George Whitesides: A lab the size of a postage stamp

George Whitesides: Posta pulu boyutunda bir laboratuvar.

Çeviri: Berker Soyluoglu Gözden geçirme: osman oguz ahsen

The problem I want to talk with you about is really the problem of:

Sizinle konuşmak istediğim problem

aslında şu problemdir:

How does one supply health care in a world in which cost is everything?

Biri nasıl olur da bir sağlık hizmeti sağlar

paranın herşey olduğu şu dünyada.

How do you do that?

Bunu nasıl yaparsın?

And the basic paradigm we want to suggest to you,

ve size önermek istediğimiz basit paradigma,

I want to suggest to you,

Benim önermek istediğim,

is one in which you say that in order to treat disease,

bir hastalığı tedavi edebilmek için önce ne olduğunu

bilmeniz gerektiğini -ki bu teşhistir - sonra

you have to first know what you're treating, that's diagnostics,

bir şey yapmanız gerektiğini söyleyebileceğiniz bir paradigma.

and then you have to do something.

The program we're involved in is something we call "Diagnostics for All,"

Böylece, bizim ilişkili olduğumuz program, bizim değişimizle

herkes için teşhis, ya da sıfır masraflı teşhis.

or "zero-cost diagnostics."

How do you provide medically relevant information

Sıfır maliyete en yakın, tıp ile alakalı

at as close as possible to zero cost?

bilgiyi nasıl sağlarsınız? Bunu nasıl yaparsınız?

How do you do it?

Let me just give you two examples.

Size iki örnek vereyim.

The rigors of military medicine are not so dissimilar from the third world:

Askeri ilaçların güçlükleri

3. dünya ülkelerinkinden pek farklı değil,

poor resources, a rigorous environment -- a series of problems --

yetersiz kaynak, zorluklarla dolu bir çevre,

bir dizi ufak çapta problem ve bunun gibi şeyler.

light weight and things of this kind.

And also they're not so different from the home health care

Aynı zamanda ev sağlık hizmetlerinden ve tanısal sistem dünyasından

and diagnostic system world.

çok farklı değildir.

So, the technology I want to talk about is for the third world,

Sonuçta size bahsetmek istediğim teknoloji

3. dünya ülkeleri için, gelişen dünya için

for the developing world,

but it has, I think, much broader application,

ama bence çok daha geniş bir uygulama alanına sahip

because information is so important in the health care system.

çünkü bilgi sağlık hizmetlerinde büyük bir rol oynamaktadır.

So you see two examples here.

Burada iki örnek görüyorsunuz,

One is a lab that is actually a fairly high-end laboratory in Africa.

biri gayet değerli sayılabilecek Afrika'da bir laboratuvar,

The second is basically an entrepreneur who is set up and doing who-knows-what

ikincisi ise sadece bir girişimci

bir masaya yerleşmiş ve kim bilir neler yapıyor.

at a table in a market.

I don't know what kind of health care is delivered there.

Orada nasıl bir sağlık hizmeti veriliyor bilmiyorum.

But it's not really what is probably most efficient.

Ama o büyük olasılıkla çok verimli olan bir şey değil.

What is our approach?

Bizim yaklaşımımız ne?

The way in which one typically approaches a problem of lowering cost,

Masraf azaltma problemine

klasik birinin yaklaşımı gibi

starting from the perspective of the United States,

Amerika Birleşik Devletleri perspektifinden başlayıp,

is to take our solution,

çözümü alıp

and then try to cut cost out of it.

masrafları kesmeye çalışarak

100,000 dolarlık bir aleti

No matter how you do that,

you're not going to start with a $100,000 instrument

ne yaparsanız yapın,

and bring it down to no cost.

0 maliyete ulaştıramazsınız. Bu yaklaşım işe yaramaz.

It isn't going to work.

So the approach we took was the other way around, to ask:

Bundan dolayı, bizim yaklaşımımız tersten bakmaktı.

