Robert Wright: The logic of non-zero-sum progress

Tłumaczenie: Agata Leśnicka Korekta: Anna Ułanowicz

I've got apparently 18 minutes

Mam około 18 minut,

to convince you that history has a direction, an arrow;

żeby przekonać was, że historia biegnie w określonym kierunku.

that in some fundamental sense, it's good;

Że w podstawowym sensie to dobrze,

that the arrow points to something positive.

że ten kierunek wskazuje na coś pozytywnego.

Now, when the TED people first approached me about giving this upbeat talk --

Zatem, kiedy TED po raz pierwszy zwrócił się do mnie o poprowadzenie wykładu motywacyjnego --

(Laughter)

(Śmiech)

-- that was before the cartoon of Muhammad had triggered global rioting.

-- to było przed globalnymi zamieszkami wywołanymi przez karykaturę Mahometa.

It was before the avian flu had reached Europe.

Zanim ptasia grypa dotarła do Europy.

It was before Hamas had won the Palestinian election,

I przed wygraniem przez Hamas wyborów w Palestynie,

eliciting various counter-measures by Israel.

co wywołało różne reperkusje w Izraelu.

And to be honest, if I had known when I was asked to give this upbeat talk

Szczerze, jeśli bym wiedział, kiedy byłem poproszony o przeprowadzenie tego wykładu,

that even as I was giving the upbeat talk,

że nawet kiedy będę przed wami występował,

the apocalypse would be unfolding --

to apokalipsa będzie w toku --

(Laughter)

(Śmiech)

-- I might have said, "Is it okay if I talk about something else?"

-- Mogłem wtedy powiedzieć, "Czy będzie dobrze, jeśli pomówię o czymś innym?"

But I didn't, OK. So we're here. I'll do what I can. I'll do what I can.

Ale tego nie zrobiłem, więc jesteśmy teraz tutaj. Zapewniam, że zrobię co w mojej mocy.

I've got to warn you:

Muszę was ostrzec:

the sense in which my worldview is upbeat has always been kind of subtle,

sens w jakim mój światopogląd jest optymistyczny, zawsze był bardzo subtelny,

sometimes even elusive.

czasem nawet trudno jest go dostrzec.

(Laughter)

(Śmiech)

The sense in which I can be uplifting and inspiring --

Sposób, w jaki mogę być optymistyczny i inspirujący --

I mean, there's always been a kind of a certain grim dimension

Mam na myśli to, że zawsze była pewna doza melancholii

to the way I try to uplift, so if grim inspiration --

w moim sposobie podnoszenia na duchu. Więc jeśli melancholijna inspiracja --

(Laughter)

(Śmiech)

-- if grim inspiration is not a contradiction in terms, that is, I'm afraid,

-- Jeśli melancholijna inspiracja nie jest wewnętrzną sprzecznością, to, obawiam się,

the most you can hope for. OK, today -- that's if I succeed.

że to wszystko, na co możecie liczyć. OK, dzisiaj -- to znaczy, o ile mi się uda.

I'll see what I can do. OK?

Zobaczę, co mogę zrobić. OK?

Now, in one sense,

Zatem, w pewnym sensie,

the claim that history has a direction is not that controversial.

stwierdzenie, że historia dąży w określonym kierunku nie jest tak kontrowersyjne.

If you're just talking about social structure,

Jeśli mówi się chociażby o strukturze społecznej,

OK, clearly that's gotten more complex

OK, ta najwyraźniej stała się bardziej skomplikowana

a little over the last 10,000 years -- has reached higher and higher levels.

przez ostatnie nieco ponad 10 tysięcy lat -- osiągała coraz wyższe i wyższe poziomy.

And in fact, that's actually sustaining

I w zasadzie jest to podtrzymywanie

a long-standing trend that predates human beings, OK,

pradawnego trendu, który jest starszy od ludzi,

that biological evolution was doing for us.

który wywierała dla nas ewolucja biologiczna.

Because what happened in the beginning, this stuff encases itself in a cell,

Na początku, ten materiał zawiera się w komórce,

then cells start hanging out together in societies.

potem komórki zaczynają łączyć się w grupy.

Eventually they get so close, they form multicellular organisms,

W końcu zbliżają się tak bardzo, że zaczynają tworzyć organizmy wielokomórkowe,

then you get complex multicellular organisms; they form societies.

potem powstają złożone organizmy wielokomórkowe; one tworzą społeczeństwa.

But then at some point, one of these multicellular organisms

Ale potem w pewnym momencie, jeden z tych wielokomórkowych organizmów

does something completely amazing with this stuff, which is

robi z tym coś zupełnie niebywałego, to znaczy

it launches a whole second kind of evolution: cultural evolution.

rozpoczyna całkiem nowy rodzaj ewolucji: ewolucję kulturalną.

