The genius puppetry behind War Horse | Handspring Puppet Company

Tłumaczenie: Jakub Luberda Korekta: Marcin Kasiak

Adrian Kohler: Well, we're here today

Adrian Kohler: Cóż, jesteśmy tutaj dziś,

to talk about the evolution of a puppet horse.

aby opowiedzieć o ewolucji lalki teatralnej w postaci konia.

Basil Jones: But actually we're going to start this evolution

Basil Jones: Ale tak naprawdę to zaczniemy opowiadać o tej ewolucji

with a hyena.

od hieny.

AK: The ancestor of the horse.

AK: Od przodka konia.

Okay, we'll do something with it.

Okej, teraz coś z nią zrobimy.

(Laughter)

(Śmiech)

Hahahaha.

Hahahahahahahahaha.

The hyena is the ancestor of the horse

Hiena jest przodkiem konia,

because it was part of a production

ponieważ była częścią produkcji

called "Faustus in Africa,"

pod tytułem "Faust w Afryce",

a Handspring Production from 1995,

produkcją studia Handspring z 1995,

where it had to play draughts with Helen of Troy.

gdzie musiała grać w warcaby z Heleną Trojańską.

This production was directed

Ta produkcja została wyreżyserowana

by South African artist and theater director,

przez południowoafrykańskiego artystę i reżysera teatralnego,

William Kentridge.

William'a Kentridge'a.

So it needed a very articulate front paw.

Potrzebowała więc precyzyjnej, połączonej stawami przedniej łapy.

But, like all puppets, it has other attributes.

Ale, tak jak inne lalki, ma także inne atrybuty.

BJ: One of them is breath,

BJ: Jeden z nich to oddech

and it kind of breathes.

i ona w pewien sposób oddycha.

AK: Haa haa haaa.

AK: Haa haa haaa.

BJ: Breath is really important for us.

BJ: Oddech jest dla nas naprawdę ważny.

It's the kind of original movement

To ruch, który jest dosyć niezwykły jak na lalki,

for any puppet for us onstage.

więc każdą lalkę teatralną staramy się wzbogacić o taką możliwość.

It's the thing that distinguishes the puppet --

To jest to, co odróżnia lalkę --

AK: Oops.

AK: Ups.

BJ: From an actor.

BJ: od aktora.

Puppets always have to try to be alive.

Lalki teatralne zawsze muszą sprawiać wrażenie żywych.

It's their kind of ur-story onstage,

Od niepamiętnych czasów jest to coś wspólnego dla wszystkich lalek na scenie,

that desperation to live.

ta rozpaczliwa potrzeba życia.

AK: Yeah, it's basically a dead object, as you can see,

AK: Tak, to w zasadzie martwy przedmiot, jak sami widzicie

and it only lives

i żyje wyłącznie

because you make it.

dlatego, że ty czynisz ją żywą.

An actor struggles to die onstage,

Aktor usiłuje przekonująco umrzeć na scenie,

but a puppet has to struggle to live.

ale lalka musi walczyć o to, by obudzić się do życia.

And in a way that's a metaphor for life.

W pewien sposób jest to metafora dla życia.

BJ: So every moment it's on the stage, it's making the struggle.

BJ: Tak więc za każdym razem, gdy wychodzi na scenę, musi o to walczyć.

So we call this

Nazywamy to więc

a piece of emotional engineering

przykładem inżynierii emocjonalnej,

that uses up-to-the-minute

który wykorzystuje najnowocześniejszą

17th century technology --

technologię, jaką tylko ludzie w XVII wieku mieli --

(Laughter)

(Śmiech)

to turn nouns

aby zmienić RZECZowniki

into verbs.

w czasowniki strony czynnej.

AK: Well actually I prefer to say

AK: Cóż, ja powiedziałbym raczej,

that it's an object

że to jest przedmiot

constructed out of wood and cloth

skonstruowany z drewna i materiału,

with movement built into it

wzbogacony o możliwość ruchu,

to persuade you to believe that it has life.

po to, aby przekonać cię, że tętni w nim życie.

BJ: Okay so.

BJ: A więc w porządku.

AK: It has ears that move passively

AK: Ma uszy, które biernie się poruszają,

when the head goes.

gdy porusza się głowa.