What is the cheapest possible stuff

Şu soruyu sorarak "Çalışan ve yaralı

bilgi veren teşhıs sistemini en ucuz

that you could make a diagnostic system out of,

and get useful information and add function?

neden yapabiliriz"

ve biz kağıdı şeçtik.

And what we've chosen is paper.

What you see here is a prototypic device.

Burada gördüğünüz prototipik bir cihaz.

It's about a centimeter on the side.

Bu kenarı bir santimetre kadar.

It's about the size of a fingernail.

Tırnak boyutunda.

The lines around the edges are a polymer.

Kenarların çevresindeki cizgiler

bir polimer.

It's made of paper.

Kağıtdan yapılı, ve tabiki kağıt sıvıyı emer.

And paper, of course, wicks fluid, as you know, paper, cloth --

Bildiğiniz üzere, kağıt, kumaş, masa örtüsüne bir damla şarap dökun

drop wine on the tablecloth,

and the wine wicks all over everything.

ve şarap herşeye bulaşır.

Put it on your shirt, it ruins the shirt.

gömleğinize koyun, gömleği mahveder.

That's what a hydrophilic surface does.

Hidrofilik -su seven- yüzey böyledir.

So in this device, the idea is that you drip the bottom end of it

Bu alette fikir şudur ki,

alt kısma bir damla

in a drop of, in this case, urine.

idrar damlatırsınız.

The fluid wicks its way into those chambers at the top.

Sıvı o tepedeki odaciklara emilir.

The brown color indicates the amount of glucose in the urine,

Kahverengi idrarda bulunan glikoz miktarini belirtir.

the blue color indicates the amount of protein in the urine.

Mavi renk idrarda bulunan protein miktarini belirtir.

Ve istediğiniz yararlı şeyler arasında

And the combination of those two is a first-order shot

bu ikisinin kombinasyonu

at a number of useful things that you want.

en önemli olanlarıdır.

So, this is an example of a device made from a simple piece of paper.

Bu sadece basit bir kağıtdan yapılmış olan bir alet örneğidir.

Now, how simple can you make the production?

Şimdi, bir ürünü ne kadar basitleştirebilirsiniz?

Why do we choose paper?

Niçin biz kağıt seçtik?

There's an example of the same thing on a finger,

Burada bir örnek var bu ürünün

showing you basically what it looks like.

nasıl gözüktüğünü parmak üzerinde gösteren.

One reason for using paper is that it's everywhere.

Kağıt kulanmamız icin birinci sebep, kağıt her yerde.

We have made these kinds of devices using napkins and toilet paper

Bunun gibi başka cihazlar da yaptık

tuvalet kağıdı, peçete, ambalaj kağıdı

and wraps, and all kinds of stuff.

ve bunlar gibi benzer bir cok ürünü kullanarak

So the production capability is there.

Yapım kapasitesi hazır.

The second is, you can put lots and lots of tests in a very small place.

İkincil olarak da, bir çok testi

çok ufak bir alana sıkıştırabilirsiniz.

I'll show you in a moment that the stack of paper there

Size az sonra göstereceğim bir yığın kağıda

yüksek ihtimalle

would probably hold something like 100,000 tests,

100,000 test barınabilir.

something of that kind.

And then finally, a point you don't think of so much

Sonuncu olarak da, gelişmiş ülke tıbında

in developed world medicine:

fazla düşünülmeyen bir nokta şudur ki

it eliminates sharps.

sivrileri elemine eder.

And what sharps means is needles, things that stick.

Sivriler ne demektir, batan aletler.

If you've taken a sample of someone's blood

Mesela birinden kan örneği aldınız

and the someone might have hepatitis C,

o kişide hepatit C bulunabilir

you don't want to make a mistake and stick it in you.

iğneyi kendinize batirmak gibi bir hatayi yapmak istemezsiniz.

You don't want to do that.

Neden olduğu açık, bunu yapmak istemezsiniz.

So how do you dispose of that?