And amazingly, that evolution sustains the trajectory

Zdumiewająco, ta nowa ewolucja utrzymuje drogę,

that biological evolution had established toward greater complexity.

którą ewolucja biologiczna ustaliła ku większej złożoności.

By cultural evolution we mean the evolution of ideas.

Poprzez ewolucję kulturalną rozumiemy ewolucję myśli.

A lot of you have heard the term "memes." The evolution of technology,

Wielu z was słyszało termin "memy". Ewolucja technologii,

I pay a lot of attention to, so, you know,

którą uważnie śledzę. Wiecie,

one of the first things you got was a little hand axe.

jedną z pierwszych rzeczy, które mieliśmy to mały pięściak.

Generations go by, somebody says, hey, why don't we put it on a stick?

Pokolenia przemijają, ktoś mówi, jej, czemu tego nie wsadzimy na patyk?

(Laughter)

(Śmiech)

Just absolutely delights the little ones.

Ku uciesze dzieciaków.

Next best thing to a video game.

Najlepsza rzecz zaraz po grach wideo.

This may not seem to impress,

Może to nie będzie zdumiewające,

but technological evolution is progressive, so another 10, 20,000 years,

ale ewolucja technologiczna postępuje, więc za następne 10, 20,000 lat,

and armaments technology takes you here.

i technologia wojskowa doprowadzi nas tutaj.

(Laughter)

(Śmiech)

Impressive. And the rate of technological evolution speeds up,

Imponujące. I tempo postępu technologicznego przyśpiesza,

so a mere quarter of a century after this, you get this, OK.

tak więc ledwie ćwierć wieku później, dostaniemy to.

(Laughter)

(Śmiech)

And this.

I to.

(Laughter)

(Śmiech)

I'm sorry -- it was a cheap laugh, but I wanted to find a way

Przepraszam -- to był tani żart, ale chciałem znaleźć sposób

to transition back to this idea of the unfolding apocalypse,

odniesienia się do koncepcji rozgrywającej się apokalipsy,

and I thought that might do it.

i pomyślałem, że mogę to zrobić w ten sposób.

(Applause)

(Aplauz)

So, what threatens to happen with this unfolding apocalypse

OK. Zatem ta nadciągająca apokalipsa grozi

is the collapse of global social organization.

upadkiem globalnych struktur społecznych.

Now, first let me remind you how much work it took to get us where we are,

Na początku pozwólcie, że przypomnę jak wiele pracy musieliśmy włożyć by osiągnąć to, co mamy,

to be on the brink of true global social organization.

być na krawędzi prawdziwie globalnej struktury społecznej.

Originally, you had the most complex societies, the hunter-gatherer village.

Początkowo, istniały najbardziej złożone społeczeństwa, wioski łowiecko-zbierackie.

Stonehenge is the remnant of a chiefdom,

Stonehenge jest pozostałością struktury wodzowskiej,

which is what you get with the invention of agriculture: multi-village polity

która powstała po wynalezieniu rolnictwa: ustrój wielu wiosek

with centralized rule.

z władzą centralną.

With the invention of writing, you start getting cities. This is blurry. I kind of like that

Wraz z odkryciem pisma, zaczęły tworzyć się miasta. Ten obrazek jest rozmazany. Podoba mi się to,

because it makes it look like a one-celled organism and reminds you

ponieważ sprawia, że wygląda on jak organizm jednokomórkowy i przypomina

how many levels organic organization has already moved through

jak wiele poziomów pokonały dotychczas struktury organiczne

to get to this point. And then you get to, you know, you get empires.

by dojść do tego etapu. A potem mamy imperia.

I want to stress, you know, social organization can transcend political bounds.

Chcę podkreślić, że struktura społeczna może wykraczać poza granice polityczne.

This is the Silk Road connecting the Chinese Empire and the Roman Empire.

To Szlak Jedwabny łączący imperium chińskie z rzymskim.

So you had social complexity spanning the whole continent,

Złożoność społeczna objęła cały kontynent,

even if no polity did similarly. Today, you've got nation states.

nawet jeśli nie uczynił tak żaden jednolity ustrój. Dzisiaj, mamy państwa narodowe.

Point is: there's obviously collaboration and organization going on

Chodzi o to, że oczywiście istnieje współpraca i organizacja

beyond national bounds.

ponad granicami narodów.

This is actually just a picture of the earth at night,

To jest tylko zdjęcie Ziemi nocą,

and I'm just putting it up because I think it's pretty.

i pokazuję je tylko dlatego, że myślę, że jest ładne.

Does kind of convey the sense that this is an integrated system.

I w pewnym sensie przekazuje, że jest to zintegrowany system.