BJ: And it has these bulkheads

BJ: Ma też takie przegrody

made out of plywood,

wykonane z dykty

covered with fabric --

pokrytej tkaniną --

curiously similar, in fact,

zastanawiająco podobnej

to the plywood canoes

do kajaków ze sklejki,

that Adrian's father used to make

które ojciec Adriana wykonywał,

when he was a boy in their workshop.

w swoim warsztacie, gdy Adrian był jeszcze małym chłopcem.

AK: In Port Elizabeth, the village outside Port Elizabeth in South Africa.

AK: W Port Elizabeth, wiosce nieopodal Port Elizabeth w południowej Afryce.

BJ: His mother was a puppeteer.

BJ: Jego matka była lalkarką.

And when we met at art school

I kiedy spotkaliśmy się w szkole artystycznej

and fell in love

i zakochaliśmy się w sobie

in 1971,

w 1971,

I hated puppets.

Nienawidziłem lalek teatralnych.

I really thought they were so beneath me.

Naprawdę sądziłem, że były niegodne kogoś takiego, jak ja.

I wanted to become an avant-garde artist --

Chciałem zostać artystą awangardowym --

and Punch and Judy was certainly not where I wanted to go.

a Kulfon i Monika z całą pewnością nie były kierunkiem, który chciałem obrać.

And, in fact, it took about 10 years

W rzeczy samej, aż 10 lat

to discover

potrzebowałem, aby odkryć

the Bambara Bamana puppets of Mali in West Africa,

lalki Bamaro bambano z Mali we wschodniej Afryce,

where there's a fabulous tradition of puppetry,

gdzie mają wspaniałą tradycję wykonywania lalek

to learn a renewed, or a new, respect

i odzyskać lub zyskać szacunek

for this art form.

dla tej formy sztuki.

AK: So in 1981, I persuaded Basil and some friends of mine

AK: Tak więc w 1981 roku przekonałem Basil'a i kilku moich przyjaciół

to form a puppet company.

do stworzenia firmy lalkarskiej.

And 20 years later, miraculously,

A 20 lat później, jakimś cudem,

we collaborated with a company from Mali,

współpracowaliśmy z firmą z Mali o nazwie

the Sogolon Marionette Troupe of Bamako,

Trupa Marionetkowa Sogolon z Bamako,

where we made a piece about a tall giraffe.

gdzie wykonywaliśmy prace związane z wysoką żyrafą.

It was just called "Tall Horse," which was a life-sized giraffe.

Nazywaliśmy to po prostu "Wysokim Koniem", ale była to żyrafa w skali 1:1.

BJ: And here again, you see the same structure.

BJ: Tutaj znowu widzicie tę samą strukturę.

The bulkheads have now turned into hoops of cane,

Przegrody stały się obręczami z trzciny,

but it's ultimately the same structure.

ale w gruncie rzeczy to nadal ta sama struktura.

It's got two people inside it on stilts,

W środku jest dwoje ludzi na szczudłach,

which give them the height,

dzięki którym konstrukcja zyskuje na wysokości

and somebody in the front

i jeszcze ktoś w przedniej części,

who's using a kind of steering wheel to move that head.

kto używa swego rodzaju steru, aby poruszać głową żyrafy.

AK: The person in the hind legs

AK: Osoba w miejscu tylnych nóg

is also controlling the tail, a bit like the hyena --

porusza także ogonem, to trochę jak w przypadku hieny --

same mechanism, just a bit bigger.

to ten sam mechanizm, tylko trochę większy.

And he's controlling the ear movement.

Kontroluje także ruchy uszu.

BJ: So this production

BJ: Tak więc to dzieło

was seen by Tom Morris

widział Tom Morris

of the National Theatre in London.

z Teatru Narodowego w Londynie.

And just around that time,

I mniej więcej w tym samym czasie

his mother had said,

jego matka powiedziała:

"Have you seen this book by Michael Morpurgo

"Czy widziałeś tą książkę Michael'a Morpurgo

called 'War Horse'?"

pod tytułem 'Koń Wojenny'?"

AK: It's about a boy who falls in love with a horse.

AK: Opowiada o chłopcu, który pokochał pewnego konia.

