Jedidah Isler: The Untapped Genius That Could Change Science for the Better | TED

Çeviri: Mehmet Şeker Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Great things happen at intersections.

Müthiş şeyler kesişim noktalarında olur.

In fact, I would argue that some of the most interesting things

Aslında, insan deneyimlerindeki

of the human experience occur at the intersections,

en enteresan şeyler kesişimlerde,

in the liminal space,

eşikte meydana gelir.

where by liminal I mean the space in-between.

Bu eşik ile kastettiğim yer; aradaki boşluktur.

There's freedom in that in-between,

Bu aradaki boşluk özgürlüktür,

freedom to create from the indefiniteness of not-quite-here, not-quite-there,

ne o tarafta olma, ne de bu tarafta olmanın

sonsuzluğunu yaratmak için özgürlük;

a new self-definition.

yeni bir öz tanım.

Some of the great intersections of the world come to mind,

Dünyanın akla gelen mükemmel kesişimleri;

like the Arc de Triomphe in Paris,

Paris'teki Zafer Takı

or Times Square in New York City,

veya New York'taki Times meydanı,

both bustling with the excitement of a seemingly endless stream of people.

her ikisi de insanların heyecanlı, sonsuz akışı ile hareketlenmiş.

Other intersections,

Diğer kesişimler,

like the Edmund Pettus Bridge in Selma, Alabama,

Alabama, Selma'daki Edmund Pettus Köprüsü

or Canfield Drive and Copper Creek Court in Ferguson, Missouri, also come to mind

veya Missouri, Ferguson'daki Canfield Drive ve Copper Creek Court gibi yerler akla gelir.

because of the tremendous energy at the intersection of human beings,

Çünkü buralarda insanlığın kesişimindeki muhteşem enerji,

ideologies and the ongoing struggle for justice.

ideolojiler ve adalet için süregelen bir çaba vardır.

Beyond the physical landscape of our planet,

Gezegenimizin fiziksel görüntüsünün ardında,

some of the most famous celestial images are of intersections.

bazı çok ünlü göksel imgeler kesişimlerdir.

Stars are born at the messy intersection of gas and dust,

Yıldızlar, gazın ve toz bulutunun kesişmesinden doğmuş,

instigated by gravity's irrevocable pull.

yerçekiminin geri dönülemez çekimi ile başlamıştır.

Stars die by this same intersection, this time flung outward

Yıldızlar, aynı kesişim ile yok olmuşlar, bu sefer ise,

in a violent collision of smaller atoms,

daha küçük atomların şiddetli çarpışması ile dışa doğru fırlamışlardır;

intersecting and efficiently fusing into altogether new and heavier things.

yeni ve daha ağır şeyler bir araya gelip kesişerek ve etkili bir biçimde kaynaşarak.

We can all think of intersections that have special meaning to us.

Hepimiz, kesişimleri bize ayrı bir anlam kattığı şekliyle düşünebiliriz.

To be intersectional, then,

Kesişimsel olmak, o halde

is to occupy a position at an intersection.

kesişimdeki bir yeri işgal etmek demektir.

I've lived the entirety of my life in the in-between,

Ben hayatım tümünü, bu iki arada;

in the liminal space between dreams and reality,

hayaller ve gerçek,

race and gender,

ırk ve cinsiyet,

poverty and plenty,

yoksulluk ve bolluk,

science and society.

bilim ve toplum arasındaki eşikte yaşadım.

I am both black and a woman.

Ben hem siyahiyim hem bir kadınım.

Like the birth of stars in the heavenlies,

Eşsizlik içinde yıldızların doğduğu gibi,

this robust combination of knowing results in a shining example

bilmenin bu güçlü bileşimi, kimliklerin patlayıcı birleşmesinin

of the explosive fusion of identities.

parıldayan bir örneği ile neticelendi.

I am also an astrophysicist.

Ben aynı zamanda bir astrofizikçiyim.