Now, I explained this growth of complexity by reference to something

Dobrze. Zatem, wyjaśniłem wzrost złożoności poprzez odwołanie do czegoś

called "non-zero sumness."

nazwanego "sumą niezerową".

Assuming that a few of you did not do the assigned reading, very quickly,

Zakładając, że kilkoro z was nie przerobiło obowiązujących tekstów, bardzo krótko,

the key idea is the distinction between zero-sum games, in which correlations

kluczową ideą jest rozróżnienie pomiędzy grami o sumie zerowej, w których korelacje

are inverse: always a winner and a loser.

są odwrotne: zawsze jest zwycięzca i przegrany.

Non-zero-sum games in which correlations can be positive, OK.

W grach o sumie niezerowej obie korelacje mogą być pozytywne.

So like in tennis, usually it's win-lose;

Na przykład w tenisie, zazwyczaj jedna strona wygrywa, a druga przegrywa.

it always adds up to zero-zero-sum. But if you're playing doubles,

Wyniki zawsze sumują się do zera. Natomiast jeśli grasz w debla,

the person on your side of the net, they're in the same boat as you,

to osoba po twojej stronie siatki jest w tej samej drużynie,

so you're playing a non-zero-sum game with them.

zatem z tą osobą grasz w grę o sumie niezerowej.

It's either for the better or for the worse, OK.

Co może być albo korzystne, albo nie.

A lot of forms of non-zero-sum behavior in the realm of economics and so on

Wiele przejawów zachowań o sumie niezerowej w dziedzinie ekonomii,

in everyday life often leads to cooperation.

oraz w życiu codziennym, często prowadzi do współpracy.

The argument I make is basically that, well,

Próbuję po prostu dowieść,

non-zero-sum games have always been part of life.

że gry o sumie niezerowej zawsze były częścią życia.

You have them in hunter-gatherer societies,

Istniały w społeczeństwach łowiecko-zbierackich,

but then through technological evolution, new forms of technology arise

ale wraz z ewolucją technologiczną, pojawiają się nowe formy technologii,

that facilitate or encourage the playing of non-zero-sum games,

które ułatwiają, lub zachęcają do grania w gry o sumie niezerowej,

involving more people over larger territory.

angażując więcej ludzi na większym obszarze.

Social structure adapts to accommodate this possibility and

Struktura społeczna dostosowuje się do tej możliwości i

to harness this productive potential, so you get cities, you know,

by okiełznać ten produktywny potencjał, więc powstają miasta

and you get all the non-zero-sum games you don't think about

i toczą się te wszystkie gry o sumie niezerowej, o których nawet nie myślicie,

that are being played across the world.

które są rozgrywane na całym świecie.

Like, have you ever thought when you buy a car,

Na przykład, czy pomyśleliście kiedyś podczas zakupu samochodu,

how many people on how many different continents contributed

jak wielu ludzi na różnych kontynentach przyczyniło się

to the manufacture of that car? Those are people in effect

do wyprodukowania tego samochodu? W konsekwencji, z tymi ludźmi

you're playing a non-zero-sum game with.

gracie w grę o sumie niezerowej.

I mean, there are certainly plenty of them around.

Poważnie, zapewne tych ludzi jest masa.

Now, this sounds like an intrinsically upbeat worldview in a way,

Zatem, to brzmi jak optymistyczny pogląd na świat w pewnym sensie,

because when you think of non-zero, you think win-win, you know,

ponieważ kiedy myślicie o sumie niezerowej, myślicie o obopólnej wygranej,

that's good. Well, there are a few reasons

co jest dobre. Ale jest kilka powodów,

that actually it's not intrinsically upbeat.

dla których to nie jest dogłębnie optymistyczne.

First of all, it can accommodate; it doesn't deny the existence

Po pierwsze, to może się dostosować: nie wyklucza istnienia

of inequality exploitation war.

wojny o wykorzystanie nierówności.

But there's a more fundamental reason

Ale istnieje bardziej podstawowy powód,

that it's not intrinsically upbeat, because a non-zero-sum game,

dla którego nie jest to optymistyczne u podstaw, ponieważ gra o sumie zmiennej,

all it tells you for sure is that the fortunes will be correlated for better or worse.

mówi o tym, że wyniki będą współzależne na dobre lub na złe.

It doesn't necessarily predict a win-win outcome.

To niekoniecznie przewiduje wynik obopólnej wygranej.

