Art That Lets You Talk Back to NSA Spies | Mathias Jud | TED Talks

Tłumaczenie: Ela Karpińska Korekta: Marta Konieczna

A year ago, we were invited by the Swiss Embassy in Berlin

Rok temu ambasada Szwajcarii w Berlinie poprosiła nas

to present our art projects.

o prezentację naszych projektów artystycznych.

We are used to invitations, but this invitation really thrilled us.

Dostajemy wiele zaproszeń, ale to było naprawdę ekscytujące.

The Swiss Embassy in Berlin is special.

Ambasada Szwajcarii w Berlinie jest wyjątkowa.

It is the only old building in the government district

To jedyny budynek w dzielnicy rządowej,

that was not destroyed during the Second World War,

który nie został zniszczony podczas II wojny światowej

and it sits right next to the Federal Chancellery.

i znajduje się tuż obok Urzędu Kanclerza Federalnego.

No one is closer to Chancellor Merkel than the Swiss diplomats.

Nikt nie jest bliżej Kanclerz Merkel niż szwajcarscy dyplomaci.

(Laughter)

(Śmiech)

The government district in Berlin also contains the Reichstag --

W dzielnicy rządowej w Berlinie znajduje się również Reichstag,

Germany's parliament -- and the Brandenburg Gate,

parlament Niemiec, oraz Brama Brandenburska,

and right next to the gate there are other embassies,

a tuż obok bramy są inne ambasady,

in particular the US and the British Embassy.

zwłaszcza amerykańska i brytyjska.

Although Germany is an advanced democracy,

Mimo że Niemcy to nowoczesny, demokratyczny kraj,

citizens are limited in their constitutional rights

obywatelom ogranicza się ich konstytucyjne prawa

in its government district.

właśnie w dzielnicy rządowej.

The right of assembly and the right to demonstrate are restricted there.

Prawo do zgromadzeń i demonstracji jest tam ograniczone.

And this is interesting from an artistic point of view.

To interesujące z artystycznego punktu widzenia.

The opportunities to exercise participation and to express oneself

Możliwość uczestnictwa i wyrażania siebie

are always bound to a certain order

zawsze są w pewien sposób uporządkowane

and always subject to a specific regulation.

i zawsze podlegają regulacjom.

With an awareness of the dependencies of these regulations,

Znając zależności między regulacjami,

zyskujemy nową perspektywę.

we can gain a new perspective.

The given terms and conditions shape our perception, our actions

Dane warunki kształtują nasze postrzeganie, zachowanie

and our lives.

oraz nasze życie.

And this is crucial in another context.

To kluczowe w innym kontekście.

Over the last couple of years,

W ostatnich latach

we learned that from the roofs of the US and the British Embassy,

dowiedzieliśmy się, że z dachów ambasad USA i Wielkiej Brytanii

the secret services have been listening to the entire district,

służby specjalne podsłuchiwały całą dzielnicę,

including the mobile phone of Angela Merkel.

w tym rozmowy telefoniczne Angeli Merkel.

The antennas of the British GCHQ are hidden in a white cylindrical radome,

Brytyjska Centrala Łączności Rządowej ukrywa anteny w białej kopule,

while the listening post of the American NSA

podczas gdy biuro podsłuchu Amerykańskiej NSA

is covered by radio transparent screens.

jest pokryte przezroczystymi ekranami radiowymi.

But how to address these hidden and disguised forces?

Jak tytułować te ukryte i zamaskowane siły?

With my colleague, Christoph Wachter,

Z moim kolegą, Christophem Wachterem,

we accepted the invitation of the Swiss Embassy.

zaakceptowaliśmy zaproszenie do Szwajcarskiej Ambasady.

And we used this opportunity to exploit the specific situation.

Wykorzystaliśmy tę okazję, by zbadać tę specyficzną sytuację.

If people are spying on us, it stands to reason

Jeżeli nas szpiegują, oczywiste jest,

that they have to listen to what we are saying.

że muszą nas podsłuchiwać.

(Laughter)

(Śmiech)

On the roof of the Swiss Embassy, we installed a series of antennas.

Na dachu Szwajcarskiej Ambasady, zainstalowaliśmy zbiór anten.

They weren't as sophisticated as those used by the Americans and the British.

Nie tak wysokiej klasy, jak te używane przez Amerykanów czy Anglików.