O iğneyi nasil ortadan kaldırırsınız? Bu her yerde olan bir problem.

It's a problem everywhere, and here, you simply burn it.

Basit bir çözüm olarak onu yakarsınız.

So it's a sort of a practical approach to starting on things.

Sonuç olarak, işlere başlamak için

pratik bir yoldur.

Now, you say, "If paper is a good idea,

Şimdi dersiniz ki eğer kağıt bu kadar güzel bir fikirse

başkaları kesinlikle düşünmüştur.

other people have surely thought of it."

Cevap ise tabiki evet,

And the answer is, of course, yes.

Those half of you, roughly, who are women,

Aşa yukarı yarınız

bayan olanlar

at some point may have had a pregnancy test.

hayatınızın bir noktasında hamilelik testi almışınızdır.

And the most common of these is in a device

Bunların en yaygın olanı ise

bu soldakı gibi görünen bir cihazdır.

that looks like the thing on the left.

It's something called a lateral-flow immunoassay.

Adı: yanal akış bağışıklık tahlili

In that particular test,

Bu spesifik testde

urine, either containing a hormone called hCG,

HCG adı verilen ve idrarda

bulunan hormon bir parça

does or does not flow across a piece of paper.

kağıt boyunca akar yada akmaz.

And there are two bars; one bar indicates that the test is working,

iki tane bar vardır, birinci bar testin çalıştığını gösterir

and if the second bar shows up, you're pregnant.

ve diğer bar da gözükürse, hamilesinizdir.

This is a terrific kind of test in a binary world,

Bu binari bir dünyada mütiş bir testdir.

and the nice thing about pregnancy is either you are pregnant

Hamilelikle ilgili güzel şey ise

ya hamilesinizdir ya da değılsinizdir.

or you're not pregnant;

you're not partially pregnant or thinking about being pregnant

Yarım hamile ya da hamile kalmayi düşünüyorsunuz

gibi bir durum yoktur.

or something of that sort.

Yani kağıt test burada çok güzel çalışır,

So it works very well there, but it doesn't work very well

ama daha niceliksel sonuçlar istediğinizde çalışmaz.

when you need more quantitative information.

Ölçüm çubukları da vardır

There are also dipsticks,

but if you look at the dipsticks,

ama eğer ölçüm çubuklarına bakarsanız, onlar

they're for another kind of urine analysis.

başka tür idrar analizleri içindir.

There are an awful lot of colors and things like that.

Bir çok renk ve buna benzer şeyler vardır.

What do you actually do about that in a difficult circumstance?

Zor koşullarda bu durumla ilgili gerçekten ne yaparsınız?

Böylece bizim başladığımız yaklaşım, şu soruyu sormaktı:

So the approach we started with is to ask:

Is it really practical to make things of this sort?

Buna benzer araçlar yapmak gerçekten pratik mi?

And that problem is now, in a purely engineering way, solved.

O sorun şimdi, tamamen mühendislik bakış açısı kullanılarak çözüldü.

And the procedure that we have is simply to start with paper.

ve bizim izlediğimiz prosedür sade bir sekilde kağıtla başlamaktır

You run it through a new kind of printer called a wax printer.

Mum yazıcısı olarak adlandırılan yeni bir yazıcıdan geçırırsınız bu kağıdı

The wax printer does what looks like printing.

Mum yazıcısı yazmaya benzer bir işlem yapar

It is printing.

Basmadır. Bunu koyarsınız biraz da ısıtırsınız.

You put that on, you warm it a little bit,

the wax prints through, so it absorbs into the paper,

Mum kağıdın içine emilir

and you end up with the device you want.

böylece istediğiniz araçı elde etmiş olursunuz.

Yazıcının şu andaki maliyeti 800 dolar.

The printers cost 800 bucks now.

We estimate that if you were to run them 24 hours a day,

Eğer bu yazıcıyı 24 saat çalıştırırsanız

yılda yaklaşık 10 milyon test yaparlar.

they'd make about 10 million tests a year.