So, in a way, the question is: on what grounds

Tak więc, pytanie brzmi, na jakiej podstawie

am I upbeat at all about history? And the answer is,

jestem w ogóle optymistyczny jeśli chodzi o historię? A odpowiedź brzmi,

first of all, on balance I would say people have played their games

że po pierwsze, myślę, że przeciętnie ludzie częściej grali w gry

to more win-win outcomes than lose-lose outcomes. On balance,

o wyniku z obopólnym zyskiem, niż z obopólną przegraną. Średnio,

I think history is a net positive in the non-zero-sum game department.

uważam, że historia jest siatką pozytywnych wyników w zakresie gier o sumie niezerowej.

And a testament to this is the thing that most amazes me,

I świadectwem tego jest rzecz, która mnie najbardziej zdumiewa,

most impresses me, and most uplifts me,

wywiera na mnie największe wrażenie i najbardziej podnosi mnie na duchu,

which is that there is a moral dimension to history;

czyli fakt, że istnieje wymiar moralny historii,

there is a moral arrow. We have seen moral progress over time.

jest moralny kierunek. Obserwowaliśmy moralny postęp na przestrzeni wieków.

2,500 years ago, members of one Greek city-state

2 500 lat temu, mieszkańcy jednego miasta w Grecji

considered members of another Greek city-state subhuman

uważali mieszkańców innego greckiego miasta za podludzi

and treated them that way. And then this moral revolution arrived,

i tak ich traktowali. A potem nastała ta rewolucja moralna

and they decided that actually, no, Greeks are human beings.

i zdecydowali, że w gruncie rzeczy nie, Grecy są ludźmi.

It's just the Persians who aren't fully human

To tylko Persowie nie są w pełni ludźmi

and don't deserve to be treated very nicely.

i nie zasługują na miłe traktowanie.

But this was progress -- you know, give them credit. And now today,

Ale to był postęp, uznajcie to. A współcześnie,

we've seen more progress. I think -- I hope -- most people here would say

obserwujemy dalszy postęp. Myślę -- mam nadzieję -- ,że większość tu obecnych powie,

that all people everywhere are human beings,

że wszyscy ludzie wszędzie są istotami ludzkimi,

deserve to be treated decently,

zasługują na przyzwoite traktowanie,

unless they do something horrendous, regardless of race or religion.

o ile nie zrobią czegoś strasznego, niezależnie od rasy czy religii.

And you have to read your ancient history to realize what a revolution that has been,

I trzeba się wczytać w historię starożytną, by zdać sobie sprawę jaka to wielka rewolucja.

OK. This was not a prevalent view,

OK. Nie było to przeważającym poglądem,

few thousand years ago, and I attribute it to this non-zero-sum dynamic.

kilka tysięcy lat temu i przypisuję to tej dynamice sumy niezerowej.

I think that's the reason there is as much tolerance toward nationalities,

Uważam, że jest to przyczyną tak wielkiej tolerancji narodowości,

ethnicities, religions as there is today. If you asked me,

grup etnicznych, religii, jaką mamy teraz. Gdybyście mnie zapytali,

you know, why am I not in favor of bombing Japan,

dlaczego nie jestem za zrzucaniem bomb na Japonię,

well, I'm only half-joking when I say they built my car.

jest tylko pół żartem jeśli powiem, że to oni zbudowali mój samochód.

We have this non-zero-sum relationship,

Mamy tą relację o sumie niezerowej

and I think that does lead to a kind of a tolerance to the extent that you realize

i myślę, że to prowadzi do rodzaju tolerancji do tego stopnia, że zdajesz sobie sprawę,

that someone else's welfare is positively correlated with yours --

że cudze dobro pozytywnie koreluje z twoim.

you're more likely to cut them a break.

Jest większe prawdopodobieństwo, że mu odpuścisz.

I kind of think this is a kind of a business-class morality.

Myślę, że to rodzaj moralności klasy biznes.

Unfortunately, I don't fly trans-Atlantic business class often enough

Niestety, nie latam przez Atlantyk klasą biznes dostatecznie często

to know, or any other kind of business class really,

by to wiedzieć. Ani tak naprawdę żadnym rodzajem klasy biznes.

but I assume that in business class, you don't hear many expressions of, you know,

Ale zakładam, że w klasie biznes, nie słychać wielu wyrazów

bigotry about racial groups or ethnic groups,

fanatyzmu na tle grup rasowych lub etnicznych,

because the people who are flying trans-Atlantic business class

ponieważ ludzie, którzy latają przez Atlantyk w klasie biznes

are doing business with all these people; they're making money

robią interesy ze wszystkimi tymi ludźmi; zarabiają pieniądze

off all these people. And I really do think that, in that sense at least,

na tych wszystkich ludziach. I naprawdę uważam, że przynajmniej w tym sensie,

capitalism has been a constructive force,

kapitalizm był konstruktywną siłą,

and more fundamentally, it's a non-zero-sumness

a bardziej zasadniczo, to suma niezerowa

that has been a constructive force in expanding people's realm

była konstruktywną siłą poszerzającą zakres

of moral awareness. I think the non-zero-sum dynamic,

moralnej świadomości ludzi. Uważam, że dynamika sumy niezerowej,

which is not only economic by any means -- it's not always commerce --

która jest nie tylko ekonomiczna -- to nie zawsze handel --

but it has driven us to the verge of a moral truth,

doprowadziła nas na skraj prawdy moralnej,

which is the fundamental equality of everyone. It has done that.

którą jest podstawowa równość wszystkich. Naprawdę to zrobiła.