I study blazars, supermassive, hyperactive black holes

Ben blazerlar, devasa galaksilerin merkezine oturan

that sit at the centers of massive galaxies

ve kara deliklerin yanındaki jetleri

and shoot out jets nearby those black holes

-bizim de hala bütünüyle anlamaya çalıştığımız bir süreçte-

at speeds approaching the speed of light

ışık hızına yaklaşan bir hızda dışarı iten süper kütleli,

in a process we are still trying to completely understand.

aşırı etkin kara delikler üzerine çalışıyorum.

I have dreamed of becoming an astrophysicist

12 yaşımdan beri

bir astrofizikçi olmayı hayal ettim.

since I was 12 years old.

I had no idea that at that time,

O zamanlar bu konu hakkında hiçbir şey bilmiyordum.

according to Dr. Jamie Alexander's archive of African-American women in physics,

Dr. Jamie Alexander'ın fizik alanındaki Afro-Amerikalı kadınlar arşivine göre,

only 18 black women in the United States had ever earned a PhD

Birleşik Devletler'de sadece 18 siyahi kadın,

in a physics-related discipline,

fizik ile bağlantılı bir alanda

and that the first black woman to graduate with a PhD in an astronomy-related field

doktora derecesi elde etmiş

ve antronomi alanı ile bağlantılı bir alanda

did so just one year before my birth.

doktora derecesi elde eden ilk siyahi kadının mezuniyeti

benim doğumumdan bir yıl önceye denk geliyor.

As I journeyed along my path,

Yolumda ilerledikçe

I encountered the best and worst of life at an intersection:

kesişim noktasında hayatın

en iyi ve en kötü kısımları ile karşılaştım:

the tremendous opportunity to self-define,

kendini tanımlamak için muazzam fırsatlar,

the collision of expectation and experience,

beklentinin ve tecrübenin bir araya gelmesi,

the exhilaration of victorious breakthroughs

çığır açan galibiyetlerin neşesi

and, sometimes,

ve bazen de

the explosive pain of regeneration.

yenilenmenin getirdiği acı.

I began my college experience just after my family had fallen apart.

Üniversite hayatıma tam da ailemin ayrıldığı dönemde başladım.

Our financial situation disintegrated

Babamın evi terk etmesinden hemen sonra

just after my father's departure from our lives.

Finansal durumumuz parçalanmıştı.

This thrust my mother, my sister and I

Bu zorluk, annemi, kız kardeşimi ve beni

out of the relative comfort of middle-class life

orta sınıf yaşamın getirdiği nisbi rahatlığın dışına itti

and into the almost constant struggle to make ends meet.

ve bizi iki yakamızı bir araya getirme adına

sürekli bir çaba içine soktu.

Thus, I was one of roughly 60 percent of women of color

Böylece ben, eğitimsel amaçlarını gerçekleştirmek için

büyük finansal sıkıntılarla karşı karşıya

who find finances to be a major barrier to their educational goals.

kalan siyahi kadınların yüzde 60'ından birisi oldum.

Thankfully, Norfolk State University provided me with full funding,

Şükür ki Norfolk Devlet Üniversitesi bana bir fon sağladı

and I was able to achieve my bachelor's in physics.

ve fizik lisans eğitimimi tamamlayabildim.

After graduation, and despite knowing that I wanted a PhD in astrophysics,

Mezuniyetten sonra ve astrofizik alanında doktora yapmak istediğimi bilmeme rağmen

I fell through the cracks.

boşluğa düştüm.

It was a poster that saved my dream,

Hayallerimi kurtaran şey bir posterdi

and some really incredible people and programs.

ve bazı mükemmel insanlar ve programlar.

The American Physical Society had this beautiful poster

Amerikan Fizik Birliğinin şöyle güzel bir posteri vardı;

encouraging students of color to become physicists.

her renkten öğrencileri fizikçi olmaya teşvik eden bir poster.

