yerlerin nasıl yerler olduğunu görebileceğiniz

where you can actually go and see what these places look like.

harika VR 360 videoları oluşturdu.

Our team is continuing to build new tools,

Ekibimiz yeni araçlar yapmaya devam ediyor

this is our latest, this is the trident underwater drone,

ve bu gördüğünüz son icadımız olan Trident Sualtı Robotu.

it's a diving submarine, it's sleek, you can fit it in a backpack,

Bu dalış yapan, sırt çantasına sığabilen, zarif bir denizaltı.

it can go down to 100 meters, deeper than most divers can go.

Çoğu dalgıçtan daha derine, 100 metreye kadar inebiliyor.

It can see these environments that most people have never had access to.

Çoğu insanın asla ulaşamadığı bölgelere erişim sağlayabiliyor.

New tools are coming and we need even better tools.

Yeni aletler çıkıyor ve bizim daha iyilerine ihtiyacımız var.

We can also use more visionary philanthropists.

Daha çok öngörülü hayırseverlere de ihtiyacımız var.

So, when Erik and I started this, we didn't have any money,

Erik ve ben buna başladığımızda hiç paramız yoktu,

we were building this in his garage.

bunları garajında yapıyorduk.

But we went to Kickstarter.

Ama Kickstarter'a başvurduk.

And we found over 1,800 people,

Ve 1800'ün üstünde insan bulduk,

almost a million dollars we've raised on Kickstarter,

Kickstarter'dan bir milyon dolara yakın para topladık

finding other people who think,

ve "Evet, bu güzel bir fikir.

"Yeah, that's a good idea.

Ben de bir parçası olmak isterim."

I want to be a part of that."

diyen insanlar bulduk.

We need more ways for people to get engaged

İnsanları çekecek ve kendilerinin de öngörülü hayırseverler

and become visionary philanthropists themselves.

olmalarını sağlayacak daha fazla yola ihtiyacımız var.

We've also had traditional philanthropists,

Ön cephedeki, bilim icra eden,

who've stepped up to fund us

hikâyeler anlatan, topluma

in the SEE initiative -- the Science Education and Exploration,

ilham veren insanlara, bağışlanan malzemeleri iletmede yardımcı olan

who are going to help us get donated units out to people on the frontlines,

SEE Girişimi'nde -- Bilim Eğitimi ve Keşfi,

people who are doing the science, people who are telling the stories,

görev yapan bizlere maddi destekte bulunan

inspiring communities.

geleneksel hayırseverler de oldu.

You can go on to OpenExplorer.com and see what people are doing,

OpenExplorer.com'a girip insanların neler yaptığını görebilirsiniz.

it's hugely inspirational.

Oldukça ilham vericidir.

And it will also, hopefully, spur you to get involved.

Umuyorum ki sizi de bunlarla ilgilenmeye teşvik eder.

Because there is plenty of room to get involved.

Çünkü parçası olabileceğiniz çok fazla yer var.

We want to hear what ideas you have for telling these stories.

Bu hikâyeleri anlatırken, ne gibi fikirleriniz var, duymak isteriz.

Because that's just it -- this is all about engagement.

Çünkü bütün olay bu. Bütün olay bir parçası olmak.

There's all sorts of interesting, new ways for people to participate

İnsanların bu yerleri korumakta katılabileceği bir sürü yeni ve ilginç

in the protection of these places.

yöntemler var.

And the understanding.

Ve farkındalık.

Like, Reef Check -- scuba divers are going down and swimming transects

Resif Kontrolü gibi-- Dalgıçlar aşağı iniyor, kesit çıkarıyor, balık

and counting fish and biodiversity data.

ve biyoçeşitlilik verilerini hesaplıyor.

They're getting the information we need to protect these places.

Bu yerleri korumamız için gereken bilgileri ediniyorlar.

If you're going down to the beach, participate in MPA Watch.

Eğer sahile gidiyorsanız, MPA nöbetine katılın.

Document what activities you see going on in these different areas.

Bu değişik yerlerde neler olduğunu kayıt altına alın.

There is room for everybody to participate here.

Herkesin katılması için bir yer var.

And that's just it, that's what we need.

İşte bu, ihtiyacımız olan tam da bu.

We need to build a future for our grandkids' grandkids.

Torunlarımızın torunları için bir gelecek inşa etmemiz gerekiyor.

Last month, I went out sailing,

Geçen ay, tekneyle açıldık

and we got out to the Farallon Islands, 25 miles off the Gate.

ve Altın Kapı'nın 25 mil açığındaki Farallon Adaları'na gittik.

And most people think of this as kind of a bird sanctuary,

Çoğu insan burayı bir kuş sığınağı olarak görür

but we took our robot, and we sent it in.

ama biz robotumuzu aldık ve aşağı gönderdik.

And the people on the boat were astonished at the life beneath the surface.

Teknedeki insanlar yüzeyin altındaki hayat tarafından büyülenmişti.

I mean, these are really, really important ecosystems.

Bunlar çok ama çok önemli ekosistemler.

Really, and this is a whole wild world we haven't yet explored.

Ve bu bizim daha keşfetmediğimiz vahşi bir dünya.

And we have an opportunity right now,

Onların 100 yıl önce fırsatı olduğu gibi,

just as they did 100 years ago,

bizim de şimdi bu yerleri korumak için,

to protect these places, to put in a plan, to keep people engaged.

bir plan oluşturmak için, insanları dâhil etmek için bir fırsatımız var.

So last year, when the executive order came out,

Geçen sene bütün bu sürecimizi,

putting all of the progress we've made,

bütün bu korunaklı yerleri

all of these new marine protected areas, under review,

tekrar gözden geçiren kararname çıktığında

there were over 100,000 people who commented online.

100.000'nin üstünde insan internette yorum yaptı.

Almost all of these letters were saying,

Bu mektupların neredeyse tamamı ise,

"Don't do it; protecting these places is the right thing to do."

"Yapmayın. Bu yerleri korumak yapılacak en doğru şey." şeklindeydi.

My message to those 100,000 people, those 100,000 letters is:

O 100.000 insana, o 100.000 mektuba benim mesajım ise:

don't wait for Washington.

Washington'u beklemeyin.

We can do this ourselves.

Bunu kendimiz de yapabiliriz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)