As it has moved global, moved us toward a global level of social organization,

Wraz z osiągnięciem zakresu globalnego, przesunęła nas w kierunku poziomu globalnego organizacji społecznej,

it has driven us toward moral truth.

w kierunku prawdy moralnej.

I think that's wonderful.

Uważam, że to wspaniale.

Now, back to the unfolding apocalypse.

Teraz, z powrotem do nadciągającej apokalipsy.

And you may wonder, OK, that's all fine,

I możecie się zastanawiać, OK, w porządku

sounds great -- moral direction in history --

brzmi świetnie -- kierunek moralny w historii --

but what about this so-called clash of civilizations? Well, first of all,

ale co z tym tak zwanym zderzeniem cywilizacji? Przede wszystkim

I would emphasize that it fits into the non-zero-sum framework,

podkreśliłbym, że pasuje to ram sumy niezerowej.

OK. If you look at the relationship

Jeśli spojrzycie na relację

between the so-called Muslim world and Western world --

pomiędzy tak zwanym muzułmańskim światem i światem Zachodu --

two terms I don't like, but can't really avoid;

dwa terminy, których nie lubię, ale nie mogę uniknąć ich użycia ---

in such a short span of time, they're efficient if nothing else --

a w tak krótkim przedziale czasu są przynajmniej wydajne.

it is non-zero-sum. And by that I mean,

To suma niezerowa. I przez to rozumiem to, że

if people in the Muslim world get more hateful, more resentful,

jeśli ludzie w muzułmańskim świecie będą bardziej nienawistni, bardziej zawzięci,

less happy with their place in the world,

mniej szczęśliwi w swoim miejscu na ziemi,

it'll be bad for the West. If they get more happy, it'll be good for the West.

będzie to złe dla Zachodu. Jeśli będą szczęśliwsi, to będzie dobre dla Zachodu.

So that is a non-zero-sum dynamic.

Więc to jest dynamika sumy niezerowej.

And I would say the non-zero-sum dynamic is only going to grow more intense over time

I powiedziałbym, że dynamika sumy niezerowej nie tylko będzie z czasem rosła w siłę

because of technological trends, but more intense in a kind of negative way.

z powodu trendów technologicznych, ale będzie silniejsza w sensie negatywnym.

It's the downside correlation of their fortunes that will become more and more possible.

To ujemna korelacja ich losów stanie się bardziej prawdopodobna.

And one reason is because of something I call the "growing lethality of hatred."

Jedną przyczyną jest zjawisko nazywane rosnącą śmiertelnością nienawiści.

More and more, it's possible for grassroots hatred abroad

Jest coraz bardziej prawdopodobne, że oddolna nienawiść zagranicą

to manifest itself in the form of organized violence on American soil.

ujawni się w formie zorganizowanej przemocy na amerykańskiej ziemi.

And that's pretty new, and I think it's probably going to get a lot worse

I to coś całkiem nowego, myślę, że prawdopodobnie bardzo się to pogorszy

-- this capacity -- because of

-- ta zdolność -- z powodu

trends in information technology, in technologies that can be used

trendów w technologii informacyjnej, w technologiach, które mogą być użyte

for purposes of munitions like biotechnology and nanotechnology.

na potrzeby tworzenia amunicji jak biotechnologia i nanotechnologia.

We may be hearing more about that today.

O której może ostatnio słyszeliśmy więcej.

And there's something I worry about especially, which is that

I jest coś, o co szczególnie się martwię, czyli, że

this dynamic will lead to a kind of a feedback cycle that puts us on a slippery slope.

ta dynamika doprowadzi do rodzaju cyklu sprzężenia zwrotnego, które umieszcza nas na równi pochyłej.

What I have in mind is: terrorism happens here; we overreact to it.

Mam na myśli taką sytuację: zdarza się tu terroryzm; my przesadzamy z reakcją.

That, you know, we're not sufficiently surgical in our retaliation

Wiecie, nie jesteśmy dostatecznie precyzyjni w odwecie

leads to more hatred abroad, more terrorism.

co prowadzi do jeszcze większej nienawiści zagranicą, większego terroryzmu.