The horse is sold to the First World War,

Koń został później sprzedany na potrzeby pierwszej wojny światowej,

and he joins up to find his horse.

a on zaciąga się do wojska, by znaleźć tego konia.

BJ: So Tom gave us a call and said,

BJ: Tak więc Tom zadzwonił do nas i zapytał:

"Do you think you could make us a horse

"Czy sądzicie, że bylibyście w stanie wykonać konia

for a show to happen at the National Theatre?"

na potrzeby przedstawienia w Teatrze Narodowym?"

AK: It seemed a lovely idea.

AK: Wydawało się to urzekającym pomysłem.

BJ: But it had to ride. It had to have a rider.

BJ: Musiał jednak dać się ujeździć. Musiał mieć jeźdźca.

AK: It had to have a rider,

AK: Musiał mieć jeźdźca

and it had to participate in cavalry charges.

i musiał uczestniczyć w szarżach kawalerii.

(Laughter)

(Śmiech)

A play about early 20th century plowing technology

Przedstawienie o dwudziestowiecznej technologii orania

and cavalry charges

i szarżach kawalerii

was a little bit of a challenge for the accounting department

stanowiła nie lada wyzwanie dla działu księgowości

at the National Theatre in London.

Teatru Narodowego w Londynie.

But they agreed to go along with it for a while.

Ale zgodzili się dać temu szansę na okres próbny.

So we began with a test.

Zaczęliśmy więc od testu.

BJ: This is Adrian and Thys Stander,

BJ: To jest Adrian i Thys Stander,

who went on to actually design the cane system for the horse,

którzy zabrali się potem za projektowanie struktury z trzciny dla tego konia

and our next-door neighbor Katherine,

i nasza, mieszkająca tuż obok, sąsiadka Katherine,

riding on a ladder.

jadąca na drabinie.

The weight is really difficult when it's up above your head.

Waga stanowi wielki problem, jeśli masz ją nad swoją głową.

AK: And once we put Katherine

AK: A kiedy już kazaliśmy Katherine

through that particular brand of hell,

przejść przez ten szczególny rodzaj piekła,

we knew that we might be able to make a horse, which could be ridden.

wiedzieliśmy, że może nam się udać stworzenie konia, którego będzie można ujeżdżać.

So we made a model.

Wykonaliśmy więc makietę.

This is a cardboard model,

To jest makieta z kartonu,

a little bit smaller than the hyena.

nieco mniejsza niż hiena.

You'll notice that the legs are plywood legs

Zauważycie pewnie, że nogi są wykonane z dykty

and the canoe structure is still there.

i że nadal widać tam strukturę kajaku.

BJ: And the two manipulators are inside.

BJ: W środku widać dwie osoby obsługujące mechanizmy.

But we didn't realize at the time

Wtedy jednak nie wiedzieliśmy,

that we actually needed a third manipulator,

że będziemy potrzebować trzeciej osoby do obsługi mechanizmów,

because we couldn't manipulate the neck

ponieważ nie byliśmy w stanie poruszać szyją

from inside

od środka,

and walk the horse at the same time.

jednocześnie sprawiając by koń chodził.

AK: We started work on the prototype

AK: Rozpoczęliśmy prace nad prototypem

after the model was approved,

po tym, jak model został zaakceptowany,

and the prototype took a bit longer

ale praca nad prototypem zajęła

than we anticipated.

trochę dłużej, niż przewidywaliśmy.

We had to throw out the plywood legs and make new cane ones.

Musieliśmy pozbyć się nóg z dykty i wykonać nowe z trzciny.

And we had a crate built for it.

Zleciliśmy wybudowanie specjalnej skrzyni dla niego.

It had to be shipped to London.

Musieliśmy ją wysłać do Londynu.

We were going to test-drive it on the street outside of our house in Cape Town,

Mieliśmy zamiar wziąć go na przejażdżkę próbną po ulicy nieopodal naszego domu w Cape Town,

and it got to midnight and we hadn't done that yet.

ale nastała północ, a my nie zdążyliśmy tego zrobić.

BJ: So we got a camera,

BJ: Więc wzięliśmy aparat

and we posed the puppet

i ułożyliśmy lalkę

in various galloping stances.

w różnych pozycjach przypominających galop.

And we sent it off

Potem wysłaliśmy to

to the National Theatre,

do Teatru Narodowego

hoping that they believed

w nadziei, że uwierzą,

that we created something that worked.