It was striking to me because it featured a young black girl,

Bu benim için çarpıcıydı, çünkü posterde genç, siyahi bir kız vardı,

probably around 12 years old,

muhtemelen 12 yaşlarında,

looking studiously at some physics equations.

titizce bazı fizik denklemlerine bakıyordu.

I remember thinking

İlk defa

I was looking directly back at the little girl

bu hayali kuran o küçük kıza

who first dared to dream this dream.

baktığımı hatırladım.

I immediately wrote to the Society

Hemen Birliğe yazdım

and requested my personal copy of the poster,

ve kendim için bir tane istedim.

which to this day still hangs in my office.

Bu zamana kadar ofisimde asılıdır.

I described to them in the email my educational path,

Onlara, eğitim hayatımı

and my desire to find myself again in pursuit of the PhD.

ve doktora yapma isteğimi bir e-mail ile anlattım

They directed me to the Fisk-Vanderbilt University Bridge Program,

Beni, Fisk-Vanderbild Üniversiteleri arasındaki geçiş programına yönlendirdiler;

itself an intersection of the master's and PhD degrees

bu program da iki üniversitedeki, yüksek lisans ile doktora programları arasında

at two institutions.

bir kesişim noktasıydı.

After two years out of school, they accepted me into the program,

Mezun olmamdan iki yıl sonra, beni programlarına kabul ettiler

and I found myself again on the path to the PhD.

ve ben kendimi tekrardan doktora eğitimi sürecinde buldum.

After receiving my master's at Fisk,

Fisk Üniversitesinde yüksek lisans eğitimimi tamamladıktan sonra,

I went on to Yale to complete my PhD.

doktoramı yapmak için Yale'e gittim.

Once I was physically occupying the space that would ultimately give way

En sonunda çocukluk hayallarimin kapıldığı

to my childhood aspirations,

fiziki boşluğu dolduruyordum;

I anticipated a smooth glide to the PhD.

doktora eğitimine pürüzsüz bir kayış gerçekleştirdim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It became immediately apparent

O anda farkkettim ki

that not everyone was thrilled to have that degree of liminality

herkes kendi eşiğine sahip olmak için

in their space.

heyacanlı değildi.

I was ostracized by many of my classmates,

Sınıf arkadaşlarımın birçoğu tarafından dışlanmıştım;

one of whom went so far as to invite me to "do what I really came here to do"

bir tanesi çok ileri çok ileri gidip tüm bulaşıkları temizlemem için

as he pushed all the dirty dishes from our meal in front of me to clean up.

önüme iterek; "buraya gerçekten ne yapmaya geldiğimi" sordu.

I wish that were an isolated occurrence,

Bu durumun istisnai bir durum olmasını dilerdim,

but for many women of color

ancak bu, bilimde, teknolojide, mühendislikte ve matematikte

in science, technology, engineering, and mathematics, or STEM,

ya da kısaca STEM, beyaz olmayan birçok kadının

this is something they have long endured.

uzun süredir karşılaştığı bir durum.

One hundred percent of the 60 women of color

UC Hastings'de çalışan Joan C. Williams tarafından,

interviewed in a recent study by Joan C. Williams at UC Hastings

yakın tarihli bir çalışmada beyaz olmayan kadınların 60'nın yüzde yüzü ile mülakat yapıldı

reported facing racialized gender bias,

ve temizlik işçileri hakkında yanılma dahil,

including being mistaken for the janitorial staff.

ırk ayırımcılığı olan cinsiyet yanlılığı ile karşılaşıldığı rapor edildi.

This mistaken identity was not reported

Yanılınılan kimlikler, bu çalışma için mülakata katılan

by any of the white women interviewed for this study,

beyaz kadınların hiçbirisi tarafından bildirilmedi.

which comprised 557 women in total.

Bu kadınlar toplamda 557 kişiden oluşuyordu.

While there is nothing inherently wrong with a janitorial position,

Her ne kadar temizlik işleri ile, doğal olarak, bir sorun olmasa da,

and in fact my forefathers and foremothers were able to attend college

ve benim büyüklerim üniversiteye gidebilseler de,

because many of their parents worked these jobs,

ailemdeki birçok kişi bu işlerde çalıştığı için

it was a clear attempt to put me in my place.

beni böyle bir konuma yerleştirmek bariz bir şeydi.

