How sound can hack your memory while you sleep | DIY Neuroscience, a TED series

Translator: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Edona Qoqaj Reviewer: Alisa Isufaj

Greg Gage: Who wouldn't love acing a geography exam,

Greg Gage: Kush nuk do ta donte te provonte një provim gjeografie,

remembering all the locations of the countries on a map

duke kujtuar të gjitha lokacionet e vendeve në një hartë

or avoiding embarrassing situations of suddenly forgetting the person's name

ose për te shmangur situatat e sikletshme si të harrosh papritur emrin e personit

standing right in front of you.

duke qëndruar perball jush.

It turns out that memory, like other muscles in the body,

Rezulton se kujtesa, si muskujt e tjerë në trup,

can be strengthened and enhanced.

mund të forcohet dhe përmirësohet.

But instead of practicing with flash cards,

Por në vend që të praktikoni me karta flash,

there may be an interesting way

mund të ketë një mënyrë interesante

that we can hack our memory while we sleep.

se ne mund të hakojmë kujtesën tonë ndërsa flemë.

(Music)

(Muzikë)

Why do we sleep?

Pse flemë?

This has been a question asked since the early days of civilization.

Kjo ka qenë një pyetje e bërë qysh në ditët e para të qytetërimit.

And while we may not know the exact answer,

Dhe ndërsa mund të mos e dimë pergjigja e sakte,

there are a number of really good theories about why we need it.

ka një numër të vërtetë teori të mira se pse na duhen.

Sleep is when the brain transfers short-term memories

Gjumi është kur truri transferon kujtime afatshkurtra

experienced throughout the day

me përvojë gjatë gjithë ditës

into long-term memories.

në kujtime afatgjata.

This process is called memory consolidation,

Ky proces quhet konsolidimi i kujtesës,

and it's the memory consolidation theory that has scientists wondering

e është teoria e konsolidimit të kujtesës që i ka bere shkencëtarët te pyesin

if we can enhance certain memories over others.

nëse mund të permisojmë kujtime të caktuara mbi të tjerat.

There was a paper recently in the journal "Science"

Kohët e fundit kishte një letër në revistën "Science"

by Ken Paller and his colleagues at Northwestern

nga Ken Paller dhe kolegët e tij në veriperëndim

that seemed to show that this may be true,

që dukej se tregon se kjo mund të jetë e vërtetë,

and that piqued our curiosity.

e kjo na qetësoi kuriozitetin.

Joud has been working on a DIY version of this task

Joud ka punuar në një version DIY të kësaj detyre

to see if we can improve memories through the use of sound in sleep.

për të parë nëse mund të përmirësojmë kujtimet përmes përdorimit të tingullit në gjumë.

So Joud, how do you test if we can improve our memories with sleep?

Pra, Joud, si e provoni nëse mundemi te përmirësojm kujtimet tona me gjumin?

Joud Mar’i: We need a human subject.

Joud M: Ne kemi nevojë për një lëndë njerëzore.

[Step 1: Play a game]

[Hapi 1: Luaj një lojë]

We have a memory game that we have on an iPad,

Kemi një lojë kujtese që kemi në një iPad,

and then we make our subject play this game

dhe pastaj ne bëjmë temën tonë luajeni këtë lojë

and remember the images and where they appear on the screen.

dhe mbani mend imazhet dhe ku ato shfaqen në ekran.

GG: So this is like a memory game you used to play as a child,

GG: Pra, kjo është si një lojë kujtese qe keni luajtur si fëmijë,

which picture was where.

cila fotografi ishte ku.

And we tie each picture with a sound that represents it.

Dhe ne e lidhim secilën fotografi me një tingull që e përfaqëson atë.

JM: So, if you can see a picture of a car, for example,

JM: Pra, nëse mund ta shihni në foto një makine, për shembull,

and you would hear the car engine.

dhe do të dëgjonit motorin e makinës.

(Car engine starting)

(Fillimi i motorit të makinave)

GG: Just before you go to sleep we're going to test you.

GG: Pak para se të shkoni për të fjetur ne do t'ju testojmë.

We're going to see how well you remember where the pictures are.

Do të shohim sa mirë ju kujtohet ku janë fotot.

Every time you see the picture, you're going to hear the sound.

Sa herë që shihni foton, do të dëgjosh tingullin.

And now comes the experiment.

Dhe tani vjen eksperimenti.

You're going to go take a nap.

Ju do të shkoni të bëni një sy gjumë.

[Step 2: Take a nap]

[Hapi 2: Bëni një sy gjumë]

And while you're sleeping, we're going to be recording your EEG.

Dhe ndërsa jeni duke fjetur, ne do të regjistrojmë EEG-në tuaj.

JM: And then we wait for them to go into what's called the slow-wave sleep,

JM: Dhe pastaj presim që ato të shkojnë në atë që quhet gjumi me valë të ngadaltë,

qe është faza më e thellë e gjumit tuaj ku është vërtet e vështirë për ju të zgjoheni

which is the deepest phase of your sleep where it's really hard for you to wake up.

GG: OK, pause.