We overreact because being human, we feel like retaliating,

Reagujemy nadmiernie, ponieważ będąc ludźmi, mamy ochotę na zemstę,

and it gets worse and worse and worse.

i to się pogarsza i pogarsza i pogarsza.

You could call this the positive feedback of negative vibes,

Można to nazwać dodatnim sprzężeniem zwrotnym negatywnych klimatów,

but I think in something so spooky,

ale myślę, że w czymś tak upiornym

we really shouldn't have the word positive there at all, even in a technical sense.

nie powinniśmy mieć w ogóle słowa "dodatni", nawet w sensie technicznym.

So let's call it the death spiral of negativity.

Więc nazwijmy to śmiertelną spiralą negatywności.

(Laughter)

(Śmiech)

I assure you if it happens, at the end, both the West

Zapewniam was, że jeśli to się stanie, ostatecznie, zarówno Zachód

and the Muslim world will have suffered.

jak i świat muzułmański będą cierpieć.

So, what do we do? Well, first of all, we can do a lot more with arms control,

Więc co robić? Przede wszystkim możemy bardziej kontrolować zbrojenia,

the international regulation of dangerous technologies.

międzynarodową regulację niebezpiecznych technologii.

I have a whole global governance sermon

Mam całe kazanie o globalnym zarządzaniu,

that I will spare you right now,

którego wam teraz oszczędzę,

because I don't think that's going to be enough anyway, although it's essential.

ponieważ nie uważam, że to wystarczy, choć jest to istotne.

I think we're going to have to have a major round

Uważam, że będziemy mieli wielką falę

of moral progress in the world.

postępu moralnego na świecie.

I think you're just going to have to see less hatred among groups,

Myślę, że po prostu musimy zaobserwować mniej nienawiści między grupami,

less bigotry, and, you know, racial groups, religious groups, whatever.

mniej fanatyzmu i grup rasowych, religijnych, jakichkolwiek.

I've got to admit I feel silly saying that.

Muszę przyznać, że czuję się głupio mówiąc to.

It sounds so kind of Pollyannaish. I feel like Rodney King, you know,

Brzmi jak Pollyanna. Czuję się jak Rodney King

saying, why can't we all just get along?

mówiący "Dlaczego nie możemy żyć wszyscy w zgodzie?"

But hey, I don't really see any alternative, given the way I read the situation.

Ale nie widzę żadnej alternatywy, biorąc pod uwagę sposób, w jaki postrzegam tą sytuację.

There's going to have to be moral progress.

Musi nastąpić postęp moralny.

There's going to have to be a lessening of the amount of hatred in the world,

Musi przyjść zmniejszenie ilości nienawiści na świecie,

given how dangerous it's becoming.

wziąwszy pod uwagę jak niebezpieczna się ona staje.

In my defense, I'd say, as naive as this may sound,

Na swoją obronę powiem, jakkolwiek naiwnie to może zabrzmieć,

it's ultimately grounded in cynicism.

że jest to ostatecznie ugruntowane w cynizmie.

That is to say --

To znaczy --

(Laughter)

(Śmiech)

-- thank you, thank you. That is to say, remember: my whole view

-- dziękuję, dziękuję. To znaczy, pamiętajcie, moja cała wizja

of morality is that it boils down to self-interest.

moralności jest taka, że sprowadza się ona do interesowności.

It's when people's fortunes are correlated.

To kiedy ludzkie losy są ze sobą powiązane.

It's when your welfare conduces to mine, that I decide, oh yeah,

To kiedy twoje dobro prowadzi do mojego, decyduję, o tak,

I'm all in favor of your welfare. That's what's responsible

że jestem całkowicie za twoim dobrem. Oto co odpowiada

for this growth of this moral progress so far,

za ten wzrost tego postępu moralnego do tej pory

and I'm saying we once again have a correlation of fortunes,

i mówię, że znów mamy powiązanie losów.

and if people respond to it intelligently, we will see

I jeśli ludzie odpowiedzą na to inteligentnie, zaobserwujemy

the development of tolerance and so on --

rozwój tolerancji i tak dalej --

the norms that we need, you know.

norm, których potrzebujemy.

We will see the further evolution of this kind of business-class morality.

Zaobserwujemy dalszą ewolucję tego rodzaju moralności klasy biznes.

So, these two things, you know, if they get people's attention

Więc jeśli te dwie rzeczy zwrócą na siebie uwagę

and drive home the positive correlation and people do what's in their self-interests,

i przekonają o dodatniej korelacji, a ludzie postąpią zgodnie ze swoim najlepszym interesem,

which is further the moral evolution,

którym jest dalsza ewolucja moralna,

then they could actually have a constructive effect.

wówczas będą mogły naprawdę mieć konstruktywny wpływ.