że stworzyliśmy coś, co w ogóle działało.

(Laughter)

(Śmiech)

AK: A month later, we were there in London

AK: Miesiąc później byliśmy już w Londynie.

with this big box and a studio full of people about to work with us.

Mieliśmy wielkie pudło i studio pełne ludzi, którzy mieli z nami współpracować.

BJ: About 40 people.

BJ: Było tam około 40 ludzi.

AK: We were terrified.

AK: Byliśmy przerażeni.

We opened the lid, we took the horse out,

Zdjęliśmy pokrywę, wyjęliśmy konia z pudła

and it did work; it walked and it was able to be ridden.

i okazało się, że działa. Chodził i nadawał się do jazdy.

Here I have an 18-second clip

Mam tutaj 18-sekundowy filmik

of the very first walk of the prototype.

przedstawiający pierwszy spacer prototypu.

This is in the National Theatre studio,

To jest studio w Teatrze Narodowym,

the place where they cook new ideas.

gdzie opracowywane są nowe pomysły.

It had by no means got the green light yet.

Nie dostaliśmy jeszcze zielonego światła na kontynuowanie.

The choreographer, Toby Sedgwick,

Choreograf, Toby Sedgwick,

invented a beautiful sequence

wymyślił piękną scenę,

where the baby horse,

gdzie źrebiątko

which was made out of sticks and bits of twigs,

wykonane z patyków i kawałków gałązek

grew up into the big horse.

wyrosło na wielkiego konia.

And Nick Starr, the director of the National Theatre,

A Nick Starr, kierownik Teatru Narodowego,

saw that particular moment, he was standing next to me -- he nearly wet himself.

zobaczył ten właśnie moment -- stał tuż obok mnie -- i opadła mu szczęka.

And so the show was given the green light.

Tak więc, produkcja dostała zielone światło.

And we went back to Cape Town and redesigned the horse completely.

Wróciliśmy do Cape Town i zaprojektowaliśmy konia zupełnie od nowa.

Here is the plan.

To jest plan.

(Laughter)

(Śmiech)

And here is our factory in Cape Town

A tutaj jest nasza fabryka w Cape Town,

where we make horses.

gdzie wykonujemy konie.

You can see quite a lot of skeletons in the background there.

Możecie zobaczyć, że w tle jest całkiem sporo szkieletów.

The horses are completely handmade.

Konie zostały wykonane w całości ręcznie.

There is very little 20th century technology in them.

Nie ma w nich wiele z dwudziestowiecznej technologii.

We used a bit of laser cutting on the plywood

Sklejkę przycięliśmy miejscami laserem,

and some of the aluminum pieces.

podobnie zresztą, jak niektóre aluminiowe elementy.

But because they have to be light and flexible,

Ale ponieważ muszą być lekkie i elastyczne,

and each one of them is different,

a każdy z nich jest inny,

they can't be mass-produced, unfortunately.

nie możemy ich produkować masowo. Niestety.

So here are some half-finished horses

Tutaj mamy kilka niedokończonych koni,

ready to be worked in London.

gotowych do dalszego opracowania w Londynie.

And now we would like to introduce you

A teraz chcielibyśmy wam przedstawić

to Joey.

Joey'ego

Joey boy, you there?

Joey, jesteś tam?

Joey.

Joey.

(Applause)

(Brawa)

(Applause)

(Brawa)

Joey.

Joey.

Joey, come here.

Joey, chodź tutaj.

No, no, I haven't got it.

Nie, nie, nie mam tego.

He's got it; it's in his pocket.

On ma to w swojej kieszeni.

BJ: Joey.

BJ: Joey.

AK: Joey, Joey, Joey, Joey.

AK: Joey, Joey, Joey, Joey.

Come here. Stand here where people can see you.

Podejdź tutaj. Stań tak, aby ludzie mogli cię zobaczyć.

Move around. Come on.

Pochodź sobie trochę. No, chodź.

I'd just like to describe --

Chciałbym tylko opisać --

I won't talk too loud. He might get irritated.

Nie będę mówił zbyt głośno. Może się zdenerwować.

Here, Craig is working the head.

Tutaj, Craig porusza głową.