(Laughter)

(Śmiech)

They were makeshift can antennas,

Były to doraźne metalowe anteny,

not camouflaged but totally obvious and visible.

nieukryte, ale absolutnie jawne i widoczne.

The Academy of Arts joined the project,

Akademia Sztuk Pięknych dołączyła do projektu,

and so we built another large antenna on their rooftop,

więc wybudowaliśmy kolejną wielką antenę na ich dachu,

exactly between the listening posts of the NSA and the GCHQ.

dokładnie pomiedzy podsłuchami NSA i GCHQ.

(Laughter)

(Śmiech)

Never have we been observed in such detail while building an art installation.

Nigdy nie byliśmy tak obserwowani podczas budowania instalacji artystycznej.

A helicopter circled over our heads

Helikopter latał nad naszymi głowami,

with a camera registering each and every move we made,

nagrywając kamerą każdy nasz ruch,

and on the roof of the US Embassy, security officers patrolled.

dach Ambasady USA patrolowali ochroniarze.

Although the government district is governed by a strict police order,

Pomimo ścisłej kontroli policji w dzielnicy urzędowej

there are no specific laws relating to digital communication.

nie ma szczególnych regulacji prawnych odnośnie cyfrowej komunikacji.

Our installation was therefore perfectly legal,

Dlatego nasza instalacja, była całkowicie legalna,

and the Swiss Ambassador informed Chancellor Merkel about it.

a ambasador Szwajcarii poinformował o niej kanclerz Merkel.

We named the project "Can You Hear Me?"

Nazwaliśmy projekt: "Czy mnie słyszysz?".

(Laughter)

(Śmiech)

The antennas created an open and free Wi-Fi communication network

Anteny stworzyły otwartą i wolną przestrzeń Wi-Fi,

in which anyone who wanted to would be able to participate

do której każdy chętny mógł dołączyć bez utrudnień,

using any Wi-Fi-enabled device without any hindrance,

używając jakiegokolwiek urządzenia z Wi-Fi.

and be able to send messages

Każdy mógł wysyłać wiadomości

to those listening on the frequencies that were being intercepted.

do słuchających na przyjętych częstotliwościach.

Text messages, voice chat, file sharing --

Wiadomości tekstowe, rozmowa, udostępnianie plików,

anything could be sent anonymously.

wszystko mogło być wysyłane anonimowo.

And people did communicate.

Ludzie się komunikowali.

Over 15,000 messages were sent.

Wysłano ponad 15 000 wiadomości.

Here are some examples.

Tutaj mamy kilka przykładów.

"Hello world, hello Berlin, hello NSA, hello GCHQ."

"Cześć świecie, cześć Berlinie, cześć NSA, cześć GCHQ"

"NSA Agents, Do the Right Thing! Blow the whistle!"

"Agenci NSA , zróbcie co należy! Podnieście alarm!"

"This is the NSA. In God we trust. All others we track!!!!!"

"Tu NSA, w Boga wierzymy, a innych śledzimy!"

(Laughter)

(Śmiech)

"#@nonymous patrzy na #NSA #GCHQ, jesteśmy częścią waszych organizacji.

"#@nonymous is watching #NSA #GCHQ - we are part of your organizations.

# expect us. We will #shutdown"

#expect us. Oczekujcie nas, wyłączymy was #shutdown".

"This is the NSA's Achilles heel. Open Networks."

"Tu pięta Achillesowa NSA. Otwarte Sieci"

"Agents, what twisted story of yourself will you tell your grandchildren?"

"Agenci, jaką pokręconą własną historię opowiecie naszym wnukom?"

"@NSA My neighbors are noisy. Please send a drone strike."

"@NSA moi sąsiedzi hałasują, wyślijcie samolot do ataku".

(Laughter)

(Śmiech)

"Make Love, Not cyberwar."

"Kochajmy się, nie wojujmy internetowo"

We invited the embassies and the government departments

Zaprosiliśmy ambasady i resorty rządowe

to participate in the open network, too,

do udziału w wolnej sieci

and to our surprise, they did.

i ku naszemu zaskoczeniu, zgodziły się.

Files appeared on the network, including classified documents

W internecie pojawiły się pliki, włączając tajne dokumenty,

leaked from the parliamentary investigation commission,

przecieki z sejmowego dochodzenia komisji,

which highlights that the free exchange and discussion of vital information

co podkreśla, że wolny przepływ istotnych informacji i dyskusja o nich

is starting to become difficult, even for members of a parliament.

zaczynają być trudne nawet dla członków parlamentu.