And that's why I lump growing lethality of hatred

Oto dlaczego grupuję rosnącą śmiertelność nienawiści

and death spiral of negativity under the general rubric,

i śmiertelną spiralę negatywności pod ogólną kategorią:

reasons to be cheerful.

przyczyny do radości.

(Laughter)

(Śmiech)

Doing the best I can, OK.

Staram się, jak mogę.

(Laughter)

(Śmiech)

I never called myself Mr. Uplift.

Nigdy nie nazywałem siebie Pan Optymizm.

I'm just doing what I can here.

Robię, co mogę.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, launching a moral revolution has got to be hard, right?

Uruchomienie rewolucji moralnej musi być trudne, prawda?

I mean, what do you do?

Mam na myśli, co zrobić?

And I think the answer is a lot of different people

I uważam, że odpowiedzią jest to, że wielu różnych ludzi

are going to have to do a lot of different things.

będzie musiało robić wiele różnych rzeczy.

We all start where we are. Speaking as an American

Wszyscy zaczynamy w tym punkcie. Mówiąc to jako Amerykanin,

who has children whose security 10, 20, 30 years down the road

który ma dzieci, o których bezpieczeństwo za 10, 20, 30 lat

I worry about -- what I personally want to start out doing

się martwię -- to, co ja osobiście chcę zacząć robić,

is figuring out why so many people around the world hate us, OK.

to dowiedzenie się, dlaczego tak wielu ludzi na świecie nas nienawidzi.

I think that's a worthy research project myself.

Uważam, że to zasługujący na uznanie projekt naukowy.

I also like it because it's an intrinsically kind of morally redeeming exercise.

Podoba mi się to także dlatego, że jest to nieodzownie rodzaj moralnie rehabilitującego ćwiczenia,

Because to understand why somebody

ponieważ by zrozumieć dlaczego ktoś

in a very different culture does something --

w bardzo odmiennej kulturze robi coś --

somebody you're kind of viewing as alien,

ktoś, kogo postrzegasz jak obcego --

who's doing things you consider strange

kto robi rzeczy, które uważasz za dziwne,

in a culture you consider strange -- to really understand why they do

w kulturze, którą uważasz za dziwną. By naprawdę zrozumieć dlaczego robią

the things they do is a morally redeeming accomplishment,

rzeczy, które robią jest moralnie rehabilitującym osiągnięciem

because you've got to relate their experience to yours.

ponieważ musisz odnieść ich doświadczenie do swojego.

To really understand it, you've got to say, "Oh, I get it.

By to naprawdę zrozumieć, musisz sobie powiedzieć "O! Już łapię!

So when they feel resentful, it's kind of like

Więc jeśli oni są oburzeni, to tak jakbym

the way I feel resentful when this happens,

ja był oburzony, kiedy to się dzieje

and for somewhat the same reasons." That's true understanding.

i z poniekąd tej samej przyczyny. "Oto prawdziwe zrozumienie.

And I think that is an expansion of your moral compass when you manage to do that.

I uważam, że jest to poszerzenie własnego zakresu moralności, jeśli coś takiego się udaje.

It's especially hard to do when people hate you, OK,

Szczególnie ciężko jest to zrobić, kiedy ludzie cię nienawidzą,

because you don't really, in a sense, want

ponieważ naprawdę nie masz ochoty

to completely understand why people hate you.

całkowicie zrozumieć, dlaczego ludzie cię nienawidzą.

I mean, you want to hear the reason, but you don't want to be able to relate to it.

To znaczy, chcesz usłyszeć przyczynę, ale nie chcesz mieć możliwości odniesienia się do niej.

You don't want it to make sense, right? (Laughter)

Nie chcesz, żeby to miało sens, tak?

You don't want to say, "Well, yeah, I can kind of understand

Nie chcesz powiedzieć: "No tak, jestem w stanie to zrozumieć

how a human being in those circumstances

jak istota ludzka w tych warunkach

would hate the country I live in." That's not a pleasant thing,

może nienawidzić kraj, w którym żyję." To nie jest przyjemność,

but I think it's something that we're going to have to get used to and

ale myślę, że jest to coś, do czego powinniśmy się przyzwyczaić i

work on. Now, I want to stress that to understand, you know --

pracować nad tym. Chcę podkreślić, że by zrozumieć

there are people who don't like this whole business of understanding

są ludzie, którzy nie lubią całego tego rozumienia

the grassroots, the root causes of things; they don't want to know

korzeni, podstawowych przyczyn; nie chcą wiedzieć

why people hate us. I want to understand it.

dlaczego ludzie nas nienawidzą. Ja chcę to zrozumieć.