While there was certainly the acute pain of the encounter,

Böyle şiddetli bir problem ile yüzyüze gelmek varken,

the real issue is that my appearance

asıl mevzu, görünüşümün

can tell anyone anything about my ability.

benim yeteneklerim hakkında birşeyler barındırabiliyor olması.

Beyond that, though, it underscores

Bunun da ötesinde,

that the women of color in STEM do not experience the same set of barriers

STEM'deki beyaz olmayan kadınlar,

diğer kadınları ile ya da diğer insanlar ile aynı sıkıntıları yaşamıyorlar.

that just women or just people of color face.

That's why today I want to highlight women of color in STEM,

Bu yüzden, bugün ben, merhametsizce ve pişmanlık duymaksızın

who are inexorably, unapologetically

kimliklerinin parçalanmaz bütünlüğü ile yaşayan;

living as the inseparable sum of identities.

STEM'deki kadınlara dikkat çekmek istiyorum.

STEM itself is an intersectional term,

STEM'in kendisi bir kesişim noktası terimi;

such that its true richness cannot be appreciated

onun gerçek zenginliği,

without considering the liminal space between disciplines.

disiplinlerarası boşluklar dikkate alınmaksızın anlaşılamaz.

Science, the pursuit of understanding the physical world

Kimya, fizik ve biyoloji aracılığıyla

by way of chemistry, physics, biology,

fiziksel dünyanın anlaşılması gayreti olan bilim;

cannot be accomplished in the absence of mathematics.

matematiğin yokluğunda başarıya ulaşamaz.

Engineering requires the application of basic science and math

Mühendislik, yaşanmış tecrübelere

temel bilim ve matematiğin uygulanmasını gerektirir.

to the lived experience.

Technology sits firmly on the foundation of math,

Teknoloji, matematik, mühendislik

engineering and science.

ve bilim temeline oturur.

Math itself serves the critical role of Rosetta Stone,

Matematik kendi başına, dünyanın fiziksel kurallarını çözerek ve şifreleyerek,

decoding and encoding the physical principles of the world.

Rosetta Stona'un kritik rolüne hizmet eder.

STEM is utterly incomplete without each individual piece.

STEM her bir parça olmaksızın, tek kelime ile eksik kalacaktır.

This is to say nothing of the enrichment that is realized

STEM diğer disiplinlerle bir araya geldiğinde,

when STEM is combined with other disciplines.

onun, ortaya çıkan zenginliği hakkına bir şey söylemeye gerek yoktur.

The purpose for this talk is twofold:

Bu konuşmanın amacı iki kısımdır;

first, to say directly to every black, Latina, indigenous, First Nation

birincisi; ırkın ve cinsiyetin kutsanmış eşiğinde kendine yer edinen

her bir siyahi, latin, yerel, kızılderili

or any other woman or girl

who finds herself resting at the blessed intersection

ve diğer kadınlara ve kızlara,

of race and gender,

istedikleri her şey olalabileceklerini söylemek.

that you can be anything you want to be.

My personal hope is that you'll become an astrophysicist,

Benim kişisel arzum, bir astrofizikçi olmanız

but beyond that, anything you want.

ancak bunun ötesinde istediğiniz her şey.

Do not think for one minute

Kendiniz olduğunuz için

that because you are who you are,

hayal ettiğiniz şeyleri yapamayacağınızı

you cannot be who you imagine yourself to be.

bir dakika bile düşünmeyin

Hold fast to those dreams

O hayallerinize sıkı sarılın

and let them carry you into a world you can't even imagine.

ve sizin bile hayal edemeyeceğiniz yerlere sizi götürmesine izin verin.

Secondly, among the most pressing issues of our time,

İkinci olarak, zamanımızın en aceleci meseleleri arasındaki şeylerin bir çoğu,

most now find their intersection with STEM.