We also organized guided tours to experience and sound out

Były też wycieczki z przewodnikiem, żeby doświadczyć i wybadać

the power constellations on-site.

moc konstelacji na miejscu.

The tours visited the restricted zones around the embassies,

Odwiedzały one trudno dostępne obszary wokół ambasad.

and we discussed the potential and the highlights of communication.

Dyskutowaliśmy o potencjale i korzyściach komunikacji.

If we become aware of the constellation,

Jeżeli jesteśmy świadomi konstelacji,

the terms and conditions of communication,

warunki i postanowienia komunikacji

it not only broadens our horizon,

nie tylko poszerzają nasze horyzonty,

it allows us to look behind the regulations that limit our worldview,

ale pozwalają spojrzeć na przepisy, które ograniczają nasz światopogląd,

our specific social, political or aesthetic conventions.

nasze szczególne społeczne, polityczne czy estetyczne konwencje.

Let's look at an actual example.

Spójrzmy na rzeczywisty przykład.

The fate of people living in the makeshift settlements

Los ludzi żyjących na doraźnych osiedlach

on the outskirts of Paris

na obrzeżach Paryża

is hidden and faded from view.

jest ukryty.

It's a vicious circle.

To błędne koło.

It's not poverty, not racism, not exclusion that are new.

To nie bieda, rasizm czy wykluczenie są czymś nowym.

What is new is how these realities are hidden

Nowe jest to, jak te realia są ukryte

and how people are made invisible

i jak ludzie są niewidzialni

in an age of global and overwhelming communication and exchange.

w erze globalnej i wszechobecnej komunikacji i wymiany.

Such makeshift settlements are considered illegal,

Takie tymczasowe osiedla są uważane za nielegalne,

and therefore those living in them don't have a chance

więc ich mieszkańcy nie mają okazji

of making their voices heard.

do przemówienia.

On the contrary, every time they appear, every time they risk becoming visible,

Przeciwnie, wychylając się, ryzykują bycie zauważonym

merely gives grounds for further persecution,

dając powody do dalszych prześladowań,

expulsion and suppression.

wydalenia czy stłumienia.

What interested us was how we could come to know this hidden side.

Interesowało nas, jak możemy poznać tę ukrytą stronę.

We were searching for an interface and we found one.

Szukaliśmy wspólnej płaszczyzny i ją znaleźliśmy.

It's not a digital interface, but a physical one: it's a hotel.

To nie przestrzeń cyfrowa, ale fizyczna, to hotel.

We named the project "Hotel Gelem."

Nazwaliśmy projekt "Hotel Gelem".

Together with Roma families, we created several Hotel Gelems in Europe,

Razem z cygańskimi rodzinami utworzyliśmy takich hoteli w Europie,

for example, in Freiburg in Germany, in Montreuil near Paris,

we Freiburgu w Niemczech, w Montreuil niedaleko Paryża

and also in the Balkans.

i także na Bałkanach.

These are real hotels.

To są prawdziwe hotele.

People can stay there.

Ludzie mogą się tam zatrzymać.

But they aren't a commercial enterprise.

Nie są komercyjnym przedsięwzięciem.

They are a symbol.

Są symbolem.

You can go online and ask for a personal invitation

Możesz przez internet poprosić o imienne zaproszenie

to come and live for a few days in the Hotel Gelem, in their homes,

na kilka dni do Hotelu Gelem, mieszkać w ich domach,

eating, working and living with the Roma families.

jedząc, pracują i żyjąc z cygańskimi rodzinami.

Here, the Roma families are not the travelers;

Tutaj cygańskie rodziny nie podróżują,

the visitors are.

odwiedzający tak.

Here, the Roma families are not a minority;

Tutaj cygańskie rodziny to nie mniejszość,

the visitors are.

odwiedzający tak.

The point is not to make judgments,

Chodzi o nieocenianie,

but rather to find out about the context that determines

tylko odkrycie kontekstu, który determinuje

these disparate and seemingly insurmountable contradictions.

te rozpaczliwe i pozornie nieprzezwyciężone przeszkody.

In the world of globalization,

W globalnym świecie

the continents are drifting closer to each other.

kontynenty znajdują się bliżej siebie.