So it's a solved problem. That particular problem is solved.

Böylece bu sorun çözülmüş bir sorundur.

And there is an example of the kind of thing that you see.

Ve bu gördüğünüz şeyin bir örneği var

Bu 8'e 12 bir kağıt

That's on a piece of 8 by 12 paper.

That takes about two seconds to make.

Bunu yapmak 2 saniye sürüyor

And so I regard that as done.

Ben bunu da bitmiş olarak nitelendiriyorum

Burada çok önemli bir konu var,

There's a very important issue here,

which is that because it's a printer, a color printer, it prints colors.

o da şudur ki bu bir yazıcı

renkli yazıcı, renki baskı yapar. Renkli yazıcıların yaptığı gibi.

That's what color printers do.

I'll show you in a moment, that's actually quite useful.

Size az sonra göstereceğim bu aslında cok yararlı.

Now, the next question that you would like to ask is:

Şimdi sormak istediğim bir sonraki soru ise:

What would you like to measure? What would you like to analyze?

Ne ölçmek istersiniz? Ne analiz etmek istersiniz?

And the thing you'd most like to analyze, we're a fair distance from.

Ve en çok incelemek isteyebileceğiniz şeyden kayda değer uzaklıktayız.

bu da ''tanımlanmamış orijin ateşi''

It's what's called "fever of undiagnosed origin."

diye adlandırdığımız şeydir.

Someone comes into the clinic, they have a fever, they feel bad.

Biri kliniğe gelir

ateşi var, kendini iyi hissetmiyor, hastalığı nedir?

What do they have?

tüberküloz mu, AIDS mi?

Do they have TB? Do they have AIDS? Do they have a common cold?

Yoksa soğuk algınlığı mı?

The triage problem.

triyaj sorunu, değinmeyeceğim sebeplerden

That's a hard problem for reasons I won't go through.

dolayi zor bir sorun.

There are an awful lot of things that you'd like to distinguish among.

Aralarında ayırt etmek istediğiniz bir çok şey vardır.

Ama bazı seriler vardir,

But then there are a series of things --

AIDS, hepatit, sıtma

AIDS, hepatitis, malaria, TB, others --

tüberküloz, ve diğerleri

and simpler ones, such as guidance of treatment.

Ve tedavi kılavuzluğu gibi basit olanlar.

Now, even that's more complicated than you think.

Ama onlar bile düşündüğünüzden daha karmaşıktır.

A friend of mine works in transcultural psychiatry,

Bir arkadaşım kültürler arası psikiyatride çalışıyor

and he is interested in the question

ve onun ilgisini şu soru çekiyor:

of why people do and don't take their meds.

insanlar niçin ilaçlarını almazlar?

So Dapsone, or something like that, you have to take for a while.

mesela Dapsone, yada ona benzer bir ilaç

uzun bir süre kullanılması gereken bir ilaç

He has a wonderful story of talking to a villager in India

Çok güzel bir hikaye var Hindistanda bir köylü ile ilgili

and saying,

Sormuşlar: "Dapsone'larını alıyor musun?", "Evet"

"Have you taken your Dapsone?" "Yes."

"Hergün aldın mı?", "Evet"

"Have you taken it every day?" "Yes."

"Have you taken if for a month?" "Yes."

"Bir ay boyunca aldın mı?","Evet"

What the guy actually meant

Adamın aslında söylemek istediği şey şu ki

was that he'd fed a 30-day dose of Dapsone to his dog that morning.

30 günlük Dapsone'u

o sabah köpeğine vermiş olmasıydı

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And he was telling the truth, because in a different culture,

O doğruyu söylüyordu çünkü

başka bir kültürde

the dog is a surrogate for you;

köpeğin senin vekilindir

"today," "this month," "since the rainy season" --

birde bilirsiniz ki "bugün","bu ay"."yağmurlu sezondan beri"

there are lots of opportunities for misunderstanding.

yanlış anlaşılabilecek bir çok imkan var

(Laughter)

buradaki sorun şudur ki:

And so an issue here is to, in some cases, figure out

önemsiz olarak gözüken bazı sorunların

how to deal with matters that seem uninteresting, like compliance.

nasıl ilgilenilmesini çözmek,

örneğın uyum gibi.