şimdilerde STEM ile kesişen noktolarda bulunuyorlar.

We have as a global society solved

Biz evrensel bir toplum olarak,

most of the single-faceted issues of our time.

zamanımızın tek yanlı meselelerininin çoğunu çözmüş bulunuyoruz.

Those that remain require a thorough investigation

Geriye, yarının çoklu çözümlerini yaratmak için

of the liminal space between disciplines

disiplinler arası boşluğu dolduracak araştırmaları gerektirenler kaldı.

to create the multifaceted solutions of tomorrow.

Who better to solve these liminal problems

Kim bu boşlukları,

than those who have faced their whole lives at the intersections.

hayatlarını bu eşiklerde geçiren kimselerden daha iyi çözebilir.

We as thought leaders and decision makers

Biz, liderler ve karar verici kabul edilen kişiler olarak,

must push past the first steps of diversity

çeşitliliğin ilk aşamasını geçip

and into the richer and more robust territory

daha zengin ve daha kapsayıcı

of full inclusion and equal opportunity.

ve eşit imkanları barındıran sağlam bölgelere doğru devam etmeliyiz.

One of my favorite examples of liminal excellence

Bu eşikte yer alan ve benim en favorilerim arasındaki kişi;

comes from the late Dr. Claudia Alexander,

10 yıl süren göğüs kanseri sonunda,

a black woman plasma physicist,

geçen Temmuz'da vefat eden, siyahi bir kadın olan

who passed away this past July after a 10-year bout with breast cancer.

plasma fizikçisi merhum Dr. Claudia Alexander'dır.

She was a NASA project scientist who spearheaded the NASA side

Rosetta görevinin NASA ayağına liderlik eden,

of the Rosetta mission,

NASA'daki projelerde çalışan bilim insanı idi.

which became famous this year for landing a rover on a comet,

Bu yıl, bir kuyrukluyıldıza bir gezginci indirmesiyle

and the 1.5 billion dollar Galileo mission to Jupiter,

ve 1.5 milyar dolarlık Jupiter'e yapılan Galileo görevi ile,

two high-profile scientific victories

NASA, Birleşik Devletler

ve dünya için yaptığı çok büyük iki bilimsel zafer ile tanınır hale geldi

for NASA, the United States and the world.

Dr. Alexander said it this way:

Dr. Alexander bunu şu şekilde söyledi:

"I'm used to walking between two cultures.

"İki kültür arasında yürümeye alışkınım.

For me, it's among the purposes of my life

Benim için hayatımın amaçlarından birisi;

to take us from states of ignorance to states of understanding

bizi cahillikten alıp, her gün yapamayacağımız

with bold exploration that you can't do every day."

cesur bir keşifle bir kavrayış durumuna taşımak."

This shows exactly the power of a liminal person.

İşte bu tam da eşikte yaşayan bir insanın gücünü gösteriyor.

She had the technical ability to spearhead

O, zamanımızın en iddialı uzay görevlerinden bazılarına

some of the most ambitious space missions of our time,

liderlik edebilecek teknik bir yeteneğe sahipti.

and she perfectly understood her place

O da kendisinin kendisi olduğu bir yerde

of being exactly who she was in any place she was.

tamamen kimliğinin var olduğu yeri çok iyi bir şekilde kavramıştı.

Jessica Matthews, inventor of the SOCCKET line of sports products,

Onlarla oynadıkça yenilenebilir enerji üreten futbol topları gibi

like soccer balls, that generate renewable energy as you play with them,

spor ürünleri üreten SOCCKET'in mucidi Jessica Matthews

said it this way:

şöyle söyledi:

"A major part of invention isn't just creating things,

"İcadın büyük bir bölümü, sadece bir şeylerin yapılması değildir,

it's understanding people

insanları anlamaktır

and understanding the systems that make this world."

ve bu dünyayı oluşturan sistemleri anlamaktır."