He has bicycle brake cables

Ma linki hamulcowe od roweru

going down to the head control in his hand.

które łączą się z przyrządem do kontrolowania głowy, który ma w dłoni.

Each one of them

Każdy z nich

operates either an ear, separately,

kontroluje albo ucho, każde z osobna,

or the head, up and down.

albo głowę i porusza nią w górę i w dół.

But he also controls the head directly

Kontroluje on głowę także bezpośrednio

by using his hand.

używając swojej dłoni.

The ears are obviously

Te uszy są oczywiście

a very important emotional indicator of the horse.

bardzo ważnym wskaźnikiem stanu emocjonalnego konia.

When they point right back,

Kiedy odwracają się do tyłu

the horse is fearful or angry,

koń jest przerażony lub rozgniewany,

depending upon what's going on in front of him, around him.

zależnie od tego, co dzieje się na jego oczach, wokół niego.

Or, when he's more relaxed, the head comes down

Kiedy jednak jest bardziej zrelaksowany, opuszcza głowę,

and the ears listen, either side.

a jego uszy nasłuchują z każdej strony.

Horses' hearing is very important.

Słuch konia jest bardzo ważny.

It's almost more important than their eyesight.

Jest nawet ważniejszy niż ich wzrok.

Over here,

A tutaj

Tommy's got what you call the heart position.

Tommy zajmuje tak zwaną pozycję sercową.

He's working the leg.

Obsługuje nogę.

You see the string tendon from the hyena,

Widzicie, jak linka pełniąca rolę ścięgna u hieny,

the hyena's front leg,

ścięgna w przedniej nodze hieny,

automatically pulls the hoop up.

automatycznie podciąga kopyto.

(Laughter)

(Śmiech)

Horses are so unpredictable.

Konie są takie nieprzewidywalne.

(Laughter)

(Śmiech)

The way a hoof comes up with a horse

Sposób, w jaki podnosi się kopyto u konia

immediately gives you the feeling

natychmiast sprawia, że masz wrażenie,

that it's a convincing horse action.

że koń porusza się, jak prawdziwy.

The hind legs have got the same action.

Tylne nogi zdolne są wykonywać taką samą czynność.

BJ: And Mikey also has,

BJ: Mikey ma też

in his fingers,

coś, co pozwala mu palcami poruszać

the ability to move the tail

ogonem konia

from left to right,

z lewa na prawo

and up and down with the other hand.

i z góry na dół, jeśli będzie używał drugiej dłoni.

And together, there's quite a complex possibility

Razem daje to mu całkiem szeroki wachlarz możliwości

of tail expression.

poruszania ogonem.

AK: You want to say something about the breathing?

AK: Chcesz coś powiedzieć o oddychaniu?

BJ: We had a big challenge with breathing.

BJ: Oddychanie stanowiło dla nas wielkie wyzwanie.

Adrian thought

Adrian myślał,

that he was going to have to split the chest of the puppet in two

że będzie musiał rozdzielić klatkę piersiową lalki na pół,

and make it breathe like that --

aby sprawić, by oddychała w taki sposób --

because that's how a horse would breathe, with an expanded chest.

ponieważ w taki sposób oddychałby żywy koń, z rozszerzoną klatką piersiową.

But we realized

Uświadomiliśmy sobie jednak,

that, if that were to be happening,

że jeśli tak byśmy to rozwiązali, to

you wouldn't, as an audience, see the breath.

wy, jako publiczność, nie moglibyście zobaczyć, jak oddycha.

So he made a channel in here,

Wykonał więc w tamtym miejscu kanał

and the chest moves up and down in that channel.

i klatka piersiowa porusza się w tym kanale w górę i w dół.

So it's anti-naturalistic really, the up and down movement,

Tak więc ten ruch w górę i w dół jest nienaturalny,

but it feels like breath.

ale sprawia wrażenie oddechu.

And it's very, very simple

Działa to w bardzo, bardzo prosty sposób,

because all that happens

bo wszystko, co lalkarz musi zrobić

is that the puppeteer breathes with his knees.

to "oddychać kolanami", zginając i prostując je.

AK: Other emotional stuff.

AK: Jeśli chodzi o inne sprawy związane z emocjami...