Now, take a look at what a typical test looks like.

Şimdi klasik bir testin nasıl olduğuna bakalım

Prick a finger, you get some blood -- about 50 microliters.

parmağa iğne batırırsınız, az bir kan alırsınız

yaklaşık 50 microlitre

That's about all you're going to get,

Bundan daha fazlasını alamazsınız

because you can't use the usual sort of systems.

çünkü klasik sistemleri kullanamaz durumdasınız

You can't manipulate it very well;

bunu iyi derecede manipule de edemezsiniz,

I'll show something about that in a moment.

ama bu konu ile ilgili size az sonra bir şey göstereceğım

So you take the drop of blood, no further manipulations,

Evet, bir damla kan aldınız, daha fazla manipulasyon da yok

you put it on a little device,

ufak bir cihaza koydunuz

the device filters out the blood cells, lets the serum go through,

cihaz kan hücrelerini filitreledi, serumun geçmesine izin verdi

and you get a series of colors down in the bottom there.

ve bir seri renkler oluştu,

şurada aşağıda.

And the colors indicate "disease" or "normal."

ve renkler hastalık mı normal mı belirtti.

But even that's complicated,

Ama bu bile karmaşık olabilir

because to me, colors might indicate "normal,"

çünkü sana ya da bana renkler normali belirtiyor olabilir

but after all, we're all suffering from probably an excess of education.

ama ne de olsa biz yoğun eğitimin

kurbanlarıyız.

What do you do about something which requires quantitative analysis?

niceliksel bir analiz isteyen bir şey için

ne yaparsiniz?

And so the solution that we and many other people

Benim ve bir çok insanin

are thinking about there,

düşündüğü çözüm ise

and at this point, there is a dramatic flourish,

bu noktada dramatik bir gelişme var

and out comes the universal solution to everything these days,

ve günümüzde herşeyın çözümü olan evrensel cözüm çıkar

cep telefonu, bu spesifik durumda, kameralı bir telefon

which is a cell phone --

in this particular case, a camera phone.

Her yerde varlar, ayda 6 milyon, Hindistanda

They're everywhere -- six billion a month in India.

And the idea is that what one does is to take the device,

Fikir ise biri

o cihazi alır

daldırırsınız, renkleri oluşturursunuz,

you dip it, you develop the color,

you take a picture, the picture goes to a central laboratory.

resmini çekersiniz, bu resim merkezi bir laboratuvara gider.

You don't have to send out a doctor,

Bir doktor da yollamanıza gerek yok.

you send out somebody who can just take the sample,

Siz sadece örnek alabilcek birini yollarsınız

and in the clinic either a doctor, or ideally, a computer in this case,

ve bu durumda klinikde bir doktor yada ideal olarak bir bilgisayar

does the analysis.

analizi yapar.

Turns out to work actually quite well,

Sonuç olarak bu iş aslında çok kolaydır

particularly when your color printer has printed the color bars

hele renkli yazıcınız işlerin nasıl

yürüdüğünü gösteren renklı çizgileri bastıkdan sonra.

that indicate how things work.

So my view of the health care worker of the future

Sonuç benim görüşümde geleceğın saglık çalışanı

bir doktor değıl

is not a doctor, but an 18-year-old,

18 yaşında bir gençtir, diğer bir değişle işsiz.

otherwise unemployed, who has two things:

iki şeyi var, bir bu testlerle dolu bir çanta

a backpack full of these tests and a lancet

ve lanset ara ara kan örneği almak için,

to occasionally take a blood sample,

and an AK-47.

iki, bir AK47.

And these are the things that get him through his day.

Gününü geçirmesini sağlayan seyler bunlardır,

(Laughter)

There's another very interesting connection here,

Burada başka çok enteresan bir sorun var

and that is, that what one wants to do is pass through useful information

o da genel olarak bu kadar kötü bir

telefon ağından yararlı bilgi geçirmek

isteyen biri.

over what is generally a pretty awful telephone system.

It turns out there's an enormous amount of information

Olay şudur ki bu konu ile ilgili muzzam miktarda

already available on that subject, which is the Mars Rover problem.

bilgi var, Mars gezgini sorunu.

How do you get back an accurate view of the color on Mars

Mars'ın yüzeyinin renklerini nasıl kesin bir şekilde alırsın,

if you have a really terrible bandwidth to do it with?

çok kötü bir band genişliğin varsa?

And the answer is not complicated,

Ve cevap cok karmaşık değil,

but it's one which I don't want to go through here,

Bunların yapılması için haberleşme sistemleri

yeterince anlaşılmış durumda

other than to say that the communication systems for doing this

ama burada bunun dışında bu konuya değınmeğeceğım.

are really pretty well understood.

Also, a fact which you may not know

Ayrıca bir çoğunuz bilmeyebilir ama

is that the compute capability of this thing is not so different

bunun hesaplama kabiliyeti

bir masaüstü bilgisayardan

from the compute capability of your desktop computer.

çok farklı değil.

This is a fantastic device which is only beginning to be tapped.

Daha yeni yeni keşfetığımız olağanüstü bir cihaz bu.

I don't know whether the idea of one computer, one child

Bir çocuğa bir bilgisayar fikri mantıklı mıdır ben bilemem ama,

makes any sense.

işte geleceğin bilgisayarı.

Here's the computer of the future,

because this screen is already there and they're ubiquitous.

Çünkü bu ekran şimdiden orada ve onlar her yerde hazır ve nazır bulunmakta.

All right, let me show you just a little bit about advanced devices.

Peki size şimdi biraz daha gelişmis cihazlardan bahsedeyim.

Ufak bir problem ortaya çikararak başlıyalım.

And we'll start by posing a little problem.

What you see here is another centimeter-sized device,

Burada gördüğünüz başka bir santimetrelik bir cihaz.

and the different colors are different colors of dye.

ve değişik renkler ise değişik reklerde boya

And you notice something

size az biraz enteresan gelebilecek

which might strike you as a little bit interesting,

bir şey farketmiş olabilirsiniz

which is, the yellow seems to disappear,

bu da şudur ki sarı kayboluyormuş gibi gözüküyor.

get through the blue, and then get through the red.

maviden geçer sonra da kırmızıdan.

How does that happen?

Bu nasıl oluyor? Nasıl olur da birseyi birseyin içersinden akıtırsınız?

How do you make something flow through something?

ve elbette cevap "Hayır öyle birşey yapmazsınız"

And, of course the answer is, "You don't."

üzerinden ve üstünden akıtırsınız.

You make it flow under and over.

ama şimdi soru şu üzerinden yada altından

But now the question is:

How do you make it flow under and over in a piece of paper?

akmasını nasıl sağlarsınız.

The answer is that what you do --

cevap ise şudur ki

and the details are not terribly important here --

bu şeyi daha özenli yaparsınız,

is to make something more elaborate:

detaylar çok önemli değıl.

You take several different layers of paper,

bir kaç kat kağıt alırsınız

each one containing its own little fluid system,

her biri kendi sıvı sistemini içerir

and you separate them by pieces of, literally, double-sided carpet tape,

ve onlari çift taraflı halı

bandı ile ayırırsınız.

the stuff you use to stick the carpets onto the floor.

şu halıları yerlere yapıştırmak için kullanılan bant.

And the fluid will flow from one layer into the next.

ve sıvı bır katmandan diğer katmana akar

It distributes itself, flows through further holes,

kendisini dağıtır, deliklerden akar

distributes itself.

ve kendini dağıtır.

And what you see, at the lower right-hand side there,

Şurada sağ tarafta gördüğünüz

is a sample in which a single sample of blood has been put on the top,

örneğin üstüne bir damla kan örneği

konulmuştur ve bu kan

and it has gone through and distributed itself

kendisini aşağıda bulunan

into these 16 holes on the bottom,

16 deliğe akıtmıştır.

in a piece of paper -- basically, it looks like a chip,

Bu parça kağıt bir çipi andırır

iki kağıt kalınlığında.

two pieces of paper thick.

And in this particular case,

Bu spesifik örnekte biz sadece bunun

we were just interested in the replicability of that.

tekrarlanabilirliğini inceliyorduk.

But that is, in principle, the way you solve

Ama presipte "kaynağı belirsiz ateş"

the "fever of unexplained origin" problem,

problemini bu şekılde çözersınız.

because each one of those spots then becomes a test

Çünkü bütün bu noktalar farkı

hastalıklar için bireysel testlere

for a particular set of markers of disease,

belirleyeci olacaklar.

and this will work in due course.

Ve bu zamanla çalışacaktır.

Here is an example of a slightly more complicated device.

ve burada biraz daha kompleks bir cihazin bir örneği var

There's the chip.

iste çip

You dip in a corner.

köşesini daldırırsınız, sıvı merkeze gider

The fluid goes into the center.

It distributes itself out into these various wells or holes

ve kendisini çeşitli deliklere veya kuyucuklara akıtır

ve renk değiştirir.

and turns color,

all done with paper and carpet tape.

ve gene hepsi kağıt ve halı bandı ile yapılır.

So it's, I think, as low-cost

Bence bu bulabilceğimiz

as we're likely to be able to come up and make things.

en ucuz yol bu şeyleri yapmak için.

Now, I have two last little stories to tell you

Şimdi bu işi bitirmeden önce, son bir

iki kısa hikayem olacak.

in finishing off this business.

This is one:

Birinin arasıra yaptigi şeylerden biri

One of the things you occasionally need to do

o da şudur ki serumdan kan hücrelerini ayirmak

is separate blood cells from serum.

Burada bir örnek alırız

And the question was,

here we do it by taking a sample,

santrifüje koyarız, çevirirz onu

we put it in a centrifuge, we spin it,

kan hücrelerini alırız, süper.

Ama sorun şuki

and you get blood cells out.

Terrific.

Elektrik yoksa ne olur?

What happens if you don't have electricity, a centrifuge, and whatever?

veya bir sentrifüj yoksa?

And we thought for a while of how you might do this,

ve biz bu konu üstünde biraz düşündük

and the way, in fact, you do it, is what's shown here.

ve sonuç burada gösterildiği gibi

bir yumurta çırpma aleti alırsınız

You get an eggbeater, which is everywhere, and you saw off a blade,

ki bu heryerde, bıçakların birini sökersiniz

and then you take tubing, and you stick it on that.

bir tüp alıp buna yapıştırırsınız

kanı içine koyarsınız ve onu çevirirsiniz.

You put the blood in, somebody sits there and spins it.

Biri orda oturur ve bunu çevirir

It works really, really well.

Çok guzel işe yarıyor.

And we sat down, we did the physics of eggbeaters

ve biz dedik ki yumurta çırpıcısının

and self-aligning tubes and all the rest of that kind of thing,

tüplerin ve geri kalan herşeyin fiziklerini yaptık

and sent it off to a journal.

ve bir dergiye yolladık

We were very proud of this,

Özellikle başlıkdan çok gurur duyuyorduk,

particularly the title, which was "Eggbeater as Centrifuge."

"Yumurta çırpıcısı Sentrifüjü"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And we sent it off,

ve yolladık, ve iade mektubu olarak geri geldi.

and by return mail, it came back.

I called up the editor and I said,

Editörü aradim ve dedim ki

"What's going on? How is this possible?"

"Neler oluyor? Bu nasıl mümkün olabilir"

The editor said, with enormous disdain,

ve editör dedi ki, gayet büyük bir küçümseme ile

"I read this.

"Ben bunu okudum.

And we're not going to publish it, because we only publish science."

ve biz bunu yayınlamayacağız, çünkü biz

sadece bilim yayinlariz."

(Laughter)

ve bu önemli bir konu

And it's an important issue,

because it means that we have to, as a society,

çünkü biz bir toplum olarak

neye değer verdiğimizi

think about what we value.

bir düşünmeliyiz.

And if it's just papers and Phys. Rev. letters,

ve eğer bunlar sadece kağıtlar ve fizik eleştirme mektupları ise

bir sorunumuz var.

we've got a problem.

Here is another example of something which is --

ve bir örnek daha

this is a little spectrophotometer.

bu da ufak bir spektrofotometre.

It measures the absorption of light in a sample.

Bir örnekte ışığın emmilmesini ölçer.

The neat thing about this is,

bununla ilgili harika olan şey ise, 1000 hertz de açınıp kapanan titrek

you have a light source that flickers on and off at about 1,000 hertz,

bir ışık kaynağınız var.

another light source that detects that light at 1,000 hertz,

başka bir ışık kaynağı ise bunu alagılar gene 1,000 hertz de

and so you can run this system in broad daylight.

sonuç olarak bu sistemi güpegündüz çalıştırabilirsiniz.

It performs about equivalently

yaklaşık 100,000 dolar olan bir

to a system that's on the order of 100,000 dollars.

sisteme nerdeyse denk bir

şekilde çalışır.

It costs 50 dollars.

Maliyeti 50 dolar biz bunu kafamiza koyarsak

We can probably make it for 50 cents if we put our mind to it.

50 sente kadar düşürebilirz.

Why doesn't somebody do it?

Neden bunu kimse yapmıyor, cevap şu ki:

The answer is:

"Bunu yaparak kapitalist bir sistemde nasil kar yaparsiniz"

How do you make a profit in a capitalist system, doing that?

Interesting problem.

Garip bir problem.

So, let me finish by saying that we've thought about this

Son bir şey diyerek bitireyim

biz bunu bir mühendislik problemi şeklinde düşündük

as a kind of engineering problem.

ve sorduk burada bilimsel birleştirici fikir nedir

And we've asked: What is the scientific unifying idea here?

And we've decided we should think about this

ve karar verdik ki maliyet açısından değil

basitlik açısından

not so much in terms of cost, but in terms of simplicity.

düşünmeliyiz.

Simplicity is a neat word.

Sadelik harika bir kelime ve sadeliğin anlamı

You've got to think about what simplicity means.

nedir bunu düşünmeniz lazim.

Ben nedir biliyorum ama tam olarak ne demektir onu bilmiyorum.

I know what it is,

but I don't actually know what it means.

So I actually was interested enough in this

Sonuçta bunu bir grup insani bir araya getircek

to put together several groups of people.

kadar merakliydim.

The most recent involved a couple of people at MIT,

En sonuncu bir kaç tane MIT mezunu insan da içeriyordu,

one of them being an exceptionally bright kid

içlerinden biri benim orjinal bir

who is one of the very few people I would think of

dahi olduğunu düşündüğüm

olağınüstü zeki bir çocuk.

who's an authentic genius.

We all struggled for an entire day to think about simplicity.

Hepimiz tam bir gün boyunca çabaladık düşündük sadelık nedir?

And I want to give you the answer of this deep scientific thought.

ve ben size bu derin bilimsel düşüncenin

cevabını vermek istiyorum

[What is simplicity?

"İçine sıçılması imkansiz olan"

"It's impossible to f..k it up"]

(Laughter)

sonuç olarak, ne ödediyseniz onu alırsınız.

So, in a sense, you get what you pay for.

Thank you very much.

Çok teşekkurler

(Applause)

(Gülüşmeler)