The reason I tell my story

Kendi hikayemi

and the story of Dr. Alexander and Jessica Matthews

ve Dr. Alexander ve Jessica Matthews'ün hikayesini anlatmamın sebebi,

is because they are fundamentally intersectional stories,

onların temelde kesişim noktaları barındıran hikayeler olmasıdır;

the stories of lives lived at the nexus of race, gender and innovation.

ırk, cinsiyet ve yeniliğin kesiştiği bir noktada yaşanmış hikayeler olmasıdır.

Despite implicit and explicit questions of my right to be in an elite space,

Elit bir konumda olma hakkımın getirdiği dahili ve harici sorgulamalara karşın,

I'm proud to report that when I graduated,

mezun olduğumda, Yale'in 312 yıllık tarihinde

I was the first black woman to earn a PhD in astrophysics

astrofizik alanında doktora derecesi elde eden

in Yale's then 312-year history.

ilk siyahi kadın olduğumu söylemekten dolayı gurur duyuyorum.

(Applause)

(Alkışlar)

I am now part of a small but growing cadre of women of color in STEM

Ben şimdilerde, STEM içinde yer alan beyaz olmayan, küçük, ancak gelişen bir kadronun bir parçasıyım.

who are poised to bring new perspectives and new ideas to life

O kişiler, zamanımızın en acele meselelerinde:

on the most pressing issues of our time:

eğitimdeki eşitsizlikler, polis şiddeti,

things like educational inequities,

HIV/AİDS, küresel ısınma, genetik düzeltme,

police brutality, HIV/AIDS, climate change, genetic editing,

yapay zeka ve Mars'ın keşfi gibi alanlardaki meselelerde yeni

bakış açıları ve yeni fikirler getirecek şekilde dengelenmişlerdir.

artificial intelligence and Mars exploration.

This is to say nothing of the things we haven't even thought of yet.

İşte bu, henüz bizim bile düşünmediğimiz şeylerde hiçbir şey söylememektir.

Women of color in STEM occupy some of the toughest

STEM'deki beyaz olmayan kadınlar, günümüzün en zor

and most exciting sociotechnological issues of our time.

ve en heyecan verici sosyo-teknolojik meselelerinden bazılarında bulunmaktadırlar.

Thus, we are uniquely positioned

Böylece biz, eşsiz bir şekilde,

to contribute to and drive these conversations

yaşanmışlığın daha geniş çeşitliliğini içine alan bu hareketlere destek vermek

in ways that are more inclusive of a wider variety of lived experience.

ve bunları yönlendirmek için yerimizi almış bulunuyoruz.

This outlook can be expanded to the many intersectional people

Bu bakış açısı, kesişimde yer alan, olumlu ya da olumsuz tecrübe edinen,

whose experiences, positive and negative,

hatta kaynakları itibariyle en iyi olan homojen grupların bile üstesinden gelecek şekilde

enrich the conversations in ways that outmatch

söz konusu hareketleri güçlendirecek bir çok insana ulaşabilir.

even the best-resourced homogenous groups.

This is not a request born out of a desire to fit in.

Bu, bir şeyleri yerine oturtma hevesinden doğmuş bir istek değildir.

It's a reminder that we cannot get to the best possible outcomes

Bu; işbirliğin,

eşiktekilerin, farklı yaşam sürenlerin,

for the totality of humanity

gözle görünür biçimde tecrübe edenlerin

without precisely this collaboration,

this bringing together of the liminal,

ve tamamen farklı bir biçimde etkilenmiş kişileri bir araya getirmeksizin

the differently lived, distinctly experienced

insanlığın bütünü için

en muhtemel çıkış noktalarına erişemeyeceğimizin bir hatırlatmasıdır.

and disparately impacted.

Simply put, we cannot be the most excellent expression

Basitçe söylemek gerekirse, biz,

tüm insanlık bir araya getirilmeksizin

of our collective genius

without the full measure of humanity brought to bear.

kollektif dehamızın en mükemmel dışavurumu olamayız.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)