If I were to touch the horse here

Gdybym dotknął konia tutaj,

on his skin,

gdybym dotknął jego skóry,

the heart puppeteer can shake the body from inside

lalkarz w sercowej pozycji może potrząsać jego ciałem od środka

and get the skin to quiver.

i sprawić, że przejdą go dreszcze.

You'll notice, of course,

Zdążyliście pewnie już zauważyć,

that the puppet is made out of cane lines.

że lalka została wykonana z linek trzcinowych.

And I would like you to believe that it was an aesthetic choice,

Chciałbym, abyście myśleli, że wybór padł na trzcinę ze względów estetycznych,

that I was making a three-dimensional drawing of a horse

że wykonałem trójwymiarowy rysunek konia,

that somehow moves in space.

który w pewien sposób porusza się w przestrzeni.

But of course, it was the cane is light,

Powód był jednak taki, że trzcina jest lekka,

the cane is flexible, the cane is durable

jest elastyczna, jest wytrzymała

and the cane is moldable.

i można jej nadawać dowolny kształt.

And so it was a very practical reason why it was made of cane.

Tak więc był praktyczny powód, dla którego zostało to wykonane z trzciny.

The skin itself

Sama skóra

is made out of a see-through nylon mesh,

jest wykonana z przezroczystej siatki nylonowej,

which, if the lighting designer

a jeśli specjalista od oświetlenia

wants the horse to almost disappear,

chce, aby koń niemal zniknął,

she can light the background

może oświetlić tło

and the horse becomes ghostlike.

i wtedy koń stanie się przezroczysty jak duch.

You see the skeletal structure of it.

Możecie zobaczyć strukturę jego szkieletu.

Or if you light it from above, it becomes more solid.

A jeśli oświetli się konia z góry, wygląda mocniej zbudowany.

Again, that was a practical consideration.

Jak podkreślam, zrobiliśmy to z powodów praktycznych.

The guys inside the horse have to be able to see out.

Ludzie w środku muszą jakoś widzieć, co jest na zewnątrz.

They have to be able to act

Muszą być w stanie współgrać

along with their fellow actors in the production.

z innymi aktorami w tej produkcji.

And it's very much an in-the-moment activity that they're engaged in.

W swojej pracy kierują się impulsami, podejmują decyzje w ułamkach sekund.

It's three heads making one character.

To trzy głowy, które tworzą jedną postać.

But now we would like you to put Joey through some paces.

Chcielibyśmy teraz pokazać wam, jak Joey się przemieszcza.

And plant.

I niech stanie dęba.

(Whinny)

(Rżący)

Thank you.

Dziękuję.

And now just --

A teraz, żeby tylko --

(Applause)

(Brawa)

All the way from sunny California

aż ze słonecznej Kalifornii przyjechała do nas

we have Zem Joaquin

Zem Joaquin,

who's going to ride the horse for us.

która zademonstruje nam jazdę na koniu.

(Applause)

(Brawa)

(Applause)

(Brawa)

(Music)

(Muzyka)

So we would like to stress

Chcielibyśmy, abyście pamiętali o tym,

that the performance you see in the horse

że to, jak sprawuje się koń

is three guys

jest efektem współpracy trzech ludzi,

who have studied horse behavior incredibly thoroughly.

którzy bardzo dokładnie przestudiowali zachowanie koni.

BJ: Not being able to talk to one another

BJ: Nie są oni w stanie ze sobą rozmawiać,

while they're onstage

gdy są na scenie,

because they're mic'd.

ponieważ wszyscy mają przy sobie mikrofony.

The sound that that very large chest makes, of the horse --

Odgłos, jaki wydaje bardzo wielka klatka piersiowa konia wydaje --

the whinnying and the nickering and everything --

rżenie i ciche rżenie, słowem wszystko --

that starts usually with one performer,

zaczyna jeden wykonawca,

carries on with a second person

kontynuuje to druga osoba,

and ends with a third.

a kończy to trzecia.

AK: Mikey Brett from Leicestershire.

AK: Mikey Brett z Leicestershire.

(Applause)

(Brawa)

Mikey Brett, Craig, Leo,

Mikey Brett, Craig, Leo,

Zem Joaquin and Basil and me.

Zem Joaquin, Basil i ja.

(Applause)

(Brawa)

Thank you. Thank you.

Dziękuję. Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)