Cultures, goods and people are in permanent exchange,

Kultury, dobra i ludzie ulegają nieustannej wymianie,

but at the same time, the gap between the world of the privileged

ale jednocześnie, przepaść między uprzywilejowanymi

and the world of the excluded is growing.

i wykluczonymi się zwiększa.

We were recently in Australia.

Byliśmy ostatnio w Australii.

For us, it was no problem to enter the country.

Dla nas nie było problemu z przekroczeniem granicy.

We have European passports, visas and air tickets.

Mamy europejskie paszporty, wizy, bilety lotnicze,

But asylum seekers who arrive by boat in Australia

ale uchodźcy przybywający na łódkach do Australii

are deported or taken to prison.

są deportowani albo zamykani.

The interception of the boats

Przechwycanie łódek

and the disappearance of the people into the detention system

i znikanie ludzi w areszcie

are veiled by the Australian authorities.

jest zatajane przez australijskie służby.

These procedures are declared to be secret military operations.

Procedury te są określane jako tajne działania wojskowe.

After dramatic escapes from crisis zones and war zones,

Po dramatycznych ucieczkach ze strefy kryzysu i wojny,

men, women and children are detained by Australia without trial,

mężczyźni, kobiety i dzieci są internowani bez procesu,

sometimes for years.

nawet na lata.

During our stay, however,

Podczas naszego pobytu

we managed to reach out and work with asylum seekers who were imprisoned,

udało nam się nawiązać kontakt z uwięzionymi uchodźcami,

despite strict screening and isolation.

pomimo ścisłej kontroli i odosobnienia.

From these contexts was born an installation in the art space

Tak narodziła się instalacja artystyczna

of the Queensland University of Technology in Brisbane.

na Uniwersytecie Technologii Queensland w Brisbane.

On the face of it, it was a very simple installation.

Była to bardzo prosta instalacja.

On the floor, a stylized compass gave the direction

Na podłodze stylizowany kompas pokazywał kierunek

to each immigration detention center,

każdego tymczasowego ośrodka dla uchodźców

accompanied by the distance and the name of the immigration facility.

wraz z odległością i nazwą każdego z nich.

But the exhibition step came in the form of connectivity.

Wystawa miała wielowymiarowy format.

Above every floor marking, there was a headset.

Nad każdym oznaczeniem na podłodze były słuchawki.

Visitors were offered the opportunity to talk directly to a refugee

Odwiedzający mieli możliwość bezpośredniego porozmawiania z uchodźcami,

who was or had been imprisoned

z ówczesnymi bądź wcześniejszymi więźniami

in a specific detention facility

w specjalnym więziennym budynku,

and engage in a personal conversation.

i mogli zaangażować się w prywatną rozmowę.

In the protected context of the art exhibition,

Ochronny wymiar wystawy powodował,

asylum seekers felt free to talk about themselves,

że więźniowie swobodnie opowiadali

their story and their situation, without fear of consequences.

o swojej sytuacji i historii, bez obaw o konsekwencje.

Visitors immersed themselves in long conversations

Odwiedzający zagłębiali się w długie rozmowy

about families torn apart, about dramatic escapes from war zones,

o rozpadach rodzin, dramatycznych ucieczkach ze strefy wojny,

about suicide attempts,

próbach samobójczych

about the fate of children in detention.

czy losie uwięzionych dzieci.

Emotions ran deep. Many wept.

Głębokie emocje. Wielu płakało.

Several revisited the exhibition.

Niektórzy przyszli jeszcze raz na wystawę.

It was a powerful experience.

Było to wpływowe doświadczenie.

Europe is now facing a stream of migrants.

Europa zmaga się teraz z falą migrantów.

The situation for the asylum seekers is made worse by contradictory policies

Sytuacja uchodźców jest zaostrzona przez sprzeczną politykę

and the temptation of militarized responses.

i chęć zbrojnego odwetu.

We have also established communication systems

Założyliśmy także system komunikacyjny

in remote refugee centers in Switzerland and Greece.

w niewielkich obozach uchodźców w Szwajcarii i Grecji.

They are all about providing basic information -- weather forecasts,

Chodzi o podstawowe informacje, prognozę pogody,

legal information, guidance.

informacje prawne, porady.

But they are significant.

To ważne.