The reason you're trying to understand why they hate us,

Przyczyną dla prób zrozumienia dlaczego oni nas nienawidzą,

is to get them to quit hating us. The idea

jest sprawienie, by przestali nas nienawidzić. Pomysł,

when you go through this moral exercise of really coming to appreciate

kiedy przechodzisz to ćwiczenie moralne, by naprawdę docenić

their humanity and better understand them, is part of an effort

ich człowieczeństwo i lepiej ich zrozumieć, jest częścią wysiłku

to get them to appreciate your humanity in the long run.

by oni w ostatecznym rozrachunku docenili twoje człowieczeństwo.

I think it's the first step toward that. That's the long-term goal.

Myślę, że to pierwszy krok w tym kierunku. To cel długoterminowy.

There are people who worry about this, and in fact,

Są ludzie, którzy się tym martwią i

I, myself, apparently, was denounced on national TV

ja osobiście zostałem potępiony w krajowej telewizji

a couple of nights ago because of an op-ed I'd written.

kilka nocy temu z powodu artykułu, który napisałem.

It was kind of along these lines, and the allegation was

Był mniej więcej w tym tonie i powstał zarzut,

that I have, quote, "affection for terrorists."

że jestem, cytat, "przychylny dla terrorystów."

Now, the good news is that the person who said it was Ann Coulter.

Dobra wiadomość jest taka, że powiedziała to Ann Coulter.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Aplauz)

I mean, if you've got to have an enemy, do make it Ann Coulter.

Jeśli musisz mieć wroga, spraw by była to Ann Coulter.

(Laughter)

(Śmiech)

But it's not a crazy concern, OK, because understanding behavior

Ale to nie jest szalone zmartwienie, ponieważ zrozumienie zachowania

can lead to a kind of empathy,

może prowadzić do rodzaju współodczuwania

and it can make it a little harder to deliver tough love, and so on.

i może nieco utrudnić stosowanie ścisłej dyscypliny i tak dalej.

But I think we're a lot closer to erring on the side of not comprehending

Ale myślę, że jesteśmy dużo bliżej błądzenia po stronie nie zrozumienia

the situation clearly enough, than in comprehending it so clearly

sytuacji dostatecznie niż rozumienia jej tak dobrze,

that we just can't, you know, get the army out to kill terrorists.

że po prostu nie możemy wysłać armii, by zabiła terrorystów.

So I'm not really worried about it. So --

Więc naprawdę się tym nie martwię. Więc --

(Laughter)

(Śmiech)

-- I mean, we're going to have to work on a lot of fronts,

-- będziemy musieli pracować na bardzo wielu frontach

but if we succeed -- if we succeed -- then once again,

ale jeśli nam się uda -- jeśli nam się uda -- wówczas jeszcze raz,

non-zero-sumness and the recognition of non-zero-sum dynamics

suma niezerowa i uznanie dynamiki sumy niezerowej

will have forced us to a higher moral level.

zmusiłoby nas do wyższego poziomu moralności.

And a kind of saving higher moral level,

I czegoś w rodzaju ratowania wyższego poziomu moralności,

something that kind of literally saves the world.

czegoś, co dosłownie ratuje świat.

If you look at the word "salvation" in the Bible --

Jeśli patrzymy na słowo "zbawienie" w Biblii --

the Christian usage that we're familiar with --

chrześcijańskie użycie, które znamy,

saving souls, that people go to heaven -- that's actually a latecomer.

ratowanie dusz, że ludzie idą do nieba -- to w rzeczywistości coś, co pojawiło się później.

The original meaning of the word "salvation" in the Bible is about saving the social system.

Pierwotne znaczenie słowa "zbawienie" w biblii dotyczy ratowania systemu społecznego.

"Yahweh is our Savior" means "He has saved the nation of Israel,"

"Jahwe jest naszym Zbawicielem," znaczy "On ocalił naród Izraela,"

which at the time, was a pretty high-level social organization.

który w owym czasie był na całkiem wysokim poziomie rozwoju społecznego.

Now, social organization has reached the global level, and I guess,

Obecnie organizacja społeczna osiągnęła poziom globalny i myślę, że

if there's good news I can say I'm bringing you, it's just that

jeśli mogę powiedzieć, że przynoszę jakieś dobre wieści, to tylko takie,

all the salvation of the world requires is the intelligent pursuit

że wszystko czego wymaga zbawienie świata, to inteligentna pogoń

of self-interests in a disciplined and careful way.

za własnym interesem w zdyscyplinowanej i ostrożnej formie.

It's going to be hard. I say we give it a shot anyway

To będzie trudne. Ale i tak spróbujmy

because we've just come too far to screw it up now.

ponieważ doszliśmy za daleko, by to teraz schrzanić.

Thanks.

Dziękuję.

(Applause)

(Aplauz)