GG: Në rregull, pauzë

So, here's some information on sleep.

Pra, këtu janë disa informacione për gjumin.

There are four stages: we have lighter stages of sleep and REM,

Ekzistojnë katër faza: ne kemi faza më të lehta të gjumit dhe REM,

but what we're interested in is called slow-wave sleep.

por ajo për të cilën ne jemi të interesuar quhet gjumë me valë të ngadalta.

And it gets its name from the electrical signals

Dhe merr emrin e saj nga sinjalet elektrike

called Delta waves that we record from the brain.

quhen valët Delta që ne regjistrojmë nga truri.

This is the part of sleep where scientists believe

Kjo është pjesa e gjumit ku shkencëtarët besojnë

that memory consolidation can happen.

që konsolidimi i kujtesës mund të ndodhë.

In this deep period of sleep,

Në këtë periudhë të thellë të gjumit

we're going to do something that you don't know we're going to do.

ne do të bëjmë diçka që ju nuk e dini ne do të bëjmë.

JM: Here's where the tricky part comes, and we start playing our cues.

JM: Ja ku vjen pjesa e ndërlikuar, dhe ne fillojmë të luajmë shenjat tona.

(Fillimi i motorit të makinave)

(Car engine starting)

GG: Do you play all the cues?

GG: A i luan të gjitha shenjat?

JM: No. We only want to play half of them to see if there's a difference.

JM: Jo. Ne vetëm duam të luajmë gjysmën e tyre për të parë nëse ka ndonjë ndryshim.

GG: So your hypothesis is

the one that they were listening to while they're sleeping

GG:Hipoteza juaj është

atë që po dëgjonin ndërsa ata ishin duke fjetur

they're going to do better at.

ata do të shkojnë më mirë në.

JM: Yes, exactly.

JM: Po, saktësisht.

GG: When you wake back up and play the game again,

GG: Kur zgjoheni përsëri dhe luaj lojën përsëri,

do you do better or worse than before a nap?

a beni me mire apo keq sesa para gjumit?

What we found is that if we played you a cue during your sleep,

Ne kemi gjetur se duke luajtur një çelës gjatë gjumit,

for example, a car --

për shembull, një makinë -

You would remember the position of that car

Do të kujtonit pozicioni i asaj makine

when you woke back up again.

kur u zgjonit përsëri.

But if we didn't play you the cue during the sleep,

Por nëse nuk ju luajtëm sugjerim gjatë gjumit

for example, a guitar,

për shembull, një kitarë,

you'd be less likely to remember that guitar when you woke up.

do të keni më pak të ngjarë të mbani mend atë kitare kur t5 zgjoheni.

The memories that were cued they remembered better

Kujtimet që kishin sugjerime ata u kujtuan më mirë

than the ones they weren't,

sesa ato që nuk ishin,

even though they don't remember hearing those sounds?

edhe pse ata nuk mbajnë mend duke dëgjuar ato tinguj?

JM: Yes, we ask them.

JM: Po, ne i pyesim ata.

GG: We know they're sleeping, they can't hear it, they wake up,

GG: Ne e dimë që ata po flenë, ata nuk mund ta dëgjojnë atë, ata zgjohen,

they do better on those than the ones you didn't play.

ata bëjnë më mirë në ato sesa në ato që nuk i ke luajtur.

GG: That's amazing. JM: It's like magic.

GG: Kjo është e mahnitshme. JM: eshtë si magji.

GG: Joud ran this experiment on 12 people and the results were significant.

GG: Joud e zhvilloi këtë eksperiment mbi 12 persona dhe rezultatet ishin domethënëse.

It's not that you remember things better; it's that you forget them less.

Nuk është se i mbani mend gjërat më mirë; është se ju i harroni ato më pak.

I was a huge skeptic when I first heard that you could do better at a memory test

Isha një skeptik i madh kur dëgjova për herë të parë që mund të bënit më mirë në një test kujtese

just by playing sounds during sleep.

vetëm duke luajtur tinguj gjatë gjumit.

But we replicated these experiments.

Por ne i përsërisim këto eksperimente.

The facts and memories we collect throughout the day are very fragile,

Faktet dhe kujtimet që mbledhim gjatë gjithë ditës janë shumë të brishta,

and they are easily lost and forgotten.

dhe ato janë lehtësisht të humbura dhe të harruara.

But by reactivating them during sleep, even without us being aware,

Por duke i riaktivizuar ato gjatë gjumit, edhe pa vetëdijën tonë,

it seems like we could make them more stable and less prone to forgetting.

duket sikur mund t’i bëjmë më të qëndrueshëm dhe më pak të prirur për të harruar.

That's pretty incredible.

Eshtë goxha e jashtëzakonshme.

Our brains are still active even when we're not.

Truri ynë është akoma aktiv edhe kur ne nuk jemi.

So if you're like me and a bit forgetful,

Kështu që nëse je si unë dhe pak harrues,

perhaps a solution is a pair of headphones and a soft couch.

mbase një zgjidhje është një palë të kufjeve dhe një shtrati i butë.