Information on the Internet

Informacje w Internecie,

that could ensure survival along dangerous routes

mogące pomóc przetrwać na niebezpiecznych trasach,

is being censored,

są ocenzurowane,

and the provision of such information is becoming increasingly criminalized.

a ich podawanie staje się przestępstwem.

This brings us back to our network and to the antennas

Tu powracamy do naszego internetu i anten

on the roof of the Swiss Embassy in Berlin

na dachu szwajcarskiej ambasady w Berlinie

and the "Can You Hear Me?" project.

i projektu "Czy mnie słyszysz?".

We should not take it for granted to be boundlessly connected.

Nie należy przyjmować nieograniczonej komunikacji za pewnik.

We should start making our own connections,

Trzeba zacząć tworzyć własną komunikację,

fighting for this idea of an equal and globally interconnected world.

walcząc o idee równego i globalnie połączonego świata.

This is essential to overcome our speechlessness

Jest to niezbędne do przezwyciężenia milczenia

and the separation provoked by rival political forces.

i podziału spowodowanego przez konkurujące partie.

It is only in truly exposing ourselves

Tylko pełne otwarcie

to the transformative power of this experience

przemieniającą moc tego doświadczenia

that we can overcome prejudice and exclusion.

pozwoli przezwyciężyć uprzedzenia i wykluczenie.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Bruno Giussani: Dziękuję, Mathias.

Bruno Giussani: Thank you, Mathias.

The other half of your artistic duo is also here.

Jest z nami druga połowa artystycznego duetu.

Christoph Wachter, come onstage.

Christoph Wachter, prosimy na scenę.

(Applause)

(Brawa)

First, tell me just a detail:

Zdradźcie mi taki drobiazg:

the name of the hotel is not a random name.

nazwa hotelu nie jest przypadkowa.

Gelem means something specific in the Roma language.

"Gelem" oznacza coś szczególnego w języku cygańskim.

Mathias Jud: Yes, "Gelem, Gelem" is the title of the Romani hymn,

Mathias Jud: Tak, "Gelem, gelem" to oficjalny tytuł cygańskiej pieśni,

the official, and it means "I went a long way."

oznacza "przeszedłem długą drogę".

BG: That's just to add the detail to your talk.

BG: To taki dodatek do twojej prelekcji.

But you two traveled to the island of Lesbos

Obydwaj byliście na wyspie Lesbos

very recently, you're just back a couple of days ago,

bardzo niedawno, wróciliście raptem kilka dni temu,

in Greece, where thousands of refugees are arriving

w Grecji, gdzie przybywają tysiące uchodźców

and have been arriving over the last few months.

od kilku dobrych miesięcy.

What did you see there and what did you do there?

Co tam widzieliście i co robiliście?

Christoph Wachter: Well, Lesbos is one of the Greek islands close to Turkey,

Christopher Wachter: Otóż Lesbos jest jedną z greckich wysp koło Turcji.

and during our stay,

Podczas naszego pobytu

many asylum seekers arrived by boat on overcrowded dinghies,

wielu uchodźców przypływało na łódkach i przepełnionych pontonach,

and after landing, they were left completely on their own.

po wylądowaniu byli całkowicie pozostawieni sami sobie.

They are denied many services.

Nie mają dostępu do wielu usług.

For example, they are not allowed to buy a bus ticket

Nie wolno im kupić biletu autobusowego

or to rent a hotel room,

albo wynająć pokoju w hotelu,

so many families literally sleep in the streets.

wiele rodzin dosłownie śpi na ulicach.

And we installed networks there to allow basic communication,

Zainstalowaliśmy tam internet, żeby zapewnić podstawową komunikację,

because I think, I believe,

bo uważam,

it's not only that we have to speak about the refugees,

że nie chodzi tylko o rozmawianie o uchodźcach,

ale też o rozmowę z nimi.

I think we need to start talking to them.

Robiąc to, widzimy, że chodzi o człowieczeństwo,

And by doing so, we can realize that it is about human beings,

o ich życie i walkę o przetrwanie.

about their lives and their struggle to survive.

BG: And allow them to talk as well.

BG: I dopuszczenie ich do głosu. Christoph, dziękuję za wizytę.

Christoph, thank you for coming to TED.

Mathias, thank you for coming to TED and sharing your story.

Mathias, tobie też i za twoją historię.

(Applause)

